Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma tigissã na-kẽndr not-rãmbã
YƲƲM-VẼKR RASEM A 7-13
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | TƲƲMA 21-22
Tʋʋ. 21:8-12, bt 177-178 s. 15-16
“Bɩ a Zeova maan a raabo”
15 A Poll sẽn wa n be a Filip nengẽ wã, ned a ye nebã sẽn nand wʋsg n wa be: Yaa a Agabuusi. Neb nins sẽn da tigim a Filip zakẽ wã ra miime t’a Agabuus yaa no-rɛɛsa. A ra pĩnd n togsame tɩ kom-kãseng n na n zĩnd rĩm a Kolood wakatẽ wã. (Tʋʋ. 11:27, 28) Tõe tɩ b ra sokda b mens yaa: ‘Bõe yĩng t’a Agabuus wa ka? Yaa koe-bʋg la a wa ne?’ Nebã sẽn wa n get-a wã, a rɩka a Poll sẽbdgã. Yaa sẽntiir buud b sẽn sẽ ne fuug tɩ f tõe n ning ligd bɩ bũmb a taab n sẽbg f sɛɛga. A Agabuus rɩk-a lame n sẽb yẽ mengã naoã ne a nusã. Rẽ poore, a togsa goam sẽn pa reem ye. A yeelame: “Ade, Sɩɩg-sõng yetame tɩ Zʋɩf-rãmbã na n sẽba ned ning sẽn so-a sẽbdg-kãngã wã a woto Zeruzalɛm, n ning-a bu-zẽmsã nusẽ.”—Tʋʋ. 21:11.
16 Bãngr-gomdã wilgame t’a Poll sɩd na n kẽnga Zerizalɛm. A wilgame me t’a sẽn na n tall manesem ning ne Zʋɩf-rãmbã be wã na n kɩtame tɩ b ning-a “bu-zẽmsã nusẽ.” Gom-kãens sãama neb nins sẽn da be be wã sũur wʋsgo. A Luk yeelame: “Tõnd ne neb nins sẽn be Sezaare wã sẽn wʋm bõn-kãnga, tõnd kosa a Poll t’a ra kẽng Zeruzalɛm ye. La a Poll leokame: Yaa bõe n tar yãmb tɩ y yãbd n na n sãam mam sũuri? Bala, mam seglame n sɛ, la ka sẽbrã yĩng bal ye. M seglame me n na n ki Zeruzalɛm Zu-soab a Zeezi yʋʋr yĩnga.”—Tʋʋ. 21:12, 13.
Tʋʋ. 21:13, bt 178 s. 17
“Bɩ a Zeova maan a raabo”
17 Mams-y n ges-y yɛlã sẽn yɩ to-to wã. Saam-biisã fãa, baa a Luk meng kosa a Poll t’a ra kẽng Zerizalɛm ye. B kẽer da yãbdame. Saam-biisã sẽn wilg tɩ b nonga a Poll la t’a yell pak-b lame wã kẽ-a lame, t’a bʋk a meng n yeel-b tɩ b ‘sãamda a sũuri.’ Biibl-dãmb kẽer pʋsẽ, b lebga Gɛrkã gom-bi-kãngã tɩ “komsda a raoodo.” Baasgo, a kell n yalsa kãn-kãe. Yɩɩ wa a sẽn maan to-to ne Tɩɩr saam-biisã. A pa na n bas tɩ b pẽdgrã bɩ b yãbrã kɩt t’a toeem yam ye. La a wilg-b-la bũmb ning sẽn kɩt t’a na n kẽngã. Ad sɩd yaa raood tɛkẽ! A Poll maana wa a Zeezi sẽn maanã. A kell n yãka yam n na n kẽng Zerizalɛm. (Ebre. 12:2) A ra pa baood tɩ b kʋ-a ye. La a sẽn yaa Kirist karen-biigã yĩng sã n da kɩt tɩ b na n kʋ-a, a ra na n gesame tɩ yaa zu-zẽkre.
