Attenti Minn Nuqqas taʼ Fidi

“Ħuti, araw li f’ebda wieħed minnkom ma jkun hemm qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin li jwassal għall-​firda minn Alla l-​ħaj.”—LHUD 3:12.

1. Il-​kliem taʼ Pawlu lill-​Kristjani Lhud liema realtà li twerwer jiġbed għall-​attenzjoni tagħna?

XI ĦSIEB tal-​biżaʼ​—nies li darba kienu jgawdu relazzjoni persunali maʼ Jehovah jistgħu jiżviluppaw “qalb imħassra” u ‘jinfirdu minn Alla l-​ħaj’! U kemm hija twissija qawwija din! Dan il-​kliem taʼ l-​appostlu Pawlu kien indirizzat, mhux lil xi nies inkreduli, imma lil nies li kienu ddedikaw ħajjithom lil Jehovah fuq il-​bażi tal-​fidi fis-​sagrifiċċju bħala rahan taʼ Ġesù Kristu.

2. Liema mistoqsijiet jeħtieġ li nikkunsidraw?

² Kif qatt jistaʼ xi ħadd fi stat spiritwali mbierek bħal dan jiżviluppa “qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin”? Tabilħaqq, kif jistaʼ xi ħadd li daq mill-​imħabba u l-​ħniena mhix mistħoqqa t’Alla jitbiegħed minnu deliberatament? U jistaʼ dan jiġri lilna? Dawn huma ħsibijiet li jġagħluna nidħlu f’qoxritna, u huwa fl-​interess tagħna li naraw ir-​raġuni għala ngħatat din it-​twissija.—1 Korintin 10:11.

Għala Parir Daqshekk Iebes?

3. Iddeskrivi ċ-​ċirkustanzi li kienu jeffettwaw lill-​Kristjani taʼ l-​ewwel seklu f’Ġerusalemm u madwarha.

³ Jidher li Pawlu indirizza l-​ittra tiegħu lill-​Kristjani Lhud fil-​Ġudea fis-​sena 61 E.K. Wieħed storjografu osserva li dan kien żmien meta “ma kien hemm ebda paċi jew sigurtà għall-​ebda bniedem serju u onest, la fil-​belt taʼ Ġerusalemm u lanqas xi mkien ieħor mal-​provinċja kollha.” Kien żmien taʼ ksur il-​liġi u vjolenza, imqanqlin b’taħlita tal-​preżenza militari Rumana oppressiva, tat-​taparsi bravura taż-​Żelaturi Lhud kontra Ruma, u l-​attivitajiet kriminali taʼ ħallelin li ħadu vantaġġ miż-​żminijiet imħawdin. Dan kollu għamel l-​affarijiet diffiċli ferm għall-​Kristjani, li pprovaw iebes biex ma jiġux involuti f’dawn il-​kwistjonijiet. (1 Timotju 2:1, 2) Fil-​fatt, minħabba l-​pożizzjoni newtrali tagħhom, huma kienu meqjusin minn xi wħud bħala li kienu kontra s-​soċjetà, saħansitra bħala sedizjusi. Il-​Kristjani kienu spiss stmati ħażin, u batew telf persunali.—Lhud 10:32-34.

4. Il-​Kristjani Lhud għal liema pressjoni taʼ natura reliġjuża ġew suġġetti?

⁴ Kristjani Lhud kienu wkoll taħt pressjoni intensa taʼ natura reliġjuża. Iż-​żelu tad-​dixxipli leali taʼ Ġesù u l-​espansjoni mgħaġġla tal-​kongregazzjoni Kristjana li rriżultat minn dan, ipprovokaw l-​għira u l-​korla tal-​Lhud​—speċjalment tal-​mexxejja reliġjużi tagħhom. Dawn kienu jagħmlu minn kollox biex jattakkaw u jippersegwitaw lis-​segwaċi taʼ Ġesù Kristu.a (Atti 6:8-14; 21:27-30; 23:12, 13; 24:1-9) Anki jekk xi Kristjani ma kinux jiġu ppersegwitati direttament, xorta waħda, kienu jintwerew stmerrija u jiġu rridikolati mil-​Lhud. Il-​Kristjanità kienet mistmerra bħala xi reliġjon ġdida li ma kellhiex l-​isplendur tal-​Ġudaiżmu, peress li ma kellha ebda tempju, ebda saċerdozju, ebda festi, ebda sagrifiċċji formali, eċċ. Saħansitra l-​mexxej tagħhom, Ġesù, ngħata l-​mewt bħala kriminal ikkundannat. Biex jipprattikaw ir-​reliġjon tagħhom, il-​Kristjani ried ikollhom fidi, kuraġġ, u sabar fit-​tul.

