Kiris-nebã vɩɩm la b tʋʋma tigissã na-kẽndr not-rãmbã
SIGR RASEM A 4-10
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | MARK 15-16
“A Zeezi pidsa bãngr-goama”
Mark 15:24, 29; nwtsty
b pʋɩya a futã: Zã 19:23, 24 pʋgẽ, bũmb kẽer la b togs tɩ pa be a Matye, a Mark, la a Luk evãnzill-dãmbã pʋsẽ ye. Sodaasã maana bãnde, n pʋɩ a Zeezi zugẽ futã ne a tẽngr fuugã. B rɩka a zugẽ futã n pʋɩ zĩis a naase, tɩ sodaag fãa paam a ye. La b pa tʋlg n na n pãrg a tẽngr fuugã ye. B maana bãnd n bãng ned ning sẽn na n soog-a. Rẽ pidsa Yɩɩn. 22:19 sẽn da pĩnd n togs Mesi wã zugã. Wõnda sodaas sã n da na n kʋ neda, b yeesda a futã la b reeg a teed a taabã n sooge. Woto yaa sẽn na n ning-a yãnde, n paas a toogã.
gõmsd b zut: Israyɛlle, naoor wʋsgo, ned sã n gõmsd a zugu, a naagda ne goama. Manesem-kãngã wae n yaa sẽn na n yaal f to wall f paoog-a. So-loaagdbã sẽn da loogd n gomd la b gõmsd b zutã, b pidsa Yɩɩn. 22:8 goamã.
Mark 15:43; nwtsty
A Zozɛf: Evãnzill-gʋlsdbã togsa bũmb toor-toor a Zozɛf zugu. Yõor yaood-dɛɛgd a Matye yeelame t’a Zozɛf ra yaa “arzɛk soaba.” A Mark sẽn gʋls a sebrã Rom nebã yĩng n yɩɩdã yeelame t’a ra ‘yaa karengã yɛl bʋ-kaood nebã fãa sẽn waoogde,’ la t’a ‘rag n gũuda Wẽnnaam soolmã waoongo.’ A Luk sẽn da yaa logtorã yeelame t’a Zozɛf “yaa nin-sõng la nin-tɩrga,” sẽn pa naag bʋ-kaoodbã n yãk yam n na n maan a Zeezi wẽng ye. A Zã a ye bal n gʋls t’a Zozɛf ra “soos n yaa a Zeezi karen-biiga, a sẽn zoet Zʋɩf-rãmbã yĩngã.”
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
(Mark 15:25; MN) Yɩɩ wakat a tãab-n-soabã la b ka a Zeezi ra-lukã zugu.
Mark 15:25; nwtsty
wakat a tãab-n-soabã: Rat n yeel tɩ yibeoog wakat a wɛ soabã sẽnese. Neb kẽer tagsdame tɩ b sẽn yeel bũmb ning vɛrse-kãngã pʋgẽ wã ne Zã 19:14-16; MN goamã kɩɩsda taaba. Be, b yeelame tɩ “yaa wakat a yoob-n-soabã sẽnes” la a Pɩlat kõ sor tɩ b kʋ a Zeezi. Baa Biiblã sẽn pa wilgd wakatã sẽn pa yembrã võor zãngã, bũmb kẽer n tõe n sõng-do. Bũmb nins sẽn maan a Zeezi yaoolem dayã wɛɛngẽ wã, wakatã b sẽn wilgã pa kɩɩsd taab ye. Evãnzill-gʋlsdb a naasã fãa wilgame tɩ maan-kʋʋdbã taoor dãmb fãa, la nin-buiidã kãsem-dãmb yẽsa ne taab a Zeezi poorẽ, la b tall-a n kẽng a Pɩlat sẽn yaa guvɛrneerã nengẽ. (Matye 27:1, 2; Mark 15:1; Luk 22:66–23:1; Zã 18:28) A Matye, a Mark ne a Luk yeelame t’a Zeezi sẽn wa n ket ra-lukã zugã, “wakat a yoob-n-soabã” tɛk “n tãag wakat a wɛ” wã, lik n