နံပါတ် ၃– အချိန်ကာလရေစီးကြောင်းတွင် အဖြစ်အပျက်များကို တွက်ချက်ခြင်း

ကျမ်းစာခေတ်တွင် အချိန်ကိုရေတွက်ပုံ၊ ဟေဗြဲနှင့် ဂရိကျမ်းစာစောင်များတွင်ပါသည့် ထင်ရှားသောအဖြစ်အပျက်များ၏ သက္ကရာဇ်စဉ်ကို ဆွေးနွေးထားသည်။

၁။ (က) ယေဟောဝါသည် တိကျသောအချိန်ထိန်းရှင်ဖြစ်ကြောင်း အဘယ်အရာကဖော်ပြသနည်း။ (ခ) ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ် နားလည်သဘောပေါက်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အဘယ်တိုးတက်မှုရှိခဲ့သနည်း။

“မြောက်ရှင်ဘုရင်” နှင့် “တောင်ရှင်ဘုရင်” ရူပါရုံကို ဒံယေလအား ပေးရာတွင် ယေဟောဝါ၏ကောင်းကင်တမန်က “ချိန်းချက်သောအချိန်ကာလ” ဟူသောအသုံးအနှုန်းကို မကြာခဏ အသုံးပြုခဲ့သည်။ (ဒံ. ၁၁:၆၊ ၂၇၊ ၂၉၊ ၃၅) အခြားကျမ်းချက်များစွာကလည်း ယေဟောဝါသည် မိမိရည်ရွယ်တော်မူချက်များကို အချိန်အတိအကျ ပြီးမြောက်အောင်ဆောင်ရွက်သော တိကျသောအချိန်ထိန်းရှင်ဖြစ်ကြောင်း ဖော်ပြသည်။ (လု. ၂၁:၂၄; ၁ သက်. ၅:၁၊ ၂) ကိုယ်တော်သည် အချိန်ကာလရေစီးကြောင်းမှ အရေးပါသောဖြစ်ရပ်များ ဖြစ်ပျက်ချိန်ကိုသတ်မှတ်ရာတွင် အထောက်အကူပြုသည့် “လမ်းညွှန်မှတ်တိုင်” များစွာကို ကိုယ်တော်၏နှုတ်ကပါဌ်တော်၊ သမ္မာကျမ်းစာ၌ ဖော်ပြပေးခဲ့သည်။ ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်နှင့်ပတ်သက်၍ များစွာတိုး၍နားလည်ခဲ့ကြပြီ။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များနှင့် အခြားရှာဖွေတွေ့ရှိချက်က ပြဿနာအမျိုးမျိုးအပေါ် ဆက်၍အလင်းဖြာပေးပြီး ကျမ်းစာမှတ်တမ်းပါ အဓိကကျသောအဖြစ်အပျက်များ၏ အချိန်ကိုသတ်မှတ်နိုင်စေခဲ့သည်။—သု. ၄:၁၈။

၂။ အစဉ်ပြကိန်း ရေတွက်ပုံနှင့်ပတ်သက်၍ ဥပမာတစ်ခုပေးပါ။

^၂ အစဉ်ပြကိန်းနှင့် ဂဏန်းခြေ။ ပြီးခဲ့သောအခန်း၌ (အပိုဒ် ၂၄ နှင့် ၂၅) အစဉ်ပြကိန်းနှင့် ဂဏန်းခြေတို့၏ ခြားနားချက်ကို ကျွန်ုပ်တို့သိခဲ့ရသည်။ ကျမ်းစာပါအချိန်ကာလကို မျက်မှောက်ခေတ် သက္ကရာဇ်တွက်နည်းဖြင့် တိုင်းတာရာတွင် ယင်းအချက်ကို စိတ်ထဲတွင်ထားသင့်သည်။ ဥပမာ၊ ‘ယုဒရှင်ဘုရင်ယေခေါနိသည် အချုပ်ခံရသောသက္ကရာဇ်သုံးဆယ့်ခုနစ်နှစ်မြောက်’ ဟူသောရည်ညွှန်းချက်တွင် ‘သုံးဆယ့်ခုနစ်နှစ်မြောက်’ သည် အစဉ်ပြကိန်းဖြစ်သည်။ ယင်းက ၃၆ နှစ်တင်းတင်းပြည့်ပြီးသည့်အပြင် ရက်အချို့၊ သီတင်းပတ်များ သို့မဟုတ် လများ (၃၆ နှစ်မြောက် ပြည့်ပြီးနောက် ကုန်လွန်ခဲ့သည့်အချိန်ဟူသမျှ) ရှိပြီကို ဆိုလိုသည်။—ယေ. ၅၂:၃၁။

၃။ (က) ကျမ်းစာနေ့စွဲများကို သတ်မှတ်ရာတွင် အဘယ်အစိုးရမှတ်တမ်းများက ​အထောက်အကူပြုသနည်း။ (ခ) နန်းစံနှစ်သည် အဘယ်အရာဖြစ်ပြီး နန်းတက်နှစ်​ဟူသည် အဘယ်နည်း။

^၃ နန်းစံနှစ်နှင့် နန်းတက်နှစ်။ သမ္မာကျမ်းစာ၌ ယုဒနှင့် ဣသရေလအုပ်ချုပ်ရေးအစိုးရ၏ မှတ်တမ်းများအပြင် ဗာဗုလုန်နှင့်ပါးရှားတို့၏ အစိုးရရေးရာများကို ရည်ညွန်းဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းနိုင်ငံလေးနိုင်ငံစလုံးသည် အစိုးရသက္ကရာဇ်စဉ်ကို ဘုရင်များ၏စိုးစံမှုများအတိုင်း တိကျစွာရေတွက်ထားပြီး သမ္မာကျမ်းစာတွင်လည်း ထိုရေတွက်နည်းပုံစံကို ဖော်ပြထားသည်။ သမ္မာကျမ်းစာသည် စာစောင်၏အမည်ကိုပါ မကြာခဏ ကိုးကားဖော်ပြသည်၊ ဥပမာ၊ “ရှောလမုန်ဝတ္ထု” ဟူ၍ဖြစ်သည်။ (၃ ရာ. ၁၁:၄၁) မင်းတစ်ပါး၏နန်းသက်တွင် နန်းတက်နှစ်တစ်နှစ်၏ တစ်စိတ်တစ်ဒေသ ပါဝင်မည်ဖြစ်ပြီး ၎င်းနောက် နန်းစံသည့်နှစ်များ၏ ကိန်းဂဏန်းပြည့် လိုက်ပါလာသည်။ နန်းစံနှစ်များသည် တရားဝင်အုပ်ချုပ်သည့် နှစ်များဖြစ်ပြီး များသောအားဖြင့် နိသန်မှ နောက်နိသန်အထိ သို့မဟုတ် နွေဦးရာသီမှ နောက်နွေဦးရာသီအထိ ရေတွက်ခဲ့ကြသည်။ ဘုရင်တစ်ပါး နန်းတက်သောအခါ နောက်နွေဦးရာသီ နိသန်လမရောက်မီ ကြားကာလရှိလများကို နန်းတက်နှစ်အဖြစ် ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုသည်၊ သူသည် မိမိအရင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သူ၏ နန်းစံနှစ်အချိန်ပိုင်းကို ဖြည့်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် သူကိုယ်နှိုက်၏တရားဝင်နန်းစံမှုကို နောက်နိသန် ၁ ရက်မှအစပြုသည်ဟု ရေတွက်သည်။

၄။ နန်းစံနှစ်နှင့်အညီ ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်ကို မည်သို့တွက်ချက်နိုင်ကြောင်း ​ဖော်ပြပါ။

^၄ ဥပမာ၊ ရှောလမုန်သည် ဒါဝိဒ်အသက်ရှင်နေဆဲအချိန် ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇၊ နိသန်လမတိုင်မီလေးတွင် စတင်အုပ်ချုပ်ခဲ့ပုံရသည်။ များမကြာမီအချိန်တွင် ဒါဝိဒ်ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ (၃ ရာ. ၁:၃၉၊ ၄၀; ၂:၁၀) သို့ရာတွင် ဒါဝိဒ်၏နောက်ဆုံးနန်းစံနှစ်ကို ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇၊ နွေဦးရာသီအထိ ဆက်ရေတွက်ခဲ့သည်၊ သူအုပ်ချုပ်ခဲ့သော အနှစ် ၄၀ တွင်ထည့်သွင်းရေတွက်ခဲ့သည်။ ရှောလမုန်စတင်အုပ်ချုပ်သည့်အချိန်မှ ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇၊ နွေဦးရာသီအထိ နှစ်၏တစ်စိတ်တစ်ဒေသကို ရှောလမုန်၏ နန်းတက်နှစ်အဖြစ်ဖော်ပြပြီး ယင်းကို သူ၏နန်းစံနှစ်တစ်နှစ်အဖြစ် မရေတွက်နိုင်ပါ၊ အကြောင်းမှာ သူသည် ဖခင်အုပ်ချုပ်ချိန်ကို ဖြည့်ပေးနေခဲ့ခြင်းကြောင့်ပင်။ ထို့ကြောင့် ရှောလမုန်၏ နန်းစံပထမနှစ်ပြည့်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇၊ နိသန်လမရောက်မချင်း အစမပြုခဲ့ပါ။ (၃ ရာ. ၂:၁၂) နောက်ဆုံးတွင် ဘုရင်အဖြစ် ရှောလမုန်အုပ်ချုပ်ချိန်ကို အနှစ် ၄၀ အပြည့်လက်ခံခဲ့ကြသည်။ (၃ ရာ. ၁၁:၄၂) ဤနည်းဖြင့် နန်းတက်နှစ်ကို ထည့်မရေတွက်သော နန်းစံနှစ်များကြောင့် ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်ကို တိကျစွာ ရေတွက်နိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။

အာဒံဖန်ဆင်းခံရသည့်အချိန်သို့ နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ခြင်း

၅။ ယေရုရှလင်မြို့တွင် ယေဟောဝါ၏ဝတ်ပြုရေး ပြန်လည်တည်ထောင်သည့် ရက်စွဲကို မည်သို့သတ်မှတ်ဆုံးဖြတ်ကြသနည်း။

^၅ အချက်အချာကျသောရက်စွဲမှ အစပြုခြင်း။ အာဒံဖန်ဆင်းခံရသည့်အချိန်ကို နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ယူရန်အတွက် အချက်အချာကျသော ရက်စွဲမှာ ဗာဗုလုန်နန်းဆက်ကို ကုရုမင်း မှောက်လှန်ဖျက်ဆီးသည့်နှစ်၊ ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၉ ခုနှစ်ဖြစ်သည်။a ကုရုသည် ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇ နွေဦးရာသီမတိုင်မီအချိန်ဖြစ်သော သူ၏နန်းစံပထမနှစ်အတွင်း ဂျူးလူမျိုးများအား လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးကြောင်း အမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ဣသရေလအမျိုးသားတို့သည် သတ္တမလ၊ တိရှရိလတွင် ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပြန်ရောက်သည်ဟု ဧဇရ ၃:၁ ၌မှတ်တမ်းတင်ထားသည်၊ ယင်းလသည် စက်တင်ဘာတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းမှ အောက်တိုဘာတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအထိကာလနှင့် ညီမျှသည်။ ထို့ကြောင့် ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇၊ ဆောင်းဦးရာသီကို ယေရုရှလင်မြို့တွင် ယေဟောဝါ၏ဝတ်ပြုရေး ပြန်လည်တည်ထောင်သည့် ရက်စွဲအဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။

၆။ (က) ကြိုဟောထားသော အဘယ်အချိန်ကာလသည် ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇၊ ဆောင်းဦးတွင် အဆုံးတိုင်ခဲ့သနည်း။ (ခ) ထိုအချိန်ကာလသည် အဘယ်အချိန်တွင် အစပြုရမည်နည်း၊ ဖြစ်ရပ်များက ယင်းကိုမည်သို့ ထောက်ခံသနည်း။

^၆ ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇၊ ဆောင်းဦးရာသီတွင် ယေဟောဝါ၏ဝတ်ပြုရေး ပြန်လည်တည်ထောင်ခြင်းသည် ပရောဖက်ပြုချက်ဆိုင်ရာ အချိန်ကာလတစ်ခု၏အဆုံးကို မှတ်သားဖော်ပြခဲ့သည်။ အဘယ်အချိန်ကာလနည်း။ ကတိထားရာ “ပြည်တစ်လျှောက်လုံးသည် လူဆိတ်ညံရာ . . . ဖြစ်” မည့် “အနှစ်ခုနစ်ဆယ်” ကာလဖြစ်ပြီး ယင်းနှင့်ပတ်သက်၍ ယေဟောဝါ ဤသို့မိန့်တော်မူခဲ့သေး၏– “ဗာဗုလုန်မြို့၌ အနှစ်ခုနစ်ဆယ်စေ့သောအခါ သင်တို့ကို ငါအကြည့်အရှုကြွလာမည်။ ငါထားသောကတိကောင်းကို တည်စေ၍ သင်တို့ကို ဤပြည်သို့ ငါပို့ဆောင်ဦးမည်။” (ယေ. ၂၅:၁၁၊ ၁၂; ၂၉:၁၀) ဤပရောဖက်ပြုချက်နှင့် အကျွမ်းတဝင်ရှိခဲ့သူ ဒံယေလသည် “အနှစ်ခုနစ်ဆယ်” ပြည့်လုနီးကြောင်း သိသောကြောင့် ယင်းနှင့်အညီ ပြုမူနေထိုင်ခဲ့သည်။ (ဒံ. ၉:၁-၃) သို့ဖြစ်၍ ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇ ဆောင်းဦးရာသီတွင် ကုန်ဆုံးသည့် “အနှစ်ခုနစ်ဆယ်” သည် ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ ဆောင်းဦးရာသီတွင် အစပြုရမည်။ ဖြစ်ရပ်များက ယင်းအချက်မှန်ကန်ကြောင်း သက်သေထူသည်။ ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ ခုနှစ်တွင် ယေရုရှလင်မြို့ ဝိုင်းရံပိတ်ဆို့ခံရမှု၊ ဗာဗုလုန်လူမျိုးတို့ တိုက်ခိုက်အနိုင်ယူမှု၊ ဘုရင်ဇေဒကိ ဖမ်းဆီးခံရမှုတို့နှင့်ပတ်သက်သည့် အရေးပါသောအဖြစ်အပျက်များကို ယေရမိအခန်းကြီး ၅၂ တွင်ဖော်ပြထားသည်။ ထိုအချိန်ကို အခန်းငယ် ၁၂ တွင် “ပဉ္စမလ ဆယ်ရက်နေ့” ဟုဖော်ပြထားသဖြင့် ယင်းနေ့သည် အာ့ဘ်လ (ဇူလိုင်လတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းမှ သြဂုတ်လတစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအထိကာလနှင့် ညီမျှသည်) ဆယ်ရက်နေ့ဖြစ်ပြီး ဗာဗုလုန်လူမျိုးများက ဗိမာန်တော်နှင့်မြို့ကို မီးရှို့ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ယင်းသည် “အနှစ်ခုနစ်ဆယ်” စတင်သည့်ရက်စွဲ မဟုတ်သေးပါ။ ကျန်ကြွင်းသောဂျူးလူမျိုးများကို အုပ်ချုပ်ရန် ဘုရင်ခံအဖြစ် ဗာဗုလုန်ဘုရင်၏ ခန့်အပ်ခြင်းခံခဲ့ရသူ ဂေဒလိထံတွင် ဂျူးအချုပ်အခြာအာဏာအစအန ကျန်ရှိနေဆဲဖြစ်သည်။ “သတ္တမလတွင်” ဂေဒလိနှင့် အခြားသူများ လုပ်ကြံခံရသောကြောင့် ကျန်ကြွင်းသောဂျူးတို့သည် အီဂျစ်သို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်ဖြစ်သော ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇၊ အောက်တိုဘာ ၁ ရက်နေ့ခန့်မှသာလျှင် ပြည်တော်သည် လုံးလုံး “လူဆိတ်ညံ” သည့်သဘောမျိုးဖြစ်ခဲ့ပြီး “အနှစ်ခုနစ်ဆယ်စေ့” သည့်အထိဖြစ်သည်။—၄ ရာ. ၂၅:၂၂-၂၆; ၆ ရာ. ၃၆:၂၀၊ ၂၁။

၇။ (က) ရှောလမုန်သေဆုံး၍ နိုင်ငံတော်ပြိုကွဲသည့်နှစ်ကို မည်သို့တွက်ချက်နိုင်သနည်း။ (ခ) ယေဇကျေလ၏ ပရောဖက်ပြုချက်အားဖြင့် အဘယ်အထောက်အထား ထပ်ဆင့်ရရှိသနည်း။

^၇ ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ မှ ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၇ အထိ။ ယေရုရှလင်မြို့ ကျဆုံးချိန်မှ ရှောလမုန်သေဆုံးပြီးနောက် နိုင်ငံတော်နှစ်ခြမ်းကွဲသွားချိန်အထိ အချိန်ကာလကို နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ချက်ရာတွင် အခက်အခဲများစွာတွေ့ရသည်။ သို့ရာတွင် ဓမ္မရာဇဝင် တတိယစောင်နှင့် စတုတ္ထစောင်တို့၌ မှတ်တမ်းတင်ထားသော ဣသရေလနှင့် ယုဒမင်းများ၏ ထီးသက်နန်းသက်များကို နှိုင်းယှဉ်သည့်အခါ ယင်းအချိန်သည် နှစ်ပေါင်း ၃၉၀ ကြာသောအချိန်ကာလဖြစ်ကြောင်း ညွှန်ပြသည်။ ယင်းအချက်မှန်ကန်ကြောင်း ယေဇကျေလ ၄:၁-၁၃ ပါပရောဖက်ပြုချက်က အခိုင်အမာထောက်ခံသည်။ ဤပရောဖက်ပြုချက်က ယေရုရှလင်မြို့ ဝိုင်းရံတိုက်ခိုက်ခံရမည်ဖြစ်ပြီး မြို့သူမြို့သားများကို သုံ့ပန်းအဖြစ် တစ်ပါးအမျိုးသားများ ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်သွားမည့် ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ တွင်ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာကာလကို ညွှန်ပြနေကြောင်း ဖော်ပြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ယုဒနိုင်ငံနှင့်ပတ်သက်၍ ဖော်ပြထားသော အနှစ် ၄၀ သည် ယေရုရှလင်မြို့ သိမ်းရုံးဖျက်ဆီးခံရချိန်တွင် အဆုံးတိုင်ခဲ့သည်။ ဣသရေလနှင့်ပတ်သက်၍ ဖော်ပြထားသော နှစ်ပေါင်း ၃၉၀ မှာမူ ရှမာရိမြို့ဖျက်ဆီးခံရချိန်တွင် အဆုံးမတိုင်ခဲ့ပါ၊ အကြောင်းမှာ ယေဇကျေလ ပရောဖက်ပြုချိန်တွင် ယင်းမြို့ဖျက်ဆီးခံရသည်မှာ ကြာပြီဖြစ်သည်၊ ပရောဖက်ပြုချက်သည် ယေရုရှလင်မြို့ ဝိုင်းရံခံရပြီး ဖျက်ဆီးခံရချိန်ကို ညွှန်ပြကြောင်း ရှင်းလင်းစွာဆိုထားသည်။ ထို့ကြောင့် “ဣသရေလအမျိုး၏အပြစ်” သည်လည်း ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ တွင်ပင်အဆုံးတိုင်ခဲ့သည်။ ဤရက်စွဲမှ နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ချက်ရာတွင် အနှစ် ၃၉၀ ကြာသောအချိန်ကာလသည် ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၇ တွင်အစပြုကြောင်း သိရသည်။ ထိုနှစ်၌ ရှောလမုန်သေဆုံးပြီးနောက် ယေရောဗောင်က ဒါဝိဒ်မင်းမျိုးမှခွဲထွက်၍ “ထာဝရဘုရားနောက်တော်သို့ လိုက်ရာလမ်းမှ ဣသရေလအမျိုးကိုလွဲစေ၍ ဒုစရိုက်ကြီးကို ပြုစေ၏။”—၄ ရာ. ၁၇:၂၁။

၈။ (က) လွတ်မြောက်လာသည့်အချိန်ကို မည်သို့နောက်ကြောင်းပြန်ရေတွက်သနည်း။ (ခ) ဤအချိန်နှင့်ပတ်သက်၍ အဘယ်ပြောင်းလဲမှုက ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသနည်း။

