Marte mill-​Qrib

F’AWISSU tas-​sena 2003, Marte kienet xi 56 miljun kilometru ’l bogħod mill-​pjaneta tagħna, l-​iktar qrib li qatt kienet fi kważi 60,000 sena. Fuq skala astronomika, dan hu bħallikieku l-​pjaneta l-​ħamra spiċċat prattikament fil-​bitħa tagħna, għall-​pjaċir taʼ min iħobb jistudja l-​istilel u l-​pjaneti.

Sal-bidu tas-​sena 2004, għadd taʼ vetturi spazjali kienu nġabru fuq Marte. Xi wħud studjaw il-​pjaneta mill-​wiċċ tagħha, waqt li oħrajn studjawha mill-​orbita. X’għallmuna dawn il-​missjonijiet dwar din il-​pjaneta li hi qrib tagħna?

Nesploraw il-​Pjaneta l-​Ħamra

Il-​vettura spazjali Mars Global Surveyor waslet fuq Marte fis-​sena 1997. Din skopriet li Marte darba kellha forza manjetika qawwija. Ukoll, il-​vettura spazjali ġabret informazzjoni dettaljata tal-​karatteristiki taʼ Marte, u fost affarijiet oħrajn skopriet li d-​distanza fil-​wiċċ tal-​pjaneta mill-​iktar post baxx sa l-​ogħla post hi taʼ iktar minn 29 kilometru, meta mqabbla maʼ dik tad-​dinja li hi taʼ ftit iktar minn 19-il kilometru.a

L-iktar post baxx f’Marte hu fl-​għadira kbira taʼ Hellas, li milli jidher ġiet ifformata mill-​impatt t’asterojde ġganteska. L-​ogħla post hu l-​quċċata tal-​vulkan enormi Olympus Mons, li hu għoli 21 kilometru. Kamera fuq is-​Surveyor tat informazzjoni wkoll dwar blat li deher li kien wiesaʼ iktar minn 18-il metru, kif ukoll dwar meded kbar taʼ ħotbiet tar-​ramel li jimxu mar-​riħ u kanali li ma kinux ilhom li ġew ifformati. Strument ieħor iddetermina li ħafna mill-​blat tal-​wiċċ joriġina mill-​vulkani.

Għalkemm f’Novembru taʼ l-​2006 l-​komunikazzjoni mal-​Mars Global Surveyor intilfet, tliet vetturi spazjali oħrajn—it-​2001 Mars Odyssey, il-​Mars Express, u l-​Mars Reconnaissance Orbiter—komplew jinvestigaw il-​pjaneta l-​ħamra.b Huma użaw kameras u ditekters iktar sensittivi biex jeżaminaw l-​atmosfera taʼ Marte u l-​ambjent spazjali u saħansitra skoprew informazzjoni u wrew li hemm ħafna silġ fil-​parti tat-​tramuntana tal-​pjaneta.

Dan is-​silġ hu l-​mira prinċipali tal-​vettura spazjali Phoenix Mars Lander li niżlet bla problemi fuq il-​pjaneta l-​ħamra fil-​25 taʼ Mejju, 2008. Din il-​vettura hija armata bi strumenti avanzati ferm biex tanalizza kemm l-​atmosfera u kemm il-​permafrost tar-​reġjun polari. Ix-​xjenzati jittamaw li jitgħallmu dwar jekk il-​ħamrija friżata qattx kellha fiha l-​ħajja mikroskopika. Madankollu, it-​tfittxija għall-​ħajja—jew għallinqas għal kundizzjonijiet favorevoli għaliha—bdiet qabel.

Il-​Vetturi taʼ l-​Esplorazzjoni Spazjali Spirit u Opportunity

Spirit u Opportunity, żewġ vetturi spazzjali li jesploraw lil Marte, waslu fuq Marte f’Jannar tas-​sena 2004, u l-​post fejn kellhom jinżlu ġie determinat fuq il-​bażi taʼ l-​informazzjoni li kienet inkisbet f’missjonijiet taʼ qabel. Dawn il-​vetturi—li kull waħda minnhom hi kważi daqs karozza żgħira tat-​tlielaq—niżlu bil-​mod fl-​atmosfera taʼ Marte billi użaw tarki kontra s-​sħana, paraxuts, u rokits. Meta kienu neżlin huma bdew joqomsu fil-​wiċċ minħabba li kienu f’boroż taʼ l-​arja, u niżlu b’mod simili ħafna għall-​vettura iżgħar bl-​isem taʼ Mars Pathfinder li niżlet qabilhom fl-​1997.c

