Evanġelji Apokrifi​—Fihom Veritajiet Moħbijin Dwar Ġesù?

“DIN skoperta kbira. Ħafna nies mhux se jieħdu pjaċir.” “Dan ibiddel l-​istorja tal-​Kristjanità tal-​bidu.” Dawn l-​istqarrijiet drammatiċi għamluhom skulari li laqgħu bil-​ferħ l-​ippubblikar tal-​“Evanġelju taʼ Ġuda,” kitba maħsuba li kienet mitlufa għal iktar minn 16-​il seklu (muri hawn fuq).

Reġaʼ hemm l-​interess f’evanġelji apokrifi bħal dawn. Xi nies isostnu li dawn il-​kitbiet joħorġu fil-​beraħ ġrajjiet u tagħlim sinifikanti mill-​ħajja taʼ Ġesù li nżammew moħbijin għal żmien twil. Iżda x’inhuma l-​evanġelji apokrifi? Jistgħu verament jgħallmuna veritajiet dwar Ġesù u l-​Kristjanità li ma nistgħux insibu fil-​Bibbja?

Evanġelji Kanoniċi u Apokrifi

Bejn is-​snin 41 u 98 E.K., Mattew, Marku, Luqa, u Ġwanni kitbu “n-​nisel taʼ Ġesù Kristu.” (Mattew 1:1) Dawn ir-​rakkonti kultant jissejħu evanġelji, li jfisser “aħbar tajba” dwar Ġesù Kristu.—Marku 1:1.

Filwaqt li setaʼ kien hemm kitbiet mhux ispirati kif ukoll kitbiet oħra dwar Ġesù, dawn l-​erbaʼ Evanġelji kienu l-​uniċi evanġelji meqjusin ispirati minn Alla u li jistħoqqilhom ikunu parti mill-​Iskrittura Mqaddsa. Dawn jipprovdu “ċ-​ċertezza taʼ l-​affarijiet” dwar il-​ħajja taʼ Ġesù fuq l-​art u t-​tagħlim tiegħu. (Luqa 1:1-​4; Atti 1:1, 2; 2 Timotju 3:16, 17) Dawn l-​erbaʼ Evanġelji jissemmew fil-​listi antiki kollha tal-​kotba tal-​Iskrittura Griega Kristjana. M’hemm l-​ebda bażi biex niddubitaw jekk humiex eżatti u jekk għandhomx jiġu inklużi bħala parti mill-​Kelma ispirata t’Alla.

Madankollu, maż-​żmien bdew jitfaċċaw kitbiet oħra li wkoll issejħu evanġelji. Dawn l-​evanġelji oħra ssejħu apokrifi.a

Fi tmiem it-​tieni seklu, Irenew taʼ Lyon kiteb li dawk li telqu mill-​Kristjanità kellhom “numru li ma jitwemminx taʼ kitbiet apokrifi u foloz,” inkluż evanġelji li “huma stess iffalsifikaw, biex iħawdu l-​imħuħ taʼ nies bla edukazzjoni.” B’hekk, l-​evanġelji apokrifi spiċċaw jitqiesu perikolużi mhux biss li jinqraw imma wkoll li jinstabu għand xi ħadd.

Madankollu, patrijiet u kopisti medjevali żammew dawn il-​kitbiet milli jintesew. Fis-​seklu 19, l-​interess fis-​suġġett żdied ħafna u nstabu ħafna kollezzjonijiet taʼ kitbiet u edizzjonijiet b’kummenti minn studjużi tal-​apokrifa, inkluż diversi evanġelji. Illum hemm edizzjonijiet pubblikati bil-​lingwi l-​iktar mitkellma fi żmienna.

Evanġelji Apokrifi: Rakkonti Esaġerati Dwar Ġesù

L-​evanġelji apokrifi spiss jagħmlu enfasi fuq nies li ftit jew xejn jissemmew fl-​Evanġelji kanoniċi. Jew inkella jitkellmu dwar ġrajjiet li jintqal li seħħew fit-​tfulija taʼ Ġesù. Ikkunsidra xi eżempji.

◼ L-​hekk imsejjaħ evanġelju li ntqal li kiteb Ġakbu, u li jissejjaħ ukoll “It-​Twelid taʼ Marija,” jiddeskrivi t-​twelid u t-​tfulija taʼ Marija, kif ukoll iż-​żwieġ tagħha maʼ Ġużeppi. Għal raġuni valida, ġie deskritt bħala rakkont reliġjuż ivvintat u leġġenda. Jippromwovi l-​idea li Marija baqgħet verġni u jidher ċar li nkiteb biex jigglorifikaha.​—Mattew 1:24, 25; 13:55, 56.

