Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
5-11 METSTI MARZO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 20, 21
“Akin kineki yeski ueyi, moneki mochiuas se takeual”
nwtsty taixkopimej uan videos
Tanamakaloyan
Seki tanamakaloyamej kemej tein moita itech amaix Tein timomachtiaj itech nechikol, kintaliayaj itech nochi se ojti. Kemansa, nion ueliaj panouayaj porin kitaliayaj miak taman tein monamakaya. Akin nemiaj itech xolal kikouayaj tein kikuiskiaj ininchan, tapalkamej, ijkon kemej seki taman tein chijchiujtok ika teskat tein semi patiyoj uan takilot tein yekin kitekiaj oso nakat tein yankuixtok kikixtijkaj. Kemej amo kipiayaj kani kiseseliskej takual, mojmostaj yayaj takouatij itech tanamakaloyamej. Ompa, akin yayaj takouatij kikakiaj tein kitetapouiayaj tanamakanij oso akin uejka ualeuayaj; konemej mauiltiayaj, uan akin amo kipiayaj tekit ompa mochiayaj maj aksa kintakeuani. Keman Jesús moajsia itech se tanamakaloyan, kinpajtij akin mokokouayaj uan itech okse Pablo tanojnotsak (Hch 17:17). Sayoj ke, escribas uan fariseos akin moueyinekiaj kintelyolpaktiaya maj kinitakan uan maj kintajpalokan keman moajsiaj itech nejin tanamakaloyamej.
nwtsty notas tein ika se momachtia Mt 20: 20, 21
tenan ten isiuau den Zebedeo: Oso ininmomaj tatitanilmej Santiago uan Juan. Ijkon kemej kijkuiloj Marcos, yejuan akin motokijkej iuan Jesús. Uan moita ke yejuan akin tajtantoyaj, sayoj ke kichiujkej itenkopa ininmomaj, Salomé, akin xa katka itía Jesús (Mt 27:55, 56; Mr 15:40, 41; Jn 19:25, TNM).
se moyekmakopaka uan in okse moopochkopaka: Nejin kiixnextia ke aksa kipoujkaitaj uan ke kipia tanauatil, sayoj ke kampa okachi kiixnextia poujkaitalis yejua yekmakopaka (Sl 110:1; Hch 7:55, 56; Ro 8:34).
nwtsty notas tein ika se momachtia Mt 20:26, 28
takeual: Oso “tetekitilijkej”. Biblia miakpa kikui tajtol griego diákonos keman ika tajtoua akin nochipa kintekitilia oksekin ika yolyemanilis. Ika nejin tajtol monextia tein kichiua Jesucristo (Ro 15:8), akin kitekitiliaj Cristo (1Co 3:5-7; Col 1:23), tapaleuianij (Flp 1:1; 1Ti 3:8). No ika kinixnextia akin tekitij kemej takeualmej itech se kali (Jn 2:5, 9) uan tekiuanij (Ro 13:4).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 21:9, TNM
Timitstataujtiaj, xikmakixti: Lit.: “Hosanna”. Nejin tajtol griego ualeua itech se tajtol hebreo tein kijtosneki “xikmakixti, timitstataujtiaj” oso “xikmakixti, ika kualtakayot”. Nikan mokui uan ika kitataujtiaj Dios maj temakixti oso maj tepaleui maj se tatani. No uelis motajtolkepas kemej “ika kualtakayot, xikmakixti [iKonetsin David]”. Satepan, nejin tajtol kikuikej keman motataujtiayaj uan taueyichiuayaj ika nekuikatilmej. Itech tajtol hebreo ixnesi itech Salmo 118:25. Nejin salmo pouia itech Salmos 113 hasta 118 tein mokuikatiayaj keman mochiuaya Pascua. Yejua ika, itech nejon tonal taltikpakneminij kimachilijkej ke monekia kijtoskej nejon tajtolmej. Se taman kemej Dios kinankilij nejon netataujtil tein ika motajtanik maj momakixti iKoneuj David yejua keman oksepa kimakak nemilis. Itech Mateo 21:42, Jesús kikuik tajtolmej tein moajsij itech Salmo 118:22, 23 uan kijtoj ke mochiujkej itech Mesías.
iKonetsin David: Nejin tajtolmej kinextiaj akonimej katkaj ichankauan Jesús uan tekit tein kichiuaskia Mesías akin moijtojka ke ualaskia.
jy pág. 244 § 4-6
Kikui se higoskouit uan ika tamachtia toni kijtosneki se takuaujtamatis
Sayoj ke ¿keyej kichiuak Jesús maj uaki higoskouit? Yejua kijtoua keyej: “De yek melau ten namechilia de ke xikpiakan ne ajsikatakuautamatilis uan xikneltokakan de ke melau mochiuas ya nochi ten nankitajtaniliske Dios. Uan ijkon amo sayo uelis nankichiuaske nijin ten nikchiuilij nijin higoskuouit. Ta, no uelis nankinauatiske se ueyi tepelomo ijkuin: ‘Ximijkuini de nikan uan xiyo ximokalakiti tech in ueyiat mar’, uan nochi nijin uelis mochiuas. Uan komo nanyekajsikatakuautamatij [...], ijkuakon yek melau nankiseliske ten nankitajtaniliske” (Mateo 21:21, 22). Ijkon, oksepa kijtoua tein tamachtijkaya ke takuaujtamatilis ueli kinolinia tepemej (Mateo 17:20).
