Il-​Pressjoni Għolja—Prevenzjoni u Kontroll

MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FIL-​BRAŻIL

MARIAN kienet beżgħana! F’daqqa waħda bdiet tinfaraġ ħafna. “Ħsibt li kont se mmut,” tiftakar hi. Tabib qal lil Marian li bdiet tinfaraġ minħabba li kellha pressjoni għolja (arterial hypertension [pressjoni għolja ħafna taʼ l-​arterji]). “Imma jien inħossni tajba,” wieġbet Marian. “Ħafna nies ma jafux li għandhom pressjoni għolja minħabba li m’għandhom l-​ebda sintomu taʼ hekk,” weġibha t-​tabib.

Xi ngħidu għall-​pressjoni tiegħek? Jistaʼ jkun li l-​istil taʼ ħajja li qed tgħix issa jikkaġunalek pressjoni għolja fil-​futur? X’tistaʼ tagħmel biex iżżomm il-​pressjoni tiegħek taħt kontroll?a

Il-pressjoni tad-​demm hija l-​forza li biha d-​demm jippressa mal-​ħitan taʼ l-​arterji tad-​demm. Din tistaʼ tinqara permezz taʼ faxxa tal-​lastku li tintefaħ bl-​arja. Din tintrabat mal-​parti taʼ fuq tad-​driegħ u hija mqabbda maʼ apparat li jimmarka l-​pressjoni. Il-​pressjoni tinqara f’żewġ numri. Per eżempju: 120/80. L-​ewwel numru jissejjaħ pressjoni sistolika minħabba li jindika l-​pressjoni tad-​demm waqt li l-​qalb tkun qed tħabbat (sistoli). It-​tieni numru jissejjaħ pressjoni dijastolika minħabba li jindika l-​pressjoni waqt li l-​qalb tkun rilassata (dijastoli). Il-​pressjoni tad-​demm titkejjel f’millimetri taʼ merkurju, u meta din tkun iktar għolja minn 140/90, it-​tobba jiċċertifikaw li l-​pazjent għandu pressjoni għolja ħafna.

Xi jġiegħel il-​pressjoni togħla? Immaġina li qed issaqqi l-​ġnien. Billi tiftaħ il-​vit jew tnaqqas id-​dijametru taż-​żennuna, tkun qed iżżid il-​pressa taʼ l-​ilma. L-​istess jiġri bil-​pressjoni tad-​demm: Jekk iżżid ir-​rata taċ-​ċirkulazzjoni tad-​demm jew jekk tnaqqas id-​dijametru taʼ l-​arterji tad-​demm, dan se jgħolli l-​pressjoni. Kif togħla l-​pressjoni? Jistaʼ jkun hemm ħafna fatturi involuti.

Fatturi li Ma Tistax Tikkontrollahom

Ir-​riċerkaturi skoprew li jekk persuna għandha lil xi ħadd jiġi minnha li jbati minn pressjoni għolja, iċ-​ċans li dik il-​persuna tibda tbati minn dik il-​marda huwa akbar. L-​istatistiċi juru li tewmin identiċi jbatu iktar minn pressjoni għolja minn tewmin li ma jixxibhux eżatt. Studju wieħed jiġbed l-​attenzjoni lejn il-​biċċa xogħol li jinstabu liema huma l-​ġeni li jikkaġunaw pressjoni għolja ħafna. Dawn il-​ġeni kollha juru li jkun jeżisti komponent ereditarju li jikkaġuna l-​pressjoni għolja. Huwa magħruf ukoll li r-​riskju taʼ pressjoni għolja ħafna jiżdied maʼ l-​età u li huwa akbar fost l-​irġiel suwed.

