Ġie Disinjat?

● Sabiex inisslu, ħafna speċijiet taʼ salamun jgħumu lejn għajn ix-​xmara, u huma u sejrin jiffaċċjaw ilmijiet imqallbin. Kif għandhom il-​ħila jissaportu vjaġġ strapazzuż mingħajr ma jegħjew u jieqfu? Minflok ma jingħeleb mill-​ilma mqalleb, dan il-​ħut, fil-​fatt, jieħu vantaġġ minnu. Kif?

Ikkunsidra: Is-​salamun ma jisforzax ruħu biex jgħaddi minn ġol-​ilma mqalleb. Minflok, meta jgħum lejn għajn ix-​xmara, hu jikkonserva l-​enerġija billi juża l-​vortiċi, jew belliegħa fiċ-​ċokon, li jifformaw meta l-​ilma jaħbat mal-​blat, mal-​friegħi, jew maʼ oġġetti oħrajn. Hekk kif il-​vortiċi jifformaw fuq iż-​żewġ naħat taʼ xi oġġett, il-​ħut jilwi ġismu minn naħa għal oħra u jgħaddi ħelu ħelu bejn il-​vojt li joħolqu dawn il-​vortiċi. (Ara d-​dijagramma.) Xi qtajjaʼ taʼ ħut jużaw il-​vortiċi li joħloq il-​ħut li jkun qed jgħum quddiemhom, u b’hekk ikun iktar faċli għalihom biex jgħumu. Il-​ħut jistaʼ saħansitra jieħu vantaġġ miċ-​ċaqliq tal-​ilma maħluq minn ġismu stess!

Xi riċerkaturi jittamaw li jitgħallmu mill-​istil tal-​għawm effiċjenti tas-​salamun biex jieħdu l-​enerġija minn ilma li jgelgel bil-​mod. Tagħmir tradizzjonali li jaħdem bl-​ilma ġeneralment jiġġenera elettriċità f’ilma li jgelgel bir-​rata taʼ madwar ħames mili nawtiċi (9.3 kilometri fis-​siegħa) jew iktar. Issa, mudell li juża vibrazzjonijiet magħmulin mill-​vortiċi jistaʼ jiġġenera elettriċità minn ilma li jgelgel bir-​rata taʼ żewġ mili nawtiċi fis-​siegħa biss.a Madankollu, din it-​teknoloġija lanqas biss tibda mal-​abbiltà taʼ ħut bħas-​salamun. Il-​Professur Michael Bernitsas tal-​Università taʼ Michigan, l-​Istati Uniti tal-​Amerika, jammetti: “S’issa għad m’aħniex intelliġenti daqs il-​ħut.”

Int x’taħseb? Ġiet b’kumbinazzjoni l-​abbiltà tas-​salamun biex jikseb l-​enerġija miċ-​ċaqliq tal-​ilma? Jew ġiet disinjata?

[Nota taʼ taħt]

[Sors tal-Istampa f’paġna 25]

Fuq: © photolibrary. Id-​drittijiet kollha riservati.