5. Għala kien essenzjali għall-​Kristjani fil-​Ġudea li jibqgħu attenti spiritwalment?

⁵ Fuq kollox, il-​Kristjani Lhud fil-​Ġudea kienu qed jgħixu fi żmien kruċjali fl-​istorja taʼ dak il-​ġens. Ħafna affarijiet li l-​Mulej tagħhom, Ġesù Kristu, qal li kellhom jimmarkaw it-​tmiem tas-​sistema Lhudija kienu, diġà seħħew. It-​tmiem ma setax ikun wisq ’il bogħod. Biex jibqgħu ħajjin, il-​Kristjani riedu jibqgħu attenti spiritwalment u jkunu lesti biex ‘jaħarbu lejn l-​għoljiet.’ (Mattew 24:6, 15, 16) Kien se jkollhom il-​fidi u s-​saħħa spiritwali meħtieġa biex jieħdu azzjoni immedjata, bħalma kien indikalhom Ġesù? Jidher li kien hemm xi dubju.

6. Il-​Kristjani fil-​Ġudea x’kienu jeħtieġu b’urġenza?

⁶ Matul l-​aħħar għaxar snin qabel ix-​xoljiment tas-​sistema t’affarijiet Lhudija kollha kemm hi, Kristjani Lhud kienu biċ-​ċar taħt pressjoni qawwija kemm minn ġewwa kif ukoll minn barra l-​kongregazzjoni. Kellhom bżonn taʼ l-​inkuraġġiment. Imma kellhom bżonn ukoll pariri u direzzjoni biex jgħinuhom jaraw li l-​korsa li kienu għażlu kienet it-​tajba u li ma kinux sofrew u ssaportew għalxejn. B’ferħ, Pawlu laqaʼ l-​isfida u tahom l-​għajnuna.

7. Għala għandna nkunu interessati f’dak li Pawlu kiteb lill-​Kristjani Lhud?

⁷ Dak li Pawlu kiteb lill-​Kristjani Lhud għandu jkun taʼ interess kbir għalina. Għala? Għax aħna qed ngħixu fi żmien li hu parallel maʼ tagħhom. Kuljum inħossu pressjonijiet mid-​dinja li qiegħda taħt il-​kontroll taʼ Satana. (1 Ġwann 5:19) Quddiem għajnejna qed naraw jitwettqu l-​profeziji taʼ Ġesù u l-​appostli rigward l-​aħħar jiem u “tmiem id-​dinja.” (Mattew 24:3-14; 2 Timotju 3:1-5; 2 Pietru 3:3, 4; Apokalissi 6:1-8) Fuq kollox, għandna bżonn nibqgħu attenti spiritwalment sabiex ‘inkunu nifilħu ngħaddu minn kull ma għandu jiġri.’—Luqa 21:36.

Wieħed Akbar minn Mosè

8. Billi qal dak li huwa ddokumentat f’Lhud 3:1, Pawlu x’kien qed iħeġġeġ lill-​Kristjani sħabu biex jagħmlu?

⁸ Waqt li semma punt vitali, Pawlu kiteb: “Aħsbu f’Ġesù [“Ikkunsidraw lil,” NW], l-​appostlu u l-​qassis il-​kbir tar-​reliġjon li aħna nistqarru.” (Lhud 3:1) Li “tikkunsidra” jfisser li “tagħraf b’mod ċar . . . , tifhem għalkollox, tikkunsidra mill-​qrib.” (Vine’s Expository Dictionary of Old and New Testament Words) B’hekk, Pawlu kien qed iħeġġeġ lill-​kredenti sħabu biex jagħmlu sforz diliġenti sabiex jaslu għal apprezzament veru taʼ l-​irwol li Ġesù kellu fil-​fidi u s-​salvazzjoni tagħhom. Li jagħmlu dan kien se jsaħħaħ id-​determinazzjoni tagħhom biex jibqgħu sodi fil-​fidi. X’kien, mela, l-​irwol taʼ Ġesù, u għala għandna ‘nikkunsidrawh’?