Tʋʋ. 21:14, bt 178 s. 18
“Bɩ a Zeova maan a raabo”
18 Saam-biisã manesem yɩɩ wãna? B talla waoogre. Ad Biiblã sẽn yeele: “La yẽnda sẽn ka sak tõnd sẽn datã, d bas-a lame la d yeel tɩ Zu-soabã maan b raabo.” (Tʋʋ. 21:14) Neb nins sẽn da gɩdgd a Poll t’a ra kẽng Zerizalɛmmã pa modg-a t’a tũ b raabã ye. B kelga a Polle, n bas-a, n sak n deeg tɩ yaa a Zeova raabo, baa rẽ sẽn da pa nana ne-bã. A Poll ra yãka tʋʋmd sẽn na n wa baas n tũ ne a yõore. Neb nins sẽn nong-a wã sã n da pa mak n na n kɩt t’a toeeme, ra na n yɩẽ-la nana ne-a.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
Tʋʋ. 21:23, 24, bt 184-185 s. 10-12
“Kelg-y bũmb ning mam sẽn tarã”
10 Baa ne rẽ, a Poll wilga neb nins sẽn nong Zʋɩf-rãmbã minundã t’a yaa wʋmda. Wala makre, neb nins sẽn da pa rat n tʋm Vʋʋsg daarã, bɩ n dɩ rɩbd sãnda wã. (Rom. 14:1-6) Sẽn paase, a pa lugl noy bãongã kõom wɛɛngẽ ye. Sɩd me, a Poll kɩtame tɩ b kẽes a Tɩmote bãongo, sẽn na yɩl tɩ Zʋɩf-rãmbã ra wa get-a kɛgr-kɛgre, a ba wã sẽn yaa Gɛrkã yĩng ye. (Tʋʋ. 16:3) Ra yaa ned kam fãa n yãkd a sã n na n kẽe bãongo. A Poll yeela Galat kiris-nebã yaa: “Bũmb ning sẽn be yõod Kiris pʋgẽ wã ka bãongã wall moonemã ye, yaa tẽeb sẽn tʋmd ne nonglem.” (Gal. 5:6) La ned sã n kẽ bãong a sẽn dat n sak Tõogã yĩnga, wall a sẽn tagsd tɩ rẽ yaa tɩlɛ sẽn na yɩl n ta a Zeova yam yĩnga, wilgdame t’a ka tẽeb ye.
11 La baa nebã sẽn da yet bũmb nins a Poll zugã sẽn pa sɩd baa bilfã, ra sãamda Zʋɩf-rãmb nins sẽn yaa tẽedbã sũyã. Rẽ n so tɩ kãsem-dãmbã yeel a Poll yaa: “Tõnd tara raop a naas sẽn maan pʋleng ne Wẽnnaam. Peeg-y-ba, n naag ne-b n sak miningã n yɩlg y mense, la y yao yaoodã, tɩ b põng b zutã. Dẽ, nebã fãa na n bãngame tɩ bũmb nins b sẽn wʋm tɩ b gomd yãmb wɛɛngẽ wã ka sɩd ye, la tɩ yãmb meng sakda a Moyiis tõogã.”—Tʋʋ. 21:23, 24.
12 A Poll ra tõe n yeelame tɩ yellã yaa Zʋɩf-rãmb nins sẽn yaa tẽedbã sẽn tũud a Moyiiz Tõogã ne yẽesmã, pa bũmb ning nebã sẽn yet yẽ zugã ye. La a ra na n sak n maana ned raabo, sã n mik tɩ rẽ maaneg pa na n kɩt t’a kɩɩs Wẽnnaam noore. Sẽn deng rẽ, a ra yeelame: “Ne neb nins a Moyiis tõogã sẽn loe wã, mam yɩɩ wa ned a Moyiis tõogã sẽn loe, la a Moyiis tõogã yaool n ka loe maam, tɩ m tõe n paam neb nins tõogã sẽn loe wã.” (1 Kor. 9:20) Yel-kãngã taoore, a Poll saka Zerizalɛm kãsem-dãmbã, n yɩ “wa ned a Moyiis tõogã sẽn loe.” A sẽn maan woto wã, a kõo tõnd mak-sõngo. Wilgdame tɩ d segd n saka kãsem-dãmbã, la tɩ d pa segd n pẽdgd n dat n maan tõnd mengã raab ye.—Ebre. 13:17.
Tʋʋ. 22:16, nwtsty
pʋʋs-y ne Zu-soabã yʋʋre, . . . n paam y yel-wẽnã pekre: Bɩ, “n paam f yel-wẽnã pekre, la f pʋʋs ne bãmb yʋʋre.” Pa koom lisg n pekd ned yel-wẽn ye. Yaa a sẽn na n pʋʋs ne a Zeezi yʋʋre. Woto baoodame t’a soabã tẽ a Zeezi, la a tʋm tʋʋm nins kiris-ned sẽn segd n tʋmã, n wilg t’a tara tẽeb-kãnga.—Tʋʋ. 10:43; Zak 2:14, 18.
