Iż-​Żmien Infami tal-​Priġunerija fl-​Awstralja

MINN KITTIEB GĦAL STENBAĦ! FL-​AWSTRALJA

JOHN HILL: Kundannat talli seraq maktur taʼ l-​għażel li jiswa ftit soldi u eżiljat fl-​Awstralja għal sebaʼ snin.

ELIZABETH BASON: Instabet ħatja li serqet ftit inqas minn sitt metri drapp. Għalkemm ġiet kundannata għall-​forka, is-​sentenza tagħha ġiet mibdula għal sebaʼ snin fl-​eżilju.

JAMES BARTLETT: Misjub ħati li seraq 450 kilogramma suf tal-​ħbula. Hu ġie eżiljat fl-​Awstralja għal sebaʼ snin.

GEORGE BARSBY: Instab ħati li attakka lil William Williams u seraqlu kartiera tal-​ħarir, arloġġ tad-​deheb, u sitt gineaj (madwar Lm4). Ġie kundannat għall-​forka, iżda minflok intbagħat għomru kollu fl-​eżilju.

DAWN huma biss erbaʼ eżempji taʼ individwi li ġew kundannati fl-​Ingilterra u li mbagħad, lejn l-​aħħar tas-​seklu 18, intbagħtu fl-​eżilju fl-​Awstralja. Xi 160,000 ruħ kellhom l-​istess destin matul dan iż-​żmien infami taʼ priġunerija. In-​nisa, ħafna drabi saħansitra bit-​tfal tagħhom, ġeneralment kienu jingħataw sentenza taʼ bejn 7 u 14-il sena.

“Ħafna mill-​‘kriminali’ taʼ l-​Awstralja kienu tfal li lanqas biss kienu għadhom għalqu [it-13-il sena],” jgħid Bill Beatty f’Early Australia​—With Shame Remembered. Hu jirrapporta li priġunier minnhom kien naqra taʼ tifel taʼ sebaʼ snin. It-​tifel ġie eżiljat fl-​Awstralja “għal għomru kollu.”

Madankollu, is-​sitwazzjoni għal xi wħud mill-​priġunieri ma kinitx waħda bla tama. Infatti, maż-​żmien, għal xi wħud minnhom l-​eżilju sar ifisser ħajja aħjar. Tabilħaqq, iż-​żmien kollu taʼ din il-​priġunerija kien mimli kontradizzjonijiet; taħlita sħiħa taʼ kefrija u ħniena, taʼ mewt u tama. U dan kollu beda fil-​Britannja.

Jibda Żmien il-​Priġunerija

Fis-​seklu 18, il-​Britannja għaddiet minn ħafna taqlib soċjali li wassal għal żjieda fil-​kriminalità, li taʼ spiss din kienet ir-​riżultat taʼ faqar estrem. Sabiex irażżnu din it-​tendenza, l-​awtoritajiet daħħlu liġijiet u pieni ħorox. Kmieni fis-​seklu 19, kien hemm xi 200 offiża li kellhom is-​sentenza tal-​mewt marbuta magħhom. Ċertu vjaġġatur osserva li “l-​iċken serqa kienet tiġi kastigata bil-​mewt.” Fil-​fatt, tifel taʼ 11-il sena ngħata l-​forka talli seraq maktur!

Madankollu, kmieni fis-​seklu 18, għaddiet liġi li kienet tippermetti li f’ħafna każijiet is-​sentenza tal-​mewt tiġi mnaqqsa għal piena inqas ħarxa—l-​eżilju fil-​kolonji li l-​Britannja kellha fl-​Amerika taʼ Fuq. B’hekk, maż-​żmien, madwar 1,000 priġunier kienu qed jiġu eżiljati kull sena, u għall-​ewwel dawn kienu qed jintbagħtu lejn il-​Virġinja u Maryland. Imma meta l-​kolonji ħadu l-​indipendenza tagħhom mill-​Britannja fl-​1776, dan ma baqax isir. Imbagħad il-​priġunieri bdew jintbagħtu fuq il-​bastimenti orribbli li kienu jiġu użati bħala ħabsijiet u li kienu mferrxin max-​Xmara Thames f’Londra. Ovvjament, l-​ispazju f’dawn il-​ħabsijiet fuq l-​ilma kien limitat. X’setaʼ jsir allura?