9. Pawlu għala rrefera għal Ġesù bħala “appostlu” u “qassis il-​kbir”?

⁹ Pawlu applika għal Ġesù t-​termini “appostlu” u “qassis il-​kbir.” “Appostlu” hu xi ħadd mibgħut u hawn għandu x’jaqsam mal-​mezz t’Alla kif jikkomunika maʼ l-​umanità. “Qassis il-​kbir” hu xi ħadd li permezz tiegħu l-​bnedmin jistgħu javviċinaw lil Alla. Dawn iż-​żewġ provvedimenti huma essenzjali għall-​qima vera, u Ġesù jimliehom it-​tnejn. Hu dak li kien mibgħut mis-​sema biex jgħallem lill-​umanità l-​verità dwar Alla. (Ġwann 1:18; 3:16; 14:6) Ġesù hu wkoll il-​wieħed maħtur bħala l-​Qassis il-​Kbir antitipiku fl-​arranġament tat-​tempju spiritwali taʼ Jehovah għall-​maħfra tad-​dnubiet. (Lhud 4:14, 15; 1 Ġwann 2:1, 2) Jekk verament napprezzaw il-​barkiet li nistgħu niksbu permezz taʼ Ġesù, aħna se jkollna l-​kuraġġ u d-​determinazzjoni li nibqgħu sodi fil-​fidi.

10. (a) Pawlu kif għen lill-​Kristjani Lhud biex japprezzaw is-​superjorità tal-​Kristjanità fuq il-​Ġudaiżmu? (b) Pawlu liema verità universali semma biex isaħħaħ il-​punt tiegħu?

¹⁰ Biex jenfasizza l-​valur tal-​fidi Kristjana, Pawlu qabbel lil Ġesù maʼ Mosè, li l-​Lhud kienu jqisuh bħala l-​akbar profeta fost l-​antenati tagħhom. Jekk il-​Kristjani Lhud setgħu jifhmu b’qalbhom kollha l-​fatt li Ġesù hu akbar minn Mosè, ma kienx ikollhom għalfejn jiddubitaw is-​superjorità tal-​Kristjanità fuq il-​Ġudaiżmu. Pawlu indika li filwaqt li Mosè kien meqjus denju li jkun fdat bid-​“dar” t’Alla​—il-​ġens, jew kongregazzjoni, taʼ Iżrael—​hu kien biss assistent, jew qaddej leali. (Numri 12:7) Mill-​banda l-​oħra, Ġesù kien l-​Iben, is-​sid fuq id-​dar. (1 Korintin 11:3; Lhud 3:2, 3, 5) Biex isaħħaħ il-​punt li qajjem, Pawlu semma din il-​verità universali: “Kull dar jibniha xi ħadd, imma Alla jibni kollox hu.” (Lhud 3:4) Ħadd m’hu se jargumenta li Alla hu akbar minn kulħadd, għax hu l-​Bennej, jew Ħallieq, taʼ kollox u kulħadd. Loġikament, mela, ladarba Ġesù kien ħaddiem bi sħab m’Alla, bilfors li hu akbar mill-​ħlejjaq l-​oħrajn kollha, inkluż Mosè.—Proverbji 8:30; Kolossin 1:15-17.

11, 12. Pawlu maʼ liema ħaġa ħeġġeġ lill-​Kristjani Lhud biex iżommu “sodi sat-​tmiem,” u kif nistgħu napplikaw il-​parir tiegħu?

¹¹ Verament, il-​Kristjani Lhud kienu f’pożizzjoni ferm iffavorita. Pawlu fakkarhom li huma ‘kellhom sehem fis-​sejħa tas-​sema,’ privileġġ li kellhom jgħożżu iktar minn kwalunkwe ħaġa li setgħet toffrilhom is-​sistema Lhudija. (Lhud 3:1) Kliem Pawlu żgur li ġagħalhom iħossuhom grati lil dawk il-​Kristjani midlukin li kienu f’pożizzjoni li jirċievu wirt ġdid minflok ma jiddispjaċihom li kienu ħallew warajhom affarijiet konnessi mal-​wirt Lhudi tagħhom. (Filippin 3:8) Waqt li ħeġġiġhom iżommu sod mal-​privileġġ tagħhom u biex jistmawh kif jixraq, Pawlu qal: “Kristu kien fidil fuq id-​dar tiegħu [t’Alla] bħala iben. U d-​dar taʼ Alla hi aħna, kemm-il darba nżommu sħaħ il-​fiduċja u t-​tama li bihom niftaħru [“sodi sat-​tmiem,” NW].”—Lhud 3:6.