YƲƲM-VẼKR RASEM 14-20
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | TƲƲMA 23-24
“B rõda a Poll t’a yaa wẽnem soab sẽn wat ne rãmbgo”
Tʋʋ. 23:12, 16, bt 191 s. a 5-6
“Keng f pɛlga”
5 Zu-soabã sẽn keng a Poll pɛlgã zemsa a wakate. Vẽkembeoogã bala, Zʋɩf-rãmb 40 la zak n “wẽen tɩ b ka na n dɩ wall b yũ, sã n ka tɩ kʋ a Polle.” B sẽn wẽenã wilgdame tɩ b sɩd da rat n kʋʋ tʋm-tʋmdã ne b sũur fãa. B ra tẽedame tɩ b sẽn sɩf n na n maan bũmb ningã sã n pa tõoge, kãab-wẽng n na n zĩnd b zutu. (Tʋʋ. 23:12-15) B rat n maana sɩlem n yeel tɩ b tall a Poll n wa Sãnedrẽ wã taoor tɩ b maneg n sok-a sogsgo, wa b rat n wʋma yellã vɩʋʋg sõma. Maan-kʋʋdbã kãsem-dãmb ne kãsem-dãmbã saka rẽ. La b sã n da wa tar a Poll n watẽ, sẽn sɩf-b taabã na n soos n ling-b lame n kʋ-a.
6 La a Poll tão biig n wʋm n tɩ togs-a. A Poll kɩtame tɩ bi-bɩɩgã tɩ togs Rom soda-naab a Kolood Liziyaase. (Tʋʋ. 23:16-22) Vẽenega, a Zeova nonga kom-bɩɩs nins sẽn maand wa a Poll tãoã biig b sẽn pa togs a yʋʋrã. Ne raoodo, b gẽnegda b yõy n kogend Wẽnnaam nin-buiidã, la b maand b sẽn tõe fãa n teend Wẽnnaam Rĩungã.
Tʋʋ. 24:2, 5, 6, bt 192 s. 10
“Keng f pɛlga”
10 Sezaare, b “kẽesa a Poll rĩm a Erood na-zakẽ wã” n gũudẽ t’a rõtbã yi Zerizalɛm n wa. (Tʋʋ. 23:35) Rasem a nu poore, b waame. Yaa maan-kʋʋdbã kãsem a Ananiyaase, gom-minim soab yʋʋr sẽn boond t’a Tɛrtulli, la nin-buiidã kãsem-dãmba. A Tɛrtull deng n pẽga a Feligs bũmb nins a sẽn maand Zʋɩf-rãmbã yĩngã yĩnga. La yaa vẽeneg tɩ ra yaa sẽn na yɩl n noog a sũur t’a sõng-ba. Rẽ poore, a goma bũmb ning sẽn pak-bã yelle, n yeel t’a Poll “yaa wẽnem soab n wat ne rãmbg Zʋɩf-rãmbã fãa sẽn be dũniyã zugã sʋka, la a yaa Nazarɛt dãmba kaoreng taoor soaba.” A paasame: “A makame meng n dat n paoog wẽnd-doogã. Dẽ, tõnd yõk-a lame.” Zʋɩf-rãmb a taabã “paasa gomda pãng n yet tɩ yaa sɩda.” (Tʋʋ. 24:5, 6, 9) B rõda a Poll t’a yaa tẽn-dãmbda, tũudum sẽn yaa wẽng taoor soaba, la ned sẽn paoogd wẽnd-doogã. Rõdg a woto pa reem yell ye. Tõe n kɩtame tɩ b kʋ neda.
Tʋʋ. 24:10-21, bt 193-194 s. 13-14
“Keng f pɛlga”
13 A Poll kõo mak-sõng sẽn tõe n naf tõndo, b sã n wa tall tõnd n kẽng pãn-soaadb taoor d tũudmã yĩnga, n dõt tõnd bũmb toor-toore. Wala makre, b sã n yeel tɩ d yaa tẽn-dãmbdba, tõatba, wall tɩ d bee tũudum sẽn yaa wẽng pʋgẽ. A Poll pa bao n na n zolg guvɛrneerã yam ne gom-nood wa a Tɛrtull ye. A maaga a yĩnga, la a wilg t’a waoogda neba. A goma ne gũusgu, n kõ kaset sẽn yaa sɩd la vẽenega. A Poll yeelame tɩ “Zʋɩf-rãmbã kẽer sẽn yi Aazi” wã sẽn dõd yẽ t’a paooga wẽnd-doogã pa wa, la tɩ tẽngã laloa wã wilgame tɩ b segd n zĩnda be, n wilg yell ning b sẽn dogl yẽ wã.—Tʋʋ. 24:18, 19.