Il-Kaptan James Cook, li kien ukoll esploratur, ipprovda t-​tweġiba meta kiseb l-​Olanda l-​Ġdida—illum l-​Awstralja—għall-​Britannja. Ftit żmien wara dan, fl-​1786, il-​kosta fil-​lvant taʼ l-​Awstralja ntgħażlet għall-​kolonji penali. Is-​sena taʼ wara, mill-​Ingilterra salpat l-​“Ewwel Flotta” biex tistabbilixxi l-​kolonja fi New South Wales.a Warajha kien hemm flotot oħrajn, u f’temp taʼ ftit żmien fl-​Awstralja twaqqfu għadd taʼ kolonji għall-​priġunieri, flimkien maʼ waħda fil-​Gżira taʼ Norfolk, xi 1,500 kilometru fil-​grigal taʼ Sydney.

Diffikultajiet fuq il-​Baħar

L-​ewwel vjaġġi lejn il-​kolonji penali kienu tal-​waħx għall-​priġunieri, li kienu jkunu marsusin flimkien qishom sardin fl-​istiva mxarrba għasra u kollha ntejjen. Mijiet kienu jmutu matul il-​vjaġġ, u oħrajn kienu jmutu ftit wara li jaslu. Ħafna sfaw vittmi tal-​marda taʼ l-​iskorbut (scurvy), u mietu biha. Madankollu, maż-​żmien bdew jintbagħtu xi tobba fuq il-​bastimenti tal-​priġunieri, speċjalment dawk li kienu qed iġorru priġunieri nisa. Dan għen biex ir-​rata taʼ dawk li jsalvaw titjieb drammatikament. Imbagħad bdew jintużaw bastimenti b’iktar veloċità u ż-​żmien taʼ fuq il-​baħar naqas minn sebaʼ xhur għal erbaʼ xhur. Bħala riżultat bdew isalvaw saħansitra iktar passiġġieri.

Theddida oħra kienet in-​nawfraġju. Wara li kien ilu ħamest ijiem li telaq mill-​Ingilterra u kien għadu taħt għajnejn il-​kosta Franċiża, il-​bastiment tal-​priġunieri Britanniku Amphitrite nqabad f’riefnu qawwi. Wara jumejn mitfugħ ’l hemm u ’l hawn bla ħniena, fil-​ħamsa taʼ fil-​għaxija taʼ nhar il-​31 t’Awissu, 1883, inkalja madwar kilometru ’l barra mix-​xatt.

Ġiet miċħuda kwalunkwe għajnuna, u d-​dgħajjes taʼ salvataġġ ma ntefgħux il-​baħar. Għala le? Għax beżgħu li l-​120 priġunier—li kienu kollha nisa u tfal—setgħu jaħarbu! Għalhekk, wara tliet sigħat tal-​biżaʼ, il-​bastiment tfarrak u n-​nies taʼ fuqu nġarru mal-​mewġ. Il-​biċċa l-​kbira taʼ l-​ekwipaġġ u l-​priġunieri kollha kemm huma mietu. Fil-​ġranet taʼ wara, il-​baħar tellaʼ xi 82 ġisem fuq ix-​xatt—wieħed minnhom kien dak taʼ mara mgħannqa maʼ binha ċkejken f’rabta li lanqas il-​mewt ma rnexxielha tħoll.

Meta l-​Mewt Kienet Mixtieqa

Il-​gvernatur taʼ New South Wales, Sir Thomas Brisbane, iddikjara li l-​agħar priġunieri fi New South Wales u fit-​Tasmanja kellhom jintbagħtu fil-​Gżira taʼ Norfolk. Hu qal li ‘l-​kriminal li jintbagħat hemmhekk ma kellu l-​ebda tama li jerġaʼ lura.’ Sir Ralph Darling, gvernatur ieħor li ġie warajh, wiegħed li jagħmel il-​gżira “post [għall-iktar kastig estrem] minbarra l-​mewt.” Il-​Gżira taʼ Norfolk saret tabilħaqq post bħal dan, speċjalment meta laħaq gvernatur John Price li kien taʼ dixxendenza aristokratika.

