Bijografija

Kif Dejjem Qdejt lil Jehovah Kulfejn Kien Hemm il-​Bżonn

KIF RAKKONTATA MINN JAMES B. BERRY

Kienet is-​sena 1939. Il-​ħajja kienet iebsa fl-​Istati Uniti minħabba l-​kriżi ekonomika kbira li kien hemm dak iż-​żmien, u fl-​Ewropa kollha kien hemm it-​theddida taʼ gwerra. Jien u ħija ż-​żgħir Bennett konna vvjaġġajna minfejn konna noqogħdu ġewwa l-​Mississippi sal-​belt taʼ Houston, f’Texas, biex infittxu x-​xogħol hemmhekk.

DARBA waħda, meta kien kważi spiċċa s-​sajf, fost il-​ħsejjes kollha fit-​trasmissjoni tar-​radju smajna aħbar li ħallietna miblugħin: l-​armati taʼ Hitler kienu daħlu l-​Polonja. “Bdiet Armageddon!” qalli ħija kollu eċċitat. Minnufih, it-​tnejn li aħna tlaqna l-​impjieg li kellna. Morna fl-​eqreb Sala tas-​Saltna li kien hemm u attendejna l-​ewwel laqgħa tagħna. Għalfejn għażilna li mmorru f’Sala tas-​Saltna? Ħalli ngħidilkom l-​istorja mill-​bidu.

Twelidt f’Hebron, ġewwa l-​Mississippi, fl-​1915. Il-​familja tiegħi kienet tgħix fil-​kampanja. L-​Istudenti tal-​Bibbja, kif kienu jissejħu x-​Xhieda taʼ Jehovah dak iż-​żmien, kienu jiġu jżuruna xi darba fis-​sena u kienu jagħtu taħdita fid-​dar taʼ xi ħadd mill-​ġirien. B’riżultat taʼ dan, il-​ġenituri tiegħi kellhom ħafna letteratura bbażata fuq il-​Bibbja. Maż-​żmien jien u Bennett sirna nemmnu dak li tgħallimna minn dawn il-​kotba—li l-​infern ma fihx nar, li r-​ruħ tmut, u li t-​twajbin se jgħixu fuq l-​art għal dejjem. Madankollu, kien hemm ħafna iżjed affarijiet x’nitgħallmu. Ftit wara li spiċċajt l-​iskola, jien u ħija morna Texas biex infittxu x-​xogħol.

Meta fl-​aħħar għamilna kuntatt max-​Xhieda fis-​Sala tas-​Saltna, staqsewna jekk konniex pijunieri. Lanqas biss konna nafu li pijunier kien ministru full-time tax-​Xhieda taʼ Jehovah. Imbagħad staqsewna ridniex nippridkaw. Aħna aċċettajna bil-​ħerqa, għax ħsibna li kienu se jibagħtu lil xi ħadd biex jurina kif kellna nagħmlu dan ix-​xogħol. Minflok, tawna mappa u qalulna, “Ibdew aħdmu minn hemm!” M’għandniex xi ngħidu, la jien u lanqas Bennett ma konna nafu kif nippridkaw, u ma ridniex naqgħu għaċ-​ċajt. Fl-​aħħar, impostajna l-​mappa lura lill-​kongregazzjoni u rġajna morna lejn il-​Mississippi!

Nagħmlu l-​Verità tal-​Bibbja Parti Minna

Meta morna lura d-​dar, bdejna naqraw il-​letteratura tax-​Xhieda kuljum u domna nagħmlu dan għal xi sena. Fid-​dar tagħna ma kellniex dawl elettriku, u għalhekk bil-​lejl konna noqogħdu naqraw għad-​dawl tal-​lampa. F’dak iż-​żmien, l-​indokraturi li jivvjaġġaw kienu jżuru l-​kongregazzjonijiet tax-​Xhieda taʼ Jehovah u lix-​Xhieda li kienu jgħixu f’żoni rurali biex isaħħuhom spiritwalment. Wieħed minn dawn l-​indokraturi, Ted Klein, kien iżur il-​kongregazzjoni tagħna u kien jiġi miegħi u maʼ Bennett fix-​xogħol taʼ l-​ippridkar minn dar għal dar. Taʼ spiss kien jiħodna miegħu t-​tnejn li aħna. Spjegalna x’kien eżatt ix-​xogħol taʼ pijunier.