14 La sẽn yɩɩd fãa, a Poll pa bas n pa kõ kaset yẽ sẽn tẽed bũmb ninsã zug ye. Ne raoodo, a leb n wilgame t’a tẽeda kũum vʋʋgrã. A sẽn wa n be Sãnedrẽ wã taoorã, a goma rẽ yell tɩ wa ne gudgri. (Tʋʋ. 23:6-10) A Poll goma kũum vʋʋgrã yell wʋsgo. Bõe yĩnga? Bala a moondame n gomd a Zeezi yelle, la a yetẽ t’a vʋʋgame n yi kũ-rãmb sʋka. Rẽ yaool n yaa bũmb a bɛɛbã sẽn pa na n tol n sake. (Tʋʋ. 26:6-8, 22, 23) Sɩd-sɩda, bũmb ning sẽn wa ne a Poll be wã ra yaa a sẽn tẽed kũum vʋʋgrã, la sẽn yɩɩd fãa, a sẽn tẽed a Zeezi, n tẽed t’a vʋʋgame wã.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
Tʋʋ. 23:6 nwtsty
mam yaa Fariziẽ: Neb nins sẽn da zĩ n kelgdẽ wã kẽer mii a Polle. (Tʋʋ. 22:5) Tõe tɩ b tagsame t’a sẽn yeel t’a yaa Fariziẽ biigã, a sak n deegame tɩ yẽ ne bãmb fãa sẽn paam wubr ningã yaa a ye. B bãngame t’a Poll sẽn gomd a meng yell to-to wã pa belgre, bala Fariziẽ-rãmb nins sẽn be Sãnedrẽ wã pʋgẽ wã miime t’a Poll lebga kiris-ned sẽn tar yẽesem. La so-kãnga wã, a Poll sẽn yeel t’a yaa Fariziẽ wã tara võore. A pa yeel t’a yaa Sadiseẽ ye. A yeelame t’a yaa Fariziẽ, bala Fariziẽ-rãmbã tẽeda kũum vʋʋgrã wa yẽnda. A sẽn yeel woto wã, a kɩtame tɩ Fariziẽ-rãmb nins sẽn da be beenẽ wã neẽ tɩ bũmb n kɩt tɩ bãmb ne a Poll wõnd taaba. Wõnda a ra saagdame t’a sã n gom kũum vʋʋgrã sẽn wat ne kɩɩsgã yelle, na n kɩtame tɩ Sãnedrẽ wã neb kẽer zĩnd a poorẽ. A sẽn tʋm ne yamã yãka nenga. (Tʋʋ. 23:7-9) Sẽn paase, a Poll sẽn yeel bũmb ning Tʋʋ. 23:6 zemsa ne a sẽn wa n gom a meng yell to-to rĩm a Agripa taoore, a sẽn wa n wilgdẽ t’a pa tar taalã. (Tʋʋ. 26:5) A sẽn wa n pa Rom n gʋls a tẽed-n-taas nins sẽn be Filipã me, a le yeelame tɩ yẽ ra yaa Fariziẽ. (Fili. 3:5) Yɩta sõma me tɩ y ges b sẽn gom kiris-neb sẽn da yaa Fariziẽ-rãmb yell to-to Tʋʋ. 15:5 pʋgẽ.
Tʋʋ. 24:24, nwtsty
A Dursilli: Yaa Erood ning yell b sẽn gom Tʋʋ. 12:1 pʋgẽ wã, rat n yeel t’a Erood Agripa pipi soabã bi-pugl a tãab-n-soaba, la a bi-yao. A roga yʋʋmd 38 sẽnese, n yaa a Agripa a yiib-n-soabã ne a Berenis yao. Guvɛrneer a Feligs yaa a sɩd a yiib-n-soaba. A pipi sɩdã yɩɩ Siiri rĩm a Azɩzis Demeze, la a kaoo kãadmã n lebg n kẽ kãadem ne a Feligs yʋʋmd 54 sẽnese. Rẽ t’a yʋʋmã zemsa 16. Tõe t’a Poll sẽn wa n gomd “tɩrlmã vɩɩm la tõog-m-mengã la bʋ-kaoor sẽn watã” yell a Feligs taoorã t’a bee be. (Tʋʋ. 24:25) Guvɛrneer a Feligs sẽn wa n na n sig t’a Fɛstus ledg-a wã, a basa a Poll bãensã roogẽ, a “sẽn dat n maan sẽn noom Zʋɩf-rãmbã” yĩnga. La neb kẽer tagsdame tɩ yaa sẽn na n noog a pagã sẽn yaa Zʋɩfã sũuri.—Tʋʋ. 24:27.