zĩnd soolmã tõre. (Mat. 27:45, 46; Mark 15:33, 34; Luk 23:44) Bũmb a to n tõe n sõng tɩ d bãng wakat ning b sẽn kʋ a Zeezi wã. B sã n da na n kʋ ned ra-luk zugu, b rengd n nams-a lame. Namsgã mi n looga noor t’a soabã ki. A Zeezi nengẽ wã, b nams-a lame tɩ looge, hal tɩ yɩ tɩlɛ tɩ b reeg a ra-lukã n kõ ned t’a tʋke. (Luk 23:26; Zã 19:17) B sẽn dengd n nams ned n yaool n kʋ-a wã, kaoosame tɩ b yaool n ka a Zeezi ra-lukã zugu. Woto zemsa ne Mat. 27:26 la Mark 15:15 goamã. Zĩ-kãensã a yiibã fãa b gomda a Zeezi namsgã la a kʋʋbã yelle. Rẽ wã, ned fãa ra tõe n tika a sẽn wʋm a Zeezi namsgã bɩ a pãbrã sẽn sɩng sasa ningã n togs b sẽn kʋ-a wakat ningã takɩ. B sẽn ka a Zeezi ra-lukã zugã poor bilfu, a kiime. A Pɩlat sẽn wʋm dẽ wã, ling-a lame. Bala, b sẽn sɩng a Zeezi namsgã ra nan pa kaoos ye. (Mark 15:44) Sẽn paase, Biiblã gʋlsdb wakate, b ra pʋɩya daarã babs a naase, tɩ bagb fãa yaa lɛɛr a tãabo. B pʋɩya yʋng me woto. Yaa b sẽn da pʋɩ daarã woto wã n kɩt tɩ b ra tar wakat a tãabo, a yoobe, la a wɛ, n sɩngd sõdgã yibeoog wakat a yoob sẽnese. (Mat. 20:1-5; Zã 4:6; Tʋʋ. 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30) Nebã me ra pa tar bũmb b sẽn get n bãngd wakatã takɩ ye. Rẽ n so tɩ b sã n gomd wakat yelle, b wae n paasda “sẽnese” wa b sẽn togs Zã 19:14; MN pʋgẽ wã. (Mat. 27:46; Luk 23:44; Zã 4:6; Tʋʋ. 10:3, 9) Dẽnd d tõe n yeelame t’a Mark tika wakat ning b sẽn sɩng a Zeezi namsgã n wilg a kũumã sẽn yɩ wakat ning takɩ, t’a Zã tik wakat ning b sẽn ka a Zeezi ra-lukã zugã n wilg a kũumã wakate. B yiibã fãa sẽn kõ lɛɛr ningã tog n yaa sẽn kolg neevɛɛr ne midi sʋkã, bɩ midi poor bilfu. A Zã yeelame tɩ yaa zʋɩf-rãmbã “wakat a yoob-n-soabã” bɩ midi wã sẽnese. Tõe n yaa rẽ n kɩt tɩ wõnd b sẽn togs wakatã pa yembrã. A Zã sẽn gʋls a sebrã yʋʋm wʋsg a Mark sebrã gʋlsg poorã, n paas a sẽn togs a Zeezi kũumã wakatã tɩ pa yembr ne a Mark sẽn yeelã wilgdame t’a Zã pa ges a Mark sebrã bal n lebs n gʋls a evãnzillã ye.
Mark 16:8; nwtsty
yɛɛsgã yĩnga: Mark evãnzillã seb-kʋdã pʋsẽ, a yaoolem sakã baasda ne vɛrse a 8 soabã. Kẽer yeelame tɩ sakã sẽn tiig n sa wã, pa woto la a Mark gʋls bab-kãngã sɩngrẽ wã ye. La d sã n ges a Mark sẽn gʋls a evãnzillã to-to wã, fʋɩ pa wilgd tɩ sẽn yet-b rẽ wã tara bʋʋm ye. Sẽn paase, bãngdb a Jérôme ne a Eusèbe sẽn zĩnd yʋʋmd 300 sẽnesã wilgame tɩ sɩngrẽ wã, Mark evãnzillã yaoolem sakã baasda ne gom-kãensã: “Yɛɛsgã yĩnga.”
