ကော်လ်ပေါ်တာများ လမ်းလျှောက်သောစာအုပ်ဆိုင်များ

ပြင်သစ်နိုင်ငံမှ နိုးလော့! စာရေးသူပေးပို့သည်

ပြင်သစ်နိုင်ငံအရှေ့တောင်ဘက်၊ ဂျယန်ဒရီးရေခဲမြစ်ရှိရာတောင်ထွတ်အောက်နားရှိ ဒိုအက်စ်-အဲလ်ပ် စကီးစခန်းအထက်နားတွင် လွန်ခဲ့သောနှစ်အနည်းငယ်ခန့်က “ပြတိုက်” ငယ်တစ်ခု ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ပြသထားသည့် ရေခဲပန်းပုရုပ်များထဲတွင် ရှေးခေတ် တောင်တန်းဒေသ ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှုတစ်ခုကို ဖော်ကျူးထားသည့် ပန်းပုရုပ်တစ်ခုပါရှိသည်—ယင်းကား ကော်လ်ပေါ်တာ (တစ်အိမ်မှတစ်အိမ်လှည့်လည်ရောင်းချသူ) ၏အရုပ်တစ်ခုဖြစ်သည်။

ရာစုနှစ်များတစ်လျှောက် ကော်လ်ပေါ်တာများသည် ရောင်းကုန်ပစ္စည်းများကို မိမိတို့၏လည်ပင်း (ပြင်သစ်– ကော်လ်) ဖြင့် သယ်ပိုး (ပြင်သစ်– ပေါ်တာ) ကာ ဈေးတကာ၊ အိမ်တကာတွင် လိုက်လံရောင်းချခဲ့ကြသည်။ ယနေ့လူအများစုသည် သူတို့အကြောင်း မကြားဖူးကြတော့ချေ။ ၎င်းတို့ကို တောက်တိုမည်ရပစ္စည်းများ လိုက်လံရောင်းချသည့် အရေးမပါသူများဟု သတ်မှတ်လိုကြပေမည်။ ဧကန်စင်စစ် ကော်လ်ပေါ်တာများသည် ယနေ့ သန်းနှင့်ချီသော လူတို့၏အသက်တာများအပေါ် အကျိုးသက်ရောက်ခဲ့သည့် အမွေအနှစ်တစ်ခုကို ထားရစ်ပေးခဲ့ကြသည်။

ကော်လ်ပေါ်တာ၏လုပ်ငန်းကို အနီးကပ်ကြည့်ရှုခြင်း

ကော်လ်ပေါ်တာများစွာသည် စုတ်ချာနိမ့်ကျသူများဖြစ်ဖို့ဝေးစွ၊ အဆင့်မြင့်မြင့်ဖွဲ့စည်းထားသည့် ကုန်သည်များဖြစ်ပြီး ကျယ်ပြန့်လှသော ဥရောပကွန်ရက်လမ်းကြောင်းဖြင့် နောက်ဆုံးပေါ်ပစ္စည်းများကို ဖြန့်ဖြူးခဲ့ကြသည်။ သို့ရာတွင် ကော်လ်ပေါ်တာအားလုံး ရုပ်ပစ္စည်းအမြတ်အစွန်းရဖို့အတွက် ကူးသန်းရောင်းဝယ်ကြခြင်း မဟုတ်ချေ။ တချို့မှာ သူတို့၏ယုံကြည်ချက်များနှင့် ခံယူချက်များကို ပျံ့နှံ့စေရန် ထိုသို့လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ တချို့ဆိုလျှင် ထိုသို့လုပ်ဆောင်ရင်း အသက်ပင် ဆုံးခဲ့ကြသည်။