YƲƲM-VẼKR RASEM 21-27
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | TƲƲMA 25-26
“A Poll kosame t’a Sezaar kao a bʋʋdo, la a moon rĩm a Erood Agripa koɛɛgã”
Tʋʋ. 25:11, bt 198 s. a 6
“Mam data rĩm a Sezaar nengẽ”
6 A Fɛstus sẽn da rat n noog Zʋɩf-rãmbã sũyã ra tõe n kɩtame tɩ b paam a Poll n kʋ. Rẽ n so t’a Poll maan bũmb a sẽn yaa Rom tẽng-n-biigã sẽn da kõt-a sor t’a maane. A yeela a Fɛstus yaa: “Mam yasa rĩm a Sezaar bʋʋd geer taoore, la yaa ka la b tog n kao mam bʋʋdo. Yãmb meng mii neere, tɩ mam ka maan bũmb n beeg Zʋɩf-rãmbã ye. . . . Mam data rĩm a Sezaar nengẽ.” Naoor wʋsgo, ned sã n da yeel woto, yaa tɩlɛ tɩ yɩ. A Fɛstus wilga rẽ, n yeele: “A Sezaar nengẽ wã, f na n kẽnga rĩm a Sezaar nengẽ.” (Tʋʋ. 25:10-12) A Poll sẽn kos tɩ ned ning naam sẽn yɩɩdã kao a bʋʋdã, a basa mak-sõng kiris-neb hakɩɩkã sẽn tõe n tũ rũndã-rũndã. Neb sẽn kis tõnd a Zeova Kaset rãmbã sã n wa rat n “yiis noor sẽn paasd neb toogo,” d tikda laloa wã sẽn kõt-d sor tɩ d maan bũmb ninsã, n gom n teel koe-noogã.—Yɩɩn. 94:20.
Tʋʋ. 26:1-3, bt 198-201 s. 10-16
“Mam data rĩm a Sezaar nengẽ”
10 Ne waoogre, a Poll pʋʋsa rĩm a Agripa bark a sẽn paam n na n gom a taoore, n wilg t’a pa tar taalã, la a yeel t’a Agripa mii Zʋɩf-rãmbã minundã fãa la b no-koɛɛmã sõma. Rẽ poore, a goma yẽ sẽn da yaa to-to pĩndã yelle, n yeele: “Mam yaa Fariizẽ, neb nins sẽn sakd tõnd wẽn-tũudmã n yɩɩd neb a taabã ned a yembre.” (Tʋʋ. 26:5) A Poll sẽn wa n yaa Fariziẽ wã, a ra gũuda Mesi wã waoongo. La a sẽn lebg kiris-nedã, a moonda ne raoodo, n wilgdẽ t’a Zeezi Kirist la soab ning bãmb sẽn sɩng n gũudẽ wã. Bũmb ning sẽn kɩt tɩ b wa ne a Poll bʋʋdã yaa bũmb yẽ ne a rõatbã fãa sẽn tẽede: B fãa ra gũuda pʋlems nins Wẽnnaam sẽn pʋlem b yaab-rãmbã pidsgu. Woto kɩtame t’a Agripa maneg n dat n kelg bũmb ning a Poll sẽn tar n na n togsã.
11 A Poll tẽega bũmb ning yẽ sẽn da maand kiris-nebã, n yeele: “Mam meng da tagsdame tɩ m segd n zaba ne m pãng tɛka n kɩɩs Nazarɛt dao a Zeezi yʋʋrã. . . . Mam sũurã puuga wʋsg ne [Kirist karen-biisã] hal tɩ m kẽng tẽn-zẽms pʋs n tɩ nams-ba.” (Tʋʋ. 26:9-11) A Poll ra pa yagd ye. Neb wʋsg ra mii a sẽn da namsd kiris-nebã ne toolem ningã. (Gal. 1:13, 23) Tõe t’a Agripa ra sokda a meng yaa: ‘Bõe n kɩt tɩ ned a woto toeeme?’
12 A Poll sẽn yeel bũmb ning rẽ poorã leoka sokrã. A yeelame: “Yaa woto yĩnga, tɩ maan-kʋʋdbã kãsem-dãmb kõ maam noor n tʋm maam tɩ m kẽng Damaase. Rĩm a Agripa, mam sẽn be sorẽ, wĩnto-sʋk sasa, mam yãnda vẽenem sẽn yi [saasẽ] n yãgd n yɩɩd wĩntoog vẽenem, n wa n bui maam ne m tũud-n-taasã. Tõnd fãa lʋɩɩ tẽnga, la mam wʋma koɛɛg sẽn da yet maam ne Ebre-rãmbã goam yaa: ‘Solle, Solle, yaa bõe tɩ fo namsd maam? Yaa toog ne foom, fo sẽn zãgsda yĩnga.’ Mam sokame tɩ Zu-soabã yãmb yaa ãnda? La Zu-soabã leokame yaa: ‘Mam yaa a Zeezi fo sẽn namsd a soabã.’”—Tʋʋ. 26:12-15.