¹² Iva, jekk il-​Kristjani Lhud riedu jibqgħu ħajjin fil-​konklużjoni tas-​sistema t’affarijiet Lhudija li kienet riesqa, huma riedu jibqgħu jżommu mat-​tama tagħhom mogħtija minn Alla “sodi sat-​tmiem.” Aħna rridu nagħmlu l-​istess illum jekk irridu nibqgħu ħajjin fit-​tmiem taʼ din is-​sistema. (Mattew 24:13) Ma rridux inħallu l-​ansjetajiet tal-​ħajja, l-​apatija tan-​nies, jew it-​tendenzi imperfetti tagħna stess iġagħluna nċedu l-​fidi tagħna fil-​wegħdi t’Alla. (Luqa 21:16-19) Sabiex naraw kif nistgħu nsaħħu lilna nfusna, ejjew nagħtu attenzjoni għal dak li jissokta jgħid Pawlu.

“La Twebbsux Qalbkom”

13. Pawlu liema twissija ta, u kif applikah Salm 95?

¹³ Wara li kkunsidra l-​pożizzjoni ffavorita tal-​Kristjani Lhud, Pawlu ta din it-​twissija: “Kif jgħid l-​Ispirtu s-​Santu: ‘Jekk illum tisimgħu leħnu, la twebbsux qalbkom bħal f’jum l-​irvell, jum it-​tiġrib fid-​deżert.’” (Lhud 3:​7, 8) Pawlu kien qed jikkwota minn Salm 95, u għalhekk setaʼ jgħid, “jgħid l-​Ispirtu s-​Santu.”b (Salm 95:7, 8; Eżodu 17:1-7) L-​Iskrittura hija ispirata minn Alla permezz taʼ l-​ispirtu qaddis tiegħu.—2 Timotju 3:16.

14. L-​Iżraeliti kif wieġbu għal dak li Jehovah kien għamel għalihom, u għala?

¹⁴ Wara li nħelsu mill-​jasar fl-​Eġittu, l-​Iżraeliti ngħataw l-​unur kbir li jidħlu f’relazzjoni taʼ patt maʼ Jehovah. (Eżodu 19:4, 5; 24:7, 8) Madankollu, minflok ma wrew apprezzament għal dak li Alla kien għamel magħhom, huma malajr aġixxew b’mod ribelluż. (Numri 13:25–14:10) Dan kif setaʼ ġara? Pawlu indika l-​kawża: it-​twebbis taʼ qlubhom. Imma qlub li huma sensittivi u li jwieġbu għall-​Kelma t’Alla kif jitwebbsu? U x’irridu nagħmlu biex dan nevitawh?

15. (a) Kif instemaʼ ‘l-​leħen t’Alla stess,’ fil-​passat u fil-​preżent? (b) Liema mistoqsijiet għandna bżonn nistaqsu lilna nfusna rigward ‘leħen Alla’?

¹⁵ Pawlu beda t-​twissija tiegħu bil-​klawsola proviżorja “jekk illum tisimgħu leħnu.” Alla kellem lill-​poplu tiegħu permezz taʼ Mosè u profeti oħrajn. Imbagħad, Jehovah kellimhom permezz taʼ Ibnu, Ġesù Kristu. (Lhud 1:1, 2) Illum, għandna l-​Kelma ispirata t’Alla kompleta, il-​Bibbja Mqaddsa. Għandna wkoll “l-​irsir leali u diskret,” maħtur minn Ġesù biex jipprovdi ‘l-​ikel spiritwali fiż-​żmien xieraq.’ (Mattew 24:45-47, NW) B’hekk, Alla għadu qed jitkellem. Imma qegħdin aħna nagħtu widen? Per eżempju, kif inwieġbu għal pariri dwar l-​ilbies u d-​dehra tagħna jew dwar l-​għażla taʼ divertiment u mużika? ‘Nisimgħu’ aħna, jiġifieri, nagħtu kas u nobdu dak li nisimgħu? Jekk għandna d-​drawwa li nġibu l-​iskużi jew li noġġezzjonaw għall-​pariri, inkunu qegħdin nesponu lilna nfusna għall-​periklu sottili taʼ li nwebbsu qalbna.

