Il-​Kalendarju Meraviljuż tal-​Maja

Minn kittieb għal Stenbaħ! fil-​Messiku

Għall-​poplu antik tal-​Maja,a kien ferm sinifikanti li jżommu rekord taż-​żminijiet. Mill-​kalendarji tagħhom wieħed jistaʼ jara t-​twemmin li kellhom dwar ġrajjiet li kienu jerġgħu jseħħu f’ċerti ċikli.

Dak li xi studjużi jsejħulu l-​kalendarju tzolkin (l-għadd tal-​jiem) kien jikkonsisti minn ċiklu taʼ 260 ġurnata maqsum fi 13-il perijodu li kienu numerati. Kull perijodu kien idum 20 ġurnata, u kull ġurnata kellha isem apposta għaliha. Il-​kalendarju tzolkin kien il-​bażi tal-​ħajja ċerimonjali tal-​Maja u kien jintuża fit-​tbassir.

Fl-istess żmien mal-​kalendarju ritwali kien jintuża l-​kalendarju ċivili, jew ħaab. Dan kien kalendarju solari taʼ 365 ġurnata. Kellu 19-il xahar, li 18 minnhom kellhom 20 ġurnata; u xahar wieħed kellu biss ħamest ijiem, li kollha f’daqqa jagħmlu total taʼ 365 ġurnata. L-​agrikultura u l-​ħajja taʼ kuljum kienu bbażati fuq din is-​sena solari. Il-​Maja, li kien jilħqilhom, għaqqdu dawn iż-​żewġ kalendarji f’kalendarju ieħor li r-​riċerkaturi sejħulu l-​Calendar Round, u b’hekk ipproduċew dati minn elementi li ħadu mill-​kalendarji l-​oħra. Dan iċ-​ċiklu enormi taʼ ġranet ħa 52 sena biex jirripeti ruħu.b

Ma nstab ebda fdal storiku li fil-​fatt jirrappreżenta l-​kalendarju komplut tal-​poplu Maja. L-​istudjużi taʼ l-​istorja setgħu jaslu biex jifhmu s-​sistema tal-​kalendarju billi rnexxielhom jiddeċifraw il-​ftit kotba tal-​Maja li għadhom jeżistu u billi studjaw is-​simboli (glyphs) fuq xi ġebel (stelae) u monumenti.

Illum, wara sekli sħaħ taʼ riċerka, il-​kalendarju tal-​Maja għadu l-​għaxqa taʼ l-​esperti. Dan kellu karatteristiċi sofistikati bħalma huma aġġustamenti preċiżi għat-​tul tas-​sena solari u mapep straordinarji li fihom kienu mniżżlin bi preċiżjoni ċ-​ċikli tal-​qamar u tal-​pjaneti. Iva, dan kollu kien kalkulat b’sengħa kbira mill-​Maja tal-​qedem, li bi preċiżjoni kbira għamlu rekord taż-​żminijiet.

[Noti taʼ taħt]

[Dijagramma/Stampi f’paġna 31]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-​test, ara pubblikazzjoni)

Tzolkin Ħaab

6 Kaban 5 Pop

Id-​data mmarkata fuq il-​ġebla hi 6 Kaban 5 Pop u tikkorrispondi mas-​6 taʼ Frar, 752 Q.E.K.

[Dijagramma/Stampi f’paġna 31]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-​test, ara pubblikazzjoni)

0 1 5

Il-​Maja użaw it-​tliet simboli t’hawn fuq flimkien biex jirrappreżentaw kull numru

0 1 2 3 4

5 6 7 8 9

10 11 12 13 14

15 16 17 18 19

Minflok sebat ijiem, il-​kalendarju tzolkin kellu 20 ġurnata bl-​ismijiet. Taħt hemm xi ftit mis-​simboli

Xi simboli (glyphs) għad-​19-il xahar tal-​kalendarju ħaab

[Sorsi taʼ l-​Istampa f’paġna 31]

Fuq lemin u fuq ġewwa: HIP/Art Resource, NY; glyphs: An Introduction to the Study of the Maya Hieroglyphs/Sylvanus Griswold Morlay/Dover Publications