Intqal li Price, donnu kien jaf kif jaħdem il-​moħħ taʼ kriminal b’eżattezza li twaħħax. Dan, flimkien mal-​mod bla ħniena kif kien japplika l-​Liġi, tah poter irreżistibbli fuq il-​priġunieri. Il-​kastig taʼ Price taʼ xejn inqas minn 50 daqqa taʼ frosta jew inkella għaxart ijiem maʼ 13-il priġunier ieħor ġewwa ċella—li tant kienet tkun żgħira li setgħu joqogħdu biss bil-​wieqfa—kien jingħata lil min kien jinqabad ikanta, ma jimxix jgħaġġel biżżejjed, jew ma jimbottax b’saħħa biżżejjed il-​karretti mimlijin bil-​ġebel.

Ħafna priġunieri fittxew is-​serħan fil-​mewt. Meta kien qed jirrapporta dwar ir-​ribelljoni li għamlu 31 priġunier, li minnhom 13 ġew maqtulin u 18 ngħataw il-​grazzja, ċertu membru tal-​kleru kiteb: “Huwa fatt letterali li kull raġel li semaʼ l-​grazzja tiegħu tinqara beka biki kbir, u kull raġel li semaʼ s-​sentenza tiegħu għall-​mewt niżel għarkobbtejh u mingħajr ma xerred demgħa rringrazzja lil Alla.” Dan il-​membru tal-​kleru kompla: “Meta tneħħewlhom il-​qjud u nqrat l-​ordni taʼ esekuzzjoni, huma niżlu għarkobbtejhom u aċċettawha bħala r-​rieda t’Alla. Imbagħad, spontanjament, [l-ikkundannati] biesu saqajn [l-esekutur] li ġabilhom il-​paċi.”

Il-membri tal-​kleru biss, bl-​immunità ekkleżjastika tagħhom, issograw jitkellmu kontra tant kefrija. Wieħed qassis kiteb li ma setaʼ qatt jiddeskrivi b’mod xieraq il-​barbariżmu u l-​ħruxija li wera Price mal-​priġunieri. “Hija xi ħaġa li tmarrdek taħseb fuqha, u tistaʼ tiġi prattikata mingħajr ebda kastig.”

Ifiġġ Xaqq taʼ Dawl

Mal-​wasla tal-​Kaptan Alexander Maconochie fl-​1840, wasal ukoll daqsxejn serħan fil-​Gżira taʼ Norfolk. Dan fassal sistema taʼ punti li kienet torbot flimkien il-​progress min-​naħa tal-​priġunier maʼ premjijiet għall-​imġiba tajba. B’din is-​sistema, il-​priġunieri setgħu jiksbu l-​libertà tagħhom wara li jkunu faddlu ċertu ammont taʼ punti, jew krediti. Maconochie kien jemmen li dejjem hemm iċ-​ċans li jintrebaħ xi ħadd jekk jintużaw il-​metodi xierqa. Skond ma kiteb hu, ħadd ma jistaʼ jgħid kemm il-​moħħ uman jistaʼ jirkupra jekk il-​kapaċitajiet tiegħu jiġu diretti lejn affarijiet li jibnu, u mhux imħassrin bi trattament ħażin, jew staġnati minħabba l-​kundizzjonijiet tassew mill-​agħar tal-​priġunerija.

Ir-riformi taʼ Maconochie tant irnexxew li wara daħlu wkoll fl-​Ingilterra, l-​Irlanda, u l-​Istati Uniti. Madankollu, f’dak iż-​żmien, Maconochie ma kienx biss qed jintroduċi metodi ġodda kif jiġu trattati l-​priġunieri imma kien ukoll qed joffendi s-​sens taʼ superjorità li kellhom xi persuni influwenti li l-​metodi tagħhom kien tant jistmerrhom. Minħabba f’hekk, eventwalment tneħħa mill-​kariga tiegħu. Mat-​tluq tiegħu, il-​kefrija reġgħet ħadet spinta fil-​Gżira taʼ Norfolk. Imma ma damitx wisq. Fl-​1854, wara lmenti qawwijin mill-​kleru, il-​gżira ma baqgħetx tintuża iżjed bħala kolonja penali, u l-​priġunieri li kienu fiha ntbagħtu lejn Port Arthur fit-​Tasmanja.

