Yembsã b sẽn da yõgd Afirik n tʋgd n koosd Amerikã, kɩtame tɩ neb paam yõod wʋsgo
Neb sẽn yi yembdẽ, pĩnd wẽndẽ la rũndã-rũndã
B belga a Blɛsinga tɩ b na n tall-a lame n kẽng Erop t’a tɩ pãnemd zutu. A sẽn ta be wã, na maan rasem piiga, b tall-a-la pãbre. Sẽn paase, b yeel-a lame tɩ b na n maana a roagdbã sẽn pa a ba-yirã yelle. B kɩtame me t’a ra koosd a menga.
Desẽ sẽn bilgd yembs b sẽn yõge, pĩnd wẽndẽ Ezɩpt soolmẽ wã
A Blɛsing zu-soben-poakã ra ratame t’a yao sẽn yɩɩd milyõ 26, ligd ning a sẽn yiis n tall-a n wa Eropã. Yɩl n tõog n yao samdã, a Blɛsing ra segd n koosda a menga, tɩ yʋng fãa bɩ a paamd tus 26 ne tus 40 sʋka. Ad a sẽn yeele: “Naoor wʋsgo, mam da rat n zoeeme, la m da yɛɛsda b sẽn na n maan m roagdbã bũmb ningã. M da pa tar m sẽn maand ye.” Pa a Blɛsing a ye bal la yel-kãngã paamẽ ye. Sɩd me, dũniyã gill zugu, sẽn ta neb milyõ a naas la b modgd tɩ b koosd b mense.
Na maan yʋʋm tus a 4 rũndã, bi-bɩɩg yʋʋr sẽn boond t’a Zozɛf la a kẽem-dãmb koos yembdo. A wa n tɩ tʋmda Ezɩpt soolmã nin-kãseng a ye zakẽ. A Zozɛf zu-soabã pa nams-a sɩngrẽ wã, wa a Blɛsing nengẽ wã ye. La a zu-soabã pag wa n tʋlgame t’a kẽ ne-a. A Zozɛf tõdgame, tɩ pagã rõd-a t’a makame n na n yõg yẽnda, tɩ kɩt tɩ b yõk-a n kẽes roogo, n balg-a ne bãense.—Sɩngre 39:1-20; Yɩɩn-sõamyã 105:17, 18.
A Zozɛf yɩɩ yamb pĩnd wẽndẽ, t’a Blɛsing nengẽ wã yɩ tõnd wakatã. Rẽnd ninsaalbã koosgã pa sɩng rũndã ye. Hal sẽn kaoose, neb n koosd b taab wa teed n baood ligdi, n pa bʋʋd b rãmbã sẽn na n lebg a soab ye.
ZABÃ KƖTAME TƖ YEMBSÃ KOOSG PAAM PÃNGA
Ra yaa ne zabã maasem la tẽnsã paamd yembsã faag-faag n tɩ yɩɩda. Makre, b bilgame tɩ Ezɩpt naab a Tutmozis a 3 soabã ra tɩ zaba ne Kanaã nebã n yõg neb tus pis-wɛ n tall n kuili. Ezɩpt nebã kẽes-b-la yembdo, n da kɩt tɩ b tuud sãnem, ko-soaya, la b met wẽnd-doto.
Rom naamã sasa, zabã kɩtame tɩ b ra paamd yembs wʋsgo. Nebã sẽn da bolgd yembsã me ra mi n kɩtame tɩ Rom soolmã yikd zab ne tẽns a taaba, sẽn na yɩl n paam yembse. B bilgame tɩ pipi kiris-nebã wakatẽ tɩ Rom tẽngã pʋgẽ, na maan nin-buiidã pʋɩ-sʋk ra yaa yembse. Yembs nins sẽn da yaa Ezɩpt nebã ne b rãmb nins sẽn da yaa Rom nebã zu-soben-dãmb ra kɩtdame tɩ b tʋmd hal wʋsgo. Yembs nins sẽn da tuud sãnem Rom soolmẽ wã ra pa tõe n vɩɩmd n yɩɩg yʋʋm 30 ye.
