Il-​Pressjonijiet li Jiffaċċjaw iż-​Żgħażagħ taʼ Llum

L-​ADOLOXXENZA​—anki fl-​aqwa ċirkustanzi​—tistaʼ tkun żmien taʼ taqlib. Matul iż-​żmien taʼ l-​iżvilupp iż-​żgħażagħ jinħakmu minn sentimenti u emozzjonijiet ġodda. Kuljum jiffaċċjaw pressjonijiet mill-​għalliema u minn sħabhom. Huma jħabbtu wiċċhom kontinwament maʼ influwenza mit-​televixin, mill-​films, mill-​industrija tal-​mużika, u mill-​Internet. Għaldaqstant, rapport mill-​Ġnus Magħquda jiddeskrivi l-​adoloxxenza bħala “żmien taʼ bidla spiss karatterizzat minn stress u ansjetà.”

Sfortunatament, iż-​żgħażagħ ġeneralment huma wisq bla esperjenza biex ikunu jafu kif għandhom ikampaw maʼ l-​istress u l-​ansjetà b’mod pożittiv. (Proverbji 1:4) Mingħajr il-​gwida xierqa, huma malajr jistgħu jibdew iġibu ruħhom b’mod li hu taʼ ħsara għalihom infushom. Per eżempju, ir-​rapport tal-​Ġnus Magħquda jgħid: “Ir-​riċerka turi li l-​abbuż tad-​droga spiss jibda matul l-​adoloxxenza jew iż-​żgħożija.” L-​istess jistaʼ jingħad dwar imġiba ħażina oħra bħall-​vjolenza u s-​sess maʼ min jiġi.

Il-ġenituri li jinjoraw dawn l-​affarijiet għax mingħalihom jiġru biss fost “il-​foqra” jew ċerti gruppi etniċi spiss jiddispjaċihom. Il-​problemi li ż-​żgħażagħ qed iġarrbu llum jeffettwaw lil żgħażagħ taʼ kull razza u taʼ diversi livelli ekonomiċi u soċjali. “Jekk qed taħseb li ‘delinkwent żagħżugħ’ ifisser biss ġuvni taʼ 17-il sena minn grupp taʼ minoranza li jgħix fil-​qalba tal-​belt u li ommu tirċievi benefiċċji soċjali għax fqira, mela ma tafx x’qed jiġri madwarek,” jikteb l-​awtur Scott Walter. “Iż-​żagħżugħ diffiċli taʼ llum jistaʼ jkun taʼ razza bajda, jistaʼ jkun ġej minn familja tal-​klassi tan-​nofs u dik ftit iktar għolja, jistaʼ jkun iżgħar (ħafna iżgħar) minn 16-il sena, u jistaʼ jkun kemm tifel kif ukoll tifla.”

Iżda, għala hawn tant żgħażagħ li jinsabu f’riskju? Iż-​żgħażagħ taʼ qabel mhux ukoll iffaċċjaw sfidi u tentazzjonijiet? Iva, imma aħna qed ngħixu f’perijodu li l-​Bibbja tiddeskrivih bħala “żminijiet kritiċi li diffiċli biex issib tarfhom.” (2 Timotju 3:​1-5) Hemm ċirkustanzi u pressjonijiet uniċi għal dan iż-​żmien partikulari fl-​istorja li jeffettwaw liż-​żgħażagħ. Ejja neżaminaw ftit minnhom.

Bidliet fil-​Familja

Ikkunsidra, per eżempju, il-​bidliet fis-​sitwazzjoni tal-​ħajja tal-​familja. “Iktar minn terz tat-​tfal Amerikani jesperjenzaw id-​divorzju tal-​ġenituri tagħhom qabel ma jagħlqu t-​18-il sena,” jirrapporta l-​Journal of Instructional Psychology. Nistgħu nikkwotaw statistiki simili minn pajjiżi tal-​Punent. Hekk kif ir-​rabta taż-​żwieġ tal-​ġenituri tagħhom tisfaxxa, iż-​żgħażagħ spiss ikollhom ikampaw m’emozzjonijiet taʼ wġigħ. Dan il-​ġurnal jgħid: “Ġeneralment it-​tfal li jkunu għadhom kemm esperjenzaw firda fil-​familja jsibuha iktar diffiċli biex imorru tajjeb fl-​iskola u biex jingwalawha m’oħrajn fl-​iskola minn tfal li jiġu minn familji sħaħ jew familji stabbiliti b’ġenitur wieħed jew li jkollhom ġenituri li reġgħu żżewġu . . . Iktar minn hekk, id-​divorzju tal-​ġenituri spiss jeffettwa l-​istabbilità emozzjonali u r-​rispett persunali tat-​tfal.”

