Għandna Niftakruh il-​Passat?

“Jistgħu l-​Lhud jinsewh l-​Olokawst?” Din kienet mistoqsija li qajjimha Virgil Elizondo, il-​president taċ-​Ċentru Kulturali Messikan Amerikan f’San Antonio, fit-​Texas. Dan ifakkarna li l-​atroċitajiet li rajna f’dan is-​seklu jistgħu jħallu effett li ma jitħassar qatt fuq il-​memorja kollettiva. Il-​ġenoċidju taʼ l-​Armeni (1915-23) u l-​qtil bil-​massa tal-​Kambodjani (1975-79) iridu wkoll jingħaddu maʼ l-​atroċitajiet tas-​seklu 20. Madankollu, dan ma jfissirx li l-​lista tieqaf hawn.

F’attentat biex iħeġġu r-​rikonċiljazzjoni bejn il-​vittmi u t-​turmentaturi tagħhom, mexxejja reliġjużi u politiċi stiednu kemm-il darba lin-​nies biex jinsew l-​atroċitajiet li sofrew. Dan ġara, per eżempju, f’Ateni, fil-​Greċja, fis-​sena 403 Q.E.K. Il-​belt kienet għadha kemm rat it-​tmiem tad-​dittatorjat oppressiv tat-​Tletin Tirann, oligarkija li kienet eliminat, anki fiżikament, kważi lill-​avversarji kollha tagħha. Il-​gvernaturi l-​ġodda ħadmu biex jistabbilixxu mill-​ġdid l-​armonija fost in-​nies billi niedu amnestija (minn kelma Griega li tfisser “tnessija” jew “nuqqas taʼ tfakkir”) favur dawk li kienu appoġġaw it-​tirannija taʼ qabel.

Tinsa għax id-​Digriet Jitlob Hekk?

Ma tantx hija xi ħaġa diffiċli li tipprova tħassar, permezz taʼ xi digriet, il-​memorja taʼ atroċitajiet imwettqin fuq l-​innoċenti. Ċerti mexxejja għandhom mnejn jiddeċiedu li jagħmlu hekk għal raġunijiet politiċi, bħalma ġara fil-​Greċja tal-​qedem u f’diversi pajjiżi Ewropej fi tmiem it-​Tieni Gwerra Dinjija. Fl-​Italja, per eżempju, ġiet iddikjarata amnestija fl-​1946 favur iktar minn 200,000 ċittadin li kienu “ħatja talli pparteċipaw, xi ftit jew wisq, fl-​għamil ħażin tar-​reġim Faxxista,” qalet il-​gazzetta La Repubblica.

Madankollu, fil-​waqt li d-​deċiżjonijiet tal-​gvernijiet jew taʼ istituzzjonijiet pubbliċi huma ħaġa, is-​sentimenti tal-​membri individwali taʼ komunità huma għalkollox ħaġa oħra. Huwa impossibbli li permezz taʼ digriet iġġiegħel lil ċittadini individwali​—forsi l-​vittmi li ma setgħux jiddefendu ruħhom minn konflitti brutali, massakri, jew barbariżmi oħrajn—​biex jinsew is-​sofferenzi tal-​passat.

F’dan is-​seklu biss mietu iktar minn mitt miljun ruħ fil-​gwerer, ħafna minnhom wara li għaddew minn tbatija li twaħħxek. Li kieku kellna ngħoddu flimkien dawk kollha li nqatlu f’massakri waqt perijodi taʼ paċi, l-​atroċitajiet ma jirnexxilekx tgħoddhom. Ħafna nies jagħmlu minn kollox biex jiżguraw li l-​ebda waħda minn dawn ma tintesa.

Dawk li Jixtiequ Jneħħu minn Moħħhom Dawn il-​Memorji

Dawk li jħeġġu lill-​vittmi taʼ atroċitajiet jew lid-​dixxendenti tagħhom biex jaħfru u jinsew taʼ spiss isostnu illi jekk noqogħdu niftakru fil-​passat se nġibu biss firda, speċjalment jekk ikunu għaddew għexur taʼ snin. Huma jgħidu illi l-​maħfra tgħaqqad, fil-​waqt li, niftakru kemm niftakru, m’aħniex se nbiddluh il-​passat, kienu kemm kienu traġiċi s-​sofferenzi.

Imma fi sforz biex iġagħlu lin-​nies jinsew, xi wħud waslu sal-​punt li jiċħdu r-​realtà taʼ l-​iktar atti orribbli li twettqu kontra l-​umanità. Megħjunin minn uħud li jsejħu lilhom infushom storjografi reviżjonisti, xi nies isostnu, per eżempju, li l-​Olokawst qatt ma seħħ.a Dawn saħansitra organizzaw vjaġġi għal dawk il-​kampijiet fejn kien isir il-​qtil bil-​massa, bħalma huma Auschwitz jew Treblinka, u qalu lill-​viżitaturi li l-​kmamar tal-​gass qatt ma kienu jeżistu f’dawn il-​postijiet​—u dan kollu qaluh minkejja l-​għadd taʼ xhieda u l-​kwantità kbira t’evidenza u dokumentazzjoni.