A Mark evãnzillã ne gɛrkã seb-kʋdã pʋsẽ, la b sẽn lebg-a ne buud goam a taabã pʋsẽ, b paasa goam a wãn a yaoolem sakã vɛrse a 8 wã poore. Sãnda paasa sẽn ta vɛrse 12 menga. Wala makre, kodɛgs-rãmb wʋsgo, (kodɛgs Alexandrinus, kodɛgs Ephraemi Syri rescriptus, la kodɛgs Bezae Cantabrigiensis) b sẽn gʋls yʋʋmd 400 a Zeezi rogmã poor paasa sẽn ta vɛrse 12. Seb-kʋd a taab me (Latin Vulgate, la Curetonian Syriac, la Syriac Peshitta) paasa vɛrse-kãensã. La kodɛgs-rãmb kẽer pʋsẽ, vɛrse-kãens pa naag ye. (Kodɛgs Sinaiticus, kodɛgs Vaticanus ne gɛrke, kodɛgs Sinaiticus Syriacus, la Sahidic Coptic yʋʋmd 300 bɩ 400 a Zeezi rogmã poor sɛba). A Mark sebrã b sẽn lebg ne Armeni la Zorzi buudã goam tɩ b yaa kʋd n yɩɩdã me pʋsẽ, yaoolem sakã baasda ne vɛrse a 8 wã.
La Mark evãnzillã ne gɛrkã seb-kʋdã kẽer pʋsẽ, la a sebrã ne buud goam a taabã pʋsẽ, b paasa goam a wãn a yaoolem sakã vɛrse a 8 wã poore. Kodɛgs Regius sẽn yaa yʋʋmd 700 a Zeezi rogmã poor sebrã paasa goam a wãn vɛrse a 8 wã poore, n paas sẽn ta vɛrse 12 me. La vɛrse a 8 wã poor goam a wãnã la b reng n gʋlse. Nand tɩ b gʋls goam nins b sẽn paasã fãa, b wilgame tɩ gom-kãens bee sɛb kẽer pʋsẽ, la tɩ pa Wẽnnaam n vẽneg tɩ gʋls-b ye.
GOAM A WÃN B SẼN PAAS VƐRSE A 8 WÃ POORE
Pa Wẽnnaam n vẽneg tɩ b gʋls goam a wãnã b sẽn paas Mark 16 vɛrse a 8 wã poorã ye. Ad gom-kãense:
La bũmb nins fãa b sẽn kõ-b noor n yeel-b tɩ b maanã, b togsa sẽn da be-b ne a Pɩyɛɛrã bõn-kãens fãa koɛɛg-koɛɛga. Sẽn paase, yel-kãens poore, a Zeezi meng tʋm-b lame tɩ b kẽng wĩndg sẽn yitẽ la a sẽn lʋɩtẽ n saag n moon fãagr sẽn paad wakat fãa koɛɛgã sẽn yaa sõma, n pa tekdẽ wã.
GOAM WƲSG B SẼN PAAS VƐRSE A 8 WÃ POORE
Pa Wẽnnaam n vẽneg tɩ b gʋls goam wʋsg b sẽn paas Mark 16 vɛrse a 8 wã poorã ye. Ad gom-kãense:
9 A Zeezi sẽn vʋʋg dimaas daar yibeoogã, b reng n puka b meng ne a Maari sẽn yit Magdala, soab ningã bãmb sẽn dig zĩn-dãmb a yopoe tɩ yi n basã. 10 La yẽnda kẽngame n tɩ togs neb nins sẽn dag n be ne a Zeezi wã la sẽn zĩ ne sũ-sãams la nintãmã. 11 Bãmb sẽn wʋm t’a Zeezi vɩɩme, la tɩ pagã yãnd-b lame, bãmb ka tẽ-a ye. 12 Dẽ poore, a Zeezi puka b meng ne bãmb neb a yiib sẽn dag n be sorẽ n kẽnd weoogẽ, la yɩɩ ne wẽneg a to. 13 Bãmb me lebg n waa n togsa b taabã, la b kell n ka tẽ bãmb me ye. 14 A Zeezi yaool n puka b meng ne karen-biis piig la a yembrã, dẽ tɩ b zĩ n dɩtame. La a Zeezi zab-b lame, b ka-tẽebã la b sũ-riglmã yĩnga. Bala, b ka tẽ neb nins sẽn yã bãmb b vʋʋgrã zugẽ wã ye. 15 La a Zeezi yeela bãmb yaa: Saag-y dũni tɛk fãa n moon nebã fãa koe-noogã. 16 Ned ning fãa sẽn na n tẽ, tɩ b lis-a, a na paam fãagre. La ned ning fãa sẽn kõn tẽ na kong bʋʋm. 17 Ad bãn nins sẽn na n tũ neb nins sẽn na n tẽ wã: ne mam yʋʋre, bãmb na n diga zĩn-dãmba la b gom gom-zẽmse. 18 Bãmb na n yõga wiisi, la b sã n yũ bũmb sẽn yaa zẽnem, a kõn zab-b ye. Bãmb na n tika bãad-rãmb ne b nusi, la b na n paama maagre.