Il-kumpanija taʼ Ħuna Klein effettwatna ħafna, tant li malajr bdejna naħsbu kif stajna nagħmlu iżjed biex naqdu lil Alla. Għalhekk, fit-​18 t’April, 1940, hu għammed lili, lil Bennett, u lil oħti Velva. Il-​ġenituri tagħna kienu preżenti meta tgħammidna, u kienu ferħanin bid-​deċiżjoni li ħadna. Xi sentejn wara tgħammdu huma wkoll. It-​tnejn li huma baqgħu leali lejn Alla sakemm mietu​—missieri fl-​1956 u ommi fl-​1975.

Meta Ħuna Klein staqsieni jekk stajtx insir pijunier, għedtlu li kieku xtaqt, imma la kelli flus, la ħwejjeġ, u xejn. Hu qalli, “Tibżax. Ħalli f’idejja.” U hekk għamel. L-​ewwel bagħat l-​applikazzjoni tiegħi biex insir pijunier. Imbagħad ħadni miegħu New Orleans, belt li tinsab xi 300 kilometru ’l bogħod. Hemmhekk urieni ftit appartamenti sbieħ li kienu mibnijin fuq is-​Sala tas-​Saltna. Kienu apposta għall-​pijunieri. Ftit wara mort noqgħod hemm u bdejt il-​karriera tiegħi taʼ pijunier. Ix-​Xhieda fi New Orleans kienu jgħinu lill-​pijunieri billi jagħtuhom ħwejjeġ, flus, u ikel. Matul il-​ġurnata, l-​aħwa kienu jġibulna l-​ikel u jħalluh fuq l-​għatba jew saħansitra jpoġġuhulna fil-​friġġ. Kien hemm ħu minnhom li kellu restorant fil-​qrib, u kien jistidinna biex meta rridu mmorru ftit qabel ma jagħlaq biex jagħtina xi ikel frisk milli kien jibqagħlu, bħal laħam, ħobż, chili con carne, u pasti.

Niffaċċjaw il-​Vjolenza mill-​Marmalji

Xi żmien wara, ġejt inkarigat biex immur Jackson, ġewwa l-​Mississippi, biex nagħmel ix-​xogħol taʼ pijunier hemmhekk. Jien u l-​pijunier żagħżugħ li kont naħdem miegħu ffaċċjajna l-​vjolenza mill-​marmalji f’din il-​belt. Mid-​dehra, il-​pulizija tal-​lokal kienu qed jappoġġaw lil dawn in-​nies! L-​istess ġralna meta morna fl-​inkarigu li kien imiss, ġewwa Columbus, fil-​Mississippi. Ħafna bojod kienu jobogħduna għax konna nippridkaw lil nies taʼ kull razza u nazzjonalità. Ħafna kienu jemmnu li konna qed inxewxu lin-​nies kontra l-​istat. Wieħed minn dawn kien il-​kmandant taʼ waħda mid-​diviżjonijiet tal-​Leġjun Amerikan (American Legion), li hija organizzazzjoni patrijottika ferm. Mhux darba u tnejn li xewwex lil gruppi taʼ nies inkorlati biex jattakkawna.

L-ewwel darba li attakkawna f’Columbus, ċorma nies ġew warajna waqt li konna qed noffru r-​rivisti fit-​toroq. Rassewna maʼ vetrina taʼ ħanut u nġabret folla nies biex tara x’kien qed jiġri. Ftit wara ġew il-​pulizija u ħaduna lejn il-​qorti. In-​nies imxew warajna sal-​qorti, u qalulna quddiem l-​uffiċjali kollha preżenti li jekk nitilqu minn dak il-​post sa ċerta data konna se nitilqu bil-​ġilda tagħna sħiħa. Jekk nitilqu wara dik id-​data kienu se jqaxxruna ħajjin! Ħsibna li jkun aħjar jekk nitilqu mill-​belt għal ftit żmien. Imma wara xi ftit ġimgħat, erġajna morna lura u bdejna nippridkaw mill-​ġdid.

Ftit wara ġew fuqna grupp taʼ tmint irġiel li ġagħluna nidħlu f’żewġ karozzi. Ħaduna ġo bosk, neżżgħuna, u lagħbulna 30 daqqa biċ-​ċintorin tiegħi stess! Kellhom l-​ixkubetti u anki xi ħbula, u nistaʼ ngħid li verament konna mwerwrin. Ħsibt li kienu se jorbtuna u jitfgħuna fix-​xmara. Qattgħulna l-​letteratura u xerrduha maʼ l-​art, u saħansitra kissrulna l-​fonografu biċċiet maʼ zokk taʼ siġra.