^၈ ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၇ မှ ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ အထိ။ ရှောလမုန်၏ အနှစ် ၄၀ တင်းတင်းအုပ်စိုးသည့် နောက်ဆုံးနှစ်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၇၊ နွေဦးရာသီဖြစ်သောကြောင့် သူစတင်အုပ်စိုးသည့်နှစ်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇ နွေဦးတွင်ဖြစ်ရပေမည်။ (၃ ရာ. ၁၁:၄၂) ၃ ဓမ္မရာဇဝင် ၆:၁ ပါ ကျမ်းစာမှတ်တမ်းအရ ရှောလမုန်သည် နန်းစံလေးနှစ်၊ ဒုတိယလတွင် ယေရုရှလင်မြို့၌ ယေဟောဝါ၏အိမ်တော်ကို စတင်တည်ဆောက်သည်ဟု ဖော်ပြထားသည်။ ယင်းက သုံးနှစ်အပြည့်အဝနှင့် တစ်လတင်းတင်းပြည့် အုပ်စိုးပြီးချိန် ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၄၊ ဧပြီ-မေ လတွင် ဗိမာန်တော်ကို စတင်တည်ဆောက်သည့် သဘောသက်ရောက်သည်။ သို့သော် ထိုကျမ်းချက်ထဲတွင်ပင် ယင်းသည် ‘ဣသရေလအမျိုးသားတို့သည် အဲဂုတ္တုပြည်မှထွက်ပြီးနောက် နှစ်လေးရာရှစ်ဆယ်’ မြောက်နှစ်ဖြစ်သည်ဟူ၍လည်း ဖော်ပြထား၏။ တစ်ဖန် ၄၈၀ မြောက်ဟူသောဂဏန်းသည် အစဉ်ပြကိန်းဖြစ်သောကြောင့် ၄၇၉ နှစ်တင်းတင်းပြည့်ခြင်းကို ဖော်ပြသည်။ သို့ဖြစ်၍ ၁၀၃၄ တွင် ၄၇၉ ထပ်၍ပေါင်းလိုက်သောအခါ အီဂျစ်ပြည်မှ ဣသရေလလူတို့ ထွက်လာသည့်နှစ်၊ ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ ကို ရရှိသည်။ လေ့လာရန်အကြောင်းအရာ ၂၊ အပိုဒ် ၁၉ တွင် ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ မှစ၍ အဗိဗ (နိသန်) လကို ဣသရေလလူမျိုးအတွက် “နှစ်စဉ်တွင် ပထမလ” (ထွ. ၁၂:၂) အဖြစ်သတ်မှတ်ပေးခဲ့သည်၊ ယင်းမတိုင်မီ ဆောင်းဦးရာသီ၊ တိရှရိလမှစ၍ နှစ်ကိုအစပြု ရေတွက်ခဲ့ကြသည်။ သည်နယူးရှဖ်အက်စော့ဖ် ဘာသာရေးသုတစွယ်စုံကျမ်း၊ ၁၉၅၇၊ အတွဲ ၁၂၊ စာမျက်နှာ ၄၇၄ တွင် ဤသို့ဖော်ပြထား၏– “ဘုရင်များ၏ နန်းစံနှစ်ကို ရေတွက်ရာတွင် နှစ်၏နွေဦးရာသီမှ စရေတွက်ကြရာ ခေတ်စားခဲ့သော ဗာဗုလုန်လူမျိုးများ၏ ရေတွက်နည်းစနစ်နှင့် ဆင်တူသည်။” နှစ်ကို ဆောင်းဦးရာသီမှ စတင်ရေတွက်သည်ဖြစ်စေ၊ ကျမ်းစာ၏ အချိန်ကာလအသုံးပြုပုံဖြစ်သော နွေဦးရာသီမှ စတင်ရေတွက်သည်ဖြစ်စေ အချိန်ကိုတွက်ချက်ရာတွင် အတိုးအလျော့ ခြောက်လရှိမည်ဖြစ်သည်။

၉။ (က) အာဗြဟံပဋိညာဉ် စတင်အကျိုးသက်ရောက်ချိန်ကို မည်သို့ နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ချက်နိုင်သနည်း။ (ခ) ယင်း၏ ပထမပိုင်း ၂၁၅ နှစ်တာကာလကို မည်သို့သတ်မှတ်သနည်း။ (ဂ) ခါနာန်ပြည်သို့သွားရန် ဥဖရတ်မြစ်ကို ဖြတ်ကူးချိန်တွင် အာဗြဟံအသက် မည်မျှနည်း။

^၉ ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ မှ ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ အထိ။ “အဲဂုတ္တုပြည်၌ နေခဲ့ကြသော ဣသရေလအမျိုးသားတို့ နေထိုင်ကြသောနှစ်ပေါင်းကား လေးရာ့သုံးဆယ်ဖြစ်သတည်း” ဟု ထွက်မြောက်ရာ ၁၂:၄၀၊ ၄၁ [ကဘ] ၌ မောရှေမှတ်တမ်းတင်ထားသည်။ အထက်ပါစကားအရ “နေထိုင်” သည့်ကာလပိုင်းသည် အီဂျစ်ပြည် တစ်နေရာတည်းတွင်သာ မဟုတ်ကြောင်း သိနိုင်ပါသည်။ ထိုအချိန်ကာလသည် ခါနာန်ပြည်သို့သွားရန် ဥဖရတ်မြစ်ကို အာဗြဟံဖြတ်ကူးသည့်အချိန်၊ အာဗြဟံနှင့် ယေဟောဝါဖွဲ့သောပဋိညာဉ် စတင်အကျိုးသက်ရောက်လာသည့်အချိန်မှ အစပြုခဲ့သည်။ “နေထိုင်” သည့် ပထမပိုင်း ၂၁၅ နှစ်တာကာလသည် ခါနာန်ပြည်၌ဖြစ်သည်၊ ထို့နောက် ကျန်ကာလတစ်ဝက်မှာ အီဂျစ်ပြည်၌ နေထိုင်ခဲ့ကြပြီး အီဂျစ်လူမျိုးတို့၏ ထိန်းချုပ်မှုနှင့် လက်အောက်ခံအဖြစ်မှ ဣသရေလလူမျိုးတို့ လုံးလုံးလွတ်မြောက်သည့် ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ အထိဖြစ်သည်။b ကမ္ဘာသစ်ဘာသာပြန်ကျမ်းမှ ထွက်မြောက်ရာ ၁၂:၄၀ ၏အောက်ခြေမှတ်ချက်တွင် မက်စိုရက်တစ်ကျမ်းထက် သက်တမ်းရင့်သော ဟေဗြဲစာပေများပေါ် အခြေပြုသည့် ဂရိစက်ပ်တွားဂျင့်ကျမ်းတွင် “အဲဂုတ္တုပြည်” ဟူသောစကားလုံးနောက်၌ “နှင့် ခါနာန်ပြည်၌” ဟူသော စကားလုံးများထည့်သွင်းထားကြောင်း ဖော်ပြထားသည်။ ရှမာရိလူမျိုးတို့၏ ပင်တကျွတ်ကျမ်းတွင်လည်း အလားတူပင် ဖော်ပြထားသည်။ အနှစ် ၄၃၀ အကြောင်းဖော်ပြသော ဂလာတိ ၃:၁၇ ကလည်း ၎င်းအချိန်ကာလသည် အာဗြဟံပဋိညာဉ် အတည်ဖြစ်လာသည့်အချိန်၊ ခါနာန်ပြည်သို့သွားရန် ဥဖရတ်မြစ်ကို အာဗြဟံဖြတ်ကူးခဲ့ချိန်တွင် အစပြုခဲ့ကြောင်း ထောက်ခံသည်။ သို့ဖြစ်၍ ၎င်းနှစ်မှာ ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ ဖြစ်ပြီး အာဗြဟံ၏အသက်မှာ ၇၅ နှစ်ဖြစ်သည်။—က. ၁၂:၄။

၁၀။ အာဗြဟံခေတ် သက္ကရာဇ်စဉ်ကို ထောက်ခံသည့် အခြားသက်သေအထောက်အထားကား အဘယ်နည်း။

^၁၀ အထက်ပါတွက်ချက်မှုကို ထောက်ခံသည့် သက်သေအထောက်အထား နောက်တစ်ခုရှိသည်– အာဗြဟံ၏ အမျိုးအနွယ်သည် အနှစ် ၄၀၀ ကြာနှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲခြင်းခံရသည်ဟု တမန်တော် ၇:၆ ၌ဖော်ပြထားသည်။ ယေဟောဝါသည် ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ တွင် အီဂျစ်လူမျိုးတို့၏ နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲမှုကို ဖယ်ရှားပေးခဲ့သောကြောင့် ၎င်းနှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲခြင်း စခံခဲ့ရသည့်နှစ်မှာ ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၁၃ ဖြစ်ရပေမည်။ ယင်းနှစ်သည် ဣဇာက်မွေးပြီး ငါးနှစ်အကြာဖြစ်ကာ နို့ဖြတ်ချိန်တွင် ဣရှမေလက ဣဇာက်အား “ဆဲရေး” ခဲ့စဉ်နှင့် ကိုက်ညီသည်။—က. ၁၅:၁၃; ၂၁:၈၊ ၉။

၁၁။ ကျမ်းစာအချိန်ဇယားဖြင့် ရေလွှမ်းမိုးသည့် ရက်စွဲကို မည်သို့နောက်ကြောင်းပြန်တွက်၍ရသနည်း။

^၁၁ ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ မှ ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ အထိ။ အာဗြဟံ ခါနန်ပြည်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သောအချိန် ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ တွင် သူ၏အသက်သည် ၇၅ နှစ်ဖြစ်ကြောင်း ကျွန်ုပ်တို့ သိခဲ့ရပြီ။ ယခု နောဧခေတ်အထိ ပို၍ဝေးသော အချိန်ရေစီးကြောင်းကို နောက်ကြောင်းပြန်တွက်နိုင်ပြီဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာဦး ၁၁:၁၀ မှ ၁၂:၄ အထိ ဖော်ပြထားသော အချိန်အပိုင်းအခြားတို့ကိုသုံး၍ တွက်နိုင်၏။ စုစုပေါင်း ၄၂၇ နှစ်ရရှိသော ယင်းတွက်နည်းမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

၎င်းမှ ရှာလမွေးချိန်အထိ ၃၅ ။

ဟေဗာမွေးချိန်အထိ ၃၀။

ဖာလက်မွေးချိန်အထိ ၃၄။

ရာဂေါမွေးချိန်အထိ ၃၀။

စေရောက်မွေးချိန်အထိ ၃၂။

နာခေါ်မွေးချိန်အထိ ၃၀။

တေရမွေးချိန်အထိ ၂၉။

စုစုပေါင်း ၄၂၇ နှစ်

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ တွင် ၄၂၇ နှစ် ပေါင်းလိုက်သောအခါ ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ ရရှိသည်။ သို့ဖြင့် ကျမ်းစာအချိန်ဇယားက နောဧခေတ် ရေလွှမ်းမိုးသည့်အချိန်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ တွင်စတင်ခဲ့ကြောင်း ဖော်ပြသည်။

၁၂။ အာဒံဖန်ဆင်းခံရချိန်သို့ နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ချက်ရာတွင် အဘယ်အချိန်ကာလကို ရရှိသနည်း။

^၁၂ ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ မှ ဘီ.စီ.အီး. ၄၀၂၆ အထိ။ အချိန်ရေစီးကြောင်းကို ထပ်၍နောက်ကြောင်းပြန်တွက်ရာတွင် ကျမ်းစာထဲ၌ ရေလွှမ်းမိုးချိန်မှ အာဒံဖန်ဆင်းခံရချိန်အထိ အချိန်ကာလဖော်ပြထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့ကို ကမ္ဘာဦး ၅:၃-၂၉ နှင့် ၇:၆၊ ၁၁ တို့တွင် ဖော်ပြထားသည်။ အောက်ပါအတိုင်း အတိုချုံး တွက်နိုင်သည်–

၎င်းမှ ဧနုတ်မွေးချိန်အထိ ၁၀၅။

ကာဣနန်မွေးချိန်အထိ ၉၀။

မဟာလေလမွေးချိန်အထိ ၇၀။

ယာရက်မွေးချိန်အထိ ၆၅။

ဧနောက်မွေးချိန်အထိ ၁၆၂။

မသုရှလမွေးချိန်အထိ ၆၅။

လာမက်မွေးချိန်အထိ ၁၈၇။

နောဧမွေးချိန်အထိ ၁၈၂။

ရေလွှမ်းမိုးချိန်အထိ ၆၀၀။

စုစုပေါင်း ၁,၆၅၆ နှစ်

ယခင် ရက်စွဲ ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ တွင် နှစ်ပေါင်း ၁၆၅၆ ပေါင်းလိုက်သောအခါ အာဒံကိုဖန်ဆင်းသည့်ခုနှစ်၊ ဘီ.စီ.အီး. ၄၀၂၆ ကိုရရှိသည်၊ ရှေးပြက္ခဒိန်အများစုသည် ဆောင်းဦးရာသီမှစ၍ နှစ်ကိုရေတွက်သောကြောင့် အာဒံကို ဆောင်းဦးရာသီ၌ ဖန်ဆင်းခဲ့ပုံရသည်။

၁၃။ (က) ဤကမ္ဘာပေါ်တွင် လူ့သမိုင်းသက်တမ်း မည်မျှရှိပြီနည်း။ (ခ) ယင်းသည် ယေဟောဝါ နားတော်မူသည့်နေ့ရက်အဝင်နှစ်များ အဘယ်ကြောင့်မဟုတ်သနည်း။

^၁၃ ၎င်းသည် ယနေ့အချိန်အတွက် အဘယ်သို့ထူးခြားသနည်း။ ဤစာအုပ်ကို ပထမဆုံးအကြိမ်ထုတ်ဝေခဲ့သော ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ဤသို့ဖော်ပြခဲ့၏– “သို့ဖြစ်၍ ကျွန်ုပ်တို့၏ ၁၉၆၃ ခုနှစ်သည် ‘အမှုအရာအလုံးစုံတို့သည် ပြီးစီးသောကြောင့်’ ယေဟောဝါ ‘အနားယူ’ သည့် ‘နေ့ရက်’ အတွင်းနှစ်ပေါင်း ၅,၉၈၈ နှစ်ရှိပြီဟု ဆိုလိုပါသလော။ (က. ၂:၃၊ ကဘ) မဆိုလိုပါ၊ အာဒံကိုဖန်ဆင်းခြင်းသည် ယေဟောဝါနားတော်မူရာနေ့အစ မဟုတ်ပါ။ အာဒံကိုဖန်ဆင်းပြီးနောက်၊ ဖန်ဆင်းရာခြောက်ရက်မြောက်နေ့အတွင်း ယေဟောဝါသည် တိရစ္ဆာန်များနှင့် ကျေးငှက်သတ္တဝါများကို ထပ်လောင်းဖန်ဆင်းပုံရ၏။ ထို့ပြင် အချိန်အတော်ယူရမည်ဖြစ်သည့် တိရစ္ဆာန်များအား အမည်ပေးရသည့်အလုပ်ကို အာဒံအား လုပ်စေခဲ့သည်၊ ယင်းနောက်မှ ဧဝကို ဖန်ဆင်းတော်မူခဲ့သည်။ (က. ၂:၁၈-၂၂; ၁၉၅၃ ခုနှစ်ထုတ် ကဘ၏ အခန်းငယ် ၁၉ အောက်ခြေမှတ်ချက်ကိုလည်းရှု)c အာဒံဖန်ဆင်းချိန်မှ ခြောက်ရက်မြောက်နေ့ကုန်ဆုံးချိန်အထိ ကြာညောင်းခဲ့သမျှအချိန်ပိုင်းကို နှစ်ပေါင်း ၅,၉၈၈ ထဲမှနုတ်ယူရမည်ဖြစ်သည်၊ သို့မှသာ ‘သတ္တမနေ့’ အစမှ [၁၉၆၃] ခုနှစ်အထိကြာသော နှစ်ပေါင်းအရေအတွက်အမှန်ကို ရနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်ကိုအသုံးပြုပြီး ခေတ်ရေစီးကြောင်း၌ အနာဂတ်တွင်သာရှိသေးသည့် နေ့စွဲများကိုခန့်မှန်းနေခြင်းသည် အကျိုးရှိမည်မဟုတ်ပါ။—မ. ၂၄:၃၆။”d

၁၄။ လူသားတို့၏အစမူလနှင့်ပတ်သက်သည့် ကျမ်းစာမှတ်တမ်းသည် လူ့အတွေးအခေါ်၊ ယူဆချက်များတို့ထက် အဘယ်ကြောင့် ပို၍နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်သနည်း။

^၁၄ လူသည် ဤကမ္ဘာပေါ်ရှိခဲ့သည်မှာ နှစ်ပေါင်းသိန်းသန်းချီပင်ရှိပြီဆိုသော သိပ္ပံအဆိုများကို မည်သို့ပြောမည်နည်း။ ယင်းတစ်ခုမျှ ကျမ်းစာပါဖြစ်ရပ်များကဲ့သို့ ထိုအစောပိုင်းခေတ်မှသူများ ရေးသားထားသောမှတ်တမ်းများဖြင့် သာဓကမပြနိုင်ပါ။ “သမိုင်းမတိုင်မီ ခေတ်ဦးလူ” အတွက် သတ်မှတ်ကြသော လက်တွေ့မကျသည့် ရက်စွဲများသည် သက်သေအထောက်အထားမရှိသော ယူဆချက်များအပေါ် အခြေခံထားခြင်းဖြစ်သည်။ အမှန်မှာ၊ ယုံကြည်စိတ်ချရသော လောကီသမိုင်းနှင့် ယင်း၏ခုနှစ်သက္ကရာဇ်စဉ်တို့သည် နောက်ကြောင်းပြန်နှစ်ပေါင်း ထောင်ဂဏန်းအနည်းငယ်မျှအထိသာဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာမြေကြီးသည် နောဧခေတ် ကမ္ဘာချီရေလွှမ်းမိုးမှုကဲ့သို့သော အပြောင်းအလဲများ၊ မြေကြွတက်လာမှုများကို များစွာတွေ့ကြုံခဲ့ရာ ကမ္ဘာ့ကျောက်လွှာနှင့် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို အကြီးအကျယ်ပြောင်းလဲစေခဲ့သဖြင့် ရေလွှမ်းမိုးဘေးမတိုင်မီရက်စွဲနှင့်ပတ်သက်သည့် သိပ္ပံပညာဆိုင်ရာကြေညာချက်မှန်သမျှသည် လွန်ကျွံစွာ မှန်းဆတွက်ချက်မှုများ ဖြစ်ကြသည်။e ရှေ့နောက်မညီသော လူ့အတွေးအခေါ်၊ ယူဆချက်အားလုံးနှင့် ဆန့်ကျင်လျက် သမ္မာကျမ်းစာက လူသားတို့၏အစမူလနှင့်ပတ်သက်၍ ရှင်းလင်းပြီး သဟဇာတရှိသောမှတ်တမ်းကို နှစ်လိုဖွယ်ဖော်ပြပေးသည့်အပြင် ယေဟောဝါရွေးချယ်ထားသောလူမျိုး၏ သမိုင်းရာဇဝင်ကို ဂရုတစိုက်မှတ်တမ်းတင်ထားသည်။

၁၅။ ကျမ်းစာကိုလေ့လာခြင်းက ကျွန်ုပ်တို့အပေါ် အဘယ်အကျိုးသက်ရောက်သင့်သနည်း။

^၁၅ သမ္မာကျမ်းစာကိုလေ့လာပြီး  မဟာအချိန်မှတ်ရှင် ယေဟောဝါဘုရားသခင်၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို ဆင်ခြင်သုံးသပ်ခြင်းဖြင့် ကျွန်ုပ်တို့အား အလွန်နှိမ့်ချသောစိတ်သဘောထား ဖြစ်ပေါ်စေသင့်သည်။ အနန္တတန်ခိုးရှင် ဘုရားသခင်နှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် သေတတ်သောလူသည် ဘာမျှမဟုတ်တော့ချေ၊ ရှေးနှစ်ပရိစ္ဆေဒပေါင်းများစွာက ပြုတော်မူခဲ့သော ဖန်ဆင်းခြင်းအံ့ဖွယ်အမှုတော်အကြောင်းကို ကျမ်းစာ၌ ဤသို့ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းဖော်ပြခဲ့သည်– “အစအဦး၌ ဘုရားသခင်သည် ကောင်းကင်နှင့်မြေကြီးကို ဖန်ဆင်းတော်မူ၏။”—က. ၁:၁။

ယေရှု မြေကြီးပေါ်နေထိုင်သည့် အချိန်ကာလ

၁၆။ (က) ခရစ်ဝင်ကျမ်းလေးကျမ်းကို အဘယ်အစီအစဉ်အလိုက် ရေးသားခဲ့ကြသနည်း။ (ခ) ယေရှုဓမ္မအမှု စတင်ဆောင်ရွက်ချိန်ကို ကျွန်ုပ်တို့မည်သို့ ရက်စွဲတပ်နိုင်သနည်း။ (ဂ) ခရစ်ဝင်ကျမ်းအသီးသီးသည် အဖြစ်အပျက်များကို အဘယ်အစီအစဉ်အလိုက် အသီးသီးဖော်ပြကြသနည်း၊ ယောဟန်မှတ်တမ်းနှင့်ပတ်သက်၍ အဘယ်အရာ မှတ်သားရသနည်း။

^၁၆ ယေရှု၏ မြေကြီးအသက်တာနှင့်ပတ်သက်သော မှုတ်သွင်းခံမှတ်တမ်းလေးခုကို အောက်ပါအစဉ်အတိုင်း ရေးသားခဲ့ဟန်ရှိသည်– မဿဲ (စီ.အီး. ၄၁ ခ.)၊ လုကာ (စီ.အီး. ၅၆ ခ.-၅၈)၊ မာကု (စီ.အီး. ၆၀ ခ.-၆၅) နှင့်ယောဟန် (စီ.အီး. ၉၈ ခ.)။ ရှေ့အခန်းတွင် ရှင်းပြခဲ့သည့်အတိုင်း လုကာ ၃:၁-၃ ပါဖော်ပြချက်ကို ကဲသာဘုရင်တိဗေရိ စတင်အုပ်ချုပ်သည့်နှစ်၊ စီ.အီး. ၁၄ ရက်စွဲနှင့်တွဲအသုံးပြုပါက ယေရှု၏ မှတ်သားလောက်သော မြေကြီးဓမ္မအမှု စတင်ဆောင်ရွက်ရာနှစ် စီ.အီး. ၂၉ ကိုရမည်ဖြစ်သည်။ မဿဲကျမ်းပါ အဖြစ်အပျက်များသည် သက္ကရာဇ်စဉ်အတိုင်း အမြဲမဖော်ပြထားသော်လည်း ကျန်သုံးစောင်ကမူ အများအားဖြင့် အရေးကြီးသည့် ဖြစ်ပျက်ခဲ့ရာများကို တကယ့်အစဉ်လိုက်အတိုင်း ဖော်ပြထားဟန်ရှိသည်။ ပူးတွဲပါဇယားထဲတွင် ယင်းတို့ကို အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြထားသည်။ ယောဟန်၏မှတ်တမ်းကို ကျန်သုံးစောင်ထဲမှ နောက်ဆုံးရေးသော ကျမ်းစောင်ထက် အနှစ် ၃၀ ကြာပြီးမှ ရေးသားခြင်းဖြစ်ပြီး အခြားကျမ်းစောင်များ၌ ဖော်ပြထားခြင်းမရှိသော အရေးပါသည့်အခြင်းအရာများကို ဖြည့်စွက်ရေးသားထားကြောင်း တွေ့ရှိရပေမည်။ အထူးထင်ရှားသည့်အချက်မှာ၊ ယေရှု၏ မြေကြီးဓမ္မအမှုကာလအတွင်း ပသခါပွဲ လေးကြိမ်ကျင်းပခဲ့ကြောင်း ယောဟန်ဖော်ပြခဲ့သည်၊ ယင်းအချက်က ဓမ္မအမှုကို သုံးနှစ်ခွဲကြာဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး စီ.အီး. ၃၃ တွင်ကုန်ဆုံးကြောင်း အတည်ပြုသည်။f—ယော. ၂:၁၃; ၅:၁; ၆:၄; ၁၂:၁။