La yembsã koosg kell n paama pãnga. Yʋʋmd 1500 wã n tãag yʋʋmd 1900 wã, b ra yõgda neb Afirik n tʋgd n koosd Amerik. Yɩɩ leebg buud sẽn yɩ sabab tɩ neb paam yõod wʋsgo. Nasiõzĩni wã siglg a ye (UNESCO) wilga a sebr pʋgẽ tɩ yaa sẽn na ta neb milyõ 25 bɩ 30 la b yõg n koose. Yɩɩ rapa, pagb la kamba. B bilgame tɩ bãmb tus-kobs n ki mogrã rʋʋgr sasa. A Olaudah Equiano sẽn yaa yamb sẽn paam n põs wakat kãngã yeelame: “Pagbã sẽn da kaasdã, la neb nins sẽn kolg kũumã sẽn da wõosdã fãa yɩɩ yel-beed sẽn pa tõe n bilgi.”
Bʋko, yembdã pa yell sẽn zĩnd pĩnd wẽndẽ bal ye. Nasiõzĩni wã siglg ning sẽn get tʋʋmã yellã wilgame tɩ na maan neb milyõ 21, rapa, pagb la kamb n ket n tʋmd wa yembse, tɩ b pa yaood-b sõma wall b pʋd n pa yaood-b ye. Wʋsg tʋmda lozĩnd dãmb sẽn maand fut pʋsẽ, tɩ kẽer tuud sãnem. B modga sãnda me tɩ b koosd b mense, tɩ kẽer tʋmd neb zagsẽ.
Neb milyõ-rãmb n ket n tʋmd wa yembse
B TÕOG N YII YEMBDẼ
B sẽn da namsd yembsã tɩ loog noorã kɩtame tɩ wʋsg ra mi n yik zabr ne b zu-soben-dãmbã sẽn na yɩl n paam b mense. Wala makre, yʋʋmd 73 sẽn deng a Zeezi rogmã, gãndaoog a ye yʋʋr sẽn boond t’a Ɛspartakis tigma yembs sẽn kolg tus-koabga, tɩ b na n zab ne Rom. Yʋʋmd 1791 soabã sẽnese, yembs n yik zabr ne b zu-soben-dãmb Hispaniyola sẽn yaa koom sʋk tẽng sẽn be Karayɩɩb soolmẽ wã. B ra tʋmda kãnka-sɩɩd pʋtẽ, tɩ b ra namsd-b hal wʋsgo. Rẽ n wa ne zabrã, tɩ kaoos yʋʋm 13. B wa n baas n paama b soog-m-meng yʋʋmd 1804, n bool b tẽngã tɩ Haiti.
La Israyɛll nebã sẽn da yaa yembs Ezɩptã wa n paama b mense. Sãmbg sẽn kae, b sẽn yi yembdã pʋgẽ to-to wã pa tar mak-n-taar ye. Tõe tɩ b sõorã ra taa neb milyõ a tãabo. Yaa tẽn-tõre. B sẽn paam n yi yembdẽ wã sɩd ra segdame. Biiblã yeelame tɩ Ezɩpt rãmbã ra kɩtame tɩ Israyɛll nebã tʋmd “yembd tʋʋm nins fãa b sẽn dag n modgd bãmb tɩ b tʋmdẽ wã.” (Yikri 1:11-14) Sẽn na yɩl tɩ Israyɛll nebã sõor da fɩɩge, faraõ a ye meng n wa n pʋd n kõ noor tɩ b pag sã n dog tɩ yaa bi-ribl bɩ b kʋ biigã.—Yikri 1:8-22.