L-​għadd li dejjem jikber taʼ nisa li ħarġu jaħdmu biddel ukoll is-​sitwazzjoni tal-​familja. Studju dwar il-​kriminalità fost iż-​żgħażagħ fil-​Ġappun osserva li hu iktar diffiċli għal familji b’żewġ pagi biex jieħdu ħsieb uliedhom milli għal familji fejn wieħed mill-​ġenituri jibqaʼ d-​dar.

Veru, ħafna familji għandhom bżonn żewġ pagi sempliċement biex jipprovdu l-​bżonnijiet tal-​ħajja. B’żewġ pagi t-​tfal jistaʼ jkollhom ukoll ħajja iktar komda. Imma hemm żvantaġġ: Miljuni taʼ tfal jiġu lura mill-​iskola u jsibu dar vojta. Meta jaslu l-​ġenituri, spiss ikunu għajjenin u inkwetati bil-​problemi fuq ix-​xogħol. X’inhu r-​riżultat? Ħafna adoloxxenti m’humiex qed jingħataw attenzjoni biżżejjed mill-​ġenituri. Wieħed żagħżugħ ilmenta: “Aħna ma nqattgħux ħin flimkien bħala familja.”

Ħafna li jħossu li din id-​drawwa m’hijiex sinjal tajjeb għall-​futur taż-​żgħażagħ. “Nemmen li l-​bidliet fit-​trobbija tat-​tfal f’dawn l-​aħħar tletin sena qed jirriżultaw fi tfal bla rabta emozzjonali, li ma jikkomunikawx, ma jistgħux jitgħallmu, u ma tistax tikkontrollahom,” jgħid it-​Tabib Robert Shaw. “Il-​ġenituri jsibu ruħhom imjassrin minn soċjetà materjalistika u li titlob iżżejjed minnhom, u minħabba fiha jispiċċaw iqattgħu tant sigħat fuq ix-​xogħol u jonfqu tant flus li ma jkunux jistgħu jsibu l-​ħin biex jagħmlu dak li hemm bżonn ħalli jiżviluppaw rabta emozzjonali maʼ wliedhom.”

Hemm xi ħaġa oħra li thedded il-​benesseri taʼ l-​adoloxxenti: It-​tfal taʼ ġenituri li jaħdmu, spiss ikollhom iqattgħu ħafna ħin bla superviżjoni. Jekk il-​ġenituri ma jiħdux ħsieb uliedhom kemm hemm bżonn ikunu qed jistiednu l-​inkwiet.

Opinjonijiet Differenti dwar id-​Dixxiplina

Il-​fatt li l-​opinjonijiet dwar id-​dixxiplina mill-​ġenituri dejjem jinbidlu wkoll effettwa liż-​żgħażagħ taʼ llum. Bħalma qal ċar u tond Dr. Ron Taffel, ħafna ġenituri “jċedu l-​awtorità tagħhom.” Meta jiġri hekk, iż-​żgħażagħ jikbru bi ftit, jew xejn, regoli jew gwida biex tikkontrolla l-​imġiba tagħhom.

F’xi każi, jidher li l-​ġenituri jkunu qed jirreaġixxu għall-​esperjenzi negattivi li kellhom fit-​tfulija tagħhom stess. Huma jixtiequ jkunu ħbieb taʼ wliedhom u mhux uħud li jżommu d-​dixxiplina. “Kont inċedilhom wisq,” tammetti waħda omm. “Il-​ġenituri tiegħi kienu jżommuli ħafna; jien ridt inkun differenti maʼ wliedi imma kont żbaljata.”