Il-wiċċ taʼ Marte jkopri kważi l-​istess ammont t’art niexfa li għandha d-​dinja, allura hemm ħafna x’tistaʼ tesplora permezz tar-​robots. Il-​post li ntgħażel għall-​vettura spazjali Opportunity kien il-​Meridiani Planum, biċċa art kollha saffi taʼ blat qadim li fih il-​mineral b’ħafna ħadid imsejjaħ ematite. Spirit niżlet fuq in-​naħa l-​oħra taʼ Marte biex tesplora l-​profondità tal-​kratier ġgantesk Gusev, li xi riċerkaturi jemmnu li x’aktarx fil-​qedem kien fih għadira. Skond dokument preparat min-​NASA, il-​mira taʼ din il-​missjoni doppja kienet li “tiġi eżaminata l-​istorja tal-​kundizzjonijiet ambjentali f’postijiet li darba setgħu kienu mxarrbin u tajbin biex ikun hemm il-​ħajja fihom.”

“Ġeoloġi” fuq Marte

Meta Spirit waslet fid-​destinazzjoni tagħha fl-​4 taʼ Jannar, 2004, kien hemm art vojta kollha blat imfarrak u ħofor tondi baxxi. Il-​vettura studjat il-​post b’mod simili ħafna għall-​mod kif kieku jeżaminah ġeologu uman, billi eżaminat diversi tipi taʼ ħamrija, blat, u forom naturali taʼ l-​art. Ix-​xjenzati li ggwidaw lil Spirit iddeterminaw li l-​post fejn niżlet kien miksi bi blat vulkaniku u kellu ħafna ħofor kaġunati mill-​meteoriti. Imbagħad, Spirit saqet 2.6 kilometri biex tinvestiga grupp t’għoljiet żgħar. Hemmhekk skopriet forom taʼ blat mhux tas-​soltu u xkafef taʼ saffi taʼ blat artab li jistaʼ jkun oriġinaw minn vulkan.

Sadanittant, fil-​25 taʼ Jannar, 2004, Opportunity, wara li vvjaġġat 456 miljun kilometru, niżlet xi 25 kilometru biss ’il bogħod mill-​post fejn kellha tinżel. Il-​borża taʼ l-​arja li kienet fiha l-​vettura spazjali bdiet toqmos fuq il-​wiċċ ċatt taʼ Meridiani u tgerbet eżatt għal ġo kratier żgħir. Xjenzat xebbah din il-​ġrajja maʼ ballun tal-​golf spazjali li spiċċa eżatt fil-​ħofra maʼ l-​ewwel daqqa!

Opportunity esplorat għadd taʼ kratieri b’saffi taʼ blat li fih kien hemm biċċiet forma taʼ sferi żgħar mimlijin ematite li ngħataw il-​laqam blueberries. Għalkemm fir-​realtà m’humiex blu, il-​kulur griż tagħhom jagħmel kuntrast mal-​ħamrija u l-​blat ħamrani fl-​isfond. Ċerti saffi taʼ ġebel jifformaw saffi taʼ mewġ u forom li huma komuni f’postijiet bir-​ramel fejn ikun għaddej l-​ilma. Xi xjenzati jħossu li dawn il-​forom, flimkien mal-​klorin u l-​bromu li jinsabu fil-​blat, jissuġġerixxu li xi darba kien hemm l-​ilma mielaħ.

Il-missjoni taʼ l-​2008 tal-​vettura Phoenix Mars Lander ipprovdiet iktar informazzjoni dwar il-​wiċċ taʼ Marte, speċjalment dwar ir-​reġjun bis-​silġ li għandha. Strument fuq ir-​robot niżel taħt il-​wiċċ tas-​silġ, u ġabar kampjuni tal-​ħamrija u s-​silġ biex jiġu eżaminati fiż-​żewġ “laboratorji” li għandha fuqha l-​Phoenix. Però, il-​missjoni kienet pjanata li tkun relattivament qasira minħabba li ftit xhur biss wara li jitlesta x-​xogħol li kellha tagħmel il-​vettura, spjegat ir-​rivista Science, ix-​xitwa taʼ Marte kienet se “tiksi lil Phoenix bi gverta ħoxna taʼ ġelu tal-​karbonju dijossidu.”