Wara li tawna xebgħa, qalulna biex nerġgħu nilbsu u nibdew nidħlu iktar ’il ġewwa fil-​bosk mingħajr ma nħarsu lura. Aħna u mexjin, ħsibna li veru kienu se jisparawlna u joqtluna jekk nażżardaw inħarsu lura​—u ovvjament jgħadduha lixxa! Imma wara ftit minuti, smajniehom iqabbdu l-​karozzi u jitilqu ’l hemm.

Darb’oħra, ġrew warajna ċorma nies inkorlati, u kellna norbtu ħwejjiġna m’għonqna u ngħumuha minn naħa għall-​oħra tax-​xmara biex naħarbu minnhom. Mhux wisq wara dan, ġejna arrestati fuq akkużi taʼ tixwix kontra l-​istat. Qattajna tliet ġimgħat il-​ħabs qabel m’għaddejna ġuri. Kulħadd f’Columbus kien semaʼ dwar il-​ġuri. Lill-​istudenti taʼ kulleġġ fil-​qrib saħansitra tawhom permess jitilqu kmieni mill-​iskola biex jiġu jaraw il-​ġuri. Meta wasal il-​jum mistenni, l-​awla tal-​qorti kienet maħnuqa bin-​nies​—lanqas kien hemm iktar wisaʼ fejn joqogħdu bil-​qegħda! Fost dawk li ġew biex jixhdu favur l-​Istat kien hemm żewġ qassisin, is-​sindku, u l-​pulizija.

Intbagħtu G. C. Clarke, avukat li kien wieħed mix-​Xhieda taʼ Jehovah, flimkien maʼ l-​assistent tiegħu, biex jirrappreżentawna. Dawn talbu biex l-​akkużi li konna xewwixna kontra l-​istat jaqgħu minħabba li ma kienx hemm evidenza biżżejjed. L-​avukat li kien qed jaħdem maʼ Ħuna Clarke, għalkemm ma kienx wieħed mix-​Xhieda taʼ Jehovah, qabeż għalina b’mod konvinċenti ferm. F’waqt minnhom qal lill-​imħallef, “In-​nies jgħidu li x-​Xhieda taʼ Jehovah mġienen. Imġienen? Anki Thomas Edison kien miġnun!” Imbagħad ipponta sebgħu lejn bozza li kien hemm imwaħħla u qal, “Imma ħarsu ftit lejn dik il-​bozza!” Kien hemm min kien jgħid li Edison, il-​bniedem li vvinta l-​bozza elettrika, kien miġnun, imma ħadd ma setaʼ jgħid li l-​invenzjonijiet tiegħu ma kinux taʼ l-​għaġeb.

Wara li semaʼ x-​xiehda kollha, l-​imħallef tal-​qorti tad-​distrett li kien qed jippresiedi qal lill-​prosekutur: “M’għandek l-​ebda traċċa t’evidenza li dawn xewxu kontra l-​istat, u huma għandhom id-​dritt jagħmlu dan ix-​xogħol. Jekk ma jkollokx evidenza terġax iġġibhom f’din il-​qorti għax tkun qed taħli l-​ħin u l-​flus taʼ l-​Istat, u taħli l-​ħin lili wkoll!” Konna rbaħna l-​każ!

Imma wara li spiċċa kollox, l-​imħallef sejħilna fil-​kamra tiegħu. Kien jaf li r-​raħal kollu ma kienx jaqbel mad-​deċiżjoni tiegħu. Għalhekk tana l-​parir: “Dak li għedt jien kien skond il-​liġi, imma ħa nagħtikom il-​parir tiegħi: Dabbru raskom minn hawn għax inkella joqtlukom!” Indunajna li kellu raġun, u għalhekk tlaqna minn dak il-​post.

Minn hemm ngħaqadt maʼ Bennett u Velva, li kienu qed jaqdu bħala pijunieri speċjali fi Clarksville, ġewwa Tennessee. Ftit xhur wara tawna inkarigu biex naqdu f’Paris, ġewwa Kentucky. Sena u nofs wara, eżatt kif konna se nifformaw kongregazzjoni hemmhekk, jien u Bennett irċivejna stedina speċjali ferm.