19 Zu-soab a Zeezi sẽn gom woto n sɛ, dẽ Wẽnnaam zẽka bãmb n kẽng arzãna, la bãmb zĩnda Wẽnnaam nug-rɩtgo. 20 La bãmb karen-biisã kẽngame n moon koɛɛgã zĩig fãa. Zu-soabã tʋma ne bãmba, n maan bãn n tũnug koɛɛgã n wilg t’a yaa sɩda.
SIGR RASEM 11-17
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | LUK 1
“D tall sik-m-meng wa a Maari”
“Zu-soabã tʋm-tʋm-poaka!”
Hal ne rũndã, neb nins sẽn tar tẽebã tẽra a Maari sẽn leok a Gabriyɛll to-to tɩ wilgd a sik-m-mengã la a sakrã. A yeelame: “Mam yaa Zu-soabã tʋm-tʋm-poaka. Bɩ y kɩt t’a yɩ woto ne maam wa yãmb sẽn yeelã.” (Luk 1:38) Yaa tʋm-tʋm-pogsã la b ra pa nand n yɩɩda, tɩ b zu-soben-dãmbã so b vɩɩmã n maand b yam. Dẽnd a Maari gomdã rat n yeelame tɩ yaa a Zeova sẽn yaa a Zu-soabã n so yẽ zãng-zãnga. A Maari ra miime t’a na n paama koglg a nugẽ, la tɩ yaa Zu-soab sẽn ka basd neb nins sẽn kɩs-a sɩdã, t’a na n ninga yẽ barka, a sã n maan a sẽn tõe fãa n na n tʋm tʋʋm-kãngã sẽn pa nana wã.—Yɩɩl 31:24
“Zu-soabã tʋm-tʋm-poaka!”
A Maari leoka a Elizabɛt gomdã. B gʋlsa rẽ tɩ be Wẽnnaam Gomdã pʋgẽ. (Karm-y Luk 1:46-55.) Zĩig pa be Biiblã pʋgẽ t’a Maari gom n wogl wa zĩ-kãngã ye. A pẽgda a Zeova a sẽn ning-a bark t’a na n yɩ Mesi wã ma wã yĩnga, tɩ wilgdẽ t’a yaa mi-beoog soaba. A wilga a tẽebã pãng sẽn ta zĩig ninga, a sẽn yeel me t’a Zeova sikda wuk-m-mens la pãens rãmba, la a sõngd nin-tals la naong rãmb nins sẽn modgd n tũud-a wã. Leb n wilgda a bãngrã sẽn da ta zĩig ningã. B geelame n mik t’a sõdga Biiblã babg ning b sẽn da gʋls ne hebre wã vɛrse rãmb sẽn yɩɩd bãmb 20.