13 Nand t’a Poll yã yel-solem-kãngã, yaa wa a sẽn da namsd a menga. Gɛrkã pʋgẽ, gom-bil ning b sẽn lebg tɩ “yaa toog ne foomã” rat n yeelame tɩ “fo sẽn tãood bãngã.” B sã n da tar rũng n tʋmdẽ, b tara bãng sẽn yaa sɩleng me n lekd-a. Rũngã sã n tãood bãngã, a pogenda a meng zaalem. A Poll me sẽn da kɩɩsd Wẽnnaam daabã, a maanda a meng wẽnga, bala ra kɩtame t’a pa tõe n paam a zood ye. A Zeezi sẽn vẽneg a meng t’a Poll yã-a Damaas sorã zugã, kɩtame t’a bãng tɩ baa a sẽn da yaa pʋ-peelem soabã, a tudgame. Kɩtame me t’a toeem yam.—Zã 16:1, 2.
14 Sɩd me, a Poll toeema fasɩ. A yeela a Agripa yaa: “Mam ka kɩɩs vẽnegr ning sẽn yi [saasẽ wã] ye. La m deng n moona koɛɛgã Damaas nebã nanda, la m yaool n moon-a Zeruzalɛm ne Zʋʋde soolmã fãa pʋga, la bu-zẽmsã n yeel-b tɩ tek yam n kos sugr n sak Wẽnnaam n maan tʋʋm sẽn wilgd tɩ b sɩd teka yam.” (Tʋʋ. 26:19, 20) Rẽ t’a Poll sẽn sɩng tʋʋmd ning a Zeezi Kirist sẽn kõ-a ne wĩnto-sʋkã maana yʋʋma. A tʋʋmdã woma bi-bʋse? Neb nins sẽn sak koe-noog ning a sẽn moondã teka yam n bas yoob la pʋ-lik tʋʋma, n sakd Wẽnnaam. B lebgda nin-sõma, neb sẽn tũud tẽngã noya, la sẽn sõngd neb a taab tɩ bãmb me tũudẽ, n pa wat ne zũnglg ye.
15 La Zʋɩf-rãmb nins sẽn da kis a Pollã nifẽ, nafa-kãensã fãa yaa zaalem. A Poll yeelame: “Yaa bõn-kãng yĩng la Zʋɩf-rãmbã sẽn yõk maam wẽnd-doogã pʋg n na n kɩt tɩ b kʋ wã. La Wẽnnaam gũudmã yĩnga, mam ket n vɩɩme hal tɩ ta rũndã, n kɩt kaset nin-talse la nanambs taoore.”—Tʋʋ. 26:21, 22.
16 Tõnd sẽn yaa kiris-neb hakɩɩkã, d tog n segla d mense, n ‘tõe wakat fãa n leok neb nins sẽn sokd tõnd n dat n bãng d tẽebã yellã.’ (1 Pɩy. 3:15) D sã n wa gomd d tẽebã yell bʋ-kaoodb wall pãn-soaadb taoore, d sã n gom wa a Poll sẽn gom a Agripa ne a Fɛstus taoor to-to wã, tõe n sõngame. D sã n wilg sɩdã sẽn be Biiblã pʋgẽ wã sẽn maneg tõnd ne neb a taab vɩɩm to-to wã ne waoogre, tõe n kẽe b sũyã.
Tʋʋ. 26:28, bt 202 s. 18
“Mam data rĩm a Sezaar nengẽ”
18 A Poll ra mi a sẽn na n leok guvɛrneerã to-to. A yeelame: “Fɛstus sõngo, mam ka zʋbsd ye. Mam gomda sɩd ne yõk-m-meng goama. Rĩmã mii bõn-kãense, yaa woto yĩng n kɩt tɩ mam gomd bõn-kãens yell bãmb taoor ne daoodo. . . . Rĩm a Agripa, yãmb tẽeda Wẽnnaam no-rɛɛsdba bɩ? Mam mi tɩ yãmb tẽedame.” A Agripa leokame yaa: “A ketẽ-la bilf bal tɩ fo tõog tɩ mam yɩ Kirist neda.” (Tʋʋ. 26:25-28, Wẽnnaam Sebre, 1983) Rĩmã sẽn yeel woto wã sã n sɩd yita a sũurẽ tɩ pa yit a sũurẽ me, wilgdame t’a Poll goamã kẽ-a-la sõma.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
Tʋʋ. 26:20, nwtsty
tek yam n kos sugri: Gɛrk gom-bil ning b sẽn lebg woto wã rat n yeelame tɩ “ned sẽn toeem yam,” rat n yeel t’a sẽn toeem a tagsgo, a manesem la a raabo. Vɛrse wã pʋgẽ, b sẽn yeel tɩ b tek yam n kos sugrã poore, b paasame tɩ b sak Wẽnnaam. Rẽnd ned sã n dat n paam Wẽnnaam zoodo, a segd n teka yam n kos sugri. Ned sã n dat n wilg t’a sɩd teka yam n kos sugri, a segd n tʋma tʋʋm sẽn wilgd rẽ. Rat n yeelame t’a tʋʋm-tʋmdɩ wã segd n wilgame t’a toeema yam wall manesem.