Fatturi li Tistaʼ Tikkontrollahom

Oqgħod attent għal dak li tiekol! Il-​melħ (sodju) jistaʼ jgħolli iktar il-​pressjoni f’xi wħud, speċjalment uħud li jbatu mid-​dijabete, dawk li diġà għandhom pressjoni għolja ħafna, xjuħ, u xi nies suwed. Xaħam żejjed fid-​demm jistaʼ joħloq ċerti depożiti tal-​kolesterol fil-​ħitan interni taʼ l-​arterji tad-​demm (aterosklerożi), u minħabba f’hekk jonqos id-​dijametru tagħhom u tiżdied il-​pressjoni. Nies li l-​piż tagħhom huwa iktar minn 30 fil-​mija tal-​piż li suppost għandhom huma f’riskju li jkollhom pressjoni għolja. Xi studji li saru jissuġġerixxu li l-​konsum taʼ iktar potassju u kalċju jistaʼ jnaqqas il-​pressjoni.

It-tipjip jikkawża riskju akbar taʼ aterosklerożi, dijabete, attakk tal-​qalb, u puplesija. Minħabba f’hekk, it-​tipjip u l-​pressjoni għolja huma taħlita perikoluża li tistaʼ twassal għall-​mard kardjovaskulari. Għalkemm l-​evidenza hija kontradittorja, il-​kafeina​—li tinsab fil-​kafè, te, u xorb tal-​kola​—kif ukoll l-​istress fiżiku u emozzjonali jistgħu wkoll jiggravaw il-​pressjoni għolja. Barra minn dan, ix-​xjenzati jafu li x-​xorb alkoħoliku f’ammonti kbar jew regulari u nuqqas taʼ eżerċizzju jistgħu jgħollu l-​pressjoni.

Stil taʼ Ħajja li Hu Tajjeb għas-​Saħħa

Ikun żball li tistenna sakemm ikollok il-​pressjoni għolja qabel ma tieħu ċertu passi pożittivi. Stil taʼ ħajja li hu tajjeb għas-​saħħa għandu jkun taʼ importanza għalina minn età żgħira. Jekk nieħdu ħsieb taʼ dan issa, se jirriżulta fi kwalità taʼ ħajja aħjar fil-​futur.

It-Tielet Ftehim Brażiljan dwar il-​Pressjoni Għolja Ħafna taʼ l-​Arterji wera biċ-​ċar il-​bidliet li jistgħu jsiru fl-​istil tal-​ħajja u li jgħinu biex inaqqsu l-​pressjoni għolja taʼ l-​arterji. Dawn huma taʼ għajnuna għal nies li għandhom pressjoni għolja jew normali.

Għal dawk li huma ħoxnin ħafna, ir-​riċerkaturi rrikkmandaw dieta bilanċjata bi ftit kaloriji, iżda li jevitaw dieti li jwiegħdu li tonqos ħafna f’perijodu qasir, filwaqt li rrikkmandawlhom li jżommu programm moderat taʼ eżerċizzju fiżiku. Rigward il-​melħ, huma ssuġġerew li għandhom jieħdu mhux iktar minn sitt grammi jew kuċċarina kuljum.b Fil-​prattika, dan ifisser li titfaʼ ftit melħ waqt li tkun qed issajjar, kif ukoll tevita kemm jistaʼ jkun li tiekol ikel preservat, laħam kiesaħ proċessat bħas-​salami, perżut, zalzett, u affarijiet oħra, kif ukoll ikel affumikat (smoked). Tistaʼ wkoll tnaqqas il-​melħ billi ma żżidx iktar minn dan waqt li tkun qed tiekol u billi tiċċekkja t-​tabelli taʼ l-​ikel proċessat biex tara kemm għandu melħ fih.

Il-​Ftehim Brażiljan issuġġerixxa wkoll li jekk tieħu iktar potassju jistaʼ jgħin biex il-​pressjoni ma togħliex. Meta nqisu dan kollu, dieta b’saħħitha għandha tinkludi “ikel li għandu ftit sodju u li għandu ħafna potassju,” bħalma huma l-​fażola, ħaxix aħdar skur, banana, bettieħ, karrotti, pitravi, tadam, u larinġ. Huwa importanti wkoll li żżomm livell moderat taʼ alkoħol. Xi riċerkaturi juru li rġiel li għandhom pressjoni għolja ħafna għandhom jieħdu mhux iktar minn 30 millilitru taʼ alkoħol kuljum; u n-​nisa jew dawk bi ftit piż għandhom jieħdu mhux iktar minn 15-il millilitru.c

