¿Ndáaña kivi keʼún tá yiíún xítora nu̱ú kée na̱ yiví chálá á pornografía?
“Nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ña̱ kísi̱ yiíi̱ xíʼin inka ñaʼá ku̱a̱ʼání yichi̱ saá íyo ña̱yóʼo”.
“Xi̱ndakanixi̱níi̱ ña̱ va̱ása níxi̱ndayáʼvikai̱ ta saátu ña̱ kininí náʼi̱”.
“Xi̱kusuchíní-inii̱ ta kǒo nda̱a̱ ni iinna níkivi natúʼi̱n xíʼin xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndoʼi̱”.
“Nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ va̱ása ndíʼi̱-ini Jehová xa̱ʼíi̱”.
Xíʼin tu̱ʼun yóʼo kúnda̱a̱-iniyó ña̱ xóʼvi̱ní iin ñaʼá tá kúnda̱a̱-iniñá ña̱ xíto yiíñá nu̱ú kée na̱ yiví chálá á pornografía. Ta, tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱ xíto se̱ʼéra ña̱yóʼo, sana ixayo̱ʼvi̱níña xíʼin ñá síʼira ña̱ ndikó tukuñá kandíxañára á ña̱ kundaa-iniñára. Iin ñá ñaʼá ni̱ka̱ʼa̱nñá: “Sava yichi̱ ndákanixi̱níi̱ ña̱ va̱ása xínii̱ ndáa ki̱ʼva íyo yiíi̱, ta xi̱ndakanixi̱níi̱ ña̱ xi̱sandáʼvira yi̱ʼi̱”.
¿Á xíto yiíún nu̱ú kée na̱ yiví chálá?a Tá saá íyo ña̱ ndóʼún, artículo yóʼo ku̱va̱ʼaña ña̱ chindeétáʼanña xíʼún. Yóʼo va̱xi sava texto ña̱ sándi̱ko-iniún, ña̱ na̱ʼa̱ nu̱ún ña̱ va̱ása íyo mitúʼun chi íyova Jehová xíʼún. Saátu chindeétáʼanña xíʼún ña̱ vií koo miíún ta saátu ña̱ ndikó tukún vií kutáʼún xíʼin Jehová.b
¿NDÁAÑA KIVI KEʼÚN TÁ NDÓʼÚN ÑA̱YÓʼO?
Sana kǒo kíʼinvíún kuenta xíʼin ndiʼi ña̱ kéʼé yiíún, soo kivi keʼún sava ña̱ʼa ña̱ chindeétáʼan xíʼún ña̱ va̱ʼa kuniún. Yóʼo va̱xi sava ña̱ kivi keʼún.
Kǒo ndakanixi̱níún ña̱ ku̱a̱chi miíún kúúña. Sana iin ñá ñaʼá kivi ndakanixi̱níñá ña̱ ku̱a̱chi miíñá kúú ña̱ ki̱xáʼa yiíñá xítora nu̱ú kée na̱ yiví chálá. Tá kúú ñá Aliciac xi̱ndakanixi̱níñá ña̱ kininí káañá, ña̱kán xi̱xito yiíñá inka ná ñaʼá. Ta xi̱ka̱ʼa̱nñá: “¿Nda̱chun kútóo yiíi̱ kotora inka ná ñaʼá?”. Sava ná ñaʼá ndákanixi̱níná ña̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéna kúú ña̱ kíxáʼa káku ku̱a̱chi. Ñá Daniela káchiñá: “Xi̱saa̱níi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱xito yiíi̱ nu̱ú kée na̱ yiví chálá ta nda̱kavaní-inii̱, ta nda̱kanixi̱níi̱ ña̱ ku̱a̱chi miíi̱ kúú ña̱ ki̱xáʼa yiíi̱ kéʼéra ña̱yóʼo”.