Eżattament x’lesti jagħmlu l-​ġenituri f’dan ir-​rigward? USA Today tirrapporta: “Stħarriġ ġdid taʼ kważi 600 adoloxxenti li qed jieħdu kura għall-​vizzju tad-​drogi fi New York, Texas, Florida u Kalifornja indika li 20 fil-​mija ħadu d-​drogi, minbarra l-​alkoħol, mal-​ġenituri tagħhom, u fil-​każ taʼ madwar 5 fil-​mija taʼ l-​adoloxxenti kienu l-​ommijiet jew il-​missirijiet li fil-​fatt qabbduhom il-​vizzju tad-​drogi​—ġeneralment il-​marijuana.” Xi jqanqal lil ġenitur biex jagħmel xi ħaġa daqshekk irresponsabbli? Waħda omm ammettiet: “Għedtilha li nippreferiha tiħodhom id-​dar fejn stajt inżommha taħt għajnejja.” Milli jidher oħrajn iħossu li billi jieħdu d-​drogi maʼ wliedhom ikunu jistgħu jiżviluppaw “rabta” magħhom.

Attakki mill-​Mezzi tax-​Xandir

Imbagħad hemm l-​influwenza qawwija tal-​mezzi tax-​xandir. Skond ir-​riċerkatriċi Marita Moll, stħarriġ wieħed wera li ż-​żgħażagħ fl-​Istati Uniti bejn wieħed u ieħor iqattgħu erbaʼ sigħat u 48 minuta kuljum quddiem it-​televixin jew fuq il-​kompjuter.

Huwa dan tassew taʼ ħsara? Artiklu pubblikat fir-​rivista Science rrapporta li “sitt soċjetajiet professjonali ewlenin fl-​Istati Uniti,” inkluż l-​Għaqda Medika Amerikana, kollha qablu li l-​vjolenza fil-​mezzi tax-​xandir hija konnessa maʼ “l-​imġiba aggressiva taʼ xi tfal.” “Minkejja li l-​esperti jaqblu bejniethom,” osservat ir-​rivista Science, “il-​pubbliku ġenerali ma jidhirx li qed jieħu l-​messaġġ . . . li l-​vjolenza fuq il-​mezzi tax-​xandir tikkontribwixxi għal soċjetà iktar vjolenti.”

Per eżempju, ikkunsidra l-​vidjos tad-​diski. Il-​ġenituri spiss jinħasdu meta jaraw kemm xi wħud minn dawn il-​vidjos huma dettaljati u espliċiti sesswalment. Jistgħu dawn tassew jeffettwaw il-​mod kif iġibu ruħhom xi żgħażagħ? Skond studju li sar fuq 500 student, “il-​kliem vjolenti fid-​diski jżid il-​ħsibijiet u s-​sentimenti aggressivi.” Skond studju reċenti ieħor, l-​adoloxxenti li jqattgħu iktar ħin jaraw is-​sess u l-​vjolenza fil-​vidjos tad-​diski tal-​mużika rap, li tigglorifika l-​mibegħda u l-​vjolenza, għandhom iktar ċans li jwettqu dawn l-​affarijiet fir-​realtà. Dan l-​istudju li sar fuq iktar minn 500 tfajla wera li dawk li jaraw ħafna minn dawn il-​vidjos għandhom iktar ċans li jfajru xi daqqa lill-​għalliema, jiġu arrestati, u jkollhom relazzjonijiet sesswali maʼ diversi wħud.

L-​Adoloxxenti u l-​Kompjuters

F’dawn l-​aħħar snin il-​kompjuter ukoll effettwa bil-​kbir il-​mod kif jaħsbu ż-​żgħażagħ. “L-​għadd taʼ kompjuters persunali fid-​dar żdied b’mod drammatiku fl-​aħħar għaxriet taʼ snin,” jgħid il-​ġurnal Pediatrics. “Mal-​pajjiż kollu [fl-Istati Uniti], żewġ terzi mill-​familji bi tfal taʼ l-​età li jmorru l-​iskola (minn 6 sa 17-il sena) kellhom kompjuter . . . Il-​persentaġġ taʼ tfal li kellhom minn 3 sa 17-il sena fl-​Istati Uniti u li kienu jgħixu f’dar li kellha kompjuter żdied minn 55 fil-​mija fl-​1998 għal 65 fil-​mija fis-​sena 2000.” F’ħafna pajjiżi oħra l-​kompjuter qed jintuża iktar.