Port Arthur ukoll kien jispira l-​biżaʼ, speċjalment għall-​bidu. Madankollu, il-​kefrija t’hemmhekk ma kellha x’taqsam xejn maʼ dik amministrata fil-​Gżira taʼ Norfolk. Per eżempju, id-​drawwa tas-​swat kienet kważi spiċċat minn Port Arthur sa l-​1840.

Fil-ktieb tiegħu Port Arthur​—1830-1877, Ian Brand jgħid li l-​gvernatur strett tat-​Tasmanja, George Arthur, ried li l-​kolonja tkun magħrufa għad-​dixxiplina awtomatika tagħha. Fl-​istess ħin, Arthur ried li kull priġunier ikun jaf “il-​premjijiet għal kondotta xierqa u l-​kastigi għal dik ħażina.” Għal dan l-​iskop, hu qassam il-​priġunieri f’sebaʼ klassijiet li kienu jvarjaw minn dawk li minħabba mġiba tajba ngħataw il-​libertà b’ċerti kundizzjonijiet għal dawk li ġew kundannati biex jagħmlu xogħol iebes marbutin bil-​ktajjen.

L-​Eżilju—Barka għal Ħafna

‘Minbarra dawk li ġew eżiljati f’kolonji penali bħal Port Arthur, il-​Gżira taʼ Norfolk, u postijiet oħrajn matul l-​agħar żmien tagħhom,’ jikteb Beatty, ‘il-​priġunieri taʼ spiss kellhom prospetti aħjar minn dawk li kieku kien ikollhom f’art twelidhom. Huma kellhom opportunità li jibdew mill-​ġdid u jagħmlu suċċess.’

Tabilħaqq, il-​priġunieri li ġew liberati fi ftit żmien kif ukoll dawk li skontaw is-​sentenza tagħhom infetħulhom ħafna opportunitajiet kemm għalihom u kemm għall-​familji tagħhom. Għalhekk, ftit kienu dawk li reġgħu lura lejn l-​Ingilterra meta ngħataw il-​ħelsien.

Skond il-​gvernatur Lachlan Macquarie, li kien jiddefendi ’l-priġunieri liberati, meta wieħed jiġi meħlus, il-​passat tiegħu m’għandux jiġi mfakkar jew użat kontra tiegħu. Il-​wieħed meħlus għandu jitħalla jħossu li hu kapaċi jagħmel kwalunkwe xogħol, u li dan wrieh biċ-​ċar permezz tal-​kondotta tajba tiegħu matul perijodu twil.

Macquarie appoġġa dak li qal billi ta xi art lill-​priġunieri meħlusin. Imbagħad hu qabbad xi priġunieri sabiex lil dawk li kienu ġew meħlusin mill-​ħabs jgħinuhom jaħdmu l-​art u jagħmlu diversi xogħlijiet fid-​djar tagħhom.

Maż-żmien, ħafna mill-​priġunieri meħlusin li ħadmu iebes u kienu kreattivi kisbu għana, rispett u, f’xi każi, anki fama. Per eżempju, Samuel Lightfoot kellu sehem importanti fit-​twaqqif taʼ l-​ewwel sptarijiet f’Sydney u Hobart. William Redfern sar tabib rispettat, u Francis Greenway baqaʼ mfakkar permezz taʼ l-​arkitettura distinta tiegħu f’Sydney u l-​inħawi tagħha.

Fl-aħħar, l-​eżilju fl-​Awstralja ntemm fl-​1868 wara 80 sena. Illum, is-​soċjetà moderna taʼ l-​Awstralja, li hi mżewqa b’għadd taʼ kulturi differenti, ftit li xejn tagħti ħjiel taʼ dawk l-​ewwel snin. Ir-​rovini tal-​kolonji penali issa huma biss attrazzjonijiet turistiċi. Madankollu, ħarsa iktar mill-​qrib turina ħafna tifkiriet li huma ferm inqas koroh taʼ dak iż-​żmien taʼ priġunerija: pontijiet, bini antik, u saħansitra knejjes—kollha mibnijin mill-​priġunieri. Xi wħud qegħdin f’kundizzjoni eċċellenti u għadhom jintużaw sa llum.