Is-​Servizz Missjunarju

Meta rajna l-​istedina biex nattendu għat-​tieni klassi taʼ l-​Iskola taʼ Gilgħad (Watchtower Bible School of Gilead) għedna, ‘Bilfors li għandhom xi żball! Dan kif jistaʼ jkun li jistiednu lil żewġ aħwa fqar mill-​Mississippi biex jattendu din l-​iskola?’ Aħna immaġinajna li riedu xi nies taʼ skola, imma morna xorta waħda. Mitt student attendew dik il-​klassi, u l-​kors dam ħames xhur. Iggradwajna fil-​31 taʼ Jannar, 1944, u kellna ħeġġa kbira biex naqdu f’art barranija. Imma f’dawk iż-​żminijiet, biex tagħmel il-​passaport u l-​visa kien jieħu ħafna żmien, u għalhekk l-​istudenti kienu jingħataw inkarigu temporanju fl-​Istati Uniti. Wara li domna ftit taż-​żmien naqdu bħala pijunieri f’Alabama u f’Ġeorġja, jien u Bennett fl-​aħħar irċivejna l-​inkarigu tagħna​—il-​Barbados, fl-​Indji tal-​Punent.

Peress li t-​Tieni Gwerra Dinjija kienet għadha għaddejja, ix-​xogħol u l-​letteratura tax-​Xhieda taʼ Jehovah kienu projbiti f’ħafna pajjiżi, inkluż fil-​Barbados. Meta għaddejna mid-​dwana t’hemmhekk, l-​uffiċjali fetħulna l-​bagalji u wara li għamlu tfittxija sabulna l-​letteratura li konna ħbejna. Aħna ħsibna, ‘Daqshekk għamilna.’ Minflok, wieħed mill-​uffiċjali sempliċement qalilna: “Jiddispjaċina li kellna nagħmlu tfittxija fil-​bagalji tagħkom, imma xi ftit minn din il-​letteratura hija projbita fil-​Barbados.” Iżda, xorta waħda ħalliena ngħaddu, u ma ħadilna xejn mil-​letteratura li kellna fuqna! Iktar tard, meta tajna xiehda lil xi uffiċjali governattivi, qalulna li ma kinux jafu għalfejn kien hemm projbizzjoni fuq il-​letteratura fil-​pajjiż. Ftit xhur wara, il-​projbizzjoni fuq il-​letteratura tneħħiet.

Fil-Barbados kellna ħafna suċċess fil-​ministeru. Kellna minn taʼ l-​inqas 15-il studju tal-​Bibbja kull wieħed, u ħafna mill-​istudenti pprogressaw spiritwalment. Konna nifirħu meta xi wħud kienu jiġu għal-​laqgħat tal-​kongregazzjoni. Madankollu, minħabba li għal xi żmien il-​letteratura kienet projbita, l-​aħwa t’hemmhekk ma kinux jafu kif kellhom jikkonduċu l-​laqgħat. Imma, malajr ħarriġna xi ftit aħwa li kienu kapaċi għal dan. Kellna l-​privileġġ li ngħinu ħafna mill-​istudenti tagħna jibdew jaħdmu fil-​ministeru Kristjan u li naraw il-​kongregazzjoni tikber.

Irrabbu Familja

Wara xi 18-il xahar li kont ilni fil-​Barbados, kelli bżonn nagħmel operazzjoni, u għalhekk mort lura l-​Istati Uniti. Waqt li kont hemmhekk, iżżewwiġt waħda Xhud jisimha Dorothy, li qabel kont nikkomunika magħha permezz taʼ l-​ittri. Jien u marti bdejna nagħmlu x-​xogħol taʼ pijunier f’Tallahassee, ġewwa Florida, imma wara sitt xhur morna noqogħdu f’Louisville, ġewwa Kentucky, għax wieħed ħu fil-​verità kien offrieli impjieg hemmhekk. Ħija Bennett kompla fis-​servizz tiegħu fil-​Barbados għal ħafna snin. Iktar tard hu żżewweġ oħt li kienet missjunarja wkoll u bdew jaqdu flimkien fix-​xogħol taʼ l-​ivvjaġġar f’dawk il-​gżejjer. Wara xi żmien, kellhom jerġgħu lura l-​Istati Uniti minħabba raġunijiet taʼ saħħa. Huma komplew jaqdu fix-​xogħol taʼ l-​ivvjaġġar fil-​kongregazzjonijiet tal-​lingwa Spanjola sa ma miet Bennett fl-​1990, fl-​età taʼ 73 sena.