၁၇။ ယေရှုသေဆုံးသည့်ရက်စွဲကို အခြားအဘယ်သက်သေအထောက်အထားက ထောက်ခံသနည်း။

^၁၇ စီ.အီး. ၃၃ တွင် ယေရှုသေဆုံးကြောင်း အခြားသက်သေအထောက်အထားကလည်း ထောက်ခံသည်။ မောရှေပညတ်အရ၊ နိသန် ၁၅ ရက်သည် မည်သည့်နေ့တွင်ကျစေကာမူ အထူးဥပုသ်နေ့ဖြစ်၏။ ယင်းနေ့သည် ပုံမှန်ဥပုသ်နေ့နှင့် တိုက်ဆိုင်လျှင် ထိုနေ့ကို “ကြီးမြတ်သော” ဥပုသ်နေ့အဖြစ် သမုတ်ခဲ့ကြသည်၊ ယောဟန် ၁၉:၃၁ က ယေရှုသေဆုံးသည့် နောက်တစ်နေ့သည် ကြီးမြတ်သောဥပုသ်နေ့ဖြစ်သည်ဟု ဖော်ပြထားသောကြောင့် ယေရှုသေဆုံးသည့်နေ့မှာ သောကြာနေ့ဖြစ်သည်။ စီ.အီး. ၃၁ သို့မဟုတ် ၃၂ တွင်မဟုတ်ဘဲ ၃၃ ၌သာ နိသန် ၁၄ ရက်သည် သောကြာနေ့တွင်ကျခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် စီ.အီး. ၃၃ နိသန် ၁၄ ရက်တွင် ယေရှုသေဆုံးခဲ့ခြင်းဖြစ်ရမည်။g

၁၈။ (က) ဒံယေလသည် ၆၉ “သီတင်း” နှင့်ပတ်သက်၍ အဘယ်အရာပရောဖက်ပြုခဲ့သနည်း။ (ခ) နေဟမိကျမ်းအရ ထိုအချိန်ကာလသည် အဘယ်အချိန်တွင် စတင်ခဲ့သနည်း။ (ဂ) အာတဇေရဇ်မင်း စတင်အုပ်ချုပ်သည့် ရက်စွဲကို ကျွန်ုပ်တို့မည်သို့ရရှိသနည်း။

^၁၈ “သီတင်း” ၇၀ မြောက်နှစ်၊ စီ.အီး. ၂၉-၃၆။ “ယေရုရှလင်မြို့ကို တစ်ဖန်တည်ထောင်ပြုစုစေခြင်းငှာ အမိန့်တော်ရှိသည်နေ့မှစ၍ ခရစ်တော်သခင်၏ လက်ထက်တိုင်အောင်” ၆၉ သီတင်းနှစ် (၄၈၃ နှစ်) ကြာမည်ဖြစ်ကြောင်း ကြိုဟောထားသည့် ဒံယေလ ၉:၂၄-၂၇ တွင် ယေရှု၏ဓမ္မအမှုဆောင်ကြာချိန်ကိုလည်း ဖော်ပြထားသည်။ နေဟမိ ၂:၁-၈ အရ အမိန့်ထုတ်ဆင့်ချိန်မှာ ပါးရှားဘုရင် “အာတဇေရဇ်မင်းကြီး နန်းစံနှစ်ဆယ်” မြောက်နှစ်တွင်ဖြစ်သည်။ အာတဇေရဇ်သည် အဘယ်အချိန်တွင် စတင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သနည်း။ သူ့အရင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သူ သူ၏ဖခင်၊ ဇခ်စိဇ် သည် ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၅ ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် သေဆုံးခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အာတဇေရာဇ် နန်းတက်နှစ်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၅ တွင်စတင်ခဲ့သည်၊ ယင်းကို ဂရိ၊ ပါးရှား၊ ဗာဗုလုန်တို့၏စာပေများက အခိုင်အမာထောက်ခံထားသည်။ ဥပမာ၊ အာတဇေရာဇ် “နန်းတက်ပြီး မကြာမီအချိန်” တွင် ဂရိနိုင်ငံခေါင်းဆောင် သမီစ်တစ်ကလီ သည် ပါးရှားပြည်သို့ ထွက်ပြေးတိမ်းရှောင်ခဲ့ကြောင်း (တိကျမှန်ကန်မှုကြောင့် နာမည်ကြီးသူ) ဂရိသမိုင်းပညာရှင် ကျူစီဒဒိစ် က ရေးသားထားသည်။ ဘီ.စီ.အီး. ပထမရာစုရှိ အခြားသမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သော ဒီအိုဒိုးရပ်စ် စစ်ကလပ်စ်က သမီစ်တစ်ကလီ သေဆုံးသည့်ရက်စွဲမှာ ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၁/၄၇၀ ဖြစ်ကြောင်း အတည်ပြုရန် ကျွန်ုပ်တို့အား ထောက်ကူပေးသည်။ မိမိ၏တိုင်းပြည်မှ ထွက်ပြေးလာပြီးနောက် သမီစ်တစ်ကလီ သည် ဘုရင့်ရှေ့မှောက်အခစားမဝင်မီ ပါးရှားဘာသာစကား တစ်နှစ်သင်ယူလေ့လာခွင့်ပေးရန် အာတဇေရဇ်ထံ ခွင့်ပန်ခဲ့ပြီး အခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ သမီစ်တစ်ကလီ ပါးရှားတွင် နေထိုင်သည့်နှစ်မှာ ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၂ ထက်နောက်မကျဘဲ စောရမည်ဖြစ်ပြီး ပါးရှားသို့ သူရောက်ရှိချိန်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၃ ဟုယူမှတ်နိုင်သည်။ ထိုအချိန်သည် အာတဇေရဇ် “နန်းတက်ပြီး မကြာမီအချိန်” တွင်ဖြစ်သည်။h

၁၉။ (က) “အာတဇေရဇ်မင်းကြီး နန်းစံနှစ်ဆယ်” မြောက်နှစ်မှရေတွက်ရာတွင် မေရှိယပေါ်ထွန်းချိန်ကို ကျွန်ုပ်တို့ မည်သို့ရရှိသနည်း။ (ခ) ထိုရက်စွဲမှ “သီတင်း” ၇၀ နှင့်ပတ်သက်သော ပရောဖက်ပြုချက် မည်သို့ပြည့်စုံခဲ့သနည်း။

^၁၉ သို့ဖြစ်သောကြောင့် “အာတဇေရဇ်မင်းကြီး နန်းစံနှစ်ဆယ်” မြောက်နှစ်သည် ဘီ.စီ.အီး. ၄၅၅ ဖြစ်ပေမည်။ ခေတ်သက္ကရာဇ်သို့ ကူးပြောင်းရာတွင် သုညနှစ်မရှိသည်ကို သတိရကာ ဘီ.စီ.အီး. ၄၅၅ မှ နှစ်ပေါင်း ၄၈၃ (၆၉ “သီတင်း”) ကိုရေတွက်ရာ “ခရစ်တော်သခင်” ပေါ်ထွန်းချိန် စီ.အီး. ၂၉ ရရှိသည်။ ၎င်းနှစ်၊ ဆောင်းဦးရာသီတွင် ယေရှုနှစ်ခြင်းခံပြီး သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်ဖြင့် ဘိသိက်ပေးခံရချိန်တွင် မေရှိယသခင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပရောဖက်ပြုချက်၌ “ထိုသီတင်း [သီတင်းခုနစ်ဆယ်မြောက်နှစ်] တစ်ဝက်တွင် ယဇ်ပူဇော်ခြင်းနှင့် ဆက်ကပ်ခြင်းကို ပပျောက်စေလိမ့်မည်” ဟူ၍လည်း ဖော်ပြထားသည်။ ယေရှုသည် မိမိကိုယ်ကို ပူဇော်ခြင်းဖြင့် ဂျူးလူတို့၏ ယဇ်ပူဇော်ခြင်းကို တရားဝင်အဖြစ်မှ ရပ်ဆိုင်းစေခဲ့ချိန်တွင် ယင်းသို့ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်။ ၎င်း “သီတင်းတစ်ဝက်” သည် သုံးနှစ်ခွဲဖြစ်၍ စီ.အီး. ၃၃၊ နွေဦးရာသီ၊ ယေရှုအသတ်ခံရချိန်အထိဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် သီတင်း ၇၀ မြောက်နှစ်တစ်ခုလုံး “လူအများတို့နှင့် ပဋိညာဉ်ဖွဲ့” ရမည်ဖြစ်သည်။ ယင်းက ဂျူးလူမျိုးသည် ယေဟောဝါ၏အထူးမျက်နှာသာတော်ကို စီ.အီး. ၂၉ မှ ၃၆ အထိ ခုနစ်နှစ် ဆက်ခံစားခဲ့ကြောင်း တင်ပြသည်။ ၎င်းနောက်မှသာ အရေဖျားလှီးခြင်းမခံသော တစ်ပါးအမျိုးသားများသည် ဝိညာဏဣသရေလလူမျိုးဖြစ်ခွင့် ရရှိခဲ့သည်၊ စီ.အီး. ၃၆ တွင် ကော်နေလိ ဘာသာဝင်ဖြစ်လာခြင်းအားဖြင့် ဖော်ပြသည့်အတိုင်းဖြစ်သည်။i—တ. ၁၀:၃၀-၃၃၊ ၄၄-၄၈; ၁၁:၁။

တမန်တော်များခေတ်ရှိ နှစ်များကိုရေတွက်ခြင်း

၂၀။ လောကီသမိုင်းနှင့် ကျမ်းစာမှတ်တမ်းကိုပေါင်းကာ ဟေရုဒ်သေဆုံးချိန်နှင့် မသေဆုံးမီအဖြစ်အပျက်များဖြစ်ချိန်ကို မည်သို့ရရှိသနည်း။

^၂၀ စီ.အီး. ၃၃ မှ စီ.အီး. ၄၉ ခုနှစ်အတွင်း။ ယင်းကာလပိုင်းအတွက် စီ.အီး. ၄၄ ကို အသုံးဝင်သည့်ရက်စွဲအဖြစ် သတ်မှတ်နိုင်ပါသည်။ ဂျိုစီဖတ်စ် ၏အဆိုအရ (ဂျူးတို့၏ ရှေးဟောင်းနှောင်းဖြစ်များ၊ ၁၉၊ ၃၅၁ [၈၊ ၂]) ဟေရုဒ် အဂြိပ္ပ တစ် သည် ရောမဧကရာဇ်ကလောဒိ (စီ.အီး. ၄၁ တွင်) နန်းတက်ပြီးနောက် သုံးနှစ်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သမိုင်းအထောက်အထားက ၎င်းဟေရုဒ်သည် စီ.အီး. ၄၄ တွင် သေဆုံးသည်ဟု ဖော်ပြသည်။j ယခု ကျမ်းစာမှတ်တမ်းကို ပြန်ကြည့်သောအခါ ဟေရုဒ်မသေဆုံးမီလေးတွင် အာဂဗု သည် “ဝိညာဉ်တော်အားဖြင့်” ကြီးစွာသော အစာခေါင်းပါးမှုဘေး ကျရောက်မည်ဟု ပရောဖက်ပြုခဲ့သည်၊ တမန်တော်ယာကုပ် ဓားဖြင့်ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်၊ (ပသခါပွဲအချိန်တွင်) ပေတရု ထောင်ချခံခဲ့ရပြီး အံ့ဖွယ်လွတ်မြောက်ခဲ့သည်။ ယင်းအဖြစ်အပျက်အားလုံးသည် စီ.အီး. ၄၄ တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင်သည်။—တ. ၁၁:၂၇၊ ၂၈; ၁၂:၁-၁၁၊ ၂၀-၂၃။

၂၁။ ပေါလု၏ ပထမသာသနာပြုခရီးစဉ်အတွက် အနီးစပ်ဆုံးရက်စွဲကို အဘယ်အရာပေါ်အခြေခံ၍ ရရှိနိုင်သနည်း။

^၂၁ ကြိုဟောခဲ့သော အစာခေါင်းပါးမှုဘေးသည် စီ.အီး. ၄၆ ခုနှစ်ခန့်တွင် ဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့ဖြစ်၍ ထိုအချိန်ခန့်တွင် ပေါလုနှင့် ဗာနဗတို့သည် “ထောက်ပံ့မှုပြုပြီးနောက် . . . ယေရုရှလင်မြို့မှ ပြန်” ကြခြင်းဖြစ်ရမည်။ (တ. ၁၂:၂၅၊ သမ) ရှုရိပြည် အန္တိအုတ်မြို့သို့ ပြန်ရောက်ပြီးနောက် သူတို့သည် ပထမသာသနာပြုခရီးစဉ်သွားရန် သန့်ရှင်းသောဝိညာဉ်တော်အားဖြင့် ရွေးချယ်ခွဲထားခြင်းခံခဲ့ရပြီး ထိုခရီးစဉ်တွင် ကုပရုကျွန်းနှင့် အာရှမိုင်းနားရှိ အခြားမြို့များစွာပါဝင်သည်။k ယင်းမှာ စီ.အီး. ၄၇ နွေဦးရာသီမှ စီ.အီး. ၄၈ ဆောင်းဦးရာသီအထိ ကြာခဲ့ပုံရပြီး ဆောင်းရာသီတစ်ခုလုံး အာရှမိုင်းနား၌ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ ပေါလုသည် နောက်တစ်နှစ်ဆောင်းရာသီတွင် ရှုရိပြည် အန္တိအုတ်မြို့၌ ပြန်၍နေထိုင်ခဲ့ပုံရသောကြောင့် စီ.အီး. ၄၉ နွေဦးရာသီအချိန်သို့ ရောက်ရှိလာသည်။—တ. ၁၃:၁–၁၄:၂၈။

၂၂။ ဂလာတိ အခန်းကြီး ၁ နှင့် ၂ တွင်ဖော်ပြထားသော ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပေါလုလည်ပတ်ခဲ့ချိန်ကို မည်သို့ ရက်စွဲတပ်နိုင်သနည်း။

^၂၂ ဂလာတိ အခန်းကြီး ၁ နှင့် ၂ ပါမှတ်တမ်းသည် ယင်းသက္ကရာဇ်စဉ်နှင့် ဆက်စပ်ပုံရသည်။ ဤကျမ်းထဲတွင် ပေါလု ဘာသာပြောင်းဝင်ပြီးနောက် ယေရုရှလင်မြို့သို့ အထူးအလည်အပတ်နှစ်ကြိမ်သွားခဲ့ကြောင်း ရေးသားထားသည်၊ ပထမတစ်ကြိမ်မှာ “သုံးနှစ်လွန်ပြီး” နောက်ဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယတစ်ကြိမ်မှာ “တစ်ဆယ့်လေးနှစ်လွန်ပြီး” အချိန်ဖြစ်သည်။ (ဂလ. ၁:၁၇၊ ၁၈; ၂:၁) ဤအချိန်ကာလနှစ်ခုကို ထိုခေတ်ထုံးစံအရ အစဉ်ပြကိန်းအဖြစ်မှတ်ယူပြီး ကျမ်းချက်ဖော်ပြချက်အရ ပေါလုဘာသာပြောင်းဝင်လာခြင်းသည် တမန်တော်များခေတ် အစောပိုင်းအချိန်ဖြစ်ခဲ့မည်ဆိုလျှင် ၃ နှစ်နှင့် ၁၄ နှစ်အချိန်တို့ကို စီ.အီး. ၃၄-၃၆ နှင့် စီ.အီး. ၃၆-၄၉ အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်သည်။

၂၃။ ဂလာတိ အခန်းကြီး ၂ နှင့် တမန်တော် အခန်းကြီး ၁၅ နှစ်ခုစလုံးတွင် ဖော်ပြထားသော အဘယ်အဖြစ်အပျက်က ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပေါလုလည်ပတ်ချိန်သည် စီ.အီး. ၄၉ ဖြစ်ကြောင်း တင်ပြသနည်း။

^၂၃ ဂလာတိကျမ်းတွင် ဖော်ပြထားသော ယေရုရှလင်မြို့သို့သွားသည့် ပေါလု၏ဒုတိယခရီးစဉ်တွင် ပေါလုနှင့်အတူလိုက်ပါသော တိတုကို အရေဖျားလှီးခြင်းကို မခံစေကြဟု ဆိုထားသောကြောင့် ထိုခရီးစဉ်သည် အရေဖျားလှီးခြင်းနှင့်ပတ်သက်သောကိစ္စ ဖြစ်ဟန်တူသည်။ ၎င်းသည် တမန်တော် ၁၅:၁-၃၅ တွင်ဖော်ပြထားသော အရေဖျားလှီးခြင်းဆိုင်ရာ ဆုံးဖြတ်ချက်ရယူရန်သွားရောက်သော ခရီးစဉ်ဖြစ်မည်ဆိုလျှင်၊ စီ.အီး. ၄၉ ခုနှစ်သည် ပေါလု၏ ပထမနှင့် ဒုတိယသာသနာပြုခရီးစဉ် နှစ်ခုအကြားတွင်ရှိသည်မှာ ဆီလျော်ပါသည်။ ၎င်းပြင် ဂလာတိ ၂:၁-၁၀ အရ ပေါလုသည် “အချည်းနှီးမဖြစ်စေခြင်းငှာ” ၎င်းအခွင့်အခါကိုယူ၍ ယေရုရှလင်မြို့ရှိ အသင်းတော်မှ “အသရေထင်ရှားသောသူတို့အား” သူဟောပြောခဲ့သော သတင်းကောင်းအကြောင်း တင်ပြခဲ့၏။ ယင်းက သူ၏ ပထမဆုံးသာသနာပြုခရီးစဉ်ပြီးနောက် သူတို့ထံ မှတ်တမ်းပို့ခြင်းဖြစ်သည်မှာ ကျိုးကြောင်းညီညွတ်ပါသည်။ ပေါလု ယေရုရှလင်မြို့သို့သွားခြင်းမှာ ‘ဗျာဒိတ်တော်ရ၍’ သွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

၂၄။ ပေါလုသည် သူ၏ဒုတိယသာသနာပြုခရီးစဉ်ကို အဘယ်နှစ်များအတွင်း သွားခဲ့သနည်း၊ သူသည် စီ.အီး. ၅၀ ပြည့်နှစ်ကုန်ပိုင်းရောက်မှသာ ကောရိန္သုမြို့သို့ ရောက်ရှိသည်ဟု အဘယ်ကြောင့် ဆိုနိုင်သနည်း။

^၂၄ ပေါလု၏ ဒုတိယသာသနာပြုခရီးစဉ်၊ စီ.အီး. ၄၉-၅၂ ခန့်။ ပေါလုသည် ယေရုရှလင်မှပြန်လာပြီးနောက် ရှုရိပြည် အန္တိအုတ်မြို့၌ နေထိုင်ခဲ့သည်၊ သို့ဖြစ်၍ ယင်းသည် စီ.အီး. ၄၉ ခုနွေရာသီဖြစ်ရမည်၊ ဒုတိယခရီးစဉ်ကို ထိုဒေသမှ ထွက်ခွာခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ (တ. ၁၅:၃၅၊ ၃၆) ဤခရီးစဉ်သည် ပထမခရီးစဉ်ထက် ပို၍ကျယ်ပြန့်သောကြောင့် အာရှမိုင်းနားတွင် ဆောင်းကူးဖို့လိုအပ်ခဲ့သည်။ စီ.အီး. ၅၀ နွေဦးရာသီတွင် မာကေဒေါနိလူ၏ဖိတ်ခေါ်ချက်ကို လက်ခံခဲ့ပြီး ဥရောပဘက်သို့ ကူးခဲ့ပုံရသည်။ ထို့နောက် ဖိလိပ္ပိ၊ သက်သာလောနိတ်၊ ဗေရိနှင့် အာသင်မြို့တို့တွင် ဟောပြောခဲ့ပြီး အသင်းတော်သစ်များ တည်ထောင်ခဲ့သည်။ စီ.အီး. ၅၀၊ ဆောင်းဦးရာသီတွင် အာခါယပြည်ရှိ ကောရိန္သုမြို့သို့ ရောက်ရှိခဲ့ပေမည်၊ ၎င်းအထိဆိုလျှင် မိုင်ပေါင်း ၁,၃၀၀ ခရီးဖြစ်ပြီး အများအားဖြင့် ခြေလျင်ဖြင့် သွားခဲ့ရသည်။ (တ. ၁၆:၉၊ ၁၁၊ ၁၂; ၁၇:၁၊ ၂၊ ၁၀၊ ၁၁၊ ၁၅၊ ၁၆; ၁၈:၁) တမန်တော် ၁၈:၁၁ အရ ပေါလုသည် ထိုမြို့တွင် စီ.အီး. ၅၂ နှစ်ဆန်းပိုင်းအထိ ၁၈ လနေထိုင်ခဲ့သည်။ ဆောင်းကုန်သောအခါ၊ ပေါလုသည် ဧဖက်မြို့ကိုဖြတ်၍ ကဲသရိမြို့သို့ သင်္ဘောလွှင့်နိုင်ခဲ့သည်။ ဖြစ်နိုင်ဖွယ်ရှိသော ယေရုရှလင်မြို့၌ အသင်းတော်ကို တွေ့ဆုံနှုတ်ဆက်ပြီးနောက် မိမိနေအိမ်စခန်းရှိရာ ရှုရိပြည်အန္တိအုတ်မြို့သို့ စီ.အီး. ၅၂ နွေရာသီလောက်တွင် ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။l—တ. ၁၈:၁၂-၂၂။

