Il-​Knisja u l-​Istat f’Biżanzju

IL-​FUNDATUR tal-​Kristjanità kien ċar ħafna dwar id-​differenza kbira li għandu jkun hemm bejn is-​segwaċi tiegħu u d-​dinja taʼ bnedmin ’il bogħod minn Alla. Ġesù qal lis-​segwaċi tiegħu: “Kieku intom kontu tad-​dinja, id-​dinja kienet tħobbkom bħalma tħobb dak li hu tagħha; iżda billi m’intomx tad-​dinja, għax jien ħriġtkom mid-​dinja, id-​dinja tobgħodkom.” (Ġwann 15:19) Quddiem Pilatu, rappreżentant tal-​qawwa politika taʼ żmienu, Ġesù ddikjara: “Is-​saltna tiegħi m’hijiex taʼ din id-​dinja.”—Ġwann 18:36.

Sabiex iwettqu r-​responsabbiltà tagħhom li jippridkaw “sa truf l-art,”il-Kristjani kellhom jevitaw li jiġu

aljenati bi kwistjonijiet sekulari. (Atti 1:8) Bħal Ġesù, il-​Kristjani tal-​bidu ma kinux jindaħlu fil-​politika. (Ġwann 6:15) Kulħadd setaʼ jara li l-​Kristjani leali ma kinux jidħlu għal pożizzjonijiet t’awtorità jew amministrattivi. Iżda maż-​żmien ma baqax hekk.

Parti mid-​Dinja

Xi ftit taż-​żmien wara li mietu l-​aħħar appostli, il-​mexxejja reliġjużi ma sabuhiex bi tqila biex jibdew ibiddlu l-​ħarsa tagħhom rigward ir-​relazzjoni tagħhom mad-​dinja. Huma bdew jimmaġinaw “saltna” li mhux biss kienet fid-​dinja imma kienet ukoll parti minnha. Nitgħallmu ħafna jekk nagħtu titwila lejn il-​mod kif ir-​reliġjon u l-​politika ntrabtu flimkien fl-​Imperu Biżantin—l-​Imperu Ruman tal-​Lvant, bil-​belt kapitali tiegħu Biżanzju (illum Istanbul).

F’soċjetà fejn tradizzjonalment ir-​reliġjon kellha rwol ferm importanti, il-​Knisja Biżantina, biċ-​ċentru tagħha f’Biżanzju, kellha ħafna poter. Panayotis Christou, kittieb taʼ l-​istorja tal-​knisja, darba għamel din l-​osservazzjoni: “Il-​Biżantini kienu jemmnu li l-​imperu tagħhom fuq l-​art kien xbieha tas-​Saltna t’Alla.” Madankollu, l-​awtorità imperjali mhux dejjem kienet taqbel maʼ din l-​idea. Minħabba f’hekk, ir-​relazzjoni bejn il-​Knisja u l-​Istat kultant kienet tkun imqallba. The Oxford Dictionary of Byzantium jistqarr li l-​isqfijiet taʼ Kostantinopli, jew Biżanzju, kienu jġibu ruħhom b’modi differenti. Kien hemm min beżaʼ u ssottometta ruħu għal xi ħakkiem potenti, kien hemm min ħadem id f’id maʼ l-​imperatur, u kien hemm min b’kuraġġ kbir ħadha qatta bla ħabel kontra r-​rieda imperjali.

Il-patrijarka taʼ Kostantinopli, il-​kap tal-​Knisja tal-​Lvant, sar figura importanti u influwenti ħafna. Hu kien jinkuruna lill-​imperatur, u għalhekk dan taʼ l-​aħħar kien mistenni li jkun difensur leali tal-​Knisja Ortodossa. Il-​patrijarka kien ukoll għani ħafna, ladarba kellu f’idejh ir-​riżorsi kollha tal-​knisja. Il-​poter tiegħu ma kienx ġej biss mill-​awtorità li kellu fuq għadd kbir taʼ patrijiet imma wkoll mill-​influwenza li kellu fuq il-​lajċi.

Taʼ spiss, il-​patrijarka kien f’pożizzjoni li jisfida ’l-imperatur. Hu setaʼ jhedded bl-​iskomunika—u hekk jimponi r-​rieda tiegħu f’isem Alla—jew inkella juża metodi oħra li bihom setaʼ jniżżel ’l-imperatur mis-​siġġu tal-​poter.