Dorothy wildet l-​ewwel tarbija tagħna fl-​1950, li kienet tifla li semmejnieha Daryl. Kellna ħamest itfal. It-​tieni wieħed, Derrick, miet meta kellu biss sentejn u nofs minħabba li kellu meninġite li teffettwa l-​ispina tad-​dahar. Imma fl-​1956 kellna lil Leslie, u fl-​1958 twieled Everett. Jien u Dorothy għamilna l-​almu tagħna biex indaħħlu l-​verità tal-​Bibbja f’qalb uliedna. Konna dejjem nipprovaw nagħmlu l-​istudju tal-​Bibbja bħala familja kull ġimgħa u naraw kif se nagħmluh interessanti għal uliedna kollha. Meta kienu għadhom żgħar Daryl, Leslie, u Everett, konna nagħtuhom ftit mistoqsijiet kull ġimgħa biex jagħmlu riċerka fuqhom, imbagħad iwiġbuhom il-​ġimgħa taʼ wara. Kienu wkoll jilagħbu taparsi qed jippridkaw minn dar għal dar. Wieħed minnhom kien jidħol fil-​gwardarobba u jilgħabha taʼ l-​inkwilin. L-​ieħor kien jibqaʼ barra u jħabbat. Kienu jużaw termini tad-​daħq biex taparsi jbeżżgħu lil xulxin, imma dan għenhom biex jiżviluppaw imħabba għax-​xogħol taʼ l-​ippridkar. Aħna konna nippridkaw magħhom regolarment ukoll.

Meta twieled Elton, it-​tifel iż-​żgħir tagħna, fl-​1973, Dorothy kellha kważi 50 sena u jien kelli kważi 60. Fil-​kongregazzjoni laqqmuna Abraham u Sara! (Ġenesi 17:​15-​17) Uliedna s-​subien il-​kbar taʼ spiss kienu jieħdu lil Elton fuq il-​ministeru magħhom. Ħassejna li kien taʼ xiehda qawwija għan-​nies meta jaraw familji sħaħ​—aħwa subien u bniet, ġenituri u tfal​—jaħdmu flimkien u jaqsmu l-​veritajiet tal-​Bibbja m’oħrajn. Ħut Elton is-​subien kienu jtellgħuh darba kull wieħed fuq spallejhom u jagħtuh f’idu fuljett dwar il-​Bibbja. In-​nies kważi dejjem kienu jisimgħu meta kienu jiftħu l-​bieb u jaraw lil dan id-​daqsxejn taʼ tifel gustuż fuq spallejn ħuh il-​kbir. Is-​subien għallmu lil Elton jagħti l-​fuljett lill-​inkwilin wara li tispiċċa l-​konversazzjoni, kif ukoll jgħid xi żewġ kelmiet. Kien b’dan il-​mod li beda jippriedka.

Matul is-​snin għenna lil diversi nies jitgħallmu dwar Jehovah. Fl-​aħħar tas-​snin 70, minn Louisville morna noqogħdu Shelbyville, f’Kentucky, biex naqdu f’kongregazzjoni fejn kien hemm il-​bżonn. Fiż-​żmien li konna hemmhekk, mhux biss rajna l-​kongregazzjoni tikber, imma wkoll għenna biex tinstab biċċa art u biex tinbena Sala tas-​Saltna. Iktar tard ġejna mitlubin biex naqdu f’kongregazzjoni oħra ftit ’il bogħod.

Inċertezzi fil-​Ħajja tal-​Familja

Kieku nixtieq ngħid li wliedna kollha baqgħu fit-​triq taʼ Jehovah, imma dan ma kienx il-​każ. Wara li kibru u telqu mid-​dar, tlieta mill-​erbaʼ wlied ħajjin tagħna ħallew it-​triq tal-​verità. Madankollu, Everett ħa l-​eżempju tiegħi u beda jaqdi fil-​ministeru full-time. Iktar tard hu qeda fil-​kwartieri ġenerali tax-​Xhieda taʼ Jehovah fi New York u fl-​1984 ġie mistieden jattendi għas-​77 klassi taʼ Gilgħad. Wara l-​gradwazzjoni mar jaqdi fl-​inkarigu tiegħu ġewwa Sierra Leone, fl-​Afrika tal-​Punent. Fl-​1988 iżżewweġ lil Marianne, pijuniera mill-​Belġju. Huma għadhom jaqdu bħala missjunarji sal-​lum.