ကော်လ်ပေါ်တာများ၏လုပ်ငန်းသည် အလယ်ခေတ်နှောင်းပိုင်းတစ်ချိန်ချိန်တွင် အစပြုခဲ့ပုံရှိသည်။ ပထမဆုံးသူများသည် ဆန်းစလသဏ္ဌာန် အဲလ်ပ်ပိုင်တောင်တန်း၊ ဖီးရာနီးစ်တောင်တန်းနှင့် စကော့တလန်ကုန်းမြင့်ဒေသများမှ တောင်ပေါ်သားများ ဖြစ်ကြသည်။ အများစုမှာ လယ်သမားများဖြစ်ပြီး စပါးသီးနှံများရိတ်သိမ်းပြီးသည်နှင့် နယ်လှည့်အရောင်းသမားဘဝကို ခံယူကြသည်။

ဂျေဟန် ဂရေးဗီးယားအမည်ရှိ ပြင်သစ်အမျိုးသားတစ်ဦးသည် နယ်လှည့်ကုန်သည်များအနက်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ၁၆ ရာစုတွင် သူနှင့် သူ၏မိသားစုသည် လဂရေ့ဗ်ဟုခေါ်သည့် တောင်တန်းဒေသတွင် နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။ လယ်ယာ မဖြစ်ထွန်းသည့်အလျောက် သူသည် တောင်ပေါ်ဒေသများမှ ထွက်ရှိသော သစ်၊ သားရေ၊ သိုးမွေးနှင့် ဆားစသည့် ကုန်စည်များဖြင့် တောင်ကြားမြို့များရှိ လူတို့လိုသလောက်ကို တာဝန်ယူဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့၏။ ဂရေးဗီးယားကဲ့သို့သော ကော်လ်ပေါ်တာများသည် ယင်းကုန်စည်များကို မြို့များသို့ သယ်ဆောင်သွားကြပြီး အချုပ်အလုပ်ပစ္စည်းများ၊ ဘီး၊ မျက်မှန်၊ စာအုပ်၊ ဆေးဝါး၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ ပန်းပုပစ္စည်းများနှင့် လဲလှယ်ရောင်းဝယ်ကြသည်။ တစ်ဖန် ယင်းဖလှယ်ပစ္စည်းများကို မြို့သားများအားဖြစ်စေ၊ စတိုးဆိုင်နှင့်အလှမ်းဝေးသည့် ကျေးလက်သားတို့အားဖြစ်စေ ရောင်းချပြန်၏။ ကော်လ်ပေါ်တာတချို့သည် တစ်နေ့လျှင် ၁၂ မိုင်ခရီး သွားလာခဲ့ကြ၏! သူတို့မရှိသည့်အခါ ဆွေမျိုးသားချင်းများက သူတို့၏လယ်ယာများနှင့် မိသားစုများကို ကြည့်ရှုပေးကြသည်။

သို့ရာတွင် ဂရေးဗီးယားသည် တန်ဖိုးနည်းလက်ဝတ်တန်ဆာများကိုသာ ရောင်းသည်မဟုတ်။ သူသည် ဘီနွာ ရိဂိုးအမည်ရှိ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေသူတစ်ဦးထံတွင် အကြွေးတင်နေကြောင်း မှတ်တမ်းများက ဖော်ပြထား၏။ ဂရေးဗီးယားလည်း ကော်လ်ပေါ်တာများစွာကဲ့သို့ပင် စာအုပ်များကို ရောင်းချခဲ့သူဖြစ်ကြောင်း ယင်းအချက်က ဖော်ပြ၏။ သူ့ခေတ်တွင် ဥရောပ၌ ရီနေဆွန်းခေတ်ဖြစ်ရာ စာအုပ်အရောင်းအဝယ်ကောင်းသော ကာလဖြစ်သည်။ ၁၅၀၀ နှင့် ၁၆၀၀ ပြည့်နှစ်များအတွင်း ဥရောပသည် စာအုပ်သန်းပေါင်း ၁၄၀ မှ ၂၀၀ အထိ ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ခဲ့၏။ ယင်း၏လေးပုံတစ်ပုံကို ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ အဲလ်ပ်တောင်ခြေတွင် တည်ရှိသော နိုင်ငံ့စီးပွားရေးမြို့တော် လီယွန်းသည် ဥရောပ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေရေးလုပ်ငန်း၏ အဓိကဗဟိုဌာနဖြစ်ပြီး ပြင်သစ်ဘာသာဖြင့် စာအုပ်အများဆုံးထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဂရေးဗီးယားသည် သူ၏ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးအတွက် စာအုပ်အလျှံပယ်ရရှိခဲ့သည်။ ဂရေးဗီးယားကဲ့သို့ အမြတ်အစွန်းရဖို့အတွက် စာအုပ်များရောင်းချသူများရှိသလို ဘာသာရေး အကြောင်းတရားများကြောင့် စာအုပ်များကို ဇွဲကြီးကြီးဖြင့်ဖြန့်ဝေသည့် ကော်လ်ပေါ်တာတစ်မျိုးလည်း ပေါ်လာပြန်သည်။

