Tfal fuq l-​Internet​—Dak li Jistgħu Jagħmlu l-​Ġenituri

BĦALA ġenitur, liema sitwazzjoni tbeżżgħek l-​iktar—li tkun taf li wliedek għandhom iċ-​ċavetta għall-​karozza tal-​familja jew li tkun taf li għandhom aċċess bla limitu għall-​Internet? Iż-​żewġ attivitajiet jinvolvu ammont taʼ periklu. U t-​tnejn li huma jeħtieġu livell taʼ responsabbiltà. Il-​ġenituri ma jistgħux iżommu lil uliedhom għal dejjem milli jsuqu vettura, imma huma jistgħu jkunu ċerti li wliedhom jitgħallmu jsuqu b’mod li hu ħieles mill-​periklu. Ħafna ġenituri jagħmlu l-​istess ħaġa fejn jidħol l-​użu taʼ l-​Internet. Il-​prinċipji Bibliċi li ġejjin se jkunu t’għajnuna.

“Kulmin hu prudenti se jaġixxi bl-​għarfien.” (Proverbji 13:16) Il-​ġenituri li wliedhom għandhom aċċess għall-​Internet għandhom bżonn fehma bażika taʼ kif jaħdem l-​Internet u taʼ dak li qed jagħmlu wliedhom meta jużaw l-​instant messaging, ifittxu fil-​paġni tal-​Web, jew jieħdu sehem f’attivitajiet oħrajn fuq l-​Internet. “Taqbadx u tikkonkludi li int kbir wisq jew li m’għandekx biżżejjed skola biex titgħallem,” tgħid Marshay, li għandha żewġt itfal. “Żomm ruħek aġġornat dwar it-​teknoloġija.”

“Għandek tpoġġi lqugħ madwar is-​saqaf [ċatt] tiegħek, ħalli ħadd ma jaqaʼ minn hemm.” (Dewteronomju 22:8, The Amplified Bible) Dawk li jipprovdu s-​servizz taʼ l-​Internet u l-​programmi tal-​kompjuter għandhom mnejn joffru programmi li jgħinu lill-​ġenituri biex jikkontrollaw l-​użu taʼ l-​Internet u li jaġixxu bħala “lqugħ” biex jimblokkaw il-​pop-ups li m’humiex xierqa u l-​aċċess għal siti li huma taʼ ħsara. Xi programmi jistgħu wkoll jgħinu biex lit-​tfal ma jħalluhomx jikxfu informazzjoni persunali, bħal isimhom jew l-​indirizz tagħhom. Madankollu, tajjeb nirrealizzaw li l-​metodi tal-​ġenituri biex jikkontrollaw dawn l-​affarijiet mhux dejjem jirnexxilhom jimblokkaw kulma hu taʼ ħsara. Ukoll, ħafna tfal li huma daqsxejn akbar u li jafu jużaw il-​kompjuter jitgħallmu kif ma jħalluhomx iwaqqfuhom.

“Min jinqataʼ għalih se jfittex ix-​xewqa egoistika tiegħu stess; kontra kull għaqal jiħodha.” (Proverbji 18:1) Studju fir-​Renju Unit wera li kważi 1 minn kull 5 żgħażagħ taʼ bejn l-​etajiet taʼ 9 u 19-il sena kellhom aċċess għall-​Internet fil-​kamra tas-​sodda tagħhom. Jekk il-​ġenituri jżommu l-​kompjuter f’post ċentrali fid-​dar se jkunu jistgħu jaraw x’inhuma jagħmlu wliedhom fuq l-​Internet u dan jistaʼ jinkuraġġixxi lit-​tfal biex jevitaw siti mhux mixtiqin.

“Oqogħdu attenti bis-​sħiħ li ma timxux bħal nies bla għaqal imma bħal nies għorrief, u użaw il-​ħin bl-​aħjar mod, għax il-​jiem huma ħżiena.” (Efesin 5:15, 16) Iddeċiedi meta wliedek jistgħu jużaw l-​Internet, kemm ħin jistgħu jdumu fuqu, u t-​tip taʼ siti li jistgħu u ma jistgħux iżuru. Iddiskuti l-​istruzzjonijiet tiegħek maʼ wliedek, u kun ċert li huma jifhmuhom.