၂၅။ (က) ကောရိန္သုမြို့သို့ ပေါလုပထမအကြိမ် ရောက်ရှိခြင်းသည် စီ.အီး. ၅၀-၅၂ ဖြစ်ကြောင်း ရှေးဟောင်းသုတေသနက မည်သို့ထောက်ခံသနည်း။ (ခ) အာကုလနှင့်ပြစ်ကိလတို့သည် ‘အီတလီမှ မကြာသေးမီက ရောက်လာ’ ခဲ့သည်ဟူသောအချက်က ယင်းကိုမည်သို့အတည်ပြု ထောက်ခံသနည်း။

^၂၅ ရှေးဟောင်းသုတေသန  ရှာဖွေတွေ့ရှိချက်တစ်ခုက ကောရိန္သုမြို့သို့ ပထမအကြိမ် ပေါလုသွားခဲ့သည့် သက္ကရာဇ်မှာ စီ.အီး. ၅၀-၅၂ ဖြစ်ကြောင်း ထောက်ခံသည်။ ၎င်းမှာ ကျောက်စာအပိုင်းအစတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဂရိနိုင်ငံ ဒဲလဖစ်မြို့သားများထံ ကဲသာကလောဒိ၏စာဖြစ်ကာ “မြို့ဝန် [လူးစီးယပ်စ် ဂျူ] နီယာ့စ်၊ ဂဲလီယို [ဂါလျုန်မင်း]” ဟူသည့်စကားလုံးများပါရှိသည်။ ထိုစာတွင်တွေ့ရသော နံပါတ် ၂၆ မှာ ၂၆ ကြိမ်မြောက် ဧကရာဇ်အဖြစ် ကလောဒိချီးမြှင့်ခံရမှုကို ရည်ညွှန်းသည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များက သဘောတူကြသည်။ အခြားကျောက်စာများက ကလောဒိသည် စီ.အီး. ၅၂၊ သြဂုတ် ၁ ရက်မတိုင်မီတွင် ၂၇ ကြိမ်မြောက် ဧကရာဇ်အဖြစ် ချီးမြှင့်ခံရကြောင်း ဖော်ပြကြသည်။ မြို့ဝန်များ၏သက်တမ်းကို နွေရာသီမှ စတင်ရေတွက်ပြီး တစ်နှစ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် အခါယပြည်မြို့ဝန်အဖြစ် ဂါလျုန်၏သက်တမ်းသည် စီ.အီး. ၅၁ နွေရာသီမှစတင်ပြီး စီ.အီး. ၅၂ နွေရာသီအထိ ရေတွက်ပုံရသည်။ “အခါယပြည်ကို ဂါလျုန်မင်းသည် ဝန်အရာနှင့်အုပ်စိုးသောအခါ ယုဒလူများသည် တညီတညွတ်တည်း ပေါလုကို အနိုင်အထက်ပြု၍ တရားပလ္လင်ရှေ့သို့ယူသွား” ခဲ့ကြသည်။ ဂါလျုန်မင်းက ပေါလုကို တရားသေလွှတ်ပေးပြီးနောက် တမန်တော်သည် “တာရှည်စွာနေပြီးမှ” ရှုရိပြည်သို့ သင်္ဘောနှင့်လွှင့်ခဲ့သည်။ (တ. ၁၈:၁၁၊ ၁၂၊ ၁၇၊ ၁၈) ယင်းတို့အားလုံးက ကောရိန္သုမြို့တွင် ပေါလု ၁၈ လနေထိုင်ခြင်းသည် စီ.အီး. ၅၂ နွေဦးရာသီတွင် ပြည့်သွားကြောင်း အတည်ပြုထောက်ခံသည်။ အချိန်သတ်မှတ်ချက် နောက်တစ်ခုကို ကောရိန္သုမြို့သို့ ပေါလုရောက်ရှိချိန် အဖြစ်အပျက်အကြောင်း ဖော်ပြထားချက်တွင် ဤသို့တွေ့ရသည်၊ “ယုဒလူအပေါင်းတို့သည် ရောမမြို့မှထွက်သွားရမည်အကြောင်း ကလောဒိမင်းအမိန့်တော်ရှိသည်ဖြစ်၍ ပုန္တုပြည်သား အာကုလအမည်ရှိသော ယုဒလူတစ်ယောက်သည် ဣတလိပြည် [အီတလီ] မှလာ၍၊ မိမိမယားပြစ်ကိလနှင့်တကွ မကြာမမြင့်မီရောက်လာသည်ကို ပေါလုတွေ့” ခဲ့သည်။ (တ. ၁၈:၂) အစောပိုင်း ငါးရာစုနှင့်ပတ်သက်၍ သမိုင်းပညာရှင် ပေါလက် အော်ရိုစီယက်စ်၏အဆိုအရ ကလောဒိမင်းနန်းစံ ကိုးနှစ်မြောက်တွင် ထိုအမိန့်ထုတ်ပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး ယင်းမှာ စီ.အီး. ၄၉ သို့မဟုတ် စီ.အီး. ၅၀ နှစ်ဆန်းပိုင်းဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ အာကုလနှင့် ပြစ်ကိလတို့သည် ကောရိန္သုမြို့သို့ ထိုနှစ် ဆောင်းဦးမတိုင်မီအချိန်တွင် ရောက်ရှိခဲ့ခြင်းဖြစ်ကာ ထိုမြို့တွင် ပေါလုကို သူတို့နှင့်အတူ စီ.အီး. ၅၀ ဆောင်းဦးမှ စီ.အီး. ၅၂ နွေဦးအထိ နေထိုင်စေခဲ့ကြသည်။a

၂၆။ အဘယ်ရက်စွဲများက ပေါလု၏ တတိယသာသနာပြုခရီးစဉ် အဆင့်ဆင့်ကို ဖော်ပြသနည်း။

^၂၆ ပေါလု၏ တတိယသာသနာပြုခရီးစဉ်၊ စီ.အီး. ၅၂-၅၆ ခန့်။ ရှုရိပြည်အန္တိအုတ်မြို့၌ “အတန်အရာ” နေပြီးနောက် ပေါလုသည် အာရှမိုင်းနားသို့ တစ်ဖန် ခရီးထွက်ပြန်သည်၊ စီ.အီး. ၅၂-၅၃၊ ဆောင်းရာသီအချိန်တွင် ဧဖက်မြို့သို့ရောက်ခဲ့ပုံရသည်။ (တ. ၁၈:၂၃; ၁၉:၁) ပေါလုသည် ဧဖက်မြို့တွင် “သုံးလ၊” ထို့နောက် “နှစ်နှစ်” ဆက်နေထိုင်ကာ ဟောပြောသွန်သင်ခဲ့သည်၊ ၎င်းနောက် မာကေဒေါနိပြည်သို့ ထွက်ခွာခဲ့သည်။ (တ. ၁၉:၈-၁၀) နောက်ပိုင်းတွင် သူက ဧဖက်မြို့မှ ကြီးကြပ်မှူးများအား မိမိသည် “သုံးနှစ်ပတ်လုံး” သူတို့နှင့်အတူ အမှုဆောင်ခဲ့သည်ဟုပြောခဲ့ရာ ခြုံ၍ပြောခဲ့ခြင်းဖြစ်မည်။ (တ. ၂၀:၃၁) စီ.အီး. ၅၅ နှစ်ဆန်းပိုင်း၊ “ပင်တေကုတ္တေပွဲနေ့” ပြီးသည့်နောက် ပေါလုသည် ဧဖက်မြို့မှ ထွက်ခဲ့ပုံရသည်၊ ဂရိပြည်၊ ကောရိန္သုမြို့သို့ အစဉ်အတိုင်းသွားပြီး ဆောင်းကာလသုံးလပတ်လုံး ထိုမြို့တွင်နေခဲ့သည်။ ၎င်းနောက် စီ.အီး. ၅၆၊ ပသခါပွဲခံချိန်တွင် မြောက်ဘက် ဖိလိပ္ပိမြို့တိုင်အောင် နောက်ကြောင်းပြန်လှည့်ခဲ့သည်။ ထိုမြို့မှနေ၍ တရောမြို့၊ မိလက်မြို့၊ ကဲသရိမြို့သို့ ရွက်လွှင့်ခဲ့ပြီး ယေရုရှလင်မြို့သို့ ခရီးဆက်ခဲ့ကာ စီ.အီး ၅၆၊ ပင်တေကုတ္တေပွဲအချိန်တွင် ရောက်ရှိခဲ့သည်။b—၁ ကော. ၁၆:၅-၈; တ. ၂၀:၁-၃၊ ၆၊ ၁၅၊ ၁၆; ၂၁:၈၊ ၁၅-၁၇။

၂၇။ ပေါလု ရောမတွင် ဦးဆုံးအကျဉ်းကျခံရသည့်အချိန်အဆုံးပိုင်းအထိ အဖြစ်အပျက်များ၏ အချိန်ကာလကား အဘယ်နည်း။

^၂၇ နောက်ဆုံးနှစ်များ၊ စီ.အီး. ၅၆-၁၀၀။ ယေရုရှလင်မြို့သို့ရောက်၍ မကြာမီ ပေါလုအဖမ်းခံခဲ့ရ၏။ ကဲသရိမြို့သို့ ဆောင်ကြဉ်းခံခဲ့ရပြီး နှစ်နှစ်တိုင် အချုပ်ကျခဲ့သည်၊ မြို့ဝန်ဖေလဇ်မင်း၏နေရာတွင် ဖေတ္တုမင်းအစားထိုးသည့် အချိန်ထိဖြစ်သည်။ (တ. ၂၁:၃၃; ၂၃:၂၃-၃၅; ၂၄:၂၇) ဖေတ္တုမင်းရောက်ရှိချိန်နှင့် ပေါလု ရောမမြို့သို့ ထွက်ခွာချိန်မှာ စီ.အီး. ၅၈ ဖြစ်ပုံရသည်။c ပေါလု၏သင်္ဘောပျက်ပြီး မေလိတေ၌ ဆောင်းကာလကုန်စေပြီးနောက် စီ.အီး. ၅၉ တွင် ခရီးလမ်းဆုံးသို့ ရောက်ခဲ့သည်၊ မှတ်တမ်းအရ၊ ပေါလုသည် ရောမမြို့တွင် အချုပ်ကျခံလျက်နေခဲ့ရပြီး ထိုတွင် နှစ်နှစ်ပတ်လုံး သို့မဟုတ် စီ.အီး. ၆၁ ခုနှစ်အထိ ဟောပြောသွန်သင်ခဲ့သည်။—တ. ၂၇:၁; ၂၈:၁၊ ၁၁၊ ၁၆၊ ၃၀၊ ၃၁။

၂၈။ ပေါလု၏ဘဝအသက်တာ နောက်ဆုံးအဖြစ်အပျက်များအတွက် အဘယ်ရက်စွဲသည် ကိုက်ညီမည်နည်း။

^၂၈ တမန်တော်ကျမ်း သမိုင်းမှတ်တမ်း၌ ထိုမျှသာဖော်ပြထားသော်လည်း ပေါလုထောင်မှလွတ်ပြီး ကရေတေ၊ ဂရိနှင့် မာကေဒေါနိပြည်သို့သွားခြင်းဖြင့် သူ၏သာသနာပြုခရီးစဉ်ကို ပြန်ဆက်ခဲ့သည့် လက္ခဏာများရှိသည်။ စပိန်အထိရောက်မရောက်ကိုမူ မသိရပါ။ ပေါလုသည် စီ.အီး. ၆၅ ခုနှစ်ခန့်တွင် ရောမ၌ နောက်ဆုံးအကြိမ် ထောင်ချခံရပြီးနောက် နီရိုဘုရင်၏လက်ချက်ဖြင့် ယုံကြည်ချက်အတွက် အသေသတ်ခံခဲ့ရသည်။ လောကီသမိုင်းက စီ.အီး. ၆၄ ဇူလိုင်လကို ရောမမြို့၌ အကြီးအကျယ်မီးလောင်ခဲ့သည့် ရက်စွဲအဖြစ်သတ်မှတ်ကြပြီး ၎င်းနောက် နီရိုသည် ခရစ်ယာန်များကို အကြီးအကျယ် ညှဉ်းဆဲလေတော့သည်။ ပေါလု “သံကြိုး” ဖြင့်ချည်နှောင်ခံရခြင်း၊ ၎င်းနောက် အသတ်ခံရခြင်းအဖြစ်သည် ယင်းကာလပိုင်းနှင့် ကိုက်ညီသည်။—၂ တိ. ၁:၁၆; ၄:၆၊ ၇။

၂၉။ အဘယ်အချိန်တွင် တမန်တော်များခေတ်နှင့် ကျမ်းစာစောင်များကို ရေးသားခြင်း ပြီးဆုံးခဲ့သနည်း။

^၂၉ တမန်တော်ယောဟန်ရေးခဲ့သော  ကျမ်းငါးစောင်ကို ဧကရာဇ်ဒိုမီရှန်၏ ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ရာကာလ အဆုံးပိုင်းတွင် ရေးသားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုမင်းအုပ်ချုပ်ချိန် အဆုံးပိုင်းသုံးနှစ်ဖြစ်သော စီ.အီး. ၈၁-၉၆ ခုနှစ်အတွင်း ထိုမင်းသည် သူရူးတစ်ယောက်ပမာ ပြုမူခဲ့သူဟု အပြောခံခဲ့ရသည်။ ယောဟန်သည် ဗျာဒိတ်ကျမ်းကို စီ.အီး. ၉၆ ခုနှစ်ခန့်၊ ပတ်မုကျွန်း၌ ပြည်နှင်ခံရစဉ် ရေးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။d သူလွတ်လာပြီးနောက်ပိုင်း ခရစ်ဝင်ကျမ်းနှင့် သြဝါဒကျမ်းသုံးစောင်တို့ကို ဧဖက်မြို့ သို့မဟုတ် ၎င်းမြို့အနီးဝန်းကျင်တွင် ရေးသားခဲ့ပြီး ဤနောက်ဆုံးတမန်တော်သည် စီ.အီး. ၁၀၀ ခုနှစ်ခန့်တွင် သေဆုံးခဲ့သည်။

၃၀။ ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ်အကြောင်း လေ့လာရာမှ အဘယ်အကျိုးကျေးဇူးရှိသနည်း။

^၃၀ သို့ဖြစ်၍ ကျမ်းစာပါသက္ကရာဇ်စဉ်နှင့် ပရောဖက်ပြုချက်တို့ကို လောကီသမိုင်းအဖြစ်အပျက်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်ခြင်းဖြင့် ကျမ်းစာဖြစ်ရပ်များကို အချိန်ရေစီးကြောင်းတွင် ပို၍ရှင်းလင်းစွာ အစဉ်အလိုက်ထားတတ်ရန် အထောက်အကူပြုသည်။ ကျမ်းစာသက္ကရာဇ်စဉ် ကိုက်ညီမှုက ဘုရားသခင်၏နှုတ်ကပါဌ်တော်အဖြစ် သမ္မာကျမ်းစာအပေါ် ကျွန်ုပ်တို့၏ ယုံကြည်စိတ်ချမှုကို ပိုခိုင်မာစေသည်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]

“ယေရှု၏ မြေကြီးအသက်တာမှ အဓိကအဖြစ်အပျက်များ” အကြောင်းဖော်ပြထားသည့် ဇယားအတွက် မေးခွန်းများ– (က) နှစ်ခြင်းဆရာ ယောဟန် ထောင်ချခံရသည့် အချိန်အထိ ယေရှုဓမ္မအမှုမှ ထူးခြားသော အဖြစ်အပျက်တချို့ကို ဖော်ပြပါ။ (ခ) အောက်ပါအဖြစ်အပျက်များ ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည့် နေရာနှင့် နှစ်ကို ဖော်ပြပါ ^(၁) ရှိမုန်နှင့် အန္ဒြေ၊ ယာကုပ်နှင့် ယောဟန်တို့ကို ခေါ်ခြင်း။ ^(၂) တမန်တော် ၁၂ ပါးကို ရွေးချယ်ခြင်း။ ^(၃) တောင်ပေါ်ဒေသနာ။ ^(၄) ကိုယ်ယောင်ထွန်းလင်းခြင်း။ ^(၅) လာဇရုကို သေခြင်းမှ ထမြောက်စေခြင်း။ ^(၆) ဇက္ခဲ၏အိမ်သို့ ယေရှုလည်ပတ်ခြင်း။ (ဂ) ယေရှု၏ ထူးခြားသောအံ့ဖွယ်အမှုတချို့ကို ဖော်ပြပြီး အဘယ်အချိန်နှင့် အဘယ်နေရာတွင် ဖြစ်ပျက်ခဲ့သည်ကို ဖော်ပြပါ။ (ဃ) စီ.အီး. ၃၃၊ နိသန် ၈ ရက်မှ ၁၆ ရက်နေ့အထိ ဖြစ်ပျက်ခဲ့သော ယေရှုနှင့်ပတ်သက်သည့် အဓိကအဖြစ်အပျက်တချို့မှာ အဘယ်နည်း။ (င) မိမိ၏မြေကြီးဓမ္မအမှုအတွင်း ယေရှုဖော်ပြခဲ့သည့် ထူးခြားသော ပုံဥပမာတချို့မှာ အဘယ်နည်း။

“ထူးခြားထင်ရှားသော သမိုင်းဝင်ရက်စွဲများဇယား” နှင့် “ကျမ်းစာစောင်များစာရင်း” အတွက် မေးခွန်းများ– (က) ဇယားနှစ်ခုကို နှိုင်းယှဉ်ကြည့်ရာတွင် ^(၁) ဘီ.စီ.အီး. ၁၁၁၇၊ ဣသရေလနိုင်ငံ မတည်ထောင်မီ၊ ^(၂) ဣသရေလနှင့် ယုဒနိုင်ငံများခေတ်ကာလအတွင်း၊ ^(၃) ဗာဗုလုန်သို့ ပြည်နှင်ခံရသည့်အချိန်မှစ၍ ဟေဗြဲကျမ်းစာစောင်များကို ရေးသားပြီးစီးသည့်အချိန်အတွင်း နေထိုင်ခဲ့ကြသော ပရောဖက်များနှင့် ကျမ်းရေးသူများ၏ အမည်တချို့ကို ဖော်ပြပါ။ (ခ) ပေါလု၏ သာသနာပြုခရီးစဉ်များနှင့်ပတ်သက်၍ သူ၏စာများ ရေးသားခဲ့ချိန်ကို ဖော်ပြပါ။ (ဂ) ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းများထဲမှ အခြားကျမ်းစောင်များ ရေးချိန်နှင့်ပတ်သက်၍ သင်သတိပြုမိသည့် စိတ်ဝင်စားဖွယ် အခြားအချက်များမှာ အဘယ်နည်း။ (ဃ) အောက်ဖော်ပြပါပုဂ္ဂိုလ်များအား ကျမ်းစာသမိုင်းတွင် ထင်ရှားသောအဖြစ်အပျက်တချို့နှင့် ဆက်စပ်ဖော်ပြပါ၊ သူတို့သည် အဖြစ်အပျက်မတိုင်မီ သို့မဟုတ် ပြီးနောက်တွင် အသက်ရှင်ခဲ့သလောကို ဖော်ပြပါ၊ သို့မဟုတ် တစ်ခေတ်တည်း အသက်ရှင်ခဲ့သော အခြားသူများနှင့် ဆက်စပ်ဖော်ပြပါ– ရှေမ၊ ရှမွေလ၊ မသုရှလ၊ လောတ၊ ဘုရင်ရှောလု၊ ဒါဝိဒ်၊ ယောဘ၊ ဣသရေလဘုရင် ဟောရှေ၊ ရှောလမုန်၊ အာရုန်၊ ယုဒဘုရင် ဇေဒကိ။ (င) ^(၁) နောဧ၊ ^(၂) အာဗြဟံ၊ ^(၃) မောရှေခေတ်အတွင်း ထူးခြားသော အဘယ်အဖြစ်အပျက်များ ဖြစ်ခဲ့သနည်း။ (စ) ဖော်ပြပါ ရက်စွဲများ (ဘီ.စီ.အီး.) နှင့် အောက်တွင်ဖော်ပြပါ ထူးခြားသောအဖြစ်အပျက်များကို ယှဉ်တွဲပေးပါ– ၄၀၂၆၊ ၂၃၇၀၊ ၁၉၄၃၊ ၁၅၁၃၊ ၁၄၇၃၊ ၁၁၁၇၊ ၉၉၇၊ ၇၄၀၊ ၆၀၇၊ ၅၃၉၊ ၅၃၇၊ ၄၅၅။

အာဒံကိုဖန်ဆင်းခြင်း

သိနာတောင်တွင် ပညတ်ပဋိညာဉ်ပြုခဲ့

ယေရုရှလင်မြို့ဖျက်ဆီးခံရ

ကုရုအမိန့်ထုတ်ပြန်ပြီးနောက် ဂျူးလူမျိုးများ ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပြန်ကြ

မှုတ်သွင်းခံကျမ်းစာကို စတင်ရေးသားခြင်း

ရေလွှမ်းမိုးဘေးစဖြစ်

မေဒိနှင့် ပါးရှားလက်ထဲသို့ ဗာဗုလုန်ကျရှုံး

ပထမဦးဆုံး ဣသရေလလဘုရင်ကို ဘိသိက်ပေးခဲ့

အာဗြဟံ ဥဖရတ်မြစ်ကို ဖြစ်ကူး; အာဗြဟံနှင့်ဖွဲ့သောပဋိညာဉ် အတည်ဖြစ်ခဲ့

ဣသရေလနှင့် ယုဒနိုင်ငံ ကွဲခြင်း

မြောက်ပိုင်းနိုင်ငံကို အာရှုရိတိုက်ခိုက်အနိုင်ယူခဲ့

ယေရုရှလင်မြို့ရိုးကို နေဟမိပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့