‘ယုံကြည်ခြင်း မှောင်ခိုသူများ’

ပုံနှိပ်လုပ်ငန်းထွန်းကားလာမှုနှင့်အတူ လူတို့သည် ဘာသာရေးစာအုပ်များ၊ ဘရိုရှာများနှင့် ဝေစာများကို မက်မက်မောမောဖတ်လာကြသည်။ သမ္မာကျမ်းစာကို လက်တင်ဘာသာဖြင့် စတင်ပုံနှိပ်ခဲ့သည်၊ ထို့နောက် အများသုံးဘာသာစကားများဖြင့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ကြ၏။ ဂျာမနီတွင် စောင်ရေသန်းနှင့်ချီ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့ရာ ကော်လ်ပေါ်တာများက ကျေးလက်နေလူထုထံသို့ မြန်မြန်ဆန်ဆန်ဖြန့်ဝေပေးခဲ့ကြ၏။ သို့ရာတွင် ဤဖြန့်ဝေမှုကို လူတိုင်းကြိုက်နှစ်သက်ခဲ့သည် မဟုတ်ချေ။

၁၅၂၅ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်ပါလီမန်သည် ပြင်သစ်ဘာသာဖြင့် ကျမ်းစာဘာသာပြန်ဆိုခြင်းကို ပိတ်ပင်ခဲ့ပြီး နောက်နှစ်တွင် ဒေသခံဘာသာစကားဖြင့် သမ္မာကျမ်းစာပိုင်ဆိုင်ခြင်းကို တားမြစ်ခဲ့သည်။ ဤအခြေအနေကြားမှ ကျမ်းစာကို ထောင်နှင့်ချီ ပုံနှိပ်ခဲ့ကြပြီး ဇွဲကြီးသောကော်လ်ပေါ်တာများ၏ ကျေးဇူးကြောင့် စောင်ရေများစွာကို ပြင်သစ်နိုင်ငံတစ်လျှောက် တိတ်တဆိတ်ရောင်းချနိုင်ခဲ့၏။ လူငယ် ပိုင်ယာ ရှာပိုးလည်း တစ်ဦးအပါအဝင်ဖြစ်၏။ သူသည် ၁၅၄၆ ခုနှစ်တွင် အဖမ်းခံရကာ ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရသည်။