Meta barra l-​belt kapitali, l-​amministrazzjoni ċivili bdiet titlef il-​qawwa tagħha bil-​mod il-​mod, l-​isqfijiet taʼ dawn il-​bliet taʼ spiss saru l-​iktar irġiel qawwija, b’poter daqs dak taʼ gvernatur tal-​provinċja. Kienu l-​isqfijiet infushom li għenu biex jintgħażlu dawn il-​gvernaturi. Huma kienu jindaħlu f’każijiet li jkunu fil-​qorti u fi kwistjonijiet sekulari li fihom tkun imdaħħla l-​knisja—u kultant anki meta ma tkunx. Fattur li għen ħafna f’dan kien il-​fatt li kien hemm għaxriet t’eluf taʼ qassisin u patrijiet, u dawn kollha kienu suġġetti għall-​isqfijiet lokali tagħhom.

Politika u Simonija

Bħalma rajna s’issa, l-​uffiċċju pastorali sar ħaġa waħda mal-​politika. Iktar minn hekk, l-​għadd kbir taʼ membri tal-​kleru u l-​attivitajiet reliġjużi tagħhom kienu jeħtieġu somom kbar taʼ flus. Il-​biċċa l-​kbira tal-​kleru li kellhom pożizzjoni għolja kienu jgħixu fil-​lussu. Hekk kif il-​knisja kompliet iżżid fil-​poter u l-​għana tagħha, il-​faqar u l-​qdusija taʼ l-​appostli għebu. Xi qassisin u isqfijiet xtraw il-​ħatra tagħhom. Is-​simonija kienet komuni sa l-​ogħla pożizzjonijiet tal-​ġerarkija. Xi membri tal-​kleru, appoġġati minn individwi għonja u persważivi, kienu jmorru quddiem l-​imperatur u jagħmlu l-​almu tagħhom biex jiksbu pożizzjoni ekkleżjastika.

It-tixħim kien ukoll mezz li bih jiġu influwenzati mexxejja reliġjużi taʼ pożizzjoni għolja. Wara li l-​Imperatriċi Zoe (ċ. 978-​1050 E.K.) rat kif għamlet biex jinqatel żewġha Rumanu III, għax riedet tiżżewweġ lill-​ħabib tagħha li wara sar l-​Imperatur Mikiel IV, sejħet malajr malajr lill-​Patrijarka Alessju biex imur il-​palazz. Hemmhekk, il-​patrijarka sar jaf bil-​mewt taʼ Rumanu u biċ-​ċerimonja taż-​żwieġ li kien mistenni jagħmel. Il-​fatt li dak in-​nhar fil-​għaxija l-​knisja kienet se tiċċelebra l-​Ġimgħa l-​Kbira ħoloq daqsxejn taʼ problema għal Alessju. Madankollu, hu aċċetta r-​rigali ġenerużi li offrietlu l-​imperatriċi u għamel kif talbitu.

Taħt l-​Awtorità taʼ l-​Imperatur

Kultant, matul l-​istorja taʼ l-​Imperu Biżantin, l-​imperatur kien juża d-​dritt attwali tiegħu li jaħtar lil min jidhirlu hu meta kien jiġi biex jagħżel il-​patrijarka taʼ Kostantinopli. Matul perijodi bħal dawn, ħadd ma setaʼ jsir patrijarka kontra r-​rieda taʼ l-​imperatur jew iżomm dik il-​pożizzjoni għal żmien twil.

L-Imperatur Androniku II (1260-​1332) kellu jbiddel il-​patrijarka disaʼ darbiet. Fil-​biċċa l-​kbira tal-​każi, l-​objettiv kien li fuq is-​siġġu tal-​patrijarka jkun hemm l-​iktar kandidat li jkun lest li jċedi. Skond il-​ktieb The Byzantines, ċertu patrijarka saħansitra wiegħed bil-​miktub lill-​imperatur “li jagħmel dak kollu li jitlob minnu, ikun kemm ikun kontra l-​liġi, u jżomm lura milli jagħmel xi ħaġa li setgħet iddejqu.” L-​imperaturi pprovaw darbtejn jimponu r-​rieda tagħhom fuq il-​knisja billi kkonsagraw bħala patrijarka prinċep mill-​familja rjali. L-​Imperatur Rumanu I poġġa fil-​kariga taʼ patrijarka lil ibnu Teofilat, sempliċi tifel taʼ 16-il sena.

Meta l-​patrijarka kien jonqos li jogħġob lill-​imperatur, is-​sovran setaʼ jġagħlu jinżel mill-​kariga tiegħu jew inkella jlaqqaʼ sinodu biex ineħħih min-​nofs. Il-​ktieb Byzantium jagħmel din l-​osservazzjoni: ‘Matul l-​istorja tal-​Biżantini, l-​awtoritajiet għoljin u saħansitra l-​influwenza diretta taʼ l-​Imperatur beda jkollhom sehem dejjem iktar dominanti fl-​għażla taʼ l-​isqfijiet.’