ဣသရေလလူမျိုး အီဂျစ်ပြည်မှ လွတ်မြောက်ခဲ့

ယောရှုသည် ဣသရေလလူမျိုးကို ခါနာန်ပြည်သို့ ဦးဆောင်

ယေရုရှလင်မြို့၏ အနှစ် ၇၀ လူဆိတ်ညံနေမှု ပြီးဆုံးသည့်နှစ်

[စာမျက်နှာ ၁၁-၁၈ ပါ ဇယား]

ထူးခြားထင်ရှားသော သမိုင်းဝင်ရက်စွဲများဇယား

အမှတ်အသားများ– “ပြီးနောက်” အတွက် ပ.; “မတိုင်မီ” အတွက် မ.; “ခန့်” သို့မဟုတ် “ဝန်းကျင်ခန့်” အတွက် ခ.။

ရက်စွဲ အဖြစ်အပျက် ကျမ်းညွှန်း

ဘီ.စီ.အီး. ၄၀၂၆ အာဒံကိုဖန်ဆင်း က. ၂:၇

ဘီ.စီ.အီး. ၄၀၂၆ ပ. ဧဒင်ပဋိညာဉ်ဖွဲ့၊ ပထမဦးဆုံး ပရောဖက်ပြုချက် က. ၃:၁၅

ဘီ.စီ.အီး. ၃၈၉၆ မ. အာဗေလကို ကာဣနသတ်ခဲ့ က. ၄:၈

ဘီ.စီ.အီး. ၃၈၉၆ ရှေသကို မွေးဖွား က. ၅:၃

ဘီ.စီ.အီး. ၃၄၀၄ ဖြောင့်မတ်သူ ဧနောက်ကို မွေးဖွား က. ၅:၁၈

ဘီ.စီ.အီး. ၃၃၃၉ မသုရှလကို မွေးဖွား က. ၅:၂၁

ဘီ.စီ.အီး. ၃၁၅၂ လာမက်ကို မွေးဖွား က. ၅:၂၅

ဘီ.စီ.အီး. ၃၀၉၆ အာဒံသေဆုံး က. ၅:၅

ဘီ.စီ.အီး. ၃၀၃၉ ဧနောက်ကို သိမ်းယူတော်မူ; သူ၏ပရောဖက်ပြုသည့်အချိန်ကာလ ကုန်ဆုံး က. ၅:၂၃၊ ၂၄; ယု. ၁၄

ဘီ.စီ.အီး. ၂၉၇၀ နောဧကို မွေးဖွား က. ၅:၂၈၊ ၂၉

ဘီ.စီ.အီး. ၂၄၉၀ လူနှင့်ပတ်သက်သော ဘုရားသခင့်ကြေညာချက် က. ၆:၃

ဘီ.စီ.အီး. ၂၄၇၀ ယာဖက်ကို မွေးဖွား က. ၅:၃၂; ၉:၂၄; ၁၀:၂၁

ဘီ.စီ.အီး. ၂၄၆၈ ရှေမကို မွေးဖွား က. ၇:၁၁; ၁၁:၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၇၀ မသုရှလသေဆုံး က. ၅:၂၇

ရေလွှမ်းမိုးဘေးဖြစ် (ဆောင်းဦးရာသီတွင်) က. ၇:၆၊ ၁၁

ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၆၉ ရေလွှမ်းမိုးပြီးနောက် ပဋိညာဉ်ဖွဲ့ က. ၈:၁၃; ၉:၁၆

ဘီ.စီ.အီး. ၂၃၆၈ အာဖာဇဒ်ကို မွေးဖွား က. ၁၁:၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၂၂၆၉ ပ. ဘေဘဲလ်ရဲတိုက် ဆောက်လုပ် က. ၁၁:၄

ဘီ.စီ.အီး. ၂၀၂၀ နောဧသေဆုံး က. ၉:၂၈၊ ၂၉

ဘီ.စီ.အီး. ၂၀၁၈ အာဗြဟံကို မွေးဖွား က. ၁၁:၂၆၊ ၃၂; ၁၂:၄

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၄၃ အာဗြဟံသည် ခါနာန်ပြည်သို့သွားရာတွင် ဥဖရတ်မြစ်ကို ဖြတ်ကူး; အာဗြဟံပဋိညာဉ် အတည်ဖြစ်ခဲ့; ပညတ်ပဋိညာဉ်ပေးသည့်အထိ နှစ်ပေါင်း ၄၃၀ ကြာသည့်အချိန်ကာလ စတင် က. ၁၂:၄၊ ၇; ထွ. ၁၂:၄၀; ဂလ. ၃:၁၇

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၃၃ မ. လောတကို ကယ်ဆယ်ခဲ့; မေလခိဇေဒက်ထံ အာဗြဟံလည်ပတ် က. ၁၄:၁၆၊ ၁၈; ၁၆:၃

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၃၂ ဣရှမေလကို မွေးဖွား က. ၁၆:၁၅၊ ၁၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၁၉ အရေဖျားလှီးခြင်းပဋိညာဉ်ပြု က. ၁၇:၁၊ ၁၀၊ ၂၄

သောဒုံနှင့် ဂေါမောရမြို့ကို တရားစီရင် က. ၁၉:၂၄

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၁၈ စစ်မှန်သောအမွေခံဖြစ်သူ ဣဇာက်ကို မွေးဖွား;‘နှစ်ပေါင်း ၄၅၀ မျှလောက်’ ကာလ၏အစဖြစ်သည် က. ၂၁:၂၊ ၅;တ. ၁၃:၁၇-၂၀

ဘီ.စီ.အီး. ၁၉၁၃ ဣဇာက်ကို နို့ဖြတ်; ဣရှမေလကို နှင်ထုတ်; အနှစ် ၄၀၀ ကြာ နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲခြင်းအချိန်ကာလ စတင် က. ၂၁:၈; ၁၅:၁၃; တ. ၇:၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၈၁ စာရာသေဆုံး က. ၁၇:၁၇; ၂၃:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၇၈ ဣဇာက်နှင့် ရေဗက္က လက်ထပ် က. ၂၅:၂၀

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၆၈ ရှေမသေဆုံး က. ၁၁:၁၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၅၈ ဧသောနှင့် ယာကုပ်ကို မွေးဖွား က. ၂၅:၂၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၄၃ အာဗြဟံသေဆုံး က. ၂၅:၇

ဘီ.စီ.အီး. ၁၈၁၈ ဧသော ပထမ ဇနီးနှစ်ဦးကို လက်ထပ် က. ၂၆:၃၄

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၉၅ ဣရှမေလသေဆုံး က. ၂၅:၁၇

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၈၁ ယာကုပ် ခါရန်သို့ ထွက်ပြေး; ဗေသလတွင် ရူပါရုံမြင်ရ က. ၂၈:၂၊ ၁၃၊ ၁၉

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၇၄ ယာကုပ်သည် လေအာနှင့် ရာခေလကို လက်ထပ် က. ၂၉:၂၃-၃၀

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၆၇ ယောသပ်ကို မွေးဖွား က. ၃၀:၂၃၊ ၂၄

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၆၁ ယာကုပ် ခါရန်မှ ခါနာန်သို့ပြန် က. ၃၁:၁၈၊ ၄၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၆၁ ခ. ကောင်းကင်တမန်နှင့် ယာကုပ်နပန်းလုံး; ဣသရေလဟု အမည်ပေးခံရ က. ၃၂:၂၄-၂၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၅၀ ယောသပ်ကို အစ်ကိုများက ကျွန်အဖြစ်ရောင်းလိုက်ကြ က. ၃၇:၂၊ ၂၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၃၈ ဣဇာက်သေဆုံး က. ၃၅:၂၈၊ ၂၉

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၃၇ ယောသပ် အီဂျစ်တွင် ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်လာ က. ၄၁:၄၀၊ ၄၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၂၈ ယာကုပ်မိသားစုတစ်ခုလုံး အီဂျစ်ပြည်သို့လာကြ က. ၄၅:၆; ၄၆:၂၆; ၄၇:၉

ဘီ.စီ.အီး. ၁၇၁၁ ယာကုပ်သေဆုံး က. ၄၇:၂၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁၆၅၇ ယောသပ်သေဆုံး က. ၅၀:၂၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၆၁၃ မ. ယောဘစမ်းသပ်ခံရ ယောဘ ၁:၈; ၄၂:၁၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၆၀၀ ပ. အီဂျစ်ပြည်သည် ပထမဆုံး ကမ္ဘာ့အာဏာစက်အဖြစ် ထင်ပေါ် ကျော်ကြားလာ ထွ. ၁:၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၉၃ မောရှေကို မွေးဖွား ထွ. ၂:၂၊ ၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၅၃ မောရှေသည် ကယ်လွှတ်ပေးသူအနေနှင့် မိမိကိုယ်ကိုခန့်အပ်; မိဒျန်ပြည်သို့ထွက်ပြေးရ ထွ. ၂:၁၁၊ ၁၄၊ ၁၅; တ. ၇:၂၃

ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၄ ခ. မီးလောင်နေသော ချုံပုတ်ကို မောရှေတွေ့ရှိ ထွ. ၃:၂

ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၃ ပသခါပွဲ; ဣသရေလလူမျိုး အီဂျစ်ပြည်မှထွက်ခွာ; ပင်လယ်နီတွင် ကယ်တင်ခံရ; အီဂျစ်၏ တန်ခိုးအာဏာ ကိုင်လှုပ်ခံရ; နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲခံရသည့် နှစ်ပေါင်း ၄၀၀ ကာလအဆုံးသတ် ထွ. ၁၂:၁၂; ၁၄:၂၇၊ ၂၉၊ ၃၀; က. ၁၅:၁၃၊ ၁၄

သိနာ (ဟောရပ်) တောင်တွင် ပညတ်ပဋိညာဉ်ပေးခဲ့ ထွ. ၂၄:၆-၈

အာဗြဟံပဋိညာဉ် အတည်ဖြစ်သည့်အချိန်မှစ၍ နှစ်ပေါင်း ၄၃၀ ကြာသည့်အချိန်ကာလ ကုန်ဆုံး ဂလ. ၃:၁၇; ထွ. ၁၂:၄၀

တောကန္တာရတွင် ကမ္ဘာဦးကျမ်းကို မောရှေ စုစည်းရေးသား; ကျမ်းစာရေးသားခြင်းစတင် ယော. ၅:၄၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၅၁၂ ဝတ်ပြုရာတဲတော်ဆောက်လုပ်မှု ပြီးစီး ထွ. ၄၀:၁၇

အာရုန်ဆိုင်ရာ ယဇ်ပုရောဟိတ်အစီအစဉ်ခန့်အပ် ဝတ်. ၈:၃၄-၃၆

ထွက်မြောက်ရာကျမ်းနှင့် ဝတ်ပြုရာကျမ်းကို မောရှေ ရေးသားပြီးစီး ဝတ်. ၂၇:၃၄; တော. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၄၇၃ ခ. ယောဘကျမ်းကို မောရှေ ရေးသားပြီးစီး ယောဘ ၄၂:၁၆၊ ၁၇

ဘီ.စီ.အီး. ၁၄၇၃ မောဘလွင်ပြင်တွင် တောလည်ရာကျမ်းကို မောရှေ ရေးသားပြီးစီး တော. ၃၅:၁; ၃၆:၁၃

မောဘပြည်တွင် ဣသရေလလူမျိုးနှင့်ဖွဲ့သည့် ပဋိညာဉ် တရား. ၂၉:၁

တရားဟောရာကျမ်းကို မောရှေ ရေးသား တရား. ၁:၁၊ ၃

မောဘပြည် နေဗောတောင်တွင် မောရှေ သေဆုံး တရား. ၃၄:၁၊ ၅၊ ၇

ယောရှုဦးဆောင်မှုအောက် ဣသရေလလူမျိုး ခါနာန်ပြည်သို့ဝင်ရောက် ယောရှု ၄:၁၉

ဘီ.စီ.အီး. ၁၄၆၇ နယ်မြေ၏အဓိကသိမ်းပိုက်မှုပြီးဆုံး; တမန်တော် ၁၃:၁၇-၂၀ ၌ပါသော ‘အနှစ် ၄၅၀ မျှလောက်သောကာလ’ အဆုံးသတ် ယောရှု ၁၁:၂၃; ၁၄:၇၊ ၁၀-၁၅

ဘီ.စီ.အီး. ၁၄၅၀ ခ. ယောရှုကျမ်း ရေးသားပြီးစီး ယောရှု ၁:၁; ၂၄:၂၆

ယောရှု သေဆုံး ယောရှု ၂၄:၂၉

ဘီ.စီ.အီး. ၁၁၁၇ ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ရှောလုကို ရှမွေလဘိသိက်ပေး ၁ ရာ. ၁၀:၂၄; တ. ၁၃:၂၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၁၀၇ ဗက်လင်မြို့တွင် ဒါဝိဒ်ကို မွေးဖွား ၁ ရာ. ၁၆:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၁၀၀ ခ. တရားသူကြီးမှတ်စာကို ရှမွေလ ရေးသားပြီးစီး သူကြီး. ၂၁:၂၅

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၉၀ ခ. ရုသကျမ်းကို ရှမွေလ ရေးသားပြီးစီး ရု. ၄:၁၈-၂၂

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၇၈ ခ. ၁ ဓမ္မရာဇဝင်ကို ရေးသားပြီးစီး ၁ ရာ. ၃၁:၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၇၇ ဒါဝိဒ်သည် ဟေဗြုန်မြို့တွင် ယုဒဘုရင်ဖြစ်လာ ၂ ရာ. ၂:၄

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၇၀ ဒါဝိဒ်သည် ဣသရေလခပ်သိမ်းအပေါ်ဘုရင်ဖြစ်လာ; ယေရုရှလင်မြို့ကို မြို့တော်ဖြစ်စေ ၂ ရာ. ၅:၃-၇

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၇၀ ပ. ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပဋိညာဉ်သေတ္တာကို သယ်ဆောင်; ဒါဝိဒ်နှင့် နိုင်ငံတော်ပဋိညာဉ်ဖွဲ့ ၂ ရာ. ၆:၁၅; ၇:၁၂-၁၆

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၄၀ ခ. ဂဒ်နှင့် နာသန်သည် ၂ ဓမ္မရာဇဝင်ကျမ်းကို ရေးသားပြီးစီး ၂ ရာ. ၂၄:၁၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၇ ရှောလမုန်သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ဒါဝိဒ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁:၃၉; ၂:၁၂

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၃၄ ဗိမာန်တော်ဆောက်လုပ်ရေးကို ရှောလမုန် စတင် ၃ ရာ. ၆:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၂၇ ယေရုရှလင်မြို့တွင် ဗိမာန်တော်ကို ဆောက်လုပ်ပြီးစီး ၃ ရာ. ၆:၃၈

ဘီ.စီ.အီး ၁၀၂၀ ခ. ရှောလမုန်သီချင်းကို ရှောလမုန် စပ်ဆိုပြီးစီး သီ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၁၀၀၀ မ. ဒေသနာကျမ်းကို ရှောလမုန် ရေးသားပြီးစီး ဒေ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၇ ရှောလမုန်နေရာတွင် ရောဗောင်ဆက်ခံ; နိုင်ငံတော်နှစ်ခြမ်းကွဲ; ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ယေရောဗောင် စတင်အုပ်စိုး ၃ ရာ. ၁၁:၄၃; ၁၂:၁၉၊ ၂၀

ဘီ.စီ.အီး. ၉၉၃ ရှိရှက်သည် ယုဒပြည်ကို ဝင်ရောက်သိမ်းပိုက်ပြီး ဗိမာန်တော်မှ ဘဏ္ဍာများကို ယူဆောင်သွား ၃ ရာ. ၁၄:၂၅၊ ၂၆

ဘီ.စီ.အီး. ၉၈၀ အဘိယံ (အဘိယ) သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ရောဗောင်နေရာတွင် ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၅:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၉၇၇ အာသသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အဘိယံနေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၅:၉၊ ၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၉၇၆ ခ. နာဒဒ်သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ယေရောဗောင်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၄:၂၀

ဘီ.စီ.အီး. ၉၇၅ ခ. ဗာရှာသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် နာဒဒ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၅:၃၃

ဘီ.စီ.အီး. ၉၅၂ ခ. ဧလာသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ဗာရှာနေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၆:၈

ဘီ.စီ.အီး. ၉၅၁ ခ. ဇိမရိသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ဧလာနေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၆:၁၅

သြမရိနှင့် တိဗနိတို့သည် ဣသရေလဘုရင်များအဖြစ် ဇိမရိနေရာတွင်ဆက်ခံကြ ၃ ရာ. ၁၆:၂၁

ဘီ.စီ.အီး. ၉၄၇ ခ. သြမရိမင်းတစ်ပါးတည်း ဣသရေလဘုရင်အဖြစ်အုပ်ချုပ် ၃ ရာ. ၁၆:၂၂၊ ၂၃

ဘီ.စီ.အီး. ၉၄၀ ခ. အာဟပ်သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် သြမရိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၁၆:၂၉

ဘီ.စီ.အီး. ၉၃၆ ယောရှဖတ်သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အာသနေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၂၂:၄၁၊ ၄၂

ဘီ.စီ.အီး. ၉၁၉ ခ. အာခဇိသည် တစ်ပါးတည်းသော ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် အာဟပ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၃ ရာ. ၂၂:၅၁၊ ၅၂

ဘီ.စီ.အီး. ၉၁၇ ခ. ယောရံသည် တစ်ပါးတည်းသော ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် အာခဇိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၃:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၉၁၃ ယုဒမှ ယဟောရံသည် ယောရှဖတ်နှင့် ‘ဘုရင်အဖြစ်နန်းထိုင်’ ၄ ရာ. ၈:၁၆၊ ၁၇

ဘီ.စီ.အီး. ၉၀၆ ခ. အာခဇိသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ယဟောရံနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၈:၂၅၊ ၂၆

ဘီ.စီ.အီး. ၉၀၅ ခ. မိဖုရားအာသလိသည် ယုဒဘုရင်နေရာကိုသိမ်းပိုက် ၄ ရာ. ၁၁:၁-၃

ယေဟုသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ယောရံနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၉:၂၄၊ ၂၇; ၁၀:၃၆

ဘီ.စီ.အီး. ၈၉၈ ယောရှသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အာခဇိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၂:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၈၇၆ ယောခတ်သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ယေဟုနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၃:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၈၅၉ ခ. ယဟောရှသည် ဣသရေလ၏ တစ်ပါးတည်းသောဘုရင်အဖြစ် ယောခတ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၃:၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၈၅၈ အာမဇိသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ယောရှနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၄:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၈၄၄ ခ. ယေရောဗောင် ၂ သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ယဟောရှနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၄:၂၃

ယောနကျမ်းကို ယောန ရေးသားပြီးစီး ယောန ၁:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၈၂၉ သြဇိ (အာဇရိ) သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အာမဇိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၅:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၈၂၀ ခ. ယောလကျမ်းကို ရေးသားခဲ့ခြင်းဖြစ်နိုင် ယောလ ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၈၀၄ ခ. အာမုတ်ကျမ်းကို အာမုတ် ရေးသားပြီးစီး အာ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၉၂ ခ. ဇာခရိသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် အုပ်စိုး (၆ လ) ၄ ရာ. ၁၅:၈

ဘီ.စီ.အီး. ၇၉၁ ခ. ရှလ္လုံသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ဇာခရိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၅:၁၃၊ ၁၇

မေနဟင်သည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ရှလ္လုံနေရာတွင်ဆက်ခံ

ဘီ.စီ.အီး. ၇၈၀ ခ. ပေကဟိသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် မေနဟင်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၅:၂၃

ဘီ.စီ.အီး. ၇၇၈ ခ. ပေကာသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ပေကဟိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၅:၂၇

ဘီ.စီ.အီး. ၇၇၈ ခ. ဟေရှာယ စတင်ပရောဖက်ပြု ဟေရှာ. ၁:၁; ၆:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၇၇ ယောသံသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် သြဇိ (အာဇရိ) နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၅:၃၂၊ ၃၃

ဘီ.စီ.အီး. ၇၆၁ ခ. အာခတ်သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ယောသံနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၆:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၇၅၈ ခ. ဟောရှေသည် ဣသရေလဘုရင်အဖြစ် ‘စတင်နန်းထိုင်’ ၄ ရာ. ၁၅:၃၀

ဘီ.စီ.အီး. ၇၄၅ ဟေဇကိသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အာခတ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၁၈:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၇၄၅ ပ. ဟောရှေကျမ်းကို ဟောရှေ ရေးသားပြီးစီး ဟော. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၄၀ ဣသရေလနိုင်ငံကို အာရှုရိတိုက်ခိုက်ချေမှုန်းပြီး ရှမာရိမြို့ကိုသိမ်းပိုက် ၄ ရာ. ၁၇:၆၊ ၁၃၊ ၁၈

ဘီ.စီ.အီး. ၇၃၂ သနာခရိပ်သည် ယုဒပြည်ကို ချဉ်းနင်းဝင်ရောက် ၄ ရာ. ၁၈:၁၃

ဘီ.စီ.အီး. ၇၃၂ ပ. ဟေရှာယကျမ်းကို ဟေရှာယ ရေးသားပြီးစီး ဟေရှာ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၁၇ မ. မိက္ခာကျမ်းကို မိက္ခာ ရေးသားပြီးစီး မိ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၁၇ ခ. သုတ္တံကျမ်းကို ပြုစုပြီးစီး သု. ၂၅:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၇၁၆ မနာရှေသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ဟေဇကိနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၂၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၆၁ အာမုန်သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် မနာရှေနေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၂၁:၁၉

ဘီ.စီ.အီး. ၆၅၉ ယောရှိသည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် အာမုန်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၂၂:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၄၈ မ. ဇေဖနိကျမ်းကို ဇေဖနိ ရေးသားပြီးစီး ဇေ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၄၇ ပရောဖက်အဖြစ် ယေရမိ ခန့်အပ်ခံရ ယေ. ၁:၁၊ ၂၊ ၉၊ ၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၆၃၂ မ. နာဟုံကျမ်းကို နာဟုံ ရေးသားပြီးစီး နာ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၃၂ ခါလဒဲနှင့် မေဒိလက်ချက်ဖြင့် နိနေဝေမြို့ကျရှုံး နာ. ၃:၇