နောက်ဆုံး ၁၅၅၁ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံရှိ ချာ့ချ်သည် ကော်လ်ပေါ်တာများ စာအုပ်ရောင်းချခြင်းမပြုရန် တင်းကျပ်စွာပိတ်ပင်ခဲ့သည်၊ အကြောင်းမှာ ပရိုတက်စတင့်များ ထုတ်ဝေသည့် “ဂျီနီဗာမှလာသော” စာအုပ်များကို “လျှို့ဝှက်စွာ” သယ်ဆောင်လာကြသောကြောင့်တည်း။ သို့ရာတွင် ယင်းက ထိုအခြေအနေကို မတားဆီးနိုင်ခဲ့ချေ။ နည်းမျိုးစုံဖြင့် ပြင်သစ်နိုင်ငံသို့ သမ္မာကျမ်းစာများ ဝင်ရောက်နေသည်။ အများအားဖြင့် အရွယ်အစားငယ်သောကျမ်းစာများကို အောက်ခြေအတုများတပ်ထားသော ဝိုင်စည်များ၊ သစ်အယ်သီးစည်များ သို့မဟုတ် လှေဝမ်းများတွင် ဝှက်၍သယ်ကြသည်။ ဒယ်နီး လီ ဗာအမည်ရှိ သတ္တိခဲတစ်ဦးသည် ကျမ်းစာကို စည်အပြည့်သယ်ယူပို့ဆောင်စဉ် အဖမ်းခံခဲ့ရာ သူလည်း ကွပ်မျက်ခံခဲ့ရ၏။ ကော်လ်ပေါ်တာများကို ရန်လိုသည့် ခေတ်ပြိုင် ကက်သလစ်တစ်ဦးက သူတို့ကြောင့် “အချိန်တိုအတွင်း ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ပြင်သစ်ဘာသာဖြင့် ဓမ္မသစ်ကျမ်းများ ပြည့်နှက်သွားခဲ့သည်” ဟုဝန်ခံခဲ့၏။

စာရေးဆရာတစ်ဦးက ကင်ပွန်းတပ်လိုက်သည့် ဤ ‘ယုံကြည်ခြင်း မှောင်ခိုသူများ’ သည် ၁၆ ရာစုတစ်လျှောက်လုံး အန္တရာယ်ကြားတွင် အစဉ်မပြတ်အသက်ရှင်ခဲ့ရသည်။ ကော်လ်ပေါ်တာများစွာမှာ အဖမ်းခံရ၊ ထောင်ချခံရ၊ လှေထိုးသားဖြစ်ရ၊ ပြည်နှင်ခံရ၊ ကွပ်မျက်ခံရကြ၏။ ကော်လ်ပေါ်တာတချို့မှာမူ ၎င်းတို့၏စာအုပ်များနှင့်အတူ မီးရှို့အသတ်ခံရ၏။ သမိုင်းက ၎င်းတို့၏အမည် လက်တစ်ဆုပ်စာကိုသာ ဖော်ပြသော်လည်း ထိုသို့သောသတ္တိခဲများစွာ၏ ကျေးဇူးကြောင့် ပရိုတက်စတင့် အိမ်ထောင်စုများစွာမှာ သမ္မာကျမ်းစာကို ပိုင်ဆိုင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။

နယ်လှည့် စာကြည့်တိုက်များ

၁၇ ရာစုတွင် . . . ချာ့ချ်သည် သာမန်ပြည်သူတို့ ကျမ်းစာပိုင်ဆိုင်ခြင်းကို ဆက်လက်တားမြစ်ခဲ့၏။ ယင်းအစား ယုံကြည်သူများကို ဆုတောင်းချက်စာအုပ်များ၊ စိန့်များ၏ ဘဝအတ္ထုပ္ပတ္တိ စာအုပ်များကို ပေးခဲ့ကြရာ—အညံ့စား အစားထိုးမှုများဖြစ်၏!a ကွဲပြားခြားနားသည်မှာ အယူမှား” ဟု အမည်တပ်ခံရသော ချာ့ချ်ဘာသာဝင်၊ ဂျင်စင်ဝါဒီများကမူ သမ္မာကျမ်းစာစောင်များ ဖတ်ရှုခြင်းကို ထောက်ခံပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် ကော်လ်ပေါ်တာများသည် လီ မက်စတာ ဒီ စက်စီပြန်ဆိုသော ဂျင်စင်ဝါဒီများ၏ လောလောလတ်လတ်ပြန်ဆိုပြီးစီးခဲ့သည့် ဂရိကျမ်းစောင်များ (“ဓမ္မသစ်ကျမ်း”) ကိုဖြန့်ဝေရာတွင် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်၊ ယင်းကျမ်းကို ပါရီမြို့မှ နာမည်ဆိုးဖြင့်ကျော်ကြားသည့် ဘားစတီးလ်တွင် ထောင်ကျနေစဉ် ဘာသာပြန်ဆိုပြီးစီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