Kif jistaʼ jkun li ideat reviżjonisti foloz bħal dawn ikollhom suċċess fost ċerti gruppi taʼ nies? Għaliex ħafna jagħżlu li jinsew x’inhi r-​responsabbiltà tagħhom u dik taʼ nieshom stess. Għala? Minħabba n-​nazzjonaliżmu, l-​ideoloġija tagħhom stess, jew inkella minħabba sentimenti antisemitiċi jew oħrajn simili. Ir-​reviżjonisti jirraġunaw li ladarba jintesew l-​atroċitajiet, ir-​responsabbiltà tgħib. Imma ħafna nies jirreżistu b’ħilithom kollha dawn ir-​reviżjonisti irresponsabbli, imsejħin “assassini tal-​memorja” minn storjografu Franċiż.

Dawn ma Jinsewx

Bla ebda dubju, huwa diffiċli ħafna għal dawk li jibqgħu ħajjin biex jinsew lill-​għeżież li mitulhom fil-​gwerra jew f’xi atroċità. Madankollu, il-​biċċa l-​kbira taʼ dawk li jixtiequ jibqgħu jiftakru l-​massakri u l-​ġenoċidji jagħmlu hekk għax jittamaw li t-​tagħlima li toħroġ mis-​sofferenzi tagħhom stess u minn dawk taʼ l-​għeżież tagħhom tkun t’għajnuna biex jiġu evitati brutalitajiet oħrajn bħal dawn.

Bis-saħħa t’hekk, il-​gvern Ġermaniż iddeċieda li jfakkar l-​anniversarju taʼ meta skoprew l-​atti orribbli mwettqin min-​Nazisti fil-​kamp tal-​konċentrament taʼ Auschwitz. L-​iskop taʼ dan, skond il-​president tal-​Ġermanja, huwa li “din it-​tfakkira sservi bħala twissija għall-​ġenerazzjonijiet futuri.”

Bl-istess mod, fil-​50 anniversarju mit-​tmiem tat-​Tieni Gwerra Dinjija, Papa Ġwanni Pawlu II ddikjara: “Hekk kif igerbbu s-​snin, il-​memorji tal-​Gwerra m’għandhomx ibattu; minflok, dawn għandhom isiru tagħlima iebsa għall-​ġenerazzjoni tagħna u għall-​ġenerazzjonijiet li għad iridu jiġu.” Minkejja dan, irridu ngħidu li l-​Knisja Kattolika m’hijiex dejjem konsistenti f’li tiftakar l-​atroċitajiet u l-​vittmi taʼ dawk is-​snin.

Sabiex il-​ġenerazzjonijiet il-​ġodda jkunu jistgħu wkoll jieħdu tagħlima u twissija mill-​ġenoċidji taʼ dan is-​seklu u taʼ sekli oħrajn, infetħu għadd taʼ mużewijiet, bħalma huma l-​Holocaust Memorial Museum f’Washington, D.C., u l-​Beit Hashoah Museum of Tolerance f’Los Angeles. Biex jintlaħaq l-​istess skop, tlestew dokumentarji u programmi oħrajn fuq dan is-​suġġett li jġibulek għafsa taʼ qalb. Dan kollu qiegħed isir sabiex l-​umanità ma titħalliex tinsa dawk in-​nies li sofrew kaġun taʼ ħaddieħor.

Għala Niftakru?

“Dawk li ma jirnexxilhomx jiftakru fil-​passat jispiċċaw jirrepetuh,” kiteb George Santayana, filosfu Amerikan imwieled fi Spanja. B’sogħba, jidher li mal-​medda taż-​żmien, il-​bnedmin malajr jinsew il-​passat tagħhom stess, u b’hekk jispiċċaw jikkommettu l-​istess żbalji koroh darba wara l-​oħra.

Is-sekwenza twila u krudili tal-​qtil tal-​massa mill-​bniedem turi ċar li l-​ħakma tal-​bniedem fuq bnedmin oħrajn falliet għalkollox. Għala ġara hekk? Għaliex il-​bnedmin irrepetew għal darba wara l-​oħra l-​istess żball fundamentali​—huma ċaħdu lil Alla u l-​liġijiet tiegħu. (Ġenesi 3:​1-6; Koħèlet 8:9) U llum il-​ġurnata, sewwa sew bħalma hu mbassar fil-​Bibbja, “ġenerazzjoni milwija” qiegħda tagħmel l-​istess ħaġa u taħsad il-​konsegwenzi.​—Filippin 2:​15 (New World Translation); Salm 92:8 [92:​7, NW]; 2 Timotju 3:​1-5, 13.

Ladarba daħħalna fin-​nofs lill-​Ħallieq, Jehovah, fid-​diskussjoni tagħna, x’inhi l-​ħarsa tiegħu? Hu x’jinsa, u x’jiftakar? Jistaʼ qatt jitħassar il-​wirt agonizzanti taʼ l-​atroċitajiet kommessi mill-​bniedem? Jistaʼ qatt “jintemm il-​ħażen tal-​ħżiena”?​—Salm 7:10

[Nota taʼtaħt]

[Kumment/Stampi fʼpaġna 7]

“Dawk li ma jirnexxilhomx jiftakru fil-​passat jispiċċaw jirrepetuh.”—George Santayana

Il-​krematorju u l-​forn fil-​kamp tal-​konċentrament taʼ Auschwitz

[Sors]

Oświęcim Museum