Yaa vẽeneg t’a Maari ra bʋgsda Gʋlsg Sõamyã zug neere. La a kell n yɩɩ sik-m-meng soaba, n lebg n dɩk goam sẽn be Biiblã pʋgẽ, n pa bao n na n togs a mengã goam ye. Biig ning a sẽn dogã me sẽn wa n bɩ, a talla sik-m-menga. Bala a yeela woto: “Mam karengã ka mam dẽnd ye, yaa sẽn tʋm-a maamã rẽnda.” (Zã 7:16) Yaa sõma tɩ d sok d mens woto: “Rẽ yĩnga mam nanda Wẽnnaam Gomdã wa a Maari bɩ, bɩ m teega m meng tagsg la m bãngre?” Yaa vẽeneg t’a Maari yẽ ra nanda Wẽnnaam Gomdã.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
Luk 1:69; nwtsty
fãagd sẽn tar pãngã: bɩ fãagr yɩɩlle. Biiblã pʋgẽ, yɩɩll wae n makda pãng wall tõogre. (1 Sãm. 2:1; Yɩɩn. 75:5, 6, 11; 148:14.) Sẽn paase, b maka nanambse, b tɩrs la b wẽns fãa ne yɩɩla. B maka b sẽn zab ne b bɛɛb n tõogã me ne yɩɩl tãagre. (Tõo. 33:17; Dãn. 7:24; 8:2-10, 20-24) La vɛrse-kãngã pʋgẽ, “fãagd sẽn tar pãngã” bɩ “fãagr yɩɩllã” yaa Mesi wã sẽn yaa tõnd fãagdã.
Luk 1:76; nwtsty
lʋɩɩ a Zeova taoorã: B sẽn yeel t’a Zãmbatiis ra na n lʋɩɩ a Zeova taoorã yaa a sẽn da na n deng taoor n maneg sorã n kõ a Zeezi wã. Bala, yaa a Zeova n tʋm a Zeezi, t’a wa a yʋʋrã yĩngã.—Zã 5:43; 8:29.
SIGR RASEM 18-24
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | LUK 2-3
“Kom-bɩɩse, yãmb paasda y tẽebã pãng bɩ?”
(Luk 2:41, 42; MN) La a roagdbã ra minim n kẽnda Zerizalɛm yʋʋmd fãa Pakã kibs yĩnga. 42 A sẽn wa n tar yʋʋm piig la a yiibu, b kẽnga Zerizalɛm kibsã yĩng wa b sẽn minim n maandẽ wã.
Luk 2:41, nwtsty
A roagdbã ra minim n kẽnda: A Moyiiz tõogã ra pa wilg tɩ pagbã segd n kẽnga pak kibsã ye. La a Maari ra yãagda a Zozɛf yʋʋmd fãa tɩ b togd sor n kẽngd Zerizalɛm kibsã yĩnga. (Yik. 23:17; 34:23) Baa b zakã neb sõor sẽn da tar paasgã, yʋʋmd fãa, b togda sorã, t’a kẽnd ne a lebgr fãa kolg kilo kobs-tã.
(Luk 2:46, 47; MN) Rasem a tãab poore, b tɩ yã-a-la wẽnd-doogẽ wã, t’a zĩ karen-saam-dãmbã sʋk n kelgd-b la a sokd-b sogsgo. 47 La a sẽn da wʋmd yɛlã võor sõma wã, n paas a sẽn da leokd to-to wã ra lingda neb nins fãa sẽn da kelgd-a wã.
Luk 2:46, 47; nwtsty
sokd-b sogsgo: A Zeezi sogsgã sẽn ling a kɛlgdbã wilgda vẽeneg tɩ ra pa wõnd bi-ribl sẽn sokd sogsg n na n bãng bũmb ye. (Luk 2:47) Gɛrk gom-biig ning b sẽn lebg ka tɩ “sokd . . . sogsgã” tõe n yaa sogsg buud nins b sẽn nong n sokd ned bʋʋd zĩigẽ, n feesd-a n dat n wʋm yɛlã fãa võorã. (Mat. 27:11; Mark 14:60, 61; 15:2, 4; Tʋʋ. 5:27) Kʋdemd yɛl mitb n yeel tɩ kibs fãa poore, tũudmã taoor dãmb kẽer yʋʋr sẽn yi ra minim n baoa zĩig sẽn yalem wẽnd-doogẽ wã n zĩndi, tɩ nebã ra tõe n kẽng n tɩ kelg-ba, la b sok sogsgo.
ra lingda nebã: Gɛrk gom-bil ning b sẽn lebg ka tɩ “ra lingda nebã” wilgdame tɩ pa yɩ vugr bal la a Zeezi sogsg ling-b ye.