Tʋʋ. 26:27, w03-MM 1/12 14 s. 14
Sõng-y neb a taabã tɩ b sak Rĩungã koɛɛga
14 A Poll ra miime t’a Agripa ra bee Zʋɩf-rãmbã tũudum pʋgẽ ne yʋʋr bala. A goma a Agripa sẽn mi Zʋɩf-rãmbã tũudum yɛlã n wilg tɩ yẽ moonegã pʋgẽ, a pa ‘togs bũmb a to sã n pa Wẽnnaam no-rɛɛsdbã ne a Moyiiz sẽn da yeel’ Mesi wã kũum la a vʋʋgrã wɛɛngẽ wã ye. (Tʋʋma 26:22, 23) A Poll goma ne a Agripa meng n sok-a: “Rĩm a Agripa, yãmb tẽeda Wẽnnaam no-rɛɛsdba bɩ?” A Agripa ra pa mi a sẽn na n leok sok-kãngã to-to ye. A sã n yeel tɩ yẽ pa tẽed Wẽnnaam no-rɛɛsdbã, b sẽn da mi t’a yaa Zʋɩf-rãmbã tũudum nedã yĩnga, a yʋʋrã na n sãamame. La a sã n da sak n deeg tʋm-tʋmd a Poll goamã zãma wã taoor me, nebã na n bool-a lame tɩ kiris-neda. A Poll kell n leoka a meng sokrã ne yam n yeele: ‘Mam mi tɩ yãmb tẽedame.’ Rẽ kɩtame t’a Agripa leok tɩ bõe? Ad a sẽn leoke: “A ketẽ-la bilf bal tɩ fo tõog tɩ mam yɩ Kirist neda.” (Tʋʋma 26:27, 28) Baa rĩm a Agripa sẽn pa lebg kiris-nedã, a Poll koɛɛgã kẽe a sũurã hal sõma.—Ebre-rãmbã 4:12.
YƲƲM-VẼKR RASEM 28–WAO-FUGDG RASEM A 3
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | TƲƲMA 27-28
“A Poll kẽe koom-koglg n debd Rom”
Tʋʋ. 27:23, 24, bt 208 s. 15
“Ned ba a yembr ka na n ki ye”
15 Sãmbg sẽn kae, a Poll ra moonda neb nins sẽn be koglgã pʋgẽ wã, n gomd “kãabg ning Wẽnnaam sẽn dag n kãabã” yelle. (Tʋʋ. 26:6; Kol. 1:5) La sẽn lebg vẽeneg tɩ koom-koglgã na n sãamame wã, a Poll ra tõe n togs-b-la bũmb sẽn wilgd tɩ pa na n kaoos la manegr wa ye. A yeelame yaa: “Malɛk n wa mam nengẽ yʋngẽ, la a yeela maam yaa: ‘Polle, ra zoe rabeem ye, yaa tɩlɛ tɩ fo ta rĩm a Sezaar taoore. La gese, Wẽnnaam . . . rɩka neb nins sẽn be ne foomã vɩɩm n ning fo nugẽ.’” A Poll kenga b raood n yeele: “Woto yĩnga, m saam-biisi, keng-y y sũyã, bala, mam tara tẽeb-kãngã ne Wẽnnaam, tɩ na n yɩɩ wala b sẽn togs maama bala, la tõnd na n tɩ teega tẽng a yembr koom sẽn gũbgi.”—Tʋʋ. 27:23-26.
Tʋʋ. 28:1, 2, bt 209 s. 18
“Ned ba a yembr ka na n ki ye”
18 Neb nins sẽn põsã wa n bãngame tɩ ko-sʋk tẽngã yaa Malt sẽn be Sisil goabg sẽnesã. Ko-sʋk tẽngã nebã sẽn yaa bu-zẽmsã reeg-b-la sõma. (Tʋʋ. 28:2) B yõgena bugum sãambã yĩnga, bala saagã ra nagd-b lame tɩ b rigda. B sẽn paam bugmã, sõng-b lame tɩ waoodã la saagã pa nams-b ye. Bugmã yõgnegã kɩtame me tɩ b yã yel-solemde.