တစ်ချိန်တည်းတွင် သစ်လွင်ပြီး ဈေးချိုသော စာပေတစ်မျိုးကို ကော်လ်ပေါ်တာ၏ကျောပိုးအိတ်တွင် စတင်တွေ့လာရ၏။ ၎င်းစာအုပ်များသည် ၎င်းတို့မကွယ်ပျောက်မီ ၁၉ ရာစုအထိ ပြင်သစ်နိုင်ငံရှိ လူတို့ကို စာဖတ်တတ်ရန်၊ ပညာပေးရန်၊ စိတ်ရွှင်စေရန် သင်ကြားပေးခဲ့သည်။ ချုပ်လုပ်သည့်အဖုံးအရောင်ကြောင့် ယင်းစာအုပ်များကို ပြင်သစ်လူမျိုးတို့က ဘီဘလီယို သက် ဘလူး သို့မဟုတ် အပြာရောင်စာကြည့်တိုက်ဟု ခေါ်ကြ၏။ အင်္ဂလန်နိုင်ငံတွင် စာအုပ်ငယ်လေးများဟု ခေါ်ကြ၏; စပိန်နိုင်ငံတွင် ပလီအေဂိုးစ် ဒဲ့ ကော်ဒယ်လ် ဟု ခေါ်ကြ၏။ ယင်းတို့တွင် အလယ်ခေတ် မှ သူရဲကောင်းများ၏ပုံပြင်၊ မိရိုးဖလာပုံပြင်၊ စိန့်တို့၏ဘဝအတ္ထုပ္ပတ္တိများစသည်တို့ ပါဝင်သည်။ နွေရာသီတွင် ဖီးရာနီးစ်ဒေသမှ ရောက်ရှိလာမည့် သို့မဟုတ် ဆောင်းရာသီတွင် ဒိုဖစ်နေအဲလ်ပ်ဒေသမှ ရောက်ရှိလာမည့် ကော်လ်ပေါ်တာတို့အား လည်တဆန့်ဆန့်မျှော်ခဲ့ကြမည်ကို ကျွန်ုပ်တို့မြင်ယောင်ကြည့်နိုင်ပါသည်။

စိတ်ဝင်စားစရာမှာ ကော်လ်ပေါ်တာများသည် ပညာတတ်သူတို့နှင့် မတတ်သူတို့၏လိုအပ်ချက်များကိုပါ ဖြည့်ဆည်းပေးခဲ့ကြခြင်းဖြစ်သည်။ ပြင်သစ်အနောက်တောင်ပိုင်း ဂွီယဲန်ဒေသမှ ကျေးလက်သားများနှင့်ပတ်သက်၍ ၁၈ ရာစုလေ့လာမှုတစ်ခုတွင် ဤသို့ဖော်ပြထားသည်– “ရှည်လျားသော ဆောင်းညနေခင်းများအတွင်း [ကျေးလက်သားများ] မိသားစုများသည် နာရီဝက်ခန့် အတူတကွစုဝေးကာ စိန့်တို့၏အသက်တာများ သို့မဟုတ် သမ္မာကျမ်းစာမှ အခန်းတစ်ခန်းကို ဖတ်ရှုကြသည်။ . . . သူတို့တွင် တခြားဖတ်စရာမရှိလျှင် . . . ကျေးလက်ဒေသများသို့ ကော်လ်ပေါ်တာများ နှစ်စဉ်ယူဆောင်လာသည့် အပြာရောင်စာကြည့်တိုက်နှင့် အခြားတွေ့ကရာစာပေများကို ဖတ်ရှုကြ၏။” သို့ရာတွင် သမ္မာကျမ်းစာမှာ အလွန်တရာလူကြိုက်များခဲ့ပြီး တော်ရုံလယ်ယာအိမ်များတွင်ပင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။

စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားသောကွန်ရက်များ

ကော်လ်ပေါ်တာများ၏ ကွန်ရက်များသည် ပြင်သစ်နှင့် အီတလီ အဲလ်ပ်တောင်တန်းဒေသ၊ ပြင်သစ်နိုင်ငံအနောက်မြောက်ဘက်ရှိ ဖီးရာနီးစ်နှင့် နော်မန်ဒီဒေသတို့တွင် ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ဒိုဖစ်နေအဲလ်ပ်ဒေသတစ်ခုတည်းမှ ကော်လ်ပေါ်တာများသည် တောင်ပိုင်းဥရောပရှိ စာအုပ်ဈေးကွက်၏လေးပုံတစ်ပုံကို ချုပ်ကိုင်ထားခဲ့ကြသည်။ “စပိန်နှင့် ပေါ်တူဂီတို့အပြင် အီတလီနိုင်ငံရှိ မြို့များစွာမှ စာအုပ်ရောင်းဝယ်ရေးလုပ်ငန်းကို ဒိုဖစ်နေအဲလ်ပ်ဒေသရှိ . . . အဆိုပါရွာမှ ပြင်သစ်လူမျိုးများက ထိန်းချုပ်ထားကြ၏” ဟုဂျီနီဗာမြို့ရှိ ခေတ်ပြိုင်စာအုပ်ရောင်းဝယ်ရေးသမားတစ်ဦးက ဖော်ပြခဲ့သည်။

ကော်လ်ပေါ်တာများ အောင်မြင်မှုရခြင်းမှာ “တက်ကြွကြိုးစားသော၊ အလွန်ဆင်ဆင်ခြင်ခြင်နေတတ်သူများ” ဖြစ်သည့်အပြင် ၎င်းတို့၏မိသားစုဝင်၊ ရွာသားချင်းနှင့် ဘာသာဝင်ချင်းများအပေါ် သံယောဇဉ်ထားသောကြောင့်လည်းပါဝင်၏။ သူတို့အများစုမှာ ပရိုတက်စတင့်များဖြစ်ကြကာ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုကာလအတွင်း ပြည်နှင်ခံရသူတို့နှင့် အဆက်အသွယ်ရှိသူများဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဆွေမျိုးများ၊ တစ်မြေတည်းသားချင်းများ၊ ဘာသာဝင်ချင်းများဖြင့် ဥရောပတစ်ခွင်ဖြန့်ကျက်နိုင်သည့် ကွန်ရက်များကို တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ဥပမာ၊ ဂရေးဗီးယား၏မိသားစုတွင် ပြင်သစ်၊ စပိန်နှင့် အီတလီအထိ ခရီးပေါက်သော စာအုပ်ရောင်းသည့်ကွန်ရက်တစ်ခု ပိုင်ဆိုင်ထားခဲ့သည်။ တခြားကွန်ရက်များသည် ပါးရှားနှင့် အမေရိကအထိပင် ရောက်ရှိခဲ့သည်။