◼ “Il-​Bidu tal-​Evanġelju taʼ Tumas” jitkellem l-​iżjed dwar Ġesù bħala tifel—bejn l-​età taʼ ħames snin u tnax-​il sena—u jgħid li għamel serje taʼ mirakli esaġerati. (Ara Ġwanni 2:11.) Ġesù jiġi deskritt bħala tifel imqareb, jitlagħlu malajr, u mimli vendetta, li juża l-​qawwiet mirakolużi tiegħu biex ipattiha lil għalliema, ġirien, u tfal oħra, u lil uħud minnhom jagħmihom, jimmankahom, jew saħansitra joqtolhom.

◼ Xi evanġelji apokrifi, bħall-​“Evanġelju taʼ Pietru,” jitkellmu l-​iżjed dwar ġrajjiet fuq il-​ġuri, il-​mewt, u l-​irxoxt taʼ Ġesù. Oħrajn, bħall-​“Atti taʼ Pilatu,” parti mill-​“Evanġelju taʼ Nikodemu,” jiffokaw fuq nies li għandhom x’jaqsmu maʼ dawn il-​ġrajjiet. Ladarba dawn il-​kitbiet jirreferu għal fatti li mhumiex veri u għal nies li m’eżistewx, il-​kitbiet mhumiex taʼ min jafdahom. L-​“Evanġelju taʼ Pietru” jagħmel mill-​aħjar biex jeħles lil Ponzju Pilatu mill-​ħtija u jiddeskrivi l-​irxoxt taʼ Ġesù b’mod mhux realistiku.

Evanġelji Apokrifi u Apostasija mill-​Kristjanità

F’Diċembru tal-​1945, ħdejn Nag Hammadi, fin-​naħa taʼ fuq tal-​Eġittu, xi raħħala sabu b’kumbinazzjoni 13-​il manuskritt tal-​papiru li kien fihom 52 test. Dawn id-​dokumenti tar-​rabaʼ seklu ntqal li kienu nkitbu minn moviment filosofiku reliġjuż li jissejjaħ Injostiċiżmu. Billi ħallat elementi taʼ mistiċiżmu, paganiżmu, filosofija Griega, Ġudaiżmu, u Kristjanità, il-​moviment kellu influwenza negattiva fuq xi wħud li kienu jgħidu li huma Kristjani.—1 Timotju 6:20, 21.

L-​“Evanġelju taʼ Tumas,” l-​“Evanġelju taʼ Filippu,” u l-​“Evanġelju tal-​Verità,” misjubin fil-​kollezzjoni taʼ manuskritti li nstabu ħdejn Nag Hammadi, jippreżentaw diversi ideat Injostiċi mistiċi bħallikieku ġejjin minn Ġesù. L-​“Evanġelju taʼ Ġuda” li nstab dan l-​aħħar hu magħdud ukoll fost l-​evanġelji Njostiċi. Jiddeskrivi lil Ġuda b’mod pożittiv bħala l-​uniku appostlu li fehem verament min kien Ġesù. Espert taʼ dan l-​evanġelju jinnota li l-​evanġelju jiddeskrivi lil Ġesù bħala “wieħed li jgħallem u jirrivela l-​għerf u l-​għarfien, u mhux bħala xi salvatur li miet minħabba d-​dnubiet tad-​dinja.” L-​Evanġelji ispirati jgħallmu li Ġesù tassew miet mewta taʼ sagrifiċċju minħabba d-​dnubiet tad-​dinja. (Mattew 20:28; 26:28; 1 Ġwanni 2:1, 2) Biċ-​ċar, l-​Evanġelji Njostiċi huma maħsubin biex idgħajfu u mhux biex isaħħu l-​fidi fil-​Bibbja.—Atti 20:30.

Is-​Superjorità tal-​Evanġelji Kanoniċi

Konsiderazzjoni mill-​qrib tal-​evanġelji apokrifi turi x’inhuma verament. Meta mqabblin mal-​Evanġelji kanoniċi, huwa ċar li mhumiex ispirati minn Alla. (2 Timotju 1:13) Ladarba nkitbu minn nies li qatt ma kienu jafu lil Ġesù jew lill-​appostli tiegħu, huma ma jiżvelawx xi veritajiet moħbijin dwar Ġesù u l-​Kristjanità. Pjuttost, fihom rakkonti mhux eżatti, ivvintati, u mhux realistiċi li mhuma t’ebda għajnuna biex wieħed isir jaf lil Ġesù u t-​tagħlim tiegħu.—1 Timotju 4:1, 2.

Min-​naħa l-​oħra, Mattew u Ġwanni kienu fost it-​12-​il appostlu; Marku u Luqa kienu ħbieb sew tal-​appostli Pietru u Pawlu, rispettivament. Huma kitbu l-​Evanġelji tagħhom bil-​gwida tal-​ispirtu qaddis t’Alla. (2 Timotju 3:14-​17) Għal din ir-​raġuni, l-​erbaʼ Evanġelji fihom dak kollu li wieħed jeħtieġ biex jemmen li “Ġesù hu l-​Kristu, l-​Iben t’Alla.”—Ġwanni 20:31.

[Nota ta’ taħt]

[Sors tal-Istampa f’paġna 18]

Kenneth Garrett/National Geographic Stock