L-imperatur, bil-​patrijarka maġenbu, kien ukoll jippresiedi f’konċilji ekkleżjastiċi. Hu kien imexxi d-​dibattiti, joħroġ b’xi artikli tal-​fidi, u jargumenta maʼ l-​isqfijiet kif ukoll maʼ l-​eretiċi, li għalihom l-​aħħar kelma li kellu kienet li jorbtuhom m’arblu u jaħarquhom. L-​imperatur kien ukoll jikkonferma u jimplimenta l-​kanoni li kienu jiġu adottati mill-​konċilju. Hu kien jakkuża lil dawk li kienu jiħduha kontrih mhux biss bi tradiment imma wkoll bħala li kienu għedewwa tal-​knisja u t’Alla. “Fil-​Knisja ma jrid isir xejn li jkun kontra r-​rieda u l-​ordnijiet taʼ l-​Imperatur,” qal patrijarka li kien jgħix fis-​sitt seklu. Ġeneralment, l-​isqfijiet li kienu jkunu maʼ l-​imperatur—irġiel sofistikati, flessibbli, u li malajr jiġu influwenzati b’daqsxejn żegħil u tixħim—ftit li xejn kienu jipprotestaw, l-​istess bħal dak taʼ fuqhom.

Per eżempju, meta l-​Patrijarka Injazju (ċ 799-​878 E.K.) rrifjuta li jqarben lill-​Prim Ministru Barda, il-​ministru ħadha kontrih. Barda akkuża lil Injazju li kien imdaħħal f’intriċċ u tradiment. Il-​patrijarka ġie arrestat u eżiljat. Minfloku, il-​ministru ħabrek biex itellaʼ lil Fozju, raġel li ma kellu x’jaqsam xejn mal-​knisja u li f’sitt ijiem telaʼ l-​iskaluni kollha taʼ l-​ordni ekkleżjastiku sa ma spiċċa fil-​pożizzjoni taʼ patrijarka. Kellu Fozju l-​kwalifiki għal din il-​pożizzjoni? Hu ġie deskritt bħala raġel “t’ambizzjoni assoluta, arroganza straordinarja, u kapaċità politika li ma bħalha.”

Domma f’Idejn il-​Politiċi

Id-​dibattiti fuq l-​ortodossija u l-​ereżija taʼ spiss kienu jaħbu oppożizzjoni politika, u ħafna imperaturi kienu iktar influwenzati minn xi fattur politiku milli minn xi xewqa biex jintroduċu duttrina ġdida. B’mod ġenerali, l-​imperatur kellu d-​dritt li joħroġ xi domma u jesiġi li l-​knisja tobdi r-​rieda tiegħu.

Per eżempju, l-​Imperatur Erakliju (575-​641 E.K.) ħadem kemm felaħ biex jipprova jfejjaq il-​firda li kien hemm rigward in-​natura taʼ Kristu, speċjalment għax din kienet qed thedded li tifred l-​imperu tiegħu li kien diġà dgħajjef u bla saħħa. Hu pprova jagħmel kompromess billi introduċa duttrina ġdida msejħa Monoteliżmu.a Imbagħad, biex ikun ċert mil-​lealtà min-​naħa tal-​provinċji fin-​nofsinhar taʼ l-​imperu tiegħu, Erakliju għażel patrijarka taʼ Lixandra ġdid, Ċiru taʼ Fasi, li approva d-​duttrina appoġġata mill-​imperatur. L-​imperatur mhux biss għamel lil Ċiru patrijarka imma għamlu wkoll prefett taʼ l-​Eġittu, b’awtorità fuq il-​ħakkiema tal-​post. B’daqsxejn taʼ persekuzzjoni u pressjoni, Ċiru rnexxielu jikseb il-​kunsens tal-​biċċa l-​kbira tal-​knisja Eġizzjana.

Ħsad Qares

Kif setgħu dawn l-​iżviluppi u l-​ġrajjiet jirriflettu l-​kliem u l-​ispirtu tat-​talba li għamel Ġesù, li fiha talab biex is-​segwaċi tiegħu ma jkunux “tad-​dinja”?—Ġwann 17:​14-16.

L-hekk imsejħa mexxejja Kristjani fi żmien il-​Biżantini u wara, kellhom iħallsu qares għall-​indħil tagħhom fil-​kwistjonijiet politiċi u militari tad-​dinja. X’tikkonkludi minn dan ir-​rakkont storiku li kkunsidrajna fil-​qosor? Kisbuh il-​mexxejja tal-​Knisja Biżantina l-​favur t’Alla u taʼ Ġesù Kristu?—Ġakbu 4:4.