Il-Ftehim Brażiljan ikkonkluda li l-​eżerċizzju fiżiku regulari naqqas il-​pressjoni, u b’hekk naqqas ir-​riskju taʼ pressjoni għolja ħafna taʼ l-​arterji. Eżerċizzju erobiku moderat, bħall-​mixi, iċ-​ċikliżmu, u l-​għawm, għal 30 sa 45 minuta, minn tlieta sa ħames darbiet fil-​ġimgħa, jagħmel il-​ġid.d Fatturi oħra li ġew assoċjati maʼ stil taʼ ħajja aħjar għas-​saħħa jinkludu li tieqaf tpejjep, tikkontrolla x-​xaħmijiet fid-​demm (kolesterol u t-​trigliċeride) u d-​dijabete, li tieħu biżżejjed kalċju u manjeżju, u li tikkontrolla l-​istress emozzjonali u fiżiku. Xi mediċini jistgħu jtellgħu l-​pressjoni, bħalma hi l-​mediċina li tneħħi l-​konġestjoni taʼ l-​imnieħer, dik kontra l-​aċidità b’ħafna sodju fiha, dik li timmodera l-​aptit, u pilloli li jneħħu l-​uġigħ tal-​migranja li jkollhom il-​kafeina.

Ċertament, jekk għandek pressjoni għolja ħafna taʼ l-​arterji, it-​tabib tiegħek huwa fl-​aħjar pożizzjoni biex jagħtik pariri dwar id-​dieta u d-​drawwiet tiegħek, dejjem skond il-​bżonnijiet persunali tiegħek. Madankollu, minkejja s-​sitwazzjoni tiegħek, li jkollok stil tajjeb taʼ saħħa minn età żgħira huwa dejjem taʼ benefiċċju, mhux għal dawk in-​nies biss li jbatu minn pressjoni għolja ħafna imma għal kull membru tal-​familja. Marian, li ssemmiet fil-​bidu taʼ l-​artiklu, kellha tagħmel xi bidliet fil-​mod taʼ ħajja tagħha. Bħalissa, qiegħda tieħu xi medikazzjoni u minkejja l-​problema taʼ saħħitha, qed tgħix ħajja normali. Xi ngħidu għalik? Filwaqt li tistenna ż-​żmien meta n-​nies kollha jkollhom is-​saħħa u “ħadd minn min jgħammar hemm ma jgħid: ‘Jien marid’” żomm il-​pressjoni tiegħek taħt kontroll!​—Isaija 33:24.

[Noti taʼ taħt]

[Kaxxa f’paġna 22]

IL-​ĠLIEDA KONTRA L-​PRESSJONI GĦOLJA

1. Miżuri li Jistgħu Jgħinuk biex Iżżomm il-​Pressjoni Għolja taħt Kontroll

• Naqqas mill-​piż

• Naqqas mill-​melħ

• Kul iktar ikel li għandu ħafna potassju

• Naqqas mix-​xorb alkoħoliku

• Agħmel eżerċizzju b’mod regulari

2. Miżuri Oħra li Jistgħu Jgħinuk Iżżomm il-​Pressjoni Għolja taħt Kontroll

• Supplimenti tal-​kalċju u manjesju

• Dieta veġetarjana b’ħafna fibra

• Terapija kontra l-​istress

3. Miżuri li Għandhom X’Jaqsmu

• Waqqaf it-​tipjip

• Ikkontrolla l-​livell tal-​kolesterol

• Ikkontrolla d-​dijabete

• Evita pilloli li jistgħu jtellgħu l-​pressjoni

[Sors]

Meħudin bejn wieħed u ieħor mit-​Tielet Ftehim Brażiljan dwar il-​Pressjoni Għolja Ħafna taʼ l-​Arterji​—Revista Brasileira de Clínica & Terapêutica

[Stampi f’paġna 23]

Eżerċizzju b’mod regulari u dieta tajba jgħinuk tevita l-​pressjoni għolja u żżommha taħt kontroll