16. Liema hu mod wieħed li bih jistgħu jitwebbsu qlubna?

¹⁶ Qlubna jistgħu jitwebbsu wkoll jekk inżommu lura milli nagħmlu dak li nistgħu u li suppost qed nagħmlu. (Ġakbu 4:17) Minkejja dak kollu li Jehovah għamel għalihom, l-​Iżraeliti naqsu li jeżerċitaw fidi, irribellaw kontra Mosè, għażlu li jemmnu rapport ħażin dwar Kangħan, u rrifjutaw li jidħlu fl-​Art Imwiegħda. (Numri 14:1-4) Jehovah għalhekk qatagħhielhom li kellhom iqattgħu 40 sena fix-​xagħri​—żmien biżżejjed biex imutu l-​membri żleali taʼ dik il-​ġenerazzjoni. Iddiżgustat bihom, Alla qal: “‘Dawn dejjem mitlufin f’qalbhom; huma ma għarfux triqati.’ Hekk ħlift waqt il-​korla tiegħi: ‘Ma jidħlux fil-​mistrieħ tiegħi.’” (Lhud 3:9-11) Naraw f’dan kollu lezzjoni għalina?

Lezzjoni Għalina

17. L-​Iżraeliti għala kienu neqsin mill-​fidi avolja raw l-​għemejjel setgħanin taʼ Jehovah u semgħu l-​pronunzji tiegħu?

¹⁷ Il-​ġenerazzjoni taʼ Iżraeliti li ħarġu mill-​Eġittu raw b’għajnejhom stess u semgħu b’widnejhom stess l-​għemejjel setgħanin u l-​pronunzji taʼ Jehovah. Xorta waħda, huma ma kellhomx fidi li Alla setaʼ jdaħħalhom salvi fl-​Art Imwiegħda. Għala? “Huma ma għarfux triqati,” qal Jehovah. Kienu jafu x’kien qal u x’kien għamel Jehovah, imma ma kinux żviluppaw kunfidenza u fiduċja fl-​abbiltà tiegħu li jieħu ħsiebhom. Tant kienu ossessjonati dwar il-​ħtiġijiet persunali u x-​xewqat tagħhom li ftit li xejn ħasbu dwar it-​triqat u l-​iskop t’Alla. Iva, kienu neqsin mill-​fidi fil-​wegħda tiegħu.

18. Skond Pawlu, liema korsa taʼ azzjoni se tirriżulta f’“qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin”?

¹⁸ Dan il-​kliem li ġej li ntqal lil-​Lhud japplika bl-​istess qawwa għalina wkoll: “Ħuti, araw li f’ebda wieħed minnkom ma jkun hemm qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin li jwassal għall-​firda minn Alla l-​ħaj.” (Lhud 3:12) Pawlu laħaq l-​għeruq tal-​kwistjoni billi indika li “qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin” hija r-​riżultat taʼ “firda minn Alla l-​ħaj.” Kmieni f’din l-​ittra, hu tkellem dwar li “nitbiegħdu” minħabba nuqqas taʼ attenzjoni. (Lhud 2:1) Madankollu, it-​terminu Grieg tradott “firda” jfisser “iżżomm ’il bogħod” u huwa rrelatat mal-​kelma “apostasija.” Dan jindika reżistenza, żamma lura, u abbandunar apposta u konxju, b’nota taʼ stmerrija miżjuda miegħu.