Il-Kristjanità vera ma bbenefikat xejn minn dawn il-​mexxejja reliġjużi ambizzjużi u mir-​relazzjonijiet politiċi tagħhom. Din it-​taħlita taʼ reliġjon u politika mhux biss kienet nieqsa mill-​qdusija imma wkoll irrappreżentat ħażin lir-​reliġjon pura li għallem Ġesù. Jalla nitgħallmu mill-​istorja u ma nkunu ebda parti mid-​dinja.

[Nota taʼ taħt]

[Kaxxa/Stampa f’paġna 10]

“DONNU XI ALLA JIPPASSIĠĠA FIS-​SMEWWIET”

Il-​ġrajjiet marbutin mal-​Patrijarka Mikiel Ċerularju (ċ. 1000-1059) huma tipiċi taʼ l-​irwol li kellu l-​kap tal-​knisja fl-​affarijiet taʼ l-​Istat u l-​ambizzjonijiet involuti. Wara li sar patrijarka, Ċerularju beda jimmira għal pożizzjoni iktar għolja. Hu ġie deskritt bħala li kien arroganti, prużuntuż, u iebes—“bl-​imġiba tiegħu kien qisu xi alla jippassiġġa fis-​smewwiet.”

Minħabba l-​kilba li kellu għall-​poter, Ċerularju ħoloq il-​firda mal-​papa f’Ruma fl-​1054, u ġagħal lill-​imperatur jaċċetta din id-​diviżjoni. Ferħan bir-​rebħa tiegħu, Ċerularju rranġa biex ipoġġi lil Mikiel VI fuq it-​tron u għenu jsaħħaħ il-​poter tiegħu. Sena wara, Ċerularju ġagħal lil dan l-​imperatur jirriżenja u minfloku poġġa fuq it-​tron lil Iżakk Komnenu (ċ. 1005-​1061).

Il-​konflitt bejn il-​patrijarkat u l-​imperu kompla jiħrax. Ċerularju—ċert mill-​appoġġ tal-​pubbliku—hedded, esiġa, u beda juża l-​vjolenza. Kittieb taʼ l-​istorja li kien jgħix f’dak iż-​żmien innota: “Hu bassar il-​waqgħa taʼ l-​Imperatur b’lingwaġġ komuni u vulgari, billi qal, ‘Jien tellajtek, ja imbeċilli; imma jien inkissrek.’” Madankollu, Iżakk Komnenu arrestah, tefgħu l-​ħabs, u eżiljah f’Imbros.

Dawn l-​eżempji juru kemm il-​patrijarka taʼ Kostantinopli setaʼ joħloq inkwiet u kemm setaʼ jirreżisti l-​imperatur bla biżaʼ. L-​imperatur taʼ sikwit kellu jħabbat wiċċu maʼ rġiel bħal dawn, li kienu politikanti abbli, kapaċi jisfidaw mhux biss ’l-imperatur imma wkoll l-​eżerċtu.

[Mappa/Stampa f’paġna 9]

(Għall-formazzjoni sħiħa tat-test, ara pubblikazzjoni)

Sa Fejn Kien Mifrux L-​Imperu Biżantin

Ravenna

Ruma

MAĊEDONJA

Kostantinopli

Il-​Baħar l-​Iswed

Niċea

Efesu

Antijokja

Ġerusalemm

Lixandra

Il-​Baħar Mediterran

[Sors]

Mappa: Mountain High Maps® Copyright © 1997 Digital Wisdom, Inc.

[Stampi f’paġna 10]

Komnenu

Rumanu III (fuq ix-​xellug)

Mikiel IV

L-​Imperatriċi Zoe

Rumanu I (fuq ix-​xellug)

[Sorsi]

Komnenu, Rumanu III, u Mikiel IV: Bil-​korteżija tal-​Classical Numismatic Group, Inc.; L-​Imperatriċi Zoe: Hagia Sophia; Rumanu I: Ritratt bil-​korteżija taʼ Harlan J. Berk, Ltd.

[Stampa f’paġna 12]

Fozju

[Stampa f’paġna 12]

Erakliju u ibnu

[Sorsi]

Erakliju u ibnu: Ritratt bil-​korteżija taʼ Harlan J. Berk, Ltd.; l-​elementi kollha tad-​disinn, paġni 8-​12: Mill-​ktieb L’Art Byzantin III Ravenne Et Pompose