ပြန်လည်ရှင်သန်လာသော ကော်လ်ပေါ်တာလုပ်ငန်း

၁၉ ရာစုတွင် စက်မှုတော်လှန်ရေးသည် အဆက်ဆက်တည်ရှိလာသည့် မိသားစုကော်လ်ပေါ်တာလုပ်ငန်းများကို လုံးလုံးပျက်ပြုန်းစေခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် သမ္မာကျမ်းစာအသင်းများ ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခြင်းက သမ္မာကျမ်းစာဖြန့်ဝေခြင်းလုပ်ငန်းကို တစ်ချိန်တစ်ခါနှင့်မျှမတူအောင် ပြန်လည်အသက်ဝင်စေခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် . . . ချာ့ချ်သည် သမ္မာကျမ်းစာဖြန့်ဝေခြင်းကို ဆန့်ကျင်နေဆဲဖြစ်၏။ ၁၈၀၀ ပြည့်လွန်နှစ်များနှောင်းပိုင်းအထိ ကျမ်းစာကော်လ်ပေါ်တာများသည် အနှောင့်အယှက်ပေးမှု၊ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းမှုတို့ကို ဆက်ခံခဲ့ကြသည်။ မည်သို့ပင်ဆိုစေကာမူ ၁၈၀၄ ခုနှစ်မှ ၁၉၀၉ ခုနှစ်အထိ သူတို့သည် ပြင်သစ်တစ်နိုင်ငံတည်းတွင် ကျမ်းစာကို တစ်အုပ်လုံးဖြစ်စေ၊ အစိတ်အပိုင်းဖြင့်ဖြစ်စေ အုပ်ရေခြောက်သန်း ဖြန့်ဝေခဲ့ကြသည်။

သမ္မာကျမ်းစာအကြောင်း လူထုပညာပေးလုပ်ငန်းမှာ ပြီးဆုံးသွားဖို့ဝေးစွ။ ၁၈၈၁ ခုနှစ်တွင် (ယူနိုက်တက်စတိတ်၌ ထုတ်ဝေခဲ့သည့်) ဇိအုန်ကင်းမျှော်စင်နှင့် ခရစ်တော်ရောက်ရှိခြင်းသံတော်ဆင့် မဂ္ဂဇင်းသည် ဧဝံဂေလိလုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ရန် ခရစ်ယာန်များကို ဖိတ်ခေါ်ချက်တစ်ရပ် ထုတ်ပြန်ခဲ့၏။ အဘယ်ရည်ရွယ်ချက်အတွက်နည်း။ “လူတို့အား ဖတ်ရှုစေခြင်းဖြင့် သမ္မာတရားပျံ့နှံ့စေရန်ဖြစ်၏။” ၁၈၈၅ ခုနှစ်တွင် ဧဝံဂေလိဟောပြောသူ ၃၀၀ ခန့်သည် ဖိတ်ခေါ်ချက်ကို တုံ့ပြန်ခဲ့ကြပြီး လယ်ကွင်းဆင်းခဲ့ကြသည်။ တချို့မှာ ဂွာတီမာလာ၊ ဖင်လန်၊ ဘာဘေဒိုးစ်၊ မြန်မာ၊ ဟွန်ဒူးရပ်စ်နှင့် အယ်လ်ဆာဗေးဒေါစသည့် နိုင်ငံများအထိ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ခရီးဆန့်ခဲ့ကြသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်ဖြစ်ပွားချိန်တွင် အဆိုပါ ဧဝံဂေလိဟောပြောသူများသည် ကော့စတာရီကာ၊ ဂျာမနီ၊ တရုတ်၊ ဆွီဒင်၊ ဆွစ်ဇလန်၊ နယူးဇီလန်၊ နော်ဝေး၊ ပိုလန်၊ ပြင်သစ်နှင့် အင်္ဂလန်တို့တွင် ကျမ်းစာအသိပညာကို ပျံ့နှံ့စေခဲ့ကြပြီဖြစ်သည်။