ယခု ဗာဗုလုန်သည် တတိယမြောက် ကမ္ဘာ့အာဏာစက်ဖြစ်လာရန် အကြောင်းပေါ်

ဘီ.စီ.အီး. ၆၂၈ ယောရှိကိုဆက်ခံသူ၊ ယောခတ်သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ်အုပ်စိုး ၄ ရာ. ၂၃:၃၁

ယောယကိမ်သည် ယုဒဘုရင်အဖြစ် ယောခတ်နေရာတွင်ဆက်ခံ ၄ ရာ. ၂၃:၃၆

ဘီ.စီ.အီး. ၆၂၈ ခ. ဟဗက္ကုတ်ကျမ်းကို ဟဗက္ကုတ် ရေးသားပြီးစီး ဟဗ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၂၅ နေဗုခဒ်နေဇာ (၂) သည် ဗာဗုလုန်ဘုရင်ဖြစ်လာ; ပထမနန်းစံနှစ်ကို ဘီ.စီ.အီး. ၆၂၄ နိသန်လမှ ရေတွက် ယေ. ၂၅:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၂၀ နေဗုခဒ်နေဇာသည် ယောယကိမ်ကို ဘဏ္ဍာပေးဆက်ရသောမင်းအဖြစ်ခန့်ထား ၄ ရာ. ၂၄:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၆၁၈ ယေခေါနိသည် ယောယကိမ်ပြီးနောက် ယုဒပြည်တွင် ဘုရင်ဖြစ်လာ ၄ ရာ. ၂၄:၆၊ ၈

ဘီ.စီ.အီး. ၆၁၇ နေဗုခဒ်နေဇာသည် ပထမအကြိမ် ဂျူးသုံ့ပန်းများကို ဗာဗုလုန်သို့ ခေါ်ဆောင်သွား ဒံ. ၁:၁-၄;

ဇေဒကိကို ယုဒဘုရင်အဖြစ်နန်းတင် ၄ ရာ. ၂၄:၁၂-၁၈

ဘီ.စီ.အီး. ၆၁၃ ယေဇကျေလ စတင်ပရောဖက်ပြု ယေဇ. ၁:၁-၃

ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၉ နေဗုခဒ်နေဇာ ယုဒပြည်သို့ တတိယအကြိမ်ချီတက်လာ; ယေရုရှလင်မြို့ကို စတင်ဝိုင်းရံတိုက်ခိုက် ၄ ရာ. ၂၅:၁၊ ၂

ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ ပဉ္စမလ (အာ့ဘ်လ) တွင် ဗိမာန်တော်ကို ဖြိုဖျက်ပြီး ယေရုရှလင်မြို့ ဖျက်ဆီးခံခဲ့ရ ၄ ရာ. ၂၅:၈-၁၀; ယေ. ၅၂:၁၂-၁၄

ခုနစ်လမြောက်လတွင် ဂျူးလူမျိုးများ ယုဒပြည်မှ ထွက်ပြေးကြ; ‘တစ်ပါးအမျိုးသားတို့၏ အချိန်ကာလ’ စတင် ၄ ရာ. ၂၅:၂၅၊ ၂၆; လု. ၂၁:၂၄

ယေရမိမြည်တမ်းကျမ်းကို ယေရမိရေးသား မြည်တမ်း နိဒါန်း၊ စက်ပ်တွားဂျင့် (LXX)

ဘီ.စီ.အီး. ၆၀၇ ခ. သြဗဒိကျမ်းကို သြဗဒိ ရေးသား သြ. ၁

ဘီ.စီ.အီး. ၅၉၁ ခ. ယေဇကျေလကျမ်းကို ယေဇကျေလ ရေးသားပြီးစီး ယေဇ. ၄၀:၁; ၂၉:၁၇

ဘီ.စီ.အီး. ၅၈၀ ၃ နှင့် ၄ ဓမ္မရာဇဝင်ကျမ်း၊ ယေရမိကျမ်းတို့ကို ရေးသားပြီးစီး ယေ. ၅၂:၃၁; ၄ ရာ. ၂၅:၂၇

ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၉ မေဒိနှင့် ပါးရှားလက်ချက်ဖြင့် ဗာဗုလုန်ကျရှုံး; မီဒို-ပါးရှားသည် စတုတ္ထမြောက် ကမ္ဘာ့အင်ပါယာဖြစ်လာ ဒံ. ၅:၃၀၊ ၃၁

ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၇ ပါးရှားဘုရင်ကုရုက ဂျူးလူမျိုးများ ယေရုရှလင်မြို့သို့ပြန်ရန် ခွင့်ပြုသည့်အမိန့်ထုတ်; ယေရုရှလင်မြို့ အနှစ် ၇၀ ကြာ လူဆိတ်ညံသည့်ကာလ အဆုံးသတ် ၆ ရာ. ၃၆:၂၂၊ ၂၃၊ ကဘ; ယေ. ၂၅:၁၂; ၂၉:၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၆ ခ. ဒံယေလကျမ်းကို ဒံယေလ ရေးသားပြီးစီး ဒံ. ၁၀:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၅၃၆ ဇေရုဗဗေလဦးဆောင်၍ ဗိမာန်တော်အုတ်မြစ်ချ ဧဇ. ၃:၈-၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၅၂၂ ဗိမာန်တော် တည်ဆောက်ခြင်းလုပ်ငန်း ပိတ်ပင်ခံရ ဧဇ. ၄:၂၃၊ ၂၄

ဘီ.စီ.အီး. ၅၂၀ ဟဂ္ဂဲကျမ်းကို ဟဂ္ဂဲ ရေးသားပြီးစီး ဟဂ္ဂဲ ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၅၁၈ ဇာခရိကျမ်းကို ဇာခရိ ရေးသားပြီးစီး ဇာ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၅၁၅ ဇေရုဗဗေလသည် ဒုတိယမြောက်ဗိမာန်တော်ကို ဆောက်လုပ်ပြီးစီး ဧဇ. ၆:၁၄၊ ၁၅

ဘီ.စီ.အီး. ၄၇၅ ခ. ဧသတာကျမ်းကို မော်ဒကဲ ရေးသားပြီးစီး ဧသ. ၃:၇; ၉:၃၂

ဘီ.စီ.အီး. ၄၆၈ ဧဇရနှင့် ယဇ်ပုရောဟိတ်များ ယေရုရှလင်မြို့သို့ ပြန်လာကြ ဧဇ. ၇:၇

ဘီ.စီ.အီး. ၄၆၀ ခ. ၁ နှင့် ၂ ရာဇဝင်ချုပ်၊ ဧဇရကျမ်းတို့ကို ဧဇရ ရေးသားပြီးစီး; ဆာလံကျမ်းကို နောက်ဆုံးပိတ်ပြုစုခြင်း ဧဇ. ၁:၁; ၆ ရာ. ၃၆:၂၂

ဘီ.စီ.အီး. ၄၅၅ နေဟမိဦးဆောင်၍ ယေရုရှလင်မြို့ရိုးကို ပြန်လည်တည်ဆောက်; သီတင်းပတ် ၇၀ ပရောဖက်ပြုချက် ပြည့်စုံရန်အစပြု နေ. ၁:၁; ၂:၁၊ ၁၁; ၆:၁၅; ဒံ. ၉:၂၄

ဘီ.စီ.အီး. ၄၄၃ ပ. နေဟမိကျမ်းကို နေဟမိ ရေးသားပြီးစီး နေ. ၅:၁၄

မာလခိကျမ်းကို မာလခိ ရေးသားပြီးစီး မာလ. ၁:၁

ဘီ.စီ.အီး. ၄၀၆ ယေရုရှလင်မြို့ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်း အပြီးသတ်ကြောင်းထင်ရှား ဒံ. ၉:၂၅

ဘီ.စီ.အီး. ၃၃၂ ပဉ္စမမြောက် ကမ္ဘာ့အင်ပါယာဖြစ်သော ဂရိသည် ယုဒပြည်ကိုအုပ်စိုး ဒံ. ၈:၂၁

ဘီ.စီ.အီး. ၂၈၀ ခ. ဂရိ စက်ပ်တွားဂျင့်ကျမ်း ကိုစတင်ရေး

ဘီ.စီ.အီး. ၁၆၅ ဂရိရုပ်တုဆင်းတုများနှင့် ညစ်ညမ်းခဲ့ပြီးနောက်ပိုင်း ဗိမာန်တော်ကို ပြန်လည်အပ်နှံ; အနုမောဒနာပွဲ [သမ္မာ] ယော. ၁၀:၂၂

ဘီ.စီ.အီး. ၆၃ ဆဋ္ဌမမြောက် ကမ္ဘာ့အာဏာစက်ဖြစ်သော ရောမသည် ယေရုရှလင်မြို့ကို အုပ်ချုပ် ယော. ၁၉:၁၅; ဗျာ. ၁၇:၁၀

ဘီ.စီ.အီး. ၃၇ ခ. ဟေရုဒ် (ရောမတို့၏ ခန့်အပ်ခံဘုရင်) သည် ယေရုရှလင်မြို့ကို သိမ်းပိုက်

ဘီ.စီ.အီး. ၂ နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန်နှင့် ယေရှုကို မွေးဖွား လု. ၁:၆၀; ၂:၇

စီ.အီး. ၂၉ ယောဟန်နှင့် ယေရှု မိမိတို့၏ဓမ္မအမှုကို စတင် လု. ၃:၁၊ ၂၊ ၂၃

စီ.အီး. ၃၃ နိသန် ၁၄– ယေရှုသည် ပဋိညာဉ်သစ်အတွက် အခြေခံယဇ်သကာဖြစ်လာ; နှက်တိုင်တင်ခံခဲ့ရ လု. ၂၂:၂၀; ၂၃:၃၃

နိသန် ၁၆: ယေရှု ရှင်ပြန်ထမြောက် မ. ၂၈:၁-၁၀

သိဝန် ၆၊ ပင်တေကုတ္တေပွဲ– ဝိညာဉ်တော်သွန်းလောင်း; ပေတရုသည် ဂျူးများ ခရစ်ယာန်အသင်းတော်ထဲဝင်နိုင်ရန် လမ်းဖွင့်ပေး တ. ၂:၁-၁၇၊ ၃၈

စီ.အီး. ၃၆ သီတင်းနှစ် ၇၀ ကြာသောအချိန် ကုန်ဆုံး; ကော်နေလိထံ ပေတရုလည်ပတ်၊ အရေဖျားလှီးခြင်းမခံသော ဦးဆုံးတစ်ပါးအမျိုးသား ခရစ်ယာန်အသင်းတော်ထဲဝင်လာ ဒံ. ၉:၂၄-၂၇; တ. ၁၀:၁၊ ၄၅

စီ.အီး. ၄၁ ခ. “မဿဲ” အမည်ရှိခရစ်ဝင်ကျမ်းကို မဿဲ ရေးသား

စီ.အီး. ၄၇ ခ.-၄၈ ပထမသာသနာပြုခရီးစဉ်ကို ပေါလုစတင် တ. ၁၃:၁–၁၄:၂၈

စီ.အီး. ၄၉ ခ. တစ်ပါးအမျိုးသား ယုံကြည်သူများ အရေဖျားလှီးရန်မလိုကြောင်း အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့က ဆုံးဖြတ် တ. ၁၅:၂၈၊ ၂၉

စီ.အီး. ၄၉ ခ.-၅၂ ပေါလု၏ ဒုတိယသာသနာပြုခရီးစဉ် တ. ၁၅:၃၆–၁၈:၂၂

စီ.အီး. ၅၀ ခ. ၁ သက်သာလောနိတ်ကျမ်းကို ကောရိန္သုမြို့မှ ပေါလု ရေးသား ၁ သက်. ၁:၁

စီ.အီး. ၅၁ ခ. ၂ သက်သာလောနိတ်ကျမ်းကို ကောရိန္သုမြို့မှ ပေါလု ရေးသား ၂ သက်. ၁:၁

စီ.အီး. ၅၀ ခ.-၅၂ ဂလာတိကျမ်းကို ကောရိန္သု သို့မဟုတ် ရှုရိပြည်အန္တိအုတ်မြို့မှ ပေါလု ရေးသား ဂလ. ၁:၁

စီ.အီး. ၅၂ ခ.-၅၆ ပေါလု၏ တတိယသာသနာပြုခရီးစဉ် တ. ၁၈:၂၃–၂၁:၁၉

စီ.အီး. ၅၅ ခ. ၁ ကောရိန္သုကျမ်းကို ဧဖက်မြို့မှနှင့် ၂ ကောရိန္သုကျမ်းကို မာကေဒေါနိမှနေ၍ ပေါလု ရေးသား ၁ ကော. ၁၅:၃၂; ၂ ကော. ၂:၁၂၊ ၁၃

စီ.အီး. ၅၆ ခ. ရောမကျမ်းကို ကောရိန္သုမြို့မှ ပေါလု ရေးသား ရော. ၁၆:၁

စီ.အီး. ၅၆ ခ.-၅၈ “လုကာ” အမည်ရှိခရစ်ဝင်ကျမ်းကို လုကာ ရေးသား လု. ၁:၁၊ ၂

စီ.အီး. ၆၀ ခ.-၆၁ ရောမမှနေ၍ ပေါလုရေးသောကျမ်းများ– ဧဖက် ဧ. ၃:၁

ဖိလိပ္ပိ ဖိ. ၄:၂၂

ကောလောသဲ ကော. ၄:၁၈

ဖိလေမုန် ဖိလေ. ၁

စီ.အီး. ၆၁ ခ. ဟေဗြဲကျမ်းကို ရောမမှနေ၍ ပေါလု ရေးသား ဟေဗြဲ ၁၃:၂၄; ၁၀:၃၄

တမန်တော်ကျမ်းကို ရောမမြို့တွင် လုကာရေးသားပြီးစီး

စီ.အီး. ၆၂ မ. ယေရှု၏ညီ ယာကုပ်သည် “ယာကုပ်” အမည်ရှိကျမ်းကို ယေရုရှလင်မြို့မှ ရေးသား ယာ. ၁:၁

စီ.အီး. ၆၀ ခ.-၆၅ “မာကု” အမည်ရှိခရစ်ဝင်ကျမ်းကို မာကု ရေးသား

စီ.အီး. ၆၁ ခ.-၆၄ ၁ တိမောသေကျမ်းကို မာကေဒေါနိမှ ပေါလု ရေးသား ၁ တိ. ၁:၃

တိတုကျမ်းကို မာကေဒေါနိမှ ပေါလု ရေးသား (?) တိ. ၁:၅

စီ.အီး. ၆၂ ခ.-၆၄ ၁ ပေတရုကျမ်းကို ဗာဗုလုန်မှ ပေတရု ရေးသား ၁ ပေ. ၁:၁; ၅:၁၃

စီ.အီး. ၆၄ ခ. ၂ ပေတရုကျမ်းကို ဗာဗုလုန်မှ ပေတရု ရေးသား (?) ၂ ပေ. ၁:၁

စီ.အီး. ၆၅ ခ. ၂ တိမောသေကျမ်းကို ရောမမှ ပေါလု ရေးသား ၂ တိ. ၄:၁၆-၁၈

ယေရှု၏ညီ ယုဒသည် “ယုဒ” ကျမ်းကို ရေးသည် ယု. ၁၊ ၁၇၊ ၁၈

စီ.အီး. ၇၀ ယေရုရှလင်မြို့နှင့် ဗိမာန်တော်ကို ရောမတို့ဖျက်ဆီးခဲ့ ဒံ. ၉:၂၇; မ. ၂၃:၃၇၊ ၃၈; လု. ၁၉:၄၂-၄၄

စီ.အီး. ၉၆ ခ. ဗျာဒိတ်ကျမ်းကို ပတ်မုကျွန်းတွင် ယောဟန် ရေးသား ဗျာ. ၁:၉

စီ.အီး. ၉၈ ခ. “ယောဟန်” အမည်ရှိခရစ်ဝင်ကျမ်းနှင့် ၁၊ ၂၊ ၃ ယောဟန်ကျမ်းတို့ကို ယောဟန် ရေးသား; ကျမ်းစာရေးသားမှု ပြီးစီး ယော. ၂၁:၂၂၊ ၂၃

စီ.အီး. ၁၀၀ ခ. နောက်ဆုံးတမန်တော်ဖြစ်သော ယောဟန်သေဆုံး ၂ သက်. ၂:၇

သတိပြုပါ– ဤရက်စွဲများထဲမှ အများစုသည် အခိုင်အမာအတည်ပြုထားသောရက်စွဲများဖြစ်သော်လည်း တချို့မှာမူ သက်သေသာဓကများပေါ် အခြေခံကာ အနီးစပ်ဆုံး ခန့်မှန်းသည့်ရက်စွဲများဖြစ်သည်ကို စိတ်ထဲထားသင့်သည်။ ဤဇယား၏ရည်ရွယ်ချက်မှာ အဖြစ်အပျက်တစ်ခုစီကို မပြောင်းလွဲသာသည့် ရက်စွဲတပ်ပေးနေခြင်းမဟုတ်ဘဲ အချိန်ရေစီးကြောင်းတွင် အဖြစ်အပျက်များဖြစ်ပျက်ချိန်၊ ယင်းနှင့်ဆက်စပ်နေသည့် အဖြစ်အပျက်များကို ကျမ်းစာသင်သားများ သိမြင်စေရန် အကူအညီပေးဖို့ ဖြစ်သည်။

[စာမျက်နှာ ၁၉-၂၄ ပါ ဇယား]

ယေရှု၏ မြေကြီးအသက်တာမှ အဓိကအဖြစ်အပျက်များ

ရက်စွဲ အဖြစ်အပျက် ကျမ်းညွှန်း

ဘီ.စီ.အီး. ၃ ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန် မွေးဖွားမည်အကြောင်း ဇာခရိကို ကြိုပြောခဲ့ လု. ၁:၅-၂၅

ဘီ.စီ.အီး. ၂ ခ. ယုဒပြည်၊ နာဇရက်မြို့ ယေရှုမွေးဖွားမည်အကြောင်း ဧလိရှဗက်ထံ လည်ပတ်သော မာရိကိုကြိုပြော လု. ၁:၂၆-၅၆

ဘီ.စီ.အီး. ၂ ယုဒ တောင်တန်း ဒေသ နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန် မွေးဖွား; ၎င်းနောက် သူ၏တောနေဘဝ လု. ၁:၅၇-၈၀

ဘီ.စီ.အီး. ၂၊ အောက်တိုဘာ ၁ ခ. ဗက်လင်မြို့ အာဗြဟံ၊ ဒါဝိဒ်တို့၏မျိုးဆက် (အခြားအရာခပ်သိမ်းကို ဖြစ်တည်စေသည့် နှုတ်ကပါဌ်တော်) ယေရှု မွေးဖွားခြင်း မ. ၁:၁-၂၅ လု. ၂:၁-၇ ယော. ၁:၁-၅၊ ၉-၁၄

ဗက်လင်မြို့ အနီး ကောင်းကင်တမန်များ သတင်းကောင်းကြေညာ; သိုးထိန်းများ ကလေးငယ်ထံ လည်ပတ် လု. ၂:၈-၂၀

ဗက်လင်; ယေရုရှလင် (၈ ရက်မြောက်နေ့တွင်) ယေရှုကို အရေဖျားလှီးပေးခဲ့၊ (ရက် ၄၀ လွန်ပြီးနောက်) ဗိမာန်တော်၌ပေးဆက် လု. ၂:၂၁-၃၈

ဘီ.စီ.အီး. ၁ သို့မဟုတ် စီ.အီး. ၁ ယေရုရှလင်; ဗက်လင်; နာဇရက် နက္ခတ်ဆရာများ; အီဂျစ်ပြည်သို့ထွက်ပြေး; ကလေးငယ်များအသတ်ခံရ; ယေရှုပြန်လာ မ. ၂:၁-၂၃ လု. ၂:၃၉၊ ၄၀

စီ.အီး. ၁၂ ယေရုရှလင် ဆယ့်နှစ်နှစ်သားယေရှု ပသခါပွဲတက်; အိမ်ပြန် လု. ၂:၄၁-၅၂

၂၉၊ နွေဦးရာသီ တောကန္တာရ၊ ယော်ဒန် နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန်၏ ဓမ္မအမှု မ. ၃:၁-၁၂ မာ. ၁:၁-၈ လု. ၃:၁-၁၈ ယော. ၁:၆-၈၊ ၁၅-၂၈

ယေရှု၏ဓမ္မအမှုအစ

၂၉၊ ဆောင်းဦးပေါက် ယော်ဒန်မြစ် ယေရှုနှစ်ခြင်းခံပြီး ဘိသိက်ခံရခြင်း၊ လူသားတစ်ဦးအဖြစ် ဒါဝိဒ်မင်းမျိုးမှ မွေးဖွားလာသော်လည်း ဘုရားသခင်၏သားအဖြစ် ကြေညာခံရ မ. ၃:၁၃-၁၇ မာ. ၁:၉-၁၁ လု. ၃:၂၁-၃၇ ယော. ၁:၃၂-၃၄

ယုဒတော ယေရှု အစာရှောင်ခြင်းနှင့် သွေးဆောင်ခံရခြင်း မ. ၄:၁-၁၁ မာ. ၁:၁၂၊ ၁၃ လု. ၄:၁-၁၃

ယော်ဒန်တစ်ဖက် ဗေသနိ ယေရှုနှင့်ပတ်သက်၍ နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန်၏ သက်သေခံချက် ယော. ၁:၁၅၊ ၂၉-၃၄

ယော်ဒန်ချိုင့်ဝှမ်း အထက်ပိုင်း ယေရှု၏ ဦးဆုံးတပည့်များ ယော. ၁:၃၅-၅၁

ဂါလိလဲပြည် ကာနမြို့; ကပေရနောင်မြို့ ယေရှု၏ ဦးဆုံးအံ့ဖွယ်အမှု; ကပေရနောင်မြို့သို့ ကိုယ်တော်လည်ပတ် ယော. ၂:၁-၁၂

