Kirurġija Mingħajr Sikkina
GĦALL-EWWEL, ħasbu li ma kienx hemm raġuni għal xiex wieħed jallarma ruħu minħabba l-uġigħ taʼ ras li kellha Christine, għalkemm kien uġigħ qawwi; wara kollox, sa l-għada kien għaddielha. Imma mbagħad Christine bdiet tħoss għonqha iebes. Wara dan, reġaʼ qabadha l-uġigħ f’rasha, u bdiet tħossha diżorjentata—sintomi li m’huma normali fuq ħadd, aħseb u ara fuq tifla taʼ tmien snin.
Fl-isptar, meta ħadulha computed tomography (CT) scan, dan wera li Christine kellha arteriovenous malformation (AVM) f’moħħha—kundizzjoni li fiha l-arterji jkunu mħabblin mal-vini.a Kieku ma ħaditx il-kura, Christine eventwalment setgħet tatha puplesija u mietet.
Sa snin reċenti, AVMs bħal dawn setgħu jiġu kkurati biss bil-kirurġija konvenzjonali tal-moħħ. B’din il-proċedura, il-kirurgu jiġbed il-ġilda tar-ras lura u jippenetra ġol-kranju. Imbagħad, irid ifittex qalb kobba delikata taʼ nervituri u tessuti tal-moħħ biex jilħaq il-parti marida. Stħarriġ kliniku ġenerali jirrivela li matul l-1995, kien hemm komplikazzjonijiet f’madwar 12 fil-mija taʼ l-operazzjonijiet taʼ l-AVM.
Il-ġenituri taʼ Christine ippreferew jagħżlu l-Gamma Knife milli s-sikkina tal-kirurġija. L-isem għandu mnejn iqarraq bik, għax il-Gamma Knife mhix tassew sikkina. Minflok, din hija mekkaniżmu li jispara mitejn raġġ u wieħed taʼ radjazzjoni ffokati bi preċiżjoni li jippenetraw minn ġol-kranju intatt. Kull raġġ waħdu huwa dgħajjef wisq biex jagħmel ħsara lit-tessuti li jippenetra. Imma l-mitejn raġġ u wieħed kollha huma mmirati bir-reqqa biex jiltaqgħu u jwasslu doża qawwija taʼ radjazzjoni preċiż fejn tkun qiegħda l-parti marida.
Xi studji li saru taw prova li l-Gamma Knife hija ekonomika meta tqis ir-riżultati, u b’mod sinjifikanti, hemm inqas każi taʼ infezzjonijiet wara l-operazzjoni milli meta tintuża l-kirurġija newroloġika konvenzjonali. Imma kif issir il-proċedura?
L-Erbaʼ Stadji tal-Kirurġija Radjoloġika
Il-kirurġija radjoloġika permezz tal-Gamma Knife issir f’erbaʼ stadji bażiċi. L-ewwel, lill-pazjent ilibbsulu apparat ħafif ġo rasu, biex ma jiċċaqlaqx waqt li jkun qed jingħata l-kura. It-tieni, issir “mappa” taʼ moħħ il-pazjent, permezz taʼ CT scan, magnetic resonance imaging (MRI), jew angiogram (ritratt bil-kulur taʼ l-arterji). Imbagħad, immaġnijiet tal-moħħ jiġu ttrasferiti għal ġo sistema kompjuterizzata li tippjana kif se tingħata l-kura, u din tiżola l-parti marida u tiddetermina l-post eżatt tagħha.
Fl-aħħar, imiss il-fażi tal-kura, li matulha ras il-pazjent titpoġġa f’elmu li jkun fih mitejn fetħa u waħda minn fejn jgħaddu r-raġġi gamma. Kemm tieħu ħin il-kura? Minn 15 sa 45 minuta biss, li matulhom lill-pazjent iraqqduh ftit u ma jħoss ebda wġigħ.