Il-fatt li x-​xjenzati jistgħu fir-​realtà jesploraw pjaneti oħrajn li jinsabu mijiet taʼ miljuni taʼ kilometri ’l bogħod juri x’jistgħu jagħmlu l-​bnedmin meta jaħdmu flimkien lejn mira waħda. Dawn il-​kisbiet iġibu wkoll ġieħ lill-​abbiltà tal-​bniedem. M’għandniex xi ngħidu, l-​esplorazzjoni taʼ l-​ispazju—tabilħaqq, ix-​xjenza kollha kemm hi—hija possibbli biss minħabba li l-​liġijiet fiżiċi li jiggvernaw l-​univers huma konsistenti u taʼ min joqgħod fuqhom għalkollox. Dawn il-​liġijiet ma nħalqux minnhom infushom imma ġew stabbiliti mill-​Arkitett Grandjuż taʼ l-​univers, Alla Ġeħova.

[Noti taʼ taħt]

[Kaxxa/​Stampa f’paġna 16]

HEMM ĦAJJA FUQ MARTE?

Sir William Herschel u Percival Lowell, astronomi tas-​sekli 18 u 19, issuġġerew li l-​pjaneta l-​ħamra kienet mimlija ħajja intelliġenti, u t-​teorija taʼ Darwin dwar l-​evoluzzjoni donnha appoġġat din l-​idea. Imma dawk l-​opinjonijiet kollha spiċċaw fix-​xejn. Osservazzjonijiet li saru bis-​satellita rrivelaw art vojta u atmosfera rqiqa li fil-​maġġorparti tagħha hi magħmula mill-​karbonju dijossidu. Fl-​1976, permezz taʼ l-​esperimenti li għamlet il-​vettura spazjali Viking 1 ġie skopert li m’hemm ebda ħajja fuq il-​wiċċ taʼ Marte.d

Però, ix-​xjenzati għadhom qed ifittxu t-​traċċi taʼ xi ħajja, u dan l-​aħħar ipprovaw jagħmlu dan permezz tal-​Phoenix Mars Lander. Minħabba li xi mikrobi jistgħu jibqgħu ħajjin f’ambjenti estremi fuq l-​art, ix-​xjenzati jħossu li forsi jeżistu xi organiżmi simili f’ċerti postijiet f’Marte. Il-​vettura Beagle 2, imwaħħla maʼ Mars Express, kienet armata biex tittestja sustanzi organiċi fil-​ħamrija taʼ Marte, imma ma rnexxilhiex tinżel fl-​aħħar tas-​sena 2003. Is-​sena taʼ wara, ix-​xjenzati skoprew traċċi tal-​gass metanu fl-​atmosfera taʼ Marte, u dan qanqal l-​ispekulazzjoni dwar jekk il-​gass kienx t’oriġini bijoloġika jew vulkanika.

Tistaʼ l-​ħajja tibda waħedha, ikun fejn ikun fl-​univers? Il-​Bibbja twieġeb, billi tgħid: “[Għand Alla] hemm is-​sors tal-​ħajja.” (Salm 36:9) Iva, il-​ħajja tistaʼ tiġi biss mill-​ħajja, u d-​Donatur oriġinali tal-​Ħajja hu l-​Ħallieq, Alla Ġeħova.—Atti 17:25.

[Nota taʼ taħt]

[Sors]

NASA/JPL/Cornell

[Stampa f’paġna 15]

L-​id tar-​robot—bil-​pala żgħira, l-​istrument li jfittex, u l-​kamera—tal-​Phoenix Mars Lander

[Stampa f’paġna 15]

Ritratt tal-​“blueberries” miżjud bil-​kulur

[Stampa f’paġna 15]

Il-​vulkan estint Olympus Mons, għoli iktar minn 21 kilometru

[Stampa f’paġna 15]

Il-​vettura spazjali Spirit ħaffret u barxet il-​wiċċ taʼ din il-​blata

[Sorsi taʼ l-​Istampa f’paġna 15]

Xellug fuq: NASA/JPL-Caltech/University of Arizona/Texas A&M University; lemin fuq: NASA/JPL/Malin Space Science Systems; taħt lemin u xellug: NASA/JPL/Cornell