၃၀၊ ပသခါပွဲ ယေရုရှလင် ပသခါပွဲ; ဗိမာန်တော်မှ ကုန်သည်များကို မောင်းထုတ် ယော. ၂:၁၃-၂၅

ယေရုရှလင် နိကောဒင်နှင့် ယေရှုဆွေးနွေးခြင်း ယော. ၃:၁-၂၁

ယုဒပြည်; အဲနုန်အရပ် ယေရှု၏တပည့်များ နှစ်ခြင်းပေး; ယောဟန်ဆုတ်ယုတ် ယော. ၃:၂၂-၃၆

တိဗေရိအိုင် ယောဟန် ထောင်ချခံရ; ဂါလိလဲပြည်သို့ ယေရှုထွက်ခွာ မ. ၄:၁၂; ၁၄:၃-၅ မာ. ၁:၁၄; ၆:၁၇-၂၀ လု. ၃:၁၉၊ ၂၀; လု. ၄:၁၄ ယော. ၄:၁-၃

ရှမာရိပြည်ရှိ ရှုခါမြို့ ဂါလိလဲပြည်သို့သွားရာလမ်းတွင် ရှမာရိလူများကို ယေရှု သွန်သင်ပေး ယော. ၄:၄-၄၃

ဂါလိလဲပြည်တွင် ယေရှု၏ ကြီးစွာသောဓမ္မအမှု

ဂါလိလဲပြည် “ကောင်းကင်နိုင်ငံတော်သည် တည်လုနည်းပြီ” ဟူ၍ ဦးဆုံးကြေညာ မ. ၄:၁၇ မာ. ၁:၁၄၊ ၁၅ လု. ၄:၁၄၊ ၁၅ ယော. ၄:၄၄၊ ၄၅

နာဇရက်မြို့; ကာနမြို့; ကပေရနောင်မြို့ ယောက်ျားလေးကို ကုသပေး; မိမိ၏တာဝန်ကိုရှင်းပြ; ငြင်းပယ်ခြင်းခံရ; ကပေရနောင်မြို့သို့ ပြောင်းရွှေ့ မ. ၄:၁၃-၁၆ လု. ၄:၁၆-၃၁ ယော. ၄:၄၆-၅၄

ဂါလိလဲပင်လယ်၊ ကပေရနောင်မြို့ အနီး ရှိမုန်၊ အန္ဒြေ၊ ယာကုပ်နှင့် ယောဟန်တို့ကို ခေါ်ခြင်း မ. ၄:၁၈-၂၂ မာ. ၁:၁၆-၂၀ လု. ၅:၁-၁၁

ကပေရနောင်မြို့ နတ်ဆိုးစွဲသူနှင့် ပေတရုယောက္ခမအပါအဝင် အခြားသူများကို ကုသပေး မ. ၈:၁၄-၁၇ မာ. ၁:၂၁-၃၄ လု. ၄:၃၁-၄၁

ဂါလိလဲပြည် ယခုခေါ်ထားသော လေးယောက်နှင့်အတူ ဂါလိလဲပြည်သို့ ပထမဦးဆုံးခရီးစဉ် မ. ၄:၂၃-၂၅ မာ. ၁:၃၅-၃၉ လု. ၄:၄၂၊ ၄၃

ဂါလိလဲပြည် အနူသည်ကို ကုသပေး; ယေရှုထံသို့ လူများစွာ စုရုံးရောက်ရှိလာ မ. ၈:၁-၄ မာ. ၁:၄၀-၄၅ လု. ၅:၁၂-၁၆

ကပေရနောင်မြို့ လက်ခြေသေသူကို ကုသပေး မ. ၉:၁-၈ မာ. ၂:၁-၁၂ လု. ၅:၁၇-၂၆

ကပေရနောင်မြို့ မဿဲကိုခေါ်ယူခြင်း; အခွန်ခံများနှင့်အတူ စားသောက် မ. ၉:၉-၁၇ မာ. ၂:၁၃-၂၂ လု. ၅:၂၇-၃၉

ယုဒပြည် ယုဒ တရားဇရပ်များ၌ ဟောပြော လု. ၄:၄၄

၃၁၊ ပသခါပွဲ ယေရုရှလင် ပွဲတော်တက်ရောက်; လူတစ်ယောက်ကို ကုသပေး; ဖာရိရှဲများကို အပြစ်တင်ဆုံးမ ယော. ၅:၁-၄၇

ယေရုရှလင်မြို့မှ အပြန် (?) တပည့်တော်များက ဥပုသ်နေ့တွင် စပါးနှံများကို ဆွတ်စားကြ မ. ၁၂:၁-၈ မာ. ၂:၂၃-၂၈ လု. ၆:၁-၅

ဂါလိလဲပြည်; ဂါလိလဲပင်လယ် ဥပုသ်နေ့တွင် လက်သေသူကို ကုသပေး; ကမ်းနားတွင် အနားယူ; ကုသပေးမှုများ မ. ၁၂:၉-၂၁ မာ. ၃:၁-၁၂ လု. ၆:၆-၁၁

ကပေရနောင်မြို့အနီးရှိတောင်တန်း တမန်တော် ၁၂ ပါးကို ရွေးချယ် မာ. ၃:၁၃-၁၉ လု. ၆:၁၂-၁၆

ကပေရနောင်မြို့ အနီး တောင်ပေါ်ဒေသနာ မ. ၅:၁–၇:၂၉ လု. ၆:၁၇-၄၉

ကပေရနောင်မြို့ တပ်မှူး၏ကျွန်ကို ကုသပေး မ. ၈:၅-၁၃ လု. ၇:၁-၁၀

နာဣနမြို့ မုဆိုးမသားကို ရှင်ပြန်ထမြောက်စေ လု. ၇:၁၁-၁၇

ဂါလိလဲပြည် ထောင်ကျနေသောယောဟန်က ယေရှုထံ တပည့်များကိုစေလွှတ် မ. ၁၁:၂-၁၉ လု. ၇:၁၈-၃၅

ဂါလိလဲပြည် မြို့များကို ပြစ်တင်ရှုတ်ချ; သူငယ်များကို ဗျာဒိတ်တော်ဖော်ပြ; ကြင်နာစွာ ထမ်းပိုးတင် မ. ၁၁:၂၀-၃၀

ဂါလိလဲပြည် အပြစ်ရှိသောအမျိုးသမီးက ခြေတော်ကို ဆီဖြင့်လိမ်း; ကြွေးတင်သူများ၏ ပုံဥပမာ လု. ၇:၃၆-၅၀

ဂါလိလဲပြည် ၁၂ ပါးနှင့်အတူ ဂါလိလဲပြည်တွင် ဒုတိယအကြိမ် ဟောပြောသည့်ခရီးစဉ် လု. ၈:၁-၃

ဂါလိလဲပြည် နတ်ဆိုးစွဲသူကို ကုသပေး; ဗေလဇေဗုလနှင့် တစ်ဖွဲ့တည်းဖြစ်သည်ဟု စွပ်စွဲကြ မ. ၁၂:၂၂-၃၇ မာ. ၃:၁၉-၃၀

ဂါလိလဲပြည် ကျမ်းတတ်များနှင့် ဖာရိရှဲများ နိမိတ်လက္ခဏာတစ်ခုတောင်းကြ မ. ၁၂:၃၈-၄၅

ဂါလိလဲပြည် ခရစ်တော်၏တပည့်များသည် ကိုယ်တော့်ဆွေမျိုး နီးစပ်များဖြစ် မ. ၁၂:၄၆-၅၀ မာ. ၃:၃၁-၃၅ လု. ၈:၁၉-၂၁

ဂါလိလဲပင်လယ် ပုံဥပမာများ– မျိုးစေ့ကြဲသူ၊ တောမျိုးစေ့၊ အခြား; ရှင်းပြချက်များ မ. ၁၃:၁-၅၃ မာ. ၄:၁-၃၄ လု. ၈:၄-၁၈

ဂါလိလဲပင်လယ် အိုင်တစ်ဖက်ကူးစဉ် မုန်တိုင်းငြိမ်စေခြင်း မ. ၈:၁၈၊ ၂၃-၂၇ မာ. ၄:၃၅-၄၁ လု. ၈:၂၂-၂၅

ဂါဒရ၊ ဂါလိလဲ ပင်လယ်၏ အရှေ့ တောင်ဘက် နတ်ဆိုးစွဲသူနှစ်ဦးကို ကုသပေးခဲ့; နတ်ဆိုးများ ဝက်များထဲသို့ဝင်ပူး မ. ၈:၂၈-၃၄ မာ. ၅:၁-၂၀ လု. ၈:၂၆-၃၉

ကပေရနောင်မြို့တွင် ဖြစ်နိုင် ယာဣရုသမီး ရှင်ပြန်ထမြောက်; အမျိုးသမီးတစ်ဦးကို ကုသခဲ့ မ. ၉:၁၈-၂၆ မာ. ၅:၂၁-၄၃ လု. ၈:၄၀-၅၆

ကပေရနောင်မြို့ (?) မျက်မမြင်နှစ်ဦးနှင့် နတ်ဆိုးစွဲသောလူအ,ကို ကုသပေး မ. ၉:၂၇-၃၄

နာဇရက် ကြီးပြင်းလာရာမြို့သို့ ပြန်လည်ပတ် ထပ်၍ ငြင်းပယ်ခံရ မ. ၁၃:၅၄-၅၈ မာ. ၆:၁-၆

ဂါလိလဲပြည် ဂါလိလဲပြည်သို့ တတိယအကြိမ်ခရီးစဉ်၊ တမန်တော်များကို စေလွှတ်ကာတိုးချဲ့ မ. ၉:၃၅–၁၁:၁ မာ. ၆:၆-၁၃ လု. ၉:၁-၆

တိဗေရိအိုင် နှစ်ခြင်းဆရာယောဟန် ခေါင်းဖြတ်ခံရ; ဟေရုဒ် အပြစ်ကျူးလွန်ထား၍ ကြောက်ရွံ့ မ. ၁၄:၁-၁၂ မာ. ၆:၁၄-၂၉ လု. ၉:၇-၉

၃၂၊ ပသခါပွဲ ကျင်းပခါနီး (ယောဟန် ၆:၄) ကပေရနောင်မြို့ (?); ဂါလိလဲပင်လယ်၏ အရှေ့မြောက်ဘက် တမန်တော်များ ဟောပြောခြင်းခရီးစဉ်မှ ပြန်လာကြ; လူ ၅,၀၀၀ ကိုကျွေးမွေး မ. ၁၄:၁၃-၂၁ မာ. ၆:၃၀-၄၄ လု. ၉:၁၀-၁၇ ယော. ၆:၁-၁၃

ဂါလိလဲပင်လယ်၏ အရှေ့မြောက်ဘက်; ဂင်္နေသရက် ယေရှုကို မင်းမြှောက်ရန် ကြိုးစားကြ; ကိုယ်တော်ရေပေါ်လမ်းလျှောက်; ကုသပေး မ. ၁၄:၂၂-၃၆ မာ. ၆:၄၅-၅၆ ယော. ၆:၁၄-၂၁

ကပေရနောင်မြို့ “ကောင်းကင်မှမုန့်” ဖြစ်ကြောင်းဖော်ပြ; တပည့်တော်များစွာ စွန့်ခွာကြ ယော. ၆:၂၂-၇၁

၃၂၊ ပသခါပွဲ ပြီးနောက် ကပေရနောင်မြို့ တွင်ဖြစ်နိုင် ဘုရားသခင့်နှုတ်ကပါဌ်တော်ကို အချည်းနှီး ဖြစ်စေသည့် ထုံးတမ်းစဉ်လာများ မ. ၁၅:၁-၂၀ မာ. ၇:၁-၂၃ ယော. ၇:၁

ဖိုနီးရှား; ဒေကာပေါလိ တုရုမြို့အနီး၊ ဇိဒုန်; ထို့နောက် ဒေကာပေါလိသို့; လူ ၄,၀၀၀ ကိုကျွေးမွေးခဲ့ မ. ၁၅:၂၁-၃၈ မာ. ၇:၂၄–၈:၉

မာဂဒါလ ဇဒ္ဒုကဲနှင့် ဖာရိရှဲတို့ နိမိတ်လက္ခဏာတစ်ခုကို ပြန်တောင်းခံကြ မ. ၁၅:၃၉–၁၆:၄ မာ. ၈:၁၀-၁၂

ဂါလိလဲပင်လယ် အရှေ့မြောက်ဘက်; ဗက်ဇဲဒမြို့ ဖာရိရှဲတို့၏တဆေးကိုရှောင်ရန် သတိပေး; မျက်မမြင်သူကို ကုသပေး မ. ၁၆:၅-၁၂ မာ. ၈:၁၃-၂၆

ဖိလိပ္ပိ ကဲသရိမြို့ မေရှိယသခင် ယေရှု; သေခြင်းနှင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းအကြောင်းကြိုပြော မ. ၁၆:၁၃-၂၈ မာ. ၈:၂၇–၉:၁ လု. ၉:၁၈-၂၇

ဟေရမုန်တောင်တွင် ဖြစ်နိုင် ပေတရု၊ ယာကုပ်နှင့် ယောဟန်တို့ရှေ့ ကိုယ်ယောင်ထွန်းလင်းခြင်း မ. ၁၇:၁-၁၃ မာ. ၉:၂-၁၃ လု. ၉:၂၈-၃၆

ဖိလိပ္ပိ ကဲသရိမြို့ တပည့်တော်များ မကုသနိုင်သော နတ်ဆိုးစွဲနေသူကို ကုသပေး မ. ၁၇:၁၄-၂၀ မာ. ၉:၁၄-၂၉ လု. ၉:၃၇-၄၃

ဂါလိလဲပြည် မိမိ၏သေခြင်းနှင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းအကြောင်း ထပ်၍ပြော မ. ၁၇:၂၂၊ ၂၃ မာ. ၉:၃၀-၃၂ လု. ၉:၄၃-၄၅

ကပေရနောင်မြို့ အခွန်ပေးရန်ငွေကို အံ့ဖွယ်နည်းဖြင့် ရရှိစေ မ. ၁၇:၂၄-၂၇

ကပေရနောင်မြို့ နိုင်ငံတော်တွင် အကြီးမြတ်ဆုံးသူ; အပြစ်များကို ဖြေရှင်းခြင်း; ကရုဏာ မ. ၁၈:၁-၃၅ မာ. ၉:၃၃-၅၀ လု. ၉:၄၆-၅၀

ဂါလိလဲပြည်; ရှမာရိ သကေနေပွဲအတွက် ဂါလိလဲမှထွက်ခွာ; ဓမ္မအမှု လုပ်ငန်းအတွက် အရာရာကိုဘေးဖယ် မ. ၈:၁၉-၂၂ လု. ၉:၅၁-၆၂ ယော. ၇:၂-၁၀

ယုဒနယ်တွင် ယေရှု၏ နောက်ပိုင်းဓမ္မအမှု

၃၂၊ သကေနေပွဲ ယေရုရှလင်မြို့ သကေနေပွဲတွင် လူအုပ်ကို ယေရှုသွန်သင်ခြင်း ယော. ၇:၁၁-၅၂

ယေရုရှလင်မြို့ ပွဲတော်ပြီးနောက် သွန်သင်ခြင်း; မျက်မမြင်ကို ကုသပေး ယော. ၈:၁၂–၉:၄၁

ယုဒပြည်တွင်ဖြစ်နိုင် တပည့်တော် ၇၀ ကို ဟောပြောရန်စေလွှတ်; သူတို့ပြန်ရောက်ရှိလာ၊ မှတ်တမ်းပေးကြ လု. ၁၀:၁-၂၄

ယုဒပြည်; ဗေသနိ ကိုယ်နှင့်စပ်ဆိုင်သူစိတ်ထားရှိ ရှမာရိအကြောင်း ပြောပြ; မာရိနှင့် မာသအိမ်တွင် လု. ၁၀:၂၅-၄၂

ယုဒပြည်တွင်ဖြစ်နိုင် စံပြဆုပတ္ထနာအကြောင်း ပြန်လည်သင်ကြားပြ; မဆုတ်မနစ်တောင်းလျှောက်ခြင်း လု. ၁၁:၁-၁၃

ယုဒပြည်တွင်ဖြစ်နိုင် မှားယွင်းသောစွပ်စွဲချက်ကို ပြန်လည်ချေပ; ဆိုးညစ်သောလူမျိုးကို ဖော်ထုတ်ပြ လု. ၁၁:၁၄-၃၆

ယုဒပြည်တွင်ဖြစ်နိုင် ဖာရိရှဲ၏ စားသောက်ပွဲတွင်၊ အရေခြုံမှုကို ယေရှု ပြစ်တင်ရှုတ်ချ လု. ၁၁:၃၇-၅၄

ယုဒပြည်တွင် ဖြစ်နိုင် ဘုရားသခင်၏ ဂရုစိုက်စောင့်ရှောက်မှုအကြောင်း ဟောပြော; သစ္စာရှိဘဏ္ဍာစိုး လု. ၁၂:၁-၅၉

ယုဒပြည်တွင်ဖြစ်နိုင် ဥပုသ်နေ့တွင် မသန်မစွမ်းအမျိုးသမီးအား ကုသပေး; ပုံဥပမာ သုံးခု လု. ၁၃:၁-၂၁

၃၂၊ အပ်နှံပွဲ ယေရုရှလင်မြို့ အပ်နှံပွဲသို့ ယေရှုတက်ရောက်; ကောင်းသောသိုးထိန်း ယော. ၁၀:၁-၃၉

ယော်ဒန်မြစ်အရှေ့ဘက် ယေရှု၏ နောက်ပိုင်းဓမ္မအမှု

ယော်ဒန်မြစ်တစ်ဖက် လူများစွာ ယေရှုကို ယုံကြည်လာကြ ယော. ၁၀:၄၀-၄၂

ပေရိယနယ် (ယော်ဒန် မြစ်တစ်ဖက်) မြို့များ၊ ရွာများတွင်သွန်သင်ကာ ယေရုရှလင်မြို့သို့ ဦးတည်ခရီးသွား လု. ၁၃:၂၂

ပေရိယနယ် နိုင်ငံတော်တံခါးဝ; ဟေရုဒ်၏ခြိမ်းခြောက်မှု; နေအိမ် လူဆိတ်ညံလျက်ရှိမည် လု. ၁၃:၂၃-၃၅

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် စိတ်နှိမ့်ချမှု; စားသောက်ပွဲကြီး ပုံဥပမာ လု. ၁၄:၁-၂၄

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် တပည့်ဖြစ်ခြင်းဆိုင်ရာ ပေးဆပ်ရမည်ကို တွက်ချက်ထားခြင်း လု. ၁၄:၂၅-၃၅

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် ပုံဥပမာများ– ပျောက်သောသိုး၊ ပျောက်သောငွေ၊ ဖြုန်းတီးသောသား လု. ၁၅:၁-၃၂

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် ပုံဥပမာများ– မဖြောင့်မတ်သော ဘဏ္ဍာစိုး၊ သူဌေးနှင့် လာဇရု လု. ၁၆:၁-၃၁

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် ခွင့်လွှတ်ခြင်းနှင့် ယုံကြည်ခြင်း; ဝတ်ပြေရုံမျှသာရှိသောကျွန်များ လု. ၁၇:၁-၁၀

ဗေသနိ ယေရှု လာဇရုကို ရှင်ပြန်ထမြောက်ပေး ယော. ၁၁:၁-၄၆

ယေရုရှလင်မြို့; ဧဖရိမ် ယေရှုနှင့်ပတ်သက်သော ကယာဖ၏အကြံပြုချက်; ယေရှုထွက်ကြွတော်မူ ယော. ၁၁:၄၇-၅၄

ရှမာရိ; ဂါလိလဲပြည် ရှမာရိနှင့် ဂါလိလဲပြည်သို့သွားရာလမ်းတွင် ကုသ၊ သွန်သင်ပေး လု. ၁၇:၁၁-၃၇

ရှမာရိ သို့မဟုတ် ဂါလိလဲပြည် ပုံဥပမာများ– မရမကတောင်းဆိုသော မုဆိုးမ၊ ဖာရိရှဲနှင့် အခွန်ခံ လု. ၁၈:၁-၁၄

ပေရိယနယ် ပေရိယနယ်သို့ တစ်ဖန်ပြန်သွား; ကွာရှင်းခြင်းအကြောင်း သွန်သင်ပေး မ. ၁၉:၁-၁၂ မာ. ၁၀:၁-၁၂

ပေရိယနယ် ကလေးများကို လက်ခံ၍ ကောင်းချီးပေး မ. ၁၉:၁၃-၁၅ မာ. ၁၀:၁၃-၁၆ လု. ၁၈:၁၅-၁၇

ပေရိယနယ် ကြွယ်ဝသောလူငယ်; စပျစ်ဥယျာဉ်မှ လုပ်သားများ ပုံဥပမာ မ. ၁၉:၁၆– ၂၀:၁၆ မာ. ၁၀:၁၇-၃၁ လု. ၁၈:၁၈-၃၀

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် ယေရှုသည် မိမိ၏သေခြင်းနှင့် ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်းအကြောင်း တတိယအကြိမ်ကြိုပြော မ. ၂၀:၁၇-၁၉ မာ. ၁၀:၃၂-၃၄ လု. ၁၈:၃၁-၃၄

ပေရိယနယ်တွင် ဖြစ်နိုင် ယာကုပ်နှင့် ယောဟန်တို့အတွက် နိုင်ငံတော်တွင် နေရာတောင်းဆို မ. ၂၀:၂၀-၂၈ မာ. ၁၀:၃၅-၄၅

ယေရိခေါ ယေရိခေါမြို့ကို ဖြတ်သွားစဉ် မျက်မမြင်နှစ်ဦးကို ကုသပေး; ဇက္ခဲအိမ်သို့လည်ပတ်; မိုင်နာ တစ်ဆယ် ပုံဥပမာ မ. ၂၀:၂၉-၃၄ မာ. ၁၀:၄၆-၅၂ လု. ၁၈:၃၅– ၁၉:၂၈