Meta titlesta l-kura, il-pazjent jibqaʼ l-isptar għall-osservazzjoni u normalment jintbagħat id-dar l-għada fil-għodu. Hekk ġara fil-każ taʼ Christine, li ssemmiet fil-bidu. Hi ngħatat il-kura l-Ħamis, ħarġet mill-isptar il-Ġimgħa, u marret lura l-iskola t-Tnejn taʼ wara.
X’jiġri mill-AVM?
Il-kirurġija radjoloġika ma teqridx litteralment l-AVM. Minflok, iġġiegħel liċ-ċelloli fil-kisja tal-vini u l-arterji jimmoltiplikaw, u b’hekk iżommu d-demm milli jgħaddi għal ġol-parti fejn hemm il-problema. Bħala riżultat, forsi f’sena jew tnejn, l-arterji u l-vini difettużi jiġu imblokkati kompletament. Imbagħad l-AVM tiċkien u eventwalment il-ġisem iġibha fix-xejn.
Il-Gamma Knife ġiet użata wkoll biex jiġu kkurati tumuri malinni żgħar li t-tarf tagħhom ikun jidher ċar, kif ukoll fuq xi tumuri li jfaqqsu, li jinfirxu għal ġol-moħħ minħabba kanċer f’partijiet oħrajn tal-ġisem. Iżjed minn hekk, din kellha riżultati promettenti fit-trigeminal neuralgia (kundizzjoni taʼ wġigħ li teffettwa n-nerv tal-wiċċ), l-epilessija, il-marda taʼ Parkinson, u f’xi każi taʼ wġigħ li jkun diffiċli biex wieħed jikkontrollah.
M’għandniex xi ngħidu, xorta għad hemm xi tumuri tal-moħħ u kundizzjonijiet li jirreżistu l-Gamma Knife. Għad irridu naraw jekk avvanzi fil-kirurġija newroloġika humiex se jwasslu biex jinstabu tipi taʼ kura jerġaʼ iktar effettivi. Sadanittant, il-kirurġija radjoloġika bil-Gamma Knife toffri tama lil ħafna pazjenti li jkollhom xi tumur.
[Nota taʼtaħt]
a CT scan huwa X-ray taʼ sezzjoni bħal felli taʼ xi parti mill-ġisem.
[Kaxxa fʼpaġna 21]
-Iżvilupp tal-Kirurġija Radjoloġika
Il-Gamma Knife ġiet żviluppata kważi 50 sena ilu min-newrokirurgu Lars Leksell u l-bijofiżiku Börje Larsson. Leksell skopra li jekk il-pazjent ikun espost għal doża waħda qawwija taʼ radjazzjoni, din tistaʼ teqred partijiet morda li jkunu ’l ġewwa fil-moħħ mingħajr ebda inċiżjoni—għaldaqstant, mingħajr telf taʼ demm jew riskju taʼ xi infezzjoni.
Leksell sejjaħ il-proċedura ġdida tiegħu stereotactic radiosurgery. Fl-aħħar, it-tobba nstabilhom mezz kif jikkuraw partijiet tal-moħħ li qabel ma setgħux jilħquhom, mingħajr ma jkun hemm għalfejn jużaw sikkina biex ifittxu bl-addoċċ qalb kobba taʼ nervituri delikati u tessuti tal-moħħ. Madankollu, kellhom jgħaddu ħafna snin qabel bdiet tiġi applikata din il-proċedura ġdida, sa ma ġew żviluppati tekniki moderni taʼ kif jagħmlu l-immaġnijiet, bħas-CT scan u l-MRI, li jindikaw lill-kirurgi preċiżament fejn għandhom jimmiraw ir-radjazzjoni. L-ewwel tagħmir tal-Gamma Knife ġie installat fi Stokkolma fl-1968.
[Stampi fʼpaġna 20]
l-erbaʼ stadji tal-kirurġija radjoloġika bil-gamma knife
1. Jitlibbes l-apparat
2. Isiru immaġnijiet tal-moħħ
3. Immaġnijiet bil-kompjuter jgħinu fl-ippjanar tal-kura
4. Il-fażi tal-kura
[Sors]
Xbihat bil-korteżija taʼ Elekta Instruments, Inc., manifatturi tal-Gamma Knife®