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa/Stampa f’paġna 14]

RAKKONT MINN DIXXENDENT TAʼ ŻEWĠ PRIĠUNIERI

Wieħed li n-​nanniet tan-​nanniet tiegħu kienu priġunieri jirrakkonta kif wieħed mill-​antenati ġie l-​Awstralja. Hu jispjega:

“Taʼ 19-il sena, wieħed mill-​antenati tiegħi ġie kundannat . . . talli seraq kartiera. Hu ħalla l-​Ingilterra fuq il-​bastiment George III nhar it-​12 taʼ Diċembru, 1834, flimkien maʼ 308 passiġġieri oħra—li minnhom 220 kienu priġunieri. Sakemm il-​bastiment lemaħ il-​kosta tat-​Tasmanja fit-​12 t’April, 1835, kien hemm 50 priġunier li mardu bl-​iskorbut. Waħda min-​nisa tas-​suldati, 3 itfal, u 12-il ruħ oħra kienu mietu. Matul il-​vjaġġ twil twieldu żewġt itfal.

“Wara li kienu ilhom sitt ġimgħat fuq il-​baħar, parti mill-​bastiment ħadet in-​nar. Imma ġie skansat diżastru, grazzi għall-​kuraġġ li wrew żewġ priġunieri li qagħdu attenti li n-​nar ma jasalx ħdejn żewġ btieti mimlijin porvli. Minkejja dan, ħafna mill-​provvedimenti ġew meqrudin, u b’hekk ma tantx kien hemm ikel matul il-​bqija tal-​vjaġġ. Fi sforz biex jidħlu fil-​port malajr kemm jistaʼ jkun, il-​kaptan iddeċieda li jieħu triq iqsar billi jgħaddi mill-​Kanal taʼ D’Entrecasteaux, li qiegħed lejn l-​iktar naħa t’isfel tat-​Tasmanja. Fid–9:30 taʼ fil-​għaxija, xi 5 kilometri ’l hinn mix-​xatt, il-​bastiment laqat blata—illum magħrufa bħala King George Rock—li ma kinitx imniżżla fuq il-​mappa. Imbagħad il-​bastiment għereq. Mill-​133 ruħ li għerqu, il-​biċċa l-​kbira minnhom kienu priġunieri maqfulin taħt il-​gverta tal-​bastiment. Minn 220 priġunier salvaw biss 81. Wieħed minnhom kien l-​antenat tiegħi. Fl-​1843 iżżewweġ priġuniera li kienet ngħatat il-​libertà, u wara sentejn ngħata l-​maħfra. Hu miet fl-​1895.”

[Stampi f’paġna 12, 13]

SIR THOMAS BRISBANE

IL-​GVERNATUR LACHLAN MACQUARIE

Il-​bastiment tal-​priġunieri Britanniku “Amphitrite”

[Sors]

Priġunieri: By courtesy of National Library of Australia; Ritratt taʼ Sir Thomas Brisbane minn F. Schenck: Rex Nan Kivell Collection, NK 1154. By permission of the National Library of Australia; Macquarie: Mitchell Library, State Library of New South Wales; bastiment: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Stampi f’paġna 14, 15]

Blokk taʼ ċelel fil-​ħabs tal-​priġunieri f’Port Arthur

[Sors]

Ktajjen u blokk taʼ ċelel: La Trobe Picture Collection, State Library of Victoria

[Stampa f’paġna 15]

Dan il-​fanal tal-​port f’Sydney huwa kopja eżatta taʼ wieħed disinjat minn Francis Greenway li kien għamel xi żmien priġunier

[Stampa f’paġna 15]

Ix-​xatt inaċċessibbli tal-​Gżira taʼ Norfolk

[Stampa f’paġna 15]

Il-​kwartieri militari antiki fil-​Gżira taʼ Norfolk