(Luk 2:51, 52; MN) Dẽ, yẽ tũ-b lame n leb Nazarɛte, la a kell n sak-b lame. Sẽn paase, a ma wã bĩnga gom-kãens fãa a sũurẽ. 52 La a Zeezi ra bɩtame t’a yamã la a pãngã paasdẽ, n da tat Wẽnnaam yam, la ninsaalbã yam me.
Luk 2:51, 52; nwtsty
a kell n sak-b lame: Rat n yeelame t’a ra ket n deegda a roagdbã noore. Gɛrk gom-bil ning b sẽn lebg woto wã wilgdame t’a Zeezi sẽn sok karen-saam-dãmbã sogsg Wẽnnaam Gomdã zug tɩ ling-bã poore, a sẽn tũu a roagdbã n kulã, a tɩ ket n sikda a meng n sakd-ba. A Zeezi sakrã yɩɩga sakr buud fãa biig sẽn tõe n sak a roagdba. Rẽ naaga bũmb nins fãa a sẽn da segd n maan n pids a Moyiiz tõogã sẽn da pĩnd n togsã.—Yik. 20:12; Gal. 4:4.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
Luk 2:14, MN; nwtsty
La laafɩ zĩnd dũniyã zugu, neb nins bãmb sẽn nongã sʋka: Biiblã seb-kʋd kẽer b sẽn gʋls ne nugã pʋsẽ, b lebga gomdã tɩ “laafɩ zĩnd nebã sʋka,” tɩ Biibl-dãmb kẽer dɩk gom-kãnga. La Traduction du monde nouveau wã sẽn lebg-a to-to wã zemsa ne Biiblã seb-kʋd wʋsgo. Malɛgsã goamã pa rat n yeel tɩ Wẽnnaam laafɩ zĩnd ne neb nins fãa sẽn be dũniyã zugu, baa b tʋʋm-tʋmdɩ wã la b yel-manesmã pa sõma ye. Wẽnnaam laafɩ wã sẽn da na n zĩnd ne neb ninsã yaa sẽn na n tẽ-b a Bi-riblã la b sak n lebg a karen-biisã.
neb nins bãmb sẽn nongã: Yaa eudokia sẽn yaa gɛrk gom-bilã la b sẽn lebg tɩ “neb nins bãmb sẽn nongã.” B tõe n lebg-a lame me tɩ “sẽn tat Wẽnnaam yam,” “Wẽnnaam sũur sẽn noom ne.” Wẽnnaam sẽn gom ne a Bi-riblã a lisgã poorã, yaa gom-bi-kãng me la a sẽn pʋd Matye 3:17; Mark 1:11; Luk 3:22 wã. A võorã meng-meng yaa “sẽn ta f yam zãnga,” “f sẽn nong ne f sũur fãa,” la “f yam sẽn kẽ zãnga.” Dẽnd ka wã, “neb nins bãmb sẽn nongã” rat n yeelame tɩ neb nins sẽn tat Wẽnnaam yamã, bɩ “a sũur sẽn noom ne b rãmbã.”
wp16.3 9 s. a 1-3
Yãmb ra miime bɩ?
Ãnd n yɩ a Zozɛf ba?
Yaa a Zozɛf sẽn da be Nazarɛt n yaa ra-wãadã n yɩ a Zeezi ba-wubdga. La ãnda n yɩ a Zozɛf ba? A Matye evãnzillã pʋgẽ, b sẽn sõdg a Zeezi yaab-rãmbã, b yeelame t’a Zozɛf ba wã la a Zakoobe. La b yaool n yeela a Luk evãnzillã pʋgẽ t’a Zozɛf yaa “a Heli biiga.” Wãn to la d tõe n wʋm dẽ võore?—Luk 3:23; Matye 1:16.