ယေရုရှလင်မြို့တွင် ယေရှု၏နောက်ဆုံးဓမ္မအမှု

နိသန် ၈၊ ၃၃ ဗေသနိ ပသခါပွဲမတိုင်မီ ခြောက်ရက်အလိုတွင် ဗေသနိရွာသို့ရောက်ရှိ ယော. ၁၁:၅၅–၁၂:၁

နိသန် ၉ ဗေသနိ အနူသည်ရှိမုန်အိမ်တွင် စားသောက်; မာရိ ယေရှုကို ဆီမွှေးလောင်း; ယေရှုနှင့်လာဇရုကို ဂျူးများလာကြည့်ကြ မ. ၂၆:၆-၁၃ မာ. ၁၄:၃-၉ ယော. ၁၂:၂-၁၁

ဗေသနိ- ယေရုရှလင်မြို့ ယေရုရှလင်မြို့သို့ ခရစ်တော် အောင်မြင်စွာ ဝင်ရောက် မ. ၂၁:၁-၁၁၊ ၁၄-၁၇ မာ. ၁၁:၁-၁၁ လု. ၁၉:၂၉-၄၄ ယော. ၁၂:၁၂-၁၉

နိသန် ၁၀ ဗေသနိ- ယေရုရှလင်မြို့ အသီးမသီးသော သင်္ဘောသဖန်းပင်ကို ကျိန်ဆို; ဗိမာန်တော်ကို ဒုတိယအကြိမ်သန့်စင်ခြင်း မ. ၂၁:၁၈၊ ၁၉၊ ၁၂၊ ၁၃ မာ. ၁၁:၁၂-၁၇ လု. ၁၉:၄၅၊ ၄၆

ယေရုရှလင်မြို့ ယဇ်ပုရောဟိတ်အကြီးနှင့် ကျမ်းတတ်များ ယေရှုကိုသတ်ရန် ကြံစည်ကြ မာ. ၁၁:၁၈၊ ၁၉ လု. ၁၉:၄၇၊ ၄၈

ယေရုရှလင်မြို့ ဂရိလူမျိုးများနှင့် ဆွေးနွေး; ဂျူးများ မယုံကြည်ကြ ယော. ၁၂:၂၀-၅၀

နိသန် ၁၁ ဗေသနိ- ယေရုရှလင်မြို့ အသီးမသီးသော သင်္ဘောသဖန်းပင် သွေ့ခြောက်နေသည်ကို တွေ့ရ မ. ၂၁:၁၉-၂၂ မာ. ၁၁:၂၀-၂၅

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် ခရစ်တော်၏ အခွင့်အာဏာနှင့်ပတ်သက်၍ မေးခွန်းထုတ်ကြ; သားနှစ်ဦး ပုံဥပမာ မ. ၂၁:၂၃-၃၂ မာ. ၁၁:၂၇-၃၃ လု. ၂၀:၁-၈

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် ဆိုးသွမ်းသော စပျစ်ဥယျာဉ်လုပ်သားများနှင့် လက်ထပ်မင်္ဂလာပွဲ ပုံဥပမာများ မ. ၂၁:၃၃–၂၂:၁၄ မာ. ၁၂:၁-၁၂ လု. ၂၀:၉-၁၉

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် အခွန်၊ ရှင်ပြန်ထမြောက်ခြင်း၊ ပညတ်တရား အကြောင်းမေးခွန်းမေး၍ အကွက်ဆင်ကြ မ. ၂၂:၁၅-၄၀ မာ. ၁၂:၁၃-၃၄ လု. ၂၀:၂၀-၄၀

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် မေရှိယမျိုးရိုးနှင့်ပတ်သက်၍ နှုတ်ဆိတ်သွား စေသော ယေရှု၏မေးခွန်း မ. ၂၂:၄၁-၄၆ မာ. ၁၂:၃၅-၃၇ လု. ၂၀:၄၁-၄၄

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် ကျမ်းတတ်နှင့် ဖာရိရှဲတို့ကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် ပြစ်တင်ရှုတ်ချ မ. ၂၃:၁-၃၉ မာ. ၁၂:၃၈-၄၀ လု. ၂၀:၄၅-၄၇

ယေရုရှလင်မြို့၊ ဗိမာန်တော် မုဆိုးမ၏ အနည်းငယ်သောအလှူငွေ မာ. ၁၂:၄၁-၄၄ လု. ၂၁:၁-၄

သံလွင်တောင် ယေရုရှလင်မြို့ ပျက်စီးခြင်း၊ ယေရှုရောက်ရှိခြင်းနှင့် အစီအစဉ်စနစ်ဆုံးခန်းအကြောင်း ကြိုဟော မ. ၂၄:၁-၅၁ မာ. ၁၃:၁-၃၇ လု. ၂၁:၅-၃၈

သံလွင်တောင် ပုံဥပမာများ– အပျိုကညာဆယ်ယောက်၊ ငွေ၊ သိုးနှင့်ဆိတ် မ. ၂၅:၁-၄၆

နိသန် ၁၂ ယေရုရှလင်မြို့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များက ယေရှုကိုသတ်ရန် ကြံစည်ကြ မ. ၂၆:၁-၅ မာ. ၁၄:၁၊ ၂ လု. ၂၂:၁၊ ၂

ယေရုရှလင်မြို့ ယေရှုကိုသစ္စာဖောက်ရန် ယဇ်ပုရောဟိတ်များနှင့် ယုဒ အပေးအယူလုပ် မ. ၂၆:၁၄-၁၆ မာ. ၁၄:၁၀၊ ၁၁ လု. ၂၂:၃-၆

နိသန် ၁၃ (ကြာသပတေး နေ့ မွန်းလွဲပိုင်း) ယေရုရှလင်မြို့အနီးနှင့် မြို့ထဲ၌ ပသခါပွဲအတွက် ပြင်ဆင်မှုများ မ. ၂၆:၁၇-၁၉ မာ. ၁၄:၁၂-၁၆ လု. ၂၂:၇-၁၃

နိသန် ၁၄ ယေရုရှလင်မြို့ ၁၂ ပါးနှင့်အတူ ပသခါပွဲကျင်းပ မ. ၂၆:၂၀၊ ၂၁ မာ. ၁၄:၁၇၊ ၁၈ လု. ၂၂:၁၄-၁၈

ယေရုရှလင်မြို့ တမန်တော်များ၏ခြေကို ယေရှု ဆေးပေး ယော. ၁၃:၁-၂၀

ယေရုရှလင်မြို့ သစ္စာဖောက်သူအဖြစ် ယုဒ ဖော်ထုတ်ခံရပြီး ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ မ. ၂၆:၂၁-၂၅ မာ. ၁၄:၁၈-၂၁ လု. ၂၂:၂၁-၂၃ ယော. ၁၃:၂၁-၃၀

ယေရုရှလင်မြို့ ၁၁ ပါးနှင့်အတူ ညစာစားပွဲကျင်းပ မ. ၂၆:၂၆-၂၉ မာ. ၁၄:၂၂-၂၅ လု. ၂၂:၁၉၊ ၂၀၊ ၂၄-၃၀ [၁ ကော. ၁၁: ၂၃-၂၅]

ယေရုရှလင်မြို့ ပေတရုငြင်းပယ်မည်ဖြစ်ပြီး တမန်တော်များကွဲလွင့်မည်အကြောင်း ကြိုပြော မ. ၂၆:၃၁-၃၅ မာ. ၁၄:၂၇-၃၁ လု. ၂၂:၃၁-၃၈ ယော. ၁၃:၃၁-၃၈

ယေရုရှလင်မြို့ အထောက်အမ; အပြန်အလှန်မေတ္တာ၊ ကြီးစွာသောဒုက္ခ; ယေရှု၏ဆုတောင်းချက် ယော. ၁၄:၁–၁၇:၂၆

ဂေသရှေမန် ဥယျာဉ်အတွင်း ပြင်းပြသောဝေဒနာ; ယေရှုအား သစ္စာဖောက်ခြင်းနှင့် ဖမ်းဆီးခြင်း မ. ၂၆:၃၀၊ ၃၆-၅၆ မာ. ၁၄:၂၆၊ ၃၂-၅၂ လု. ၂၂:၃၉-၅၃ ယော. ၁၈:၁-၁၂

ယေရုရှလင်မြို့ အန္န စစ်ဆေးမေးမြန်း; ကယာဖ၊ ဆဲန်ဟီဒရင်၌ စစ်ဆေး; ပေတရုငြင်းပယ် မ. ၂၆:၅၇–၂၇:၁ မာ. ၁၄:၅၃–၁၅:၁ လု. ၂၂:၅၄-၇၁ ယော. ၁၈:၁၃-၂၇

ယေရုရှလင်မြို့ သစ္စာဖောက်ယုဒ မိမိကိုယ်ကိုကြိုးဆွဲချ မ. ၂၇:၃-၁၀ [တ. ၁:၁၈၊ ၁၉]

ယေရုရှလင်မြို့ ပိလတ်ရှေ့၊ ထို့နောက် ဟေရုဒ်ရှေ့၊ ပြီးနောက် ပိလတ်ထံသို့တစ်ဖန် မ. ၂၇:၂၊ ၁၁-၁၄ မာ. ၁၅:၁-၅ လု. ၂၃:၁-၁၂ ယော. ၁၈:၂၈-၃၈

ယေရုရှလင်မြို့ ပိလတ်က လွှတ်ပေးဖို့ ကြိုးစားပြီးနောက် သေဒဏ်ပေးရန်အပ်ခဲ့ မ. ၂၇:၁၅-၃၀ မာ. ၁၅:၆-၁၉ လု. ၂၃:၁၃-၂၅ ယော. ၁၈:၃၉–၁၉:၁၆

(သောကြာနေ့  ညနေ ၃:၀၀  နာရီ၊ ခန့်) ဂေါလဂေါသ၊ ယေရုရှလင်မြို့ ညှဉ်းဆဲရာနှက်တိုင်တွင် ယေရှုသေဆုံး၊ တွဲဖက်အဖြစ်အပျက်များ မ. ၂၇:၃၁-၅၆ မာ. ၁၅:၂၀-၄၁ လု. ၂၃:၂၆-၄၉ ယော. ၁၉:၁၆-၃၀

ယေရုရှလင်မြို့ ယေရှု၏ခန္ဓာကို ညှဉ်းဆဲရာနှက်တိုင်မှချပြီး သင်္ဂြိုဟ် မ. ၂၇:၅၇-၆၁ မာ. ၁၅:၄၂-၄၇ လု. ၂၃:၅၀-၅၆ ယော. ၁၉:၃၁-၄၂

နိသန် ၁၅ ယေရုရှလင်မြို့ ယဇ်ပုရောဟိတ်များနှင့် ဖာရိရှဲများ သင်္ချိုင်းအတွက်အစောင့်ရယူ မ. ၂၇:၆၂-၆၆

နိသန် ၁၆ ယေရုရှလင်မြို့ နှင့် အနီးဝန်းကျင် ယေရှုထမြောက်ခြင်းနှင့် ထိုနေ့အဖြစ်အပျက်များ မ. ၂၈:၁-၁၅ မာ. ၁၆:၁-၈ လု. ၂၄:၁-၄၉ ယော. ၂၀:၁-၂၅

နိသန် ၁၆ ပ. ယေရုရှလင်မြို့; ဂါလိလဲ ယေရှုခရစ်၏ နောက်ပိုင်း ကိုယ်ယောင်ထင်ပြ ခြင်းများ မ. ၂၈:၁၆-၂၀ [၁ ကော. ၁၅:၅-၇] [တ. ၁:၃-၈] ယော. ၂၀:၂၆–၂၁:၂၅

အီယာ ၂၅ သံလွင်တောင်၊ ဗေသနိရွာအနီး ရှင်ပြန်ထမြောက်ပြီးနောက် ၄၀ မြောက်ရက်တွင် ယေရှု ကောင်းကင်တက် [တ. ၁:၉-၁၂] လု. ၂၄:၅၀-၅၃

[စာမျက်နှာ ၂၃ ပါ ဇယား]

ကျမ်းစာစောင်များ စာရင်းဇယား (အချို့ ရက်စွဲများ [နှင့် ရေးသည့်နေရာများ] သည် မသေချာပါ။ အမှတ်အသား ပ. သည် “ပြီးနောက်”; မ. သည် “မတိုင်မီ”; နှင့် ခ. သည် “ခန့်၊” သို့မဟုတ် “ဝန်းကျင်ခန့်” ကိုဆိုလိုပါသည်။)

ခေတ်သက္ကရာဇ်မတိုင်မီ (ဘီ.စီ.အီး.) ဟေဗြဲကျမ်းစာစောင်များ

ကျမ်းစာစောင်အမည် ကျမ်းရေးသူ ရေးသည့်နေရာ ရေးသားပြီးစီးချိန် ငုံမိသည့်ကာလ

ကမ္ဘာဦး မောရှေ တောကန္တာရ ၁၅၁၃ “အစအဦးမှ” ၁၆၅၇ အထိ

ထွက်မြောက်ရာ မောရှေ တောကန္တာရ ၁၅၁၂ ၁၆၅၇–၁၅၁၂

ဝတ်ပြုရာ မောရှေ တောကန္တာရ ၁၅၁၂ ၁ လ (၁၅၁၂)

တောလည်ရာ မောရှေ တောကန္တာရ/မောဘလွင်ပြင် ၁၄၇၃ ၁၅၁၂–၁၄၇၃

တရားဟောရာ မောရှေ မောဘလွင်ပြင် ၁၄၇၃ ၂ လ (၁၄၇၃)

ယောရှု ယောရှု ခါနာန် ၁၄၅၀ ခ. ၁၄၇၃–၁၄၅၀ ခ.

တရားသူကြီးမှတ်စာ ရှမွေလ ဣသရေလ ၁၁၀၀ ခ. ၁၄၅၀ ခ.–၁၁၂၀ ခ.

ရုသ ရှမွေလ ဣသရေလ ၁၀၉၀ ခ. တရားသူကြီးအုပ်ချုပ်သည့် ၁၁ နှစ်

၁ ဓမ္မရာဇဝင် ရှမွေလ; ဂဒ်; နာသန် ဣသရေလ ၁၀၇၈ ခ. ၁၁၈၀ ခ.–၁၀၇၈

၂ ဓမ္မရာဇဝင် ဂဒ်; နာသန် ဣသရေလ ၁၀၄၀ ခ. ၁၀၇၇–၁၀၄၀ ခ.

၃ နှင့် ၄ ဓမ္မရာဇဝင် ယေရမိ ယုဒ/အီဂျစ် ၅၈၀ ၁၀၄၀ ခ.–၅၈၀

၁ နှင့် ၂ ရာဇဝင်ချုပ် ဧဇရ ယေရုရှလင် (?) ၄၆၀ ခ. ၅ ရာ. ၉:၄၄ ပြီးနောက်၊ ၁၀၇၇–၅၃၇

ဧဇရ ဧဇရ ယေရုရှလင် ၄၆၀ ခ. ၅၃၇–၄၆၇ ခ.

နေဟမိ နေဟမိ ယေရုရှလင် ၄၄၃ ပ. ၄၅၆–၄၄၃ ပ.

ဧသတာ မော်ဒကဲ ရှုရှန်၊ ဧလံ ၄၇၅ ခ. ၄၉၃–၄၇၅ ခ.

ယောဘ မောရှေ တောကန္တာရ ၁၄၇၃ ခ. နှစ်ပေါင်း ၁၄၀ ကျော်အတွင်း

၁၆၅၇ နှင့် ၁၄၇၃

ဆာလံ ဒါဝိဒ်နှင့် အခြားသူများ ၄၆၀ ခ.

သုတ္တံ ရှောလမုန်; အာဂုရ; လေမွေလ ယေရုရှလင် ၇၁၇ ခ.

ဒေသနာ ရှောလမုန် ယေရုရှလင် ၁၀၀၀ မ.

ရှောလမုန်သီချင်း ရှောလမုန် ယေရုရှလင် ၁၀၂၀ ခ.

ဟေရှာယ ဟေရှာယ ယေရုရှလင် ၇၃၂ ပ. ၇၇၈ ခ.–၇၃၂ ပ.

ယေရမိ ယေရမိ ယုဒ/အီဂျစ် ၅၈၀ ၆၄၇–၅၈၀

ယေရမိမြည်တမ်း ယေရမိ ယေရုရှလင်မြို့အနီး ၆၀၇

ယေဇကျေလ ယေဇကျေလ ဗာဗုလုန် ၅၉၁ ခ. ၆၁၃–၅၉၁ ခ.

ဒံယေလ ဒံယေလ ဗာဗုလုန် ၅၃၆ ခ. ၆၁၈–၅၃၆ ခ.

ဟောရှေ ဟောရှေ ရှမာရိ (နယ်) ၇၄၅ ပ. ၈၀၄ မ.–၇၄၅ ပ.

ယောလ ယောလ ယုဒ ၈၂၀ ခ. (?)

အာမုတ် အာမုတ် ယုဒ ၈၀၄ ခ.

သြဗဒိ သြဗဒိ ၆၀၇ ခ.

ယောန ယောန ၈၄၄ ခ.

မိက္ခာ မိက္ခာ ယုဒ ၇၁၇ မ. ၇၇၇ ခ.–၇၁၇

နာဟုံ နာဟုံ ယုဒ ၆၃၂ မ.

ဟဗက္ကုတ် ဟဗက္ကုတ် ယုဒ ၆၂၈ ခ. (?)

ဇေဖနိ ဇေဖနိ ယုဒ ၆၄၈ မ.

ဟဂ္ဂဲ ဟဂ္ဂဲ ယေရုရှလင် ၅၂၀ ၁၁၂ ရက် (၅၂၀)

ဇာခရိ ဇာခရိ ယေရုရှလင် ၅၁၈ ၅၂၀–၅၁၈

မာလခိ မာလခိ ယေရုရှလင် ၄၄၃ ပ.

[စာမျက်နှာ ၂၄ ပါ ဇယား]

ကျမ်းစာစောင်များ စာရင်းဇယား (အချို့ ရက်စွဲများ [နှင့် ရေးသည့်နေရာများ] သည် မသေချာပါ။ အမှတ်အသား ပ. သည် “ပြီးနောက်”; မ. သည် “မတိုင်မီ”; နှင့် ခ. သည် “ခန့်၊” သို့မဟုတ် “ဝန်းကျင်ခန့်” ကိုဆိုလိုပါသည်။)

ခေတ်သက္ကရာဇ် (စီ.အီး.) အတွင်း ရေးသားသော ခရစ်ယာန်ဂရိကျမ်းစာစောင်များ

ကျမ်းစာစောင်အမည် ကျမ်းရေးသူ ရေးသည့်နေရာ ရေးသားပြီးစီးချိန် ငုံမိသည့်ကာလ

မဿဲ မဿဲ ပါလက်စတိုင်း ၄၁ ခ. ဘီ.စီ.အီး. ၂–စီ.အီး. ၃၃

မာကု မာကု ရောမ ၆၀ ခ.–၆၅ စီ.အီး. ၂၉–၃၃

လုကာ လုကာ ကဲသရိမြို့ ၅၆ ခ.–၅၈ ဘီ.စီ.အီး. ၃–စီ.အီး. ၃၃

ယောဟန် တမန်တော် ယောဟန် ဧဖက်၊ သို့မဟုတ် အနီး ၉၈ ခ. စကားချီးပြီးနောက်၊ စီ.အီး. ၂၉–၃၃ 

တမန်တော် လုကာ ရောမ ၆၁ ခ. စီ.အီး.၃၃–၆၁ ခ.

ရောမ ပေါလု ကောရိန္သု ၅၆ ခ.

၁ ကောရိန္သု ပေါလု ဧဖက် ၅၅ ခ.

၂ ကောရိန္သု ပေါလု မာကေဒေါနိ ၅၅ ခ.

ဂလာတိ ပေါလု ကောရိန္သု သို့မဟုတ် ရှုရိပြည်အန္တိအုတ်မြို့ ၅၀ ခ.–၅၂

ဧဖက် ပေါလု ရောမ ၆၀ ခ.–၆၁

ဖိလိပ္ပိ ပေါလု ရောမ ၆၀ ခ.–၆၁

ကောလောသဲ ပေါလု ရောမ ၆၀ ခ.–၆၁

၁ သက်သာလောနိတ် ပေါလု ကောရိန္သု ၅၀ ခ.

၂ သက်သာလောနိတ် ပေါလု ကောရိန္သု ၅၁ ခ.

၁ တိမောသေ ပေါလု မာကေဒေါနိ ၆၁ ခ.–၆၄

၂ တိမောသေ ပေါလု ရောမ ၆၅ ခ.

တိတု ပေါလု မာကေဒေါနိ (?) ၆၁ ခ.–၆၄

ဖိလေမုန် ပေါလု ရောမ ၆၀ ခ.–၆၁

ဟေဗြဲ ပေါလု ရောမ ၆၁ ခ.

ယာကုပ် ယာကုပ် (ယေရှု၏ညီ) ယေရုရှလင် ၆၂ မ.

၁ ပေတရု ပေတရု ဗာဗုလုန် ၆၂ ခ.–၆၄

၂ ပေတရု ပေတရု ဗာဗုလုန် (?) ၆၄ ခ.

၁ ယောဟန် တမန်တော်ယောဟန် ဧဖက်၊ သို့မဟုတ် အနီး ၉၈ ခ.

၂ ယောဟန် တမန်တော် ယောဟန် ဧဖက် သို့မဟုတ် အနီး ၉၈ ခ.

၃ ယောဟန် တမန်တော် ယောဟန် ဧဖက်၊ သို့မဟုတ် အနီး ၉၈ ခ.

ယုဒ ယုဒ (ယေရှု၏ညီ) ပါလက်စတိုင်း (?) ၆၅ ခ.

ဗျာဒိတ် တမန်တော် ယောဟန် ပတ်မု ၉၆ ခ.