Madankollu, żagħżugħ m’hemmx għalfejn ikollu kompjuter biex juża wieħed. Riċerkatur wieħed għalhekk jgħid li “madwar 90 fil-​mija miż-​żgħar bejn il-​5 u s-​17-il sena jużaw il-​kompjuter, u 59 fil-​mija minnhom jużaw l-​Internet.” Minħabba f’hekk iż-​żgħażagħ għandhom aċċess għall-​informazzjoni li qabel qatt ma kien ikollhom​—ħaġa tajba jekk il-​kompjuter jintuża b’mod xieraq, u jekk il-​kbar joqogħdu biżżejjed għassa tagħhom. Imma hemm wisq ġenituri li ħallew liż-​żgħar jużaw dan l-​apparat mingħajr ebda restrizzjoni.

Bħala evidenza taʼ dan, ir-​riċerkatriċi Moll kitbet fil-​ġurnal Phi Delta Kappan li skond stħarriġ li sar fis-​sena 2001 dwar l-​użu taʼ l-​Internet, “71 fil-​mija mill-​ġenituri ħasbu li kienu jafu ‘ħafna jew biżżejjed’ dwar kif uliedhom jużaw l-​Internet. Madankollu, meta t-​tfal ġew mistoqsijin l-​istess mistoqsija, 70 fil-​mija qalu li l-​ġenituri tagħhom kienu jafu ‘ftit jew xejn’ dwar l-​attivitajiet tagħhom fuq l-​Internet.” Skond dan l-​istħarriġ, “30 fil-​mija mit-​tfal taʼ bejn id-​9 u l-​10 snin qalu li kienu jidħlu f’chat rooms privati li suppost jidħlu fihom il-​kbar biss. Il-​problema tkompli tiggrava, bi 58 fil-​mija mit-​tfal taʼ bejn il-​11 u t-​12-il sena, 70 fil-​mija mit-​tfal taʼ bejn it-​13 u l-​14-il sena, u 72 fil-​mija mit-​tfal bejn il-​15 u s-​17-il sena jirrapportaw li jagħmlu dan. . . . Fi stħarriġ li sar fil-​Britannja dwar l-​użu taʼ l-​Internet fid-​dar, wieħed minn kull sebaʼ ġenituri ammetta li ma kellux idea taʼ x’kienu qed jaraw it-​tfal fuq l-​Internet.”

Meta l-​Internet jintuża bla superviżjoni, iż-​żgħar jistgħu jispiċċaw jaraw il-​pornografija. Madankollu, ir-​riskji ma jiqfux hemm. Taffel, li semmejnieh qabel, jilmenta: “Uliedna qed jagħmlu ħbieb fl-​iskola u [fuq l-​Internet]​—u bħala riżultat qed iqattgħu l-​ħin maʼ tfal li spiss aħna ma jirnexxilniex niltaqgħu magħhom.”

Jidher ċar li ż-​żgħażagħ taʼ llum jiffaċċjaw ħafna pressjonijiet u problemi li l-​ġenerazzjonijiet taʼ qabel lanqas biss kienu jafu bihom. Mhux taʼ b’xejn li ħafna żgħażagħ qed jaġixxu b’mod li jinkwetak! X’jistaʼ jsir biex tingħata għajnuna liż-​żgħażagħ taʼ llum?

[Kumment f’paġna 6]

“Nemmen li l-​bidliet fit-​trobbija tat-​tfal f’dawn l-​aħħar tletin sena qed jirriżultaw fi tfal bla rabta emozzjonali, li ma jikkomunikawx, ma jistgħux jitgħallmu, u ma tistax tikkontrollahom.”—IT-​TABIB ROBERT SHAW

[Stampa f’paġna 6, 7]

Il-​fatt li iktar nisa ħarġu jaħdmu biddel is-​sitwazzjoni tal-​familja

[Stampa f’paġna 7]

Żgħażagħ mingħajr superviżjoni malajr jistgħu jsibu ruħhom fl-​inkwiet

[Stampa f’paġna 8]

Ir-​riċerkaturi jorbtu l-​vidjos vjolenti tad-​diski maʼ mġiba vjolenti

[Stampa f’paġna 9]

Taf x’qed jaraw uliedek fuq l-​Internet?