စိတ်ဝင်စားစရာမှာ ဤကျမ်းစာကျောင်းသားများ (ယခု ယေဟောဝါသက်သေများဟုခေါ်) ထဲမှ အချိန်ပြည့်ဧဝံဂေလိဟောပြောသူများကို အစောပိုင်းတွင် ကော်လ်ပေါ်တာများဟု ခေါ်ခဲ့ကြသည်။ ယင်းဝေါဟာရသည် ၎င်းတို့လုပ်ငန်း—ကျမ်းစာပညာပေးလုပ်ငန်း—၏အဓိက ရည်ရွယ်ချက်ကို အတိအကျမဖော်ဆောင်သည့်အတွက် ယင်းဝေါဟာရကို နောက်ပိုင်းတွင် ဆက်လက်အသုံးမပြုတော့ချေ။ (မဿဲ ၂၈:၁၉၊ ၂၀) ထို့အပြင် ထိုဝေါဟာရတွင် သူတို့၏လုပ်ငန်းသည် အမြတ်အစွန်းအတွက်မရည်ရွယ်သောလုပ်ငန်းဖြစ်ကြောင်း မပေါ်ပေ။ သို့ဖြစ်၍ ယနေ့ ယေဟောဝါသက်သေများ၏ အချိန်ပြည့်ဓမ္မအမှုဆောင်များကို ရှေ့ဆောင်များဟု ခေါ်ကြသည်။

လွန်ခဲ့သောနှစ်က ရှေ့ဆောင် ၈၀၀,၀၀၀ ကျော်သည် ကျမ်းစာအုပ်များနှင့် ကျမ်းစာအခြေပြုစာပေများကို တန်ဖိုးမကောက်ခံဘဲ ဝေငှခဲ့ကြသည်။ သူတို့သည် ငွေကြေးအကျိုးအမြတ်အတွက် ထိုသို့လုပ်ဆောင်ကြခြင်းမဟုတ်ဘဲ “ဘုရားသခင်၏နှုတ် [မြွက်] တရားတော်ကို . . . ကြည်ဖြူသောစိတ်ရှိ၍ ဘုရားသခင်၏အလိုတော်နှင့်အညီ၊ ဘုရားသခင့်ရှေ့တော်၌ ခရစ်တော်၏တရားကိုဟောပြောကြ” ခြင်းဖြစ်သည်။ (၂ ကောရိန္သု ၂:၁၇) ထို့ကြောင့် ယနေ့ ရှေ့ဆောင်ဓမ္မအမှုဆောင်များသည် လမ်းလျှောက်သော စာအုပ်ဆိုင်များထက် များစွာသာပါသည်။ သို့ရာတွင် သူတို့သည် ထက်သန်မှုနှင့် ခံယူချက်အပြည့်ရှိမှုတို့တွင် ပုံသက်သေပြခဲ့ကြသည့် အစောပိုင်း ကော်လ်ပေါ်တာများ၏ကျေးဇူးမကင်းပေ။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်]

[စာမျက်နှာ ၁၄ ပါ ရုပ်ပုံ]

ကော်လ်ပေါ်တာများသည် လူတို့၏အိမ်များသို့ နောက်ဆုံးပေါ်ပစ္စည်းများကို ယူဆောင်လာကြ

[စာမျက်နှာ ၁၅ ပါ ရုပ်ပုံ]

ကော်လ်ပေါ်တာများကို လည်တဆန့်ဆန့်မျှော်ခဲ့ကြ

[Credit Line]

© Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris

[စာမျက်နှာ ၁၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

လီ မေစတာ ဒီ စက်စီပြန်ဆိုသော “ဓမ္မသစ်ကျမ်း” နှင့်အပြာရောင် စာကြည့်တိုက်မှ စာအုပ်တစ်အုပ်

[Credit Lines]

Far left: © Cliché Bibliothèque nationale de France, Paris Left: © B.M.V.R de Troyes/Bbl.390/Photo P. Jacquinot

[စာမျက်နှာ ၁၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

ဧဝံဂေလိဟောပြောသူများသည် ကျမ်းစာစာပေများကို ဖြန့်ဝေခဲ့ကြ

[စာမျက်နှာ ၁၆ ပါ ရုပ်ပုံ]

ယနေ့ အချိန်ပြည့်ဧဝံဂေလိဟောပြောသူများသည် ကျမ်းစာပညာကို အခမဲ့ပေးကမ်းဝေငှနေကြ