Tá saá ndóʼún, ndakaʼán chi Jehová kúnda̱a̱va-inira ña̱ su̱ví ku̱a̱chi miíún kúú ña̱ xíto yiíún nu̱ú kée na̱ yiví chálá. Santiago 1:14 káchiña: “Saáchi iin tá iin na̱ yiví ña̱ kútóona kúú ña̱ sándaʼvi miína ta sándakavañana” (Rom. 14:12; Filip. 2:12). Ña̱kán, Jehová kǒo chíkaa̱ra ku̱a̱chi yóʼó xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼé yiíún, chi chíndayáʼvinívara ña̱ nda̱kú íyo iniún xíʼin yiíún (2 Crón. 16:9).
Tá xíto yiíún ña̱ pornografía, kǒo ndakanixi̱níún ña̱ xa̱ʼa̱ ña kǒo sákusi̱íún-inira tá kísi̱ún xíʼinra kúú ña̱ xítora ña̱yóʼo. Na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo káʼa̱nna, na̱ xítonde̱ʼé pornografía kúyaku̱a̱ní xi̱nína ta ku̱a̱ʼání ña̱ kini kúni̱na keʼéna. Ña̱kán, ni kísi̱na xíʼin ñá síʼina soo kǒo xáa̱ví-inina xíʼin ña̱yóʼo. Vitin ña̱ kúnda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ʼaní sándi̱koña-iniún.
Kǒo ndi̱ʼiní-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ñá Catarina káchiñá ña̱ ndiʼi ki̱vi̱ xi̱ndakanixi̱níñá nda̱chun kúú ña̱ xi̱xitoní yiíñá pornografía. Ñá Francisca káchiñá: “Tá kǒo xínii̱ ndáa míí xíka yiíi̱, ndíʼi̱ní-inii̱ ta sáa̱níi̱”. Sava ná hermana ná ndóʼo ña̱yóʼo, kúkaʼanní nu̱úná tá íyoná xíʼin na̱ hermano na̱ sana xíni̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼoná. Ta inkaná ndákanixi̱níná ña̱ kǒo na̱ kúnda̱a̱-ini xíʼin ña̱ ndóʼoná, ta xa̱ʼa̱ ña̱kán kúni mitúʼunníná.
Ku̱a̱ʼánívana ndóʼo táʼan ña̱ ndóʼún, soo tá ná ndakaniníxi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo kǒo chindeétáʼanvíña xíʼún. Va̱ʼaka kundi̱ʼi̱-ini ña̱ kutáʼan viíún xíʼin Jehová chi ña̱yóʼo kúú ña̱ chindeétáʼan xíʼún ña̱ kundeé-iniún (Sal. 62:2; Efes. 6:10).
Tá ná kaʼviún Biblia ta ndakanixi̱níún xa̱ʼa̱ña, ¿ndáa ki̱ʼva chindeétáʼan ña̱yóʼo xíʼún? Biblia káʼa̱nña xa̱ʼa̱ ku̱a̱ʼání ná ñaʼá ná ni̱xo̱ʼvi̱ní, soo tá xi̱natúʼunná xíʼin Jehová xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ xi̱sandíʼi̱-ininá, va̱ʼaní xi̱kuniná. Ni va̱ása nísáku̱taʼa Jehová tu̱ndóʼo ña̱ xi̱kuumiíná, soo sa̱ndíkovara-ininá. Ndakaʼán xa̱ʼa̱ ña̱ ndo̱ʼo ñá Ana. Ñá Ana xi̱kusuchíní-iniñá, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nñá xíʼin Jehová ta sa̱ndíkora-iniñá. Ni kǒo níxi̱kunda̱a̱-iniñá ndáaña kuu, soo ni saá xi̱ndaaníva-iniñá Jehová (1 Sam. 1:10, 12, 18; 2 Cor. 1:3, 4).
Sana u̱vi̱ saá na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíniñúʼu chindeétáʼan na̱ anciano xíʼin.
Ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ anciano ña̱ chindeétáʼanna xíʼún. Saáchi na̱yóʼo íyona “táki̱ʼva íyo iin veʼe nu̱ú kivi chise̱ʼé na̱ yiví miína tá káni ta̱chí, á iin veʼe nu̱ú koo sávína” (Is. 32:2). Ta sana ka̱ʼa̱nna xíʼin iin ñá hermana ña̱ chindeétáʼanñá xíʼún, ñá kivi ka̱ʼún xíʼin xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼún ta sándi̱koñá-iniún (Prov. 17:17).
¿Á KIVI CHINDEÉTÁʼÚN XÍʼIN YIÍÚN?
Sana ndákanixi̱níún ndáaña kivi keʼún ña̱ va̱ʼa chindeétáʼún xíʼin yiíún tasaá va̱ása kotokara pornografía. Sana kiviva chindeétáʼún xíʼinra. Saáchi Biblia káʼa̱nña tá íyo tu̱ndóʼo va̱ʼaníka u̱vi̱na nu̱úka iinlána (Ecl. 4:9-12). Na̱ kaʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo káʼa̱nna ña̱ na̱ xíto pornografía kiviva sándakoona ña̱ kotona ña̱yóʼo tá na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna chíndeétáʼanna xíʼinna, tasaá kixáʼa tukuna vií kutáʼanna.
Ta inka ña̱ xíniñúʼu kiʼún kuenta xíʼin kúú, á ndixa kúni̱ yiíún sándakoora ña̱ kotonde̱ʼéra pornografía ta chíkaa̱ra ndee̱ ña̱ va̱ása kotokara ña̱yóʼo. ¿Á kíʼún kuenta ña̱ xa̱a̱ káʼa̱nra xíʼin Jehová xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo? Ta, ¿á xa̱a̱ káʼa̱nra xíʼin na̱ anciano ña̱ chindeétáʼanna xíʼinra? (2 Cor. 4:7; Sant. 5:14, 15). ¿Á xa̱a̱ chíka̱a̱ yiíún ndee̱ ña̱ va̱ása kotokara pornografía? Ta, ¿á kíʼinra kuenta xíʼin ña̱ xítora nu̱ú Internet ta kǒo kíʼvira nu̱ú página ña̱ kivi sándakava miíra ña̱ kotora ña̱ kini? (Prov. 27:12). ¿Á kúni̱ra ña̱ chindeétáʼún xíʼinra ta natúʼunra ndiʼi ña̱ ndóʼora xíʼún? Tá saá íyoña, kiviva chindeétáʼún xíʼinra.
Soo, ¿ndáa ki̱ʼva keʼún ña̱yóʼo? Koto ña̱ ke̱ʼé ñá Felicia. Ñáyóʼo ti̱ndaʼa̱ñá xíʼin ta̱ Iván. Tá ni̱xi̱yo loʼora xi̱kutóoníra kotora pornografía. Ñáyóʼo va̱ʼaní chíndeétáʼanñá xíʼinra, chi tá kúni̱ra kotora pornografía ndi̱ku̱n kama ku̱a̱ʼa̱nra nu̱úñá ta káʼa̱nra xíʼinñá xa̱’a̱ ña̱ ndóʼora. Ta̱ Iván káchira: “Nátúʼi̱n xíʼin ñá síʼi̱ xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼi̱ ta chíndeétáʼanñá xíʼi̱n ña̱ va̱ása kotoi̱ pornografía, ta ndiʼi tiempo ndáka̱tu̱ʼunñá yi̱ʼi̱ á va̱ʼa kúnii̱. Ta saátu kiʼinñá kuenta xíʼi̱n tá xa̱a̱ kíʼvii̱ nu̱ú Internet”. Soo ñá Felicia kúsuchíva-iniñá xa̱ʼa̱ ña̱ kútóo yiíñá kotora pornografía. Ñáyóʼo káchiñá: “Soo ni saánívai̱ xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéra xíniñúʼu chindeétáʼi̱n xíʼinra ña̱ va̱ʼa sandákoora ña̱ va̱ása kotokara ña̱yóʼo. Tá xa̱a̱ ndíʼi káʼa̱nndi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ndóʼo ta̱ Iván, saá káʼi̱n xíʼinra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ sándi̱ʼi̱-inii̱ á ña̱ ndóʼi̱”.
Ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼin ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ása kotora pornografía. Ta saátu chindeétáʼanña xíʼin ñá síʼira ña̱ ndikó tukuñá kandíxañára. Tá nátúʼun ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼin ñá síʼira, ndáaña kéʼéra, ndáa míí xíkara, ndáaña íxayo̱ʼvi̱ xíʼinra, ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼin ñá síʼira ña̱ va̱ása kaka-iniñá xa̱ʼa̱ ña̱ kéʼéra.
¿Á kivi chindeétáʼún xíʼin yiíún? ¿Á kivi kaʼvi u̱vi̱ saándó artículo yóʼo? ¿Ndáaña xíniñúʼu keʼé yiíún? Ña̱ chika̱a̱ra ndee̱ ña̱ va̱ása kotokara pornografía, tasaá ndakutáʼan vií tukura xíʼún. Nu̱úka ña̱ sa̱a̱ra xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ndó ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ʼaka ná chika̱a̱ra ndee̱ ña̱ kunda̱a̱-inira xíʼin ña̱ ndóʼún tasaá kivi chindeétáʼanra xíʼún. Chindeétáʼan xíʼinra ña̱ sandákoora ña̱ va̱ása kotokara pornografía tasaá ndakutáʼan vií tukundó. Saátu xíniñúʼu kunda̱a̱-inindó nda̱chun kíxáʼa iin na̱ yiví xítona pornografía ta ndáaña kivi keʼéna ña̱ va̱ʼa sandákoonañad
Tá túvindó ña̱ kixáʼandó sa̱a̱ndó tá ná ka̱ʼa̱nndó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ʼaka ka̱ʼa̱nndó xíʼin iin ta̱ anciano ña̱ koora ta kuniso̱ʼora ña̱ ka̱ʼa̱nndó. Tá kúni̱ndó ña̱ viíka keʼéndó ña̱yóʼo ka̱ʼa̱nndó xíʼin iin ta̱ anciano ta̱ va̱ʼaní kítáʼanndó xíʼin ña̱ chindeétáʼanra xíʼinndó. Ta sana ni va̱ása xítoka yiíún pornografía, soo ku̱a̱ʼáva tiempo ya̱ʼa tasaá kixáʼa tukún kandíxaúnra. Kǒo ndakava-iniún xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, va̱ʼaka koto ndáaña kúú ña̱ va̱ʼa ña̱ xa̱a̱ ki̱xáʼa yiíún kéʼéra. Chika̱a̱ ndee̱ xíʼin yiíún saáchi kivi ndikó tukundó vií kutáʼanndó (Ecl. 7:8; 1 Cor. 13:4).
TÁ KǑO SÁNDAKOORA ÑA̱ KOTORA PORNOGRAFÍA
Tá yiíún ki̱xáʼa tukura xítora pornografía, ¿á ña̱yóʼo kúni̱ kachiña ña̱ kǒo ndándikó-inira xa̱ʼa̱ ña̱ ke̱ʼéra? ¿Á ndáa iin ki̱vi̱ kǒo sándakoovíra ña̱ kotora ña̱yóʼo? Sana xa̱a̱ ku̱a̱ʼáníva tiempo xítora ña̱yóʼo, ña̱kán va̱ása kuchiñura kama sandákooraña. Ta ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo ni̱ya̱ʼa ña̱ va̱ása xítokara ña̱yóʼo, kivi kixáʼa tukura kuni̱ra kotoraña. Soo tá va̱ása kúni̱ra ndikó tukura kotoraña xíniñúʼu ndaka̱xinra sava ña̱ʼa ña̱ xíniñúʼu keʼéra, ta ni túvira ña̱ xa̱a̱ ni̱ya̱ʼa ku̱a̱ʼání tiempo xíniñúʼu ndakundeéra keʼéra ña̱yóʼo (Prov. 28:14; Mat. 5:29; 1 Cor. 10:12). Xíniñúʼu nasamara ña̱ ndákanixi̱níra ta xíniñúʼu kundasíra kunira ña̱ kini, tá kúú ña̱ pornografía xíʼin inkaka ña̱ kítáʼan xíʼin ña̱yóʼo á ña̱ kusiki ndaʼa̱ra xíʼin kaʼa̱ra (Efes. 4:23; Sal. 97:10; Rom. 12:9). ¿Á kivi chika̱ún ndee̱ ña̱ va̱ása kotokaún pornografía? Kuchiñuvaún sandákoúnña tá chíka̱ún ndee̱.e
Viíka kutáʼún xíʼin Jehová.