A Matye evãnzillã pʋgẽ, b yeelame t’a ‘Zakoob roga a Zozɛf.’ Gɛrkã gom-bil ning b sẽn pʋd be wã wilgda vẽeneg t’a Zozɛf yaa a Zakoob biiga. Dẽnd a Matye sõdga a Zozɛf yaab-rãmbã sẽn yaa a Davɩɩd roogã neb sẽn da yaa na-biisã, t’a Zeezi tar sor n na n yɩ rĩm a sẽn dog b sʋkã yĩnga.
La Luk evãnzillã yeelame t’a Zozɛf “yaa a Heli biiga.” B sẽn yeel t’a Heli biigã rat n yeelame me t’a Heli rɛɛmba. Gom-kãngã bee Luk 3:27 wã me. Be, b boola a Salatiyɛll sẽn yaa a Yekoniya biigã t’a “Neeri biiga.” (Luk 3:27; 1 Kibayã 3:17; Matye 1:12) A Salatiyɛll pagã ra yaa Neeri bi-pugla. Dẽnd a ra yaa a Neeri rɛɛmba. Woto me, b sẽn bool a Zozɛf t’a “Heli biigã,” yaa t’a pag a Maari yaa a Heli bi-pugla. A Luk sẽn sõdg a Zeezi yaab-rãmbã roogã, a naaga a Maari. (Rom dãmbã 1:3) Biiblã pʋgẽ, b sõdga a Zeezi yaab-rãmbã rot zĩis a yiibu, tɩ pa yembr ye. La b yiibã fãa bãngr tara yõodo.
SIGR RASEM 25–SẼOOG PIPI DAARE
D SẼN BÃNG BIIBLÃ KARENG PƲGẼ | LUK 4-5
“D kell n yals kãn-kãe makr taoor wa a Zeezi”
w13-MM 1/8 25 s. a 8
Yãmb yaa nin-bʋg buudu?
A Sʋɩtãan tũnuga ne ‘yĩngã ratem’ me n mak a Zezi rasempʋɩɩgẽ wã. Rẽ t’a Zezi loee noor rasem 40 wĩntoog ne yʋngo, tɩ kom da tar-a. A yeela a Zezi woto: “Yãmb sã n yaa Wẽnnaam Biiga, bɩ y kɩt tɩ kug-kãngã lebg rɩɩbo.” (Luk 4:1-3) A Zezi ra tõe n tõdgame, wall a tũnug ne tõog ning Wẽnnaam sẽn kõ-a wã n kɩt tɩ kugã lebg rɩɩbo. La a ra miime t’a pa segd n tũnug ne tõ-kãng a meng nafr yĩng bal ye. Baa komã sẽn da tar-a wã, sẽn da pak-a n yɩɩd yaa kell n ta Wẽnnaam yam. Rẽ n so t’a leok woto: “A gʋlsame: ‘Ninsaal ka na n vɩ ne rɩɩb bal ye, la yaa ne goam nins sẽn yit Wẽnnaam noorẽ wã.’”—Mat. 4:4.
w13-MM 1/8 25 s. 10
Yãmb yaa nin-bʋg buudu?
Wãn to la a Sʋɩtãan tũnug ne ‘nin datmã’ n mak a Zezi? A wilga a Zezi “dũniyã soolem fãa nif kamsg pʋgẽ n yeel bãmb yaa: ‘Mam na n kõo yãmb pãn-kãngã ne soolem-kãensã fãa naam.’” (Luk 4:5, 6) A Zezi sẽn yã wã pa yɩ dũniyã soolem fãa meng-meng ye. A Sʋɩtãan kɩtame t’a yã soolem-kãens ziirã vẽnegr pʋgẽ, n tagsdẽ t’a na n tʋlga rẽ. A yeela a Zezi woto: “Yãmb sã n wõgemd mam taoore, fãa na n yɩɩ yãmb dẽnda.” (Luk 4:7) A Zezi sẽn pa tol n dat n sak a Sʋɩtãan daabã yĩnga, a leoka zĩig pʋgẽ woto: “A gʋlsame: ‘Waoog Zu-soabã fo Wẽnnaam, la f sak bãmb bala.’”—Luk 4:8.