Israyɛll nebã sẽn yi yembdẽ wã to-to wã pa tar mak-n-taar ye. Bala, yaa Wẽnnaam mengã n yiis-ba. Sɩd me, Wẽnnaam yeela a Moyiiz yaa: “Mam mii toog ning sẽn tar bãmbã. Mam sigame na n fãag bãmb Ezɩpt nebã nusẽ.” (Yikri 3:7, 8) Hal ne rũndã, zĩig zãnga, zʋɩf-rãmbã maanda Pak kibsã yʋʋmd fãa, n tẽegd Wẽnnaam sẽn yiis b yaab-rãmbã Ezɩptã.—Yikri 12:14.
YEMBD PA NA N LE WA ZĨND YE
Biiblã yeelame tɩ Wẽnnaam a Zeova “ka kaood bʋʋd kɛgre,” la a yetẽ me t’a Zeova pa toeem ye. (2 Kibayã 19:7; Malasɩ 3:6) Wẽnnaam tʋma a Zeezi t’a wa “moon yembsã yolsg koɛɛga,” la a “kɩt tɩ neb nins b sẽn namsdã loog ne lohorem.” (Luk 4:18) La woto rat n yeelame tɩ yamb buudã fãa ra na n paama a meng bɩ? Ayo. Wẽnnaam sẽn tʋm a Zeezi wã yaa sẽn na yɩl t’a wa yiis nebã yel-wẽnã la kũumã yembdẽ. Ad a Zeezi sẽn yeele: “Sɩdã na kõ yãmb lohorem.” (Zã 8:32, Wẽnnaam Sebre, 1983) Hal ne rũndã, bũmb nins a Zeezi sẽn zãms a karen-biisã ket n sõngda neb tɩ b paamd b mens ne yembd buud toor-toore.—Ges-y zĩ-gũbrã gom-zug sẽn yaa: “A paama a meng ne yembd buud a to.”
Wẽnnaam sõnga a Zozɛf ne a Blɛsing tɩ b yi yembdẽ wã, la a sẽn sõng-b to-to wã pa yɩ yembr ye. Y tõe n karma a Zozɛf kibarã Biiblã pʋgẽ, Sɩngr sebrã sak 39 n tãag 41. A kibarã kengda raood wʋsgo. A Blɛsing me sẽn maan to-to n paam a meng ne yembdã bee yamleoogo.
B wa n diga a Blɛsing Erop tẽng a ye pʋgẽ, t’a zoe n kẽng Ɛspayn. Be, a sega a Zeova Kaset rãmbã, n sak n sɩng Biiblã zãmsg ne-ba. A sẽn da rat ne a sũur fãa n maneg a vɩɩmã, a baoo nug-tʋʋmde, la a kos a pĩnd zu-soben-poakã t’a boog ligd ning yẽ sẽn yaood-a kiuug fãa wã. Daar a yembre, pagã boola a Blɛsing telefonnẽ, n yeel-a t’a basa a samdã taale, la t’a rat n kos-a-la sugri. Sɩngame tɩ bõe? Yẽ me ra sɩnga Biiblã zãmsg ne a Zeova Kaset rãmbã. Ad a Blɛsing sẽn yeele: “Sɩdã sẽn sõngd ned to-to t’a paam lohormã sɩd bee yamleoogo.”
Ezɩpt rãmbã sẽn da namsd Israyɛll nebã tɩ loog nugã, sãama Wẽnnaam a Zeova sũuri. Yaa vẽeneg tɩ tʋʋm-kɛg a woto buud sẽn be rũndã-rũndã wã ket n sãamda a sũuri. Sẽn na yɩl tɩ yembd buudã fãa ra le zĩndi, rẽnda yɛl wʋsg toeeme. La Wẽnnaam pʋlmame tɩ yẽ na n waa ne toeeng a woto buudu. Ad Biiblã sẽn yeele: “Tõnd gũuda Wẽnnaam sẽn pʋlem saasẽ paalg la dũni paalgã, tɩ tɩrlem na n zĩnd a pʋgã.”—2 Pɩyɛɛr 3:13.
a Pa a yʋʋrã meng la woto ye.