bt 210 s. 21
“Ned ba a yembr ka na n ki ye”
21 A Pibilyuus sẽn da yaa rakãagr n tar pʋt wʋsgã zakã ra pẽe be. Tõe t’a ra yaa Rom ned b sẽn tʋm t’a rɩt naam Malte. A Luk yeelame tɩ yẽ n da yaa “tẽn-kãng naaba.” Malt tẽngã pʋgẽ, b yãa gʋlsem zĩis a yiib sẽn wilgd t’a Luk sẽn yeelã yaa sɩda. A Pibilyuus reega a Poll ne a tũud-n-taasã sõma, n ges b yell rasem a tãabo. La a ba wã ra pa keem ye. So-kãngã yɛsa, a Luk wilga bũmb ning sẽn da tar-a wã takɩ. A yeelame tɩ raoã ra “gãee ne yĩn-wɩngre, la sãb-noaadga.” A Poll pʋʋsame, la a tik-a ne a nus t’a paam laafɩ. Tẽngã nebã sẽn yã yel-solemdã b sũy yɩɩ noog wʋsgo, tɩ b tall bãad-dãmb a taab n wa t’a sãoog-ba, la b kõ a Poll ne a tũud-n-taasã bũmb nins b sẽn da ratã.—Tʋʋ. 28:7-10.
Tʋʋ. 28:16, 17, bt 213 s. 10
“A moona Wẽnnaam koɛɛgã sõma”
10 So-toagdbã sẽn wa n ta Rommã, “b kõo a Poll lohorem t’a zĩnd toor ne sodaag a yembr sẽn gũud-a.” (Tʋʋ. 28:16) B sã n da yõk ned n kõ-a lohorem woto, sẽn na yɩl t’a ra zoe, b wae n naagda yẽ ne sodaag ning sẽn gũud-a wã n sog bãense. Baa ne rẽ, a Poll ra yaa Rĩungã koe-moonda, tɩ bãens pa tõe n kɩt t’a sĩnd ye. Rẽ n so t’a sẽn vʋʋs rasem a tãab poor bala, a boola Rom Zʋɩf-rãmbã taoor dãmb sẽn na yɩl tɩ b bãng-a, la a moon-b koɛɛgã.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere
Ra kaoosa wʋsgo, tɩ mogrã zug kẽnd lebg yell masã, bala Paasg daarã no-loeerã meng ra zoe n loogame. Rẽ n so t’a Poll kõ saglga. (Tʋʋ. 27:9, MN)
Tʋʋ. 27:9, nwtsty
Paasg daarã no-loeerã: Gɛrk, “no-loeerã.” Gɛrkã gom-bil ning b sẽn lebg tɩ “no-loeerã” bilgda no-loe-yɛng ning a Moyiiz Tõogã sẽn yeel tɩ b loe wã, rat n yeel tɩ no-loeer ning b sẽn da loet yʋʋmd-yʋʋmd Paasg daarã b sẽn boond me tɩ Yomkipurã sasa wã. (Ebre, yohm hakkippurim sẽn dat n yeel tɩ “ludb raare.”) (Maan. 16:29-31; 23:26-32; Sõd. 29:7) Ebre wã Biibl-dãmb pʋsẽ, b sẽn gom Paasg daarã yellã, b goma “sɩbg f meng” yell me. Rẽ kɩtame tɩ neb wʋsg tagsdẽ tɩ Paasg daarã daare, f segd n monga f meng bũmb kẽere, wala makre, f segd n loee noore. B sẽn gom “no-loeer” yell Tʋʋ. 27:9 wã wilgdame tɩ Paasg daarã, nebã sẽn da mongd b mens bũmb ning n yɩɩd yaa rɩɩbo. Paasg daarã ra yaa bõn-bɩʋʋng kiuugã baasg sẽnese, wall zĩ-likr kiuugã sɩngr sẽnese.
Tʋʋ. 28:11, nwtsty
Diyoskuur: Rat n yeel t’a “Zees kom-dibli.” Gɛrk-rãmbã ne Rom nebã ra tẽedame tɩ wẽnnaam a Zees bɩ a Zipitɛɛr kom-dibli wã yaa a Kastoor ne a Poligs sẽn yaa kinkirsã. B ra tẽedame tɩ yaa yẽ ne Ɛspart rĩm-poak a Leda n dog-ba. B ra tẽedame me tɩ yaa a Kastoor ne a Poligs n kogend neb nins sẽn tʋmd mogrã zugã, la tɩ koom-koglg pʋgẽ tʋm-tʋmdb sã n wa be yell pʋgẽ mogrã zugu, b tõe n fãag-b lame. Koom-koglgã yʋʋr sẽn be kibarã pʋgẽ wã me wilgdame t’a gʋlsdã zĩnda be.