nwtsty, fot-rãmb la video-rãmba
Wẽnd-doogã zĩig ning sẽn zãnt n yɩɩdã
Tõe t’a Sʋɩtãan sɩd talla a Zeezi n kẽng wẽnd-doogã zĩig ning sẽn zãnt n yɩɩdã, n yeel-a t’a bas a meng n lʋɩ tẽnga. La b pa wilg zĩig ning a Zeezi sẽn yalsã takɩ ye. Baasgo, ka wã, tõe tɩ “wẽnd-doogã” yaa Wẽnnaam doogã meng-menga, ne a ro-bõoneg a taabã fãa la b lalsã. Woto wã, tõe t’a Zeezi tɩ yalsa 1) roog sẽn be wẽnd-doogã nug goabg sẽnes zugu, wall roog a to zugu. Sẽn yaẽ fãa la a Zeezi sẽn yalsã, a sã n da sak n bas a meng n na n lʋɩ t’a Zeova pa kogl-a, tõe n tũu ne a yõore.
w13-MM 1/8 26 s. 12
Yãmb yaa nin-bʋg buudu?
A Zezi yẽ pa yɩ wa a Hawa ye. A kõo tõnd mak-sõng sik-m-mengã wɛɛngẽ. Daar a yembre, a Sʋɩtãan mak-a lame n dat t’a maan bũmb sẽn na n kɩt tɩ nebã pẽg-a, la sẽn na n mak Wẽnnaam. A Zezi zãgsame, bala a ra miime t’a sã n maan woto, a wukda a menga. Rẽ n so t’a yeel a Sʋɩtãan: “A gʋlsame: ‘Da mak Zu-soabã fo Wẽnnaamã ye.’”—Karm-y Luk 4:9-12.
D bʋgs Wẽnnaam Gomdã zug neere:
Luk 4:17; nwtsty
no-rɛɛs a Ezayi sebre: A Ezayi sebrã b sẽn yã mog-kɩɩngã pʋgẽ wã yaa seb-pindem 17 sẽn sog taaba, t’a woglmã yɩɩd metr a 7. A pʋgẽ gʋlsmã pasa zĩis 54. Tõe tɩ seb-pindem ning sẽn da be Nazarɛt sɩnagoogã pʋgẽ wã woglem taa boto. Pipi kiris-nebã wakatẽ, seb-pindmã sẽn da pa tar sags la vɛrse-rãmbã, a Zeezi ra segd n gẽesa zĩig ning a sẽn dat n karmã. La a sẽn bãng zĩig ning bãngr-gomdã sẽn be wã, a ra mii Wẽnnaam Gomdã sõma.
Luk 4:25; nwtsty
yʋʋm a tãab la kiis a yoobe: Pipi Rĩm 18:1 wã, b yeelame tɩ “warã sẽn sɩng tɩ yʋʋm tãablẽ,” a Eli togsame tɩ saagã na n niime. Sãnda tika rẽ n yetẽ t’a Zeezi sẽn yeel Luk 4:25 wã pa kɛpɩ ye. La b sẽn yeel 1 Rĩm-dãmb sebrã pʋgẽ wã pa wilgd tɩ warã pa ta yʋʋm a tãab ye. B sẽn yeel tɩ ‘yʋʋm-tãablẽ’ wã, zemsa wakat ning a Eli sẽn togs a Akaab pipi tɩ warã n watã. (1 Rĩm 17:1) Tõe tɩ wakat kãng tɩ warã ra zoe n sɩngame n kaoos kiis a yoobe, n da segd n kaoos n yɩɩg rẽ. Sẽn paase, a Eli sẽn wa n na n leb a Akaab nengẽ warã yʋʋm-taablẽ wã, tɩ warã nan pa sa ye. Yaa a Eli sẽn maan yel-solemd Karmell tãngẽ wã n kɩt tɩ bugum yi yĩngr n sigã poor la warã tek-yã. (1 Rĩm 18:18-45) Dẽnd a Zeezi sẽn yeel Luk 4:25 wã ne a ma biig a Zak sẽn togs Zak 5:17 wã zemsa ne 1 Rĩm 18:1 sẽn yeelã.