Bħalma jistaʼ jimmaġina kull ġenitur, kien taʼ skuraġġiment kbir għalina li naraw lil tlieta minn uliedna jitilqu mill-​verità. Dan għax nafu li dan il-​mod taʼ ħajja jġib sodisfazzjon fil-​ħajja issa u joffri t-​tama sabiħa taʼ ħajja eterna fil-​futur f’art magħmula ġenna. Xi kultant kont inwaħħal fija nnifsi. Imma sibt il-​faraġ għax kont naf li saħansitra xi wħud mill-​ulied spirti, jew anġli, taʼ Jehovah stess ma baqgħux jaqduh​—u dan għalkemm Jehovah jiddixxiplina bl-​imħabba u bi ħniena u qatt ma jagħmel żbalji. (Dewteronomju 32:4; Ġwann 8:​44; Apokalissi 12:​4, 9) Dan għenni nifhem li għalkemm il-​ġenituri jaħdmu iebes biex jipprovaw itellgħu lil uliedhom fit-​triq taʼ Jehovah, xi ftit minnhom xorta għandhom mnejn ma jaċċettawx il-​verità.

Jeħtieġ li naddattaw ruħna għat-​tbatijiet u l-​problemi differenti li jinqalgħu fil-​ħajja, l-​istess bħal siġra li tixxengel ’l hawn u ’l hinn minħabba l-​irjieħ qawwija. Tul is-​snin tgħallimt li billi nistudja l-​Bibbja u nattendi l-​laqgħat b’mod regulari jistaʼ jkolli s-​saħħa biex naddatta ruħi u nibqaʼ ħaj spiritwalment. Iktar ma nikber u nara l-​iżbalji li għamilt fil-​passat, iktar nipprova dejjem nara l-​aspett pożittiv taʼ l-​affarijiet. Wara kollox, jekk nibqgħu leali, esperjenzi bħal dawn jgħinuna biex nikbru spiritwalment. Jekk nitgħallmu minnhom, l-​aspetti negattivi tal-​ħajja jistgħu jkollhom ukoll in-​naħa pożittiva tagħhom.​—Ġakbu 1:​2, 3.

Issa jien u Dorothy la baqgħalna s-​saħħa u lanqas l-​enerġija biex nagħmlu dak kollu li nixtiequ fis-​servizz taʼ Jehovah. Imma ninsabu grati għall-​appoġġ li jagħtuna l-​għeżież ħutna Kristjani. Kważi f’kull laqgħa, l-​aħwa jgħidulna kemm japprezzaw li aħna ninsabu fosthom. Barra minn hekk, huma jgħinuna b’kull mezz possibbli​—saħansitra jagħmlulna xi tiswijiet fid-​dar u fil-​karozza tagħna.

Xi kultant inkunu nistgħu nieħdu sehem fix-​xogħol taʼ pijunier awżiljarju, u għadna nikkonduċu studji maʼ wħud interessati. Xi ħaġa li dejjem iġġibilna ferħ kbir hija meta nisimgħu mingħand it-​tifel tagħna li qed jaqdi fl-​Afrika. Xorta għadna nagħmlu l-​istudju tal-​familja, avolja issa qegħdin aħna t-​tnejn biss. Ninsabu ferħanin li ddedikajna dawn is-​snin kollha fis-​servizz taʼ Jehovah. Hu jiżgurana li ‘mhux se jinsa dak li aħna għamilna u l-​imħabba li wrejna lejn ismu.’​—Lhud 6:10.

[Stampa f’paġna 25]

Jien, Velva, u Bennett meta għammidna Ted Klein fit-​18 t’April, 1940

[Stampi f’paġna 26]

Maʼ marti, Dorothy, fil-​bidu tas-​snin erbgħin u fl-​1997

[Stampa f’paġna 27]

It-​taħdita pubblika “Il-​Prinċep tal-​Paċi,” reklamata fuq karozza tal-​linja fil-​Barbados

[Stampa f’paġna 27]

Ħija Bennett quddiem id-​dar missjunarja