M’għandniex xi ngħidu, ma tistax tara x’inhuma jagħmlu wliedek meta jkunu barra d-​dar. Għalhekk, huwa importanti li tnaqqax f’uliedek valuri xierqa ħalli huma jkunu jistgħu jagħmlu deċiżjonijiet għaqlin meta int ma tkunx hemm.a (Filippin 2:12) Spjega ċar u tond x’se jkunu l-​konsegwenzi jekk ir-​regoli tiegħek rigward l-​Internet jiġu miksurin. Imbagħad żomm maʼ dawn ir-​regoli.

“[Omm tajba] tieħu ħsieb dak li jiġri f’darha.” (Proverbji 31:27) Oqgħod attent għall-​mod kif uliedek jużaw l-​Internet, u urihom li se tkun għassa tagħhom. B’daqshekk ma tkunx qed tinvadi l-​privatezza tagħhom. Ftakar li l-​Internet hu post taʼ diskussjoni għall-​pubbliku. Id-​Dipartiment Federali taʼ l-​Investigazzjoni (FBI) fl-​Istati Uniti jirrikkmanda li l-​ġenituri jkollhom aċċess għall-​indirizzi fuq l-​Internet li jkollhom uliedhom u li kultant jiċċekkjaw l-​e-mails tagħhom u l-​Web sites li jkunu żaru.

“L-​abbiltà li taħseb tibqaʼ tgħasses fuqek, u d-​dixxerniment iħarsek, sabiex jeħilsuk mit-​triq il-​ħażina, mill-​bniedem li jgħid affarijiet imħassrin.” (Proverbji 2:11, 12) Minkejja li toqgħod għassa u tara x’jagħmlu wliedek fuq l-​Internet, xorta int limitat f’dak li tistaʼ tagħmel. Se jirnexxilek ħafna iktar tipproteġi lil uliedek jekk tgħallimhom ċerti valuri—permezz taʼ l-​eżempju li tagħtihom. Allura, ħu l-​ħin biex tiddiskuti maʼ wliedek x’jistaʼ jiġri fuq l-​Internet. Komunikazzjoni miftuħa maʼ wliedek hija l-​aqwa difiża li jistaʼ jkollok kontra l-​perikli taʼ l-​Internet. “Aħna tkellimna maż-​żewġ subien tagħna rigward in-​nies ‘ħżiena’ fuq l-​Internet,” jgħid Tom, missier Kristjan. “Spjegajnielhom ukoll x’inhi l-​pornografija, għala għandha tiġi evitata, u għala qatt m’għandhom jikkomunikaw maʼ l-​istranġieri.”

Int Tistaʼ Tipproteġi lil Uliedek

Hemm bżonn taʼ sforz biex tipproteġi lil uliedek mill-​perikli taʼ l-​Internet, u l-​aċċess elettroniku għall-​mezzi tax-​xandir qed jinbidel il-​ħin kollu. Teknoloġiji ġodda jistgħu jġibu vantaġġi uniċi u riskji li qatt ma kien hawn bħalhom għat-​tfal. Kif jistgħu l-​ġenituri jippreparaw lil uliedhom għall-​perikli tal-​futur? “L-​għerf hu protezzjoni bħalma l-​flus huma protezzjoni,” tgħid il-​Bibbja.—Ekkleżjasti 7:12.

Għin lil uliedek isiru għaqlin. Għinhom ukoll jifhmu kif jevitaw il-​perikli fuq l-​Internet u kif jużawh b’mod responsabbli. B’dan il-​mod, l-​Internet jistaʼ jkun għodda utli li ma theddidx is-​sigurtà taʼ wliedek.

[Nota taʼ taħt]

[Kumment f’paġna 8]

Fir-​Renju Unit, 57 fil-​mija miż-​żgħażagħ taʼ bejn l-​etajiet taʼ 9 u 19-il sena li jużaw l-​Internet kull ġimgħa ġew f’kuntatt mal-​pornografija; madankollu, 16 fil-​mija biss mill-​ġenituri jaħsbu li wliedhom raw il-​pornografija fuq l-​Internet

[Kumment f’paġna 9]

L-​esperti jemmnu li xi 750,000 predatur jistgħu jkunu fuq l-​Internet kuljum, ifittxu fiċ-​chat rooms u fuq is-​servizzi li jlaqqgħu n-​nies għal raġunijiet romantiċi

[Kumment f’paġna 9]

Fl-​Istati Uniti, 93 fil-​mija miż-​żgħażagħ taʼ bejn l-​etajiet tat-​12 u s-​17-il sena jużaw l-​Internet

[Stampa f’paġna 8, 9]

Tistaʼ int tgħallem lil uliedek jużaw l-​Internet b’mod responsabbli?