Soo tá yiíún va̱ása xíínra sandákoora ña̱ kotora ña̱yóʼo kivi sáxo̱ʼvi̱níra yóʼó ta ndakavaní-iniún. Ña̱kán, ka̱ʼa̱n xíʼin Jehová xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ndóʼún ta ta̱yóʼo chindeétáʼanra xíʼún ña̱ va̱ása ndi̱ʼiní-iniún (1 Ped. 5:7). Ndakundeé ka̱ʼún xíʼin Jehová ta saátu kaʼviún tu̱ʼunra. Ta ña̱yóʼo chindeétáʼan xíʼún ña̱ viíka kutáʼún xíʼinra. Jehová íyora xíʼin na̱ kúsuchíní-ini á na̱ ndákavaní-ini ta kúni̱ra ña̱ ndikó tukuna kusi̱íní-inina (Sal. 34:18). Chika̱a̱ ndee̱ ña̱ ndasakáʼnún Ndióxi̱ ta ka̱ʼa̱n xíʼin na̱ anciano ña̱ chindeétáʼanna xíʼún. Ta va̱ása ndakava-iniún chi sana sandákoova yiíún ña̱ kotora pornografía (Rom. 2:4; 2 Ped. 3:9).
a Ni xa̱ʼa̱ na̱ ta̱a na̱ xíto nu̱ú kée na̱ yiví chálá káʼa̱n ña̱ artículo yóʼo, soo kivitu chindeétáʼanña xíʼin ná ñaʼá ná xíto táʼan ña̱yóʼo.
b Iin ku̱a̱chi ndeé kúúña tá xíto iin ta̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ nu̱ú kée na̱ yiví chálá, soo va̱ása káʼa̱n Biblia ña̱ xíniñúʼu ndatána tutu ña̱ ti̱ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo (Mat. 19:9).
c Na̱sama sava ki̱vi̱na.
d Ndani̱ʼíkaún ña̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo nu̱ú jw.org á nu̱ú tutu ña̱ kúúmiíyó. Sava artículo yóʼo kúú ña̱ naní “La pornografía puede destruir su matrimonio”, xíʼin ña̱ naní; “Usted puede vencer las tentaciones”, ña̱ La Atalaya 1 tí abril ña̱ ku̱i̱ya̱ 2014, página 10 nda̱a̱ 12, xíʼin ña̱ naní “La pornografía: ¿inofensiva o perjudicial?”, ña̱ ka̱na nu̱ú La Atalaya 1 tí agosto ña̱ ku̱i̱ya̱ 2013, página 3 nda̱a̱ 7.
e Na̱ xíto pornografía íxayo̱ʼvi̱níña xíʼinna ña̱ sandákoona ña̱ kotonaña. Xa̱ʼa̱ ña̱kán sava na̱ matrimonio káʼa̱nna xíʼin na̱ anciano ña̱ chindeétáʼanna xíʼinna, saátu xáʼa̱nna nu̱ú na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanna xíʼinna.