19. Li nonqsu li nagħtu widen għall-​pariri kif jistaʼ jwassal għal konsegwenzi serji? Agħti eżempji.

¹⁹ Għalhekk, il-​lezzjoni hi li jekk naqgħu fid-​drawwa li nonqsu li ‘nisimgħu leħnu,’ billi ninjoraw il-​pariri mingħand Jehovah permezz tal-​Kelma tiegħu u tal-​klassi taʼ l-​irsir leali, ma jdumux qlubna ma jsiru bla sentimenti, jitwebbsu. Per eżempju, koppja mhix miżżewġa, għandhom mnejn isiru xi ftit intimi iżżejjed. Xi ngħidu jekk dawn sempliċement jinjoraw il-​kwistjoni? Se jipproteġihom milli jirrepetu dak li għamlu, jew se jagħmlu eħfef għalihom li jirrepetuh? Bl-​istess mod, meta l-​klassi taʼ l-​irsir toffri pariri dwar il-​ħtieġa li nkunu selettivi fl-​għażla tagħna taʼ mużika u divertiment, eċċ., naċċettawhom bi gratitudni u nagħmlu aġġustamenti fejn ikun hemm bżonn? Pawlu ħeġġiġna biex “ma ninqatgħux mill-​laqgħat tagħna flimkien.” (Lhud 10:24, 25) Minkejja dan il-​parir, xi wħud għandhom ħarsa indifferenti lejn il-​laqgħat Kristjani. Forsi jaħsbu li jekk jimmissjaw xi ftit minnhom jew saħansitra jeliminaw ċerti laqgħat għalkollox mhux se jagħmel differenza.

20. Għala huwa essenzjali li nwieġbu b’mod pożittiv għall-​pariri Skritturali?

²⁰ Jekk ma nwiġbux b’mod pożittiv għal ‘leħen’ Jehovah, espress b’mod ċar fl-​Iskrittura u f’pubblikazzjonijiet ibbażati fuq il-​Bibbja, malajr insibu ruħna ‘mifrudin minn Alla l-​ħaj.’ Li wieħed jinjora b’mod passiv il-​pariri malajr jistaʼ jwassal għal li b’mod attiv iċekkinhom, jikkritikahom, u jirreżistihom. Jekk dan ma jiġix ikkoreġut, ir-​riżultat ikun “qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin,” u fejqan minn korsa bħal din normalment huwa diffiċli ferm. (Qabbel Efesin 4:19.) Ġeremija bix-​xieraq kiteb: “Qalb il-​bniedem kollha qerq u mħassra. Min jifhimha?” (Ġeremija 17:9) Għal din ir-​raġuni, Pawlu ħeġġeġ lill-​kredenti sħabu Lhud: “Agħmlu l-​qalb lil xulxin kull jum, sakemm inkunu għadna nistgħu ngħidu ‘illum’, biex ħadd minnkom ma jiġġarraf mid-​dnub u jwebbes qalbu.”—Lhud 3:13.

21. Ilkoll kemm aħna liema ħaġa mħeġġin nagħmlu, u xi prospetti għandna?

²¹ Kemm aħna ferħanin li Jehovah għadu jkellimna llum, permezz tal-​Kelma tiegħu u l-​organizzazzjoni tiegħu! Aħna grati li “l-​irsir leali u diskret” għadu jgħinna biex “inżommu sħiħa sa l-​aħħar it-​tama li kellna fil-​bidu.” (Lhud 3:14) Issa huwa ż-​żmien biex aħna nwieġbu għall-​imħabba u d-​direzzjoni t’Alla. Waqt li nagħmlu dan, nistgħu ngawdu wegħda oħra mill-​wegħdi taʼ l-​għaġeb taʼ Jehovah​—dik li “nidħlu” fil-​mistrieħ tiegħu. (Lhud 4:3, 10) Dan huwa s-​suġġett li Pawlu jgħaddi biex jiddiskuti mal-​Kristjani Lhud, u huwa wkoll dak li se nikkunsidraw fl-​artiklu li jmiss.

[Noti taʼ taħt]

Tistaʼ Tispjega?

◻ Pawlu għala kiteb pariri daqstant ibsin lill-​Kristjani Lhud?

◻ Pawlu kif għen lill-​Kristjani Lhud japprezzaw li kellhom xi ħaġa aħjar mill-​ħajja taħt il-​Ġudaiżmu?

◻ Qalb taʼ individwu kif titwebbes?

◻ X’irridu nagħmlu biex nevitaw li niżviluppaw “qalb imħassra bin-​nuqqas taʼ twemmin”?

[Stampa f’paġna 10]

Qiegħed teżerċita fidi f’Ġesù, Mosè Akbar?