Yejua ika, keman kiuatsak kouit, Jesús kinmachtijtok toni kijtosneki se takuaujtamatis iuan Dios. Yejua senkis kiniluia: “Nochi ten nankitajtaniske ika netatautil, xikyekneltokakan ke melau nankiselijke ya, uan ijkon Dios namechmaktis” (Marcos 11:24). ¡Semi kinpaleuia nejin tamachtilis nochin itatojtokakauan! Uan okachi itatitaniluan porin amo uejkaua kiixnamikiskej uejueyi ouijkayomej. Sayoj ke moajsi okse taman keniuj higoskouit tein uakik mouika iuan takuaujtamatilis.
Ijkon kemej nejon kouit, xolal Israel taixkajkayaujtok. Kipia se netenkaualis iuan Dios uan moita ke kitakamati itanauatil, sayoj ke xolal kinextiani ke amo senkis takuaujtamati uan amo kitemakani kuali takilot. ¡Hasta kiixtopeuanij iKonetsin Dios! Yejua ika, keman Jesús kiuatsak higoskouit tein amo kipia itakilo, kinextijtok keniuj tamis nejin altepet tein amo takuaujtamati uan amo kitemaka takilot.
12-18 METSTI MARZO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 22, 23
“Maj tiktakamatikan ome tanauatilmej tein okachi tayekantokej”
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 22:37
moyolo: Nejin tajtol kinextia kemej yekmelauj se tamati. Sayoj ke, keman ixnesi iuan tajtol “alma” uan “tanemilil”, okachi kiixnextia tein aksa kimachilia uan tein kinejneki. Eyi tajtolmej tein nikan mokui (yolo, alma uan tanemilil) amo tataman tein kijtosneki, ta mosenmajxitiaj. Ijkon monextia ika okachi chikaualis ke netasojtalis tein tikpialiaj Dios moneki yeski senkis ajsitok.
motanejnekilis: Oso “nochi monemilis”.
motanemililis: Nochi tein ueli kichiua totanemilil. Se taltikpaknenkej moneki kikuis itanemilil uan ijkon kiixmatis Dios uan okachi kitasojtatiyas (Jn 17:3; Ro 12:1). Nejin tajkuilol tein mokixtij itech Deuteronomio 6:5 tein yekinika moijkuiloj ika tajtol hebreo kikui eyi tajtolmej: yolo, nemilis uan chikaualis. Sayoj ke, ijkuak evangelio tein kijkuiloj Mateo mokepak itech tajtol griego, mokuik tajtol “tanemilil” uan amo “chikaualis”. Moajsi miak taman keyej ijkon mochiuak. Yekinika, maski itech tajtol hebreo tein mokuia ne uejkauj amo moajsia se tajtol tein senkis kiixnextiaya tajtol “tanemilil”, tajtol hebreo “yolo” kiteajsikamatiltiaya nejon. Ika tajtol yolo no uelis ika monextis kemej yekmelauj titamatij, tein kijtosneki nochi tein tiknemiliaj, tein tikmachiliaj, kemej timonejnemiltiaj uan tein techolinia maj tikchiuakan teisa (Dt 29:4; Sl 26:2; 64:6; xikonita nota tein ika timomachtiaj moyolo itech nejin versículo). Yejua ika, keman tajkuilol hebreo kikui tajtol yolo, Septuaginta griega okachi kikui tajtol tanemilil (Gé 8:21; 17:17; Pr 2:10; Isa 14:13). Ojpatika, Mateo xa kikuik tajtol griego “tanemilil” keman ika tajtoj Deuteronomio 6:5 porin tajtol hebreo tein mokepa “chikaualis” no uelis kinextis chikaualis tein tikpiaj itech tonakayo ijkon kemej tein ueli kichiua totanemilil. Kemansa itech griego amo onkak se tajtol maj senkis kiteajsikamatilti tein kijtosneki se tajtol hebreo, nejon kinextia keyej akin kijkuilojkej Evangelios amo senkis kikuikej sayoj se tajtol keman ika tajtojkej amatajkuilol Deuteronomio.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 22:39
Ika ome: Tanankilil tein Jesús kimakak fariseo moajsi itech Mateo 22:37, sayoj ke itech nejin versículo, Jesús amo sayoj kinankilij inetajtanil ta no ika tajtoj okse tanauatil (Le 19:18). Ijkon, tamachtij ke nejin ome tanauatilmej amo uelij moxelouaj uan kinextiaj nochi tein kijtoua Tanauatil uan tein kijtojkej tanauatianij (Mt 22:40).
moknitsin: Tajtol griego tein nikan motajtolkepa “moknitsin” (lit.: “akin moajsi ompakauin”) amo sayoj ika tajtoua akin nemi ompakauin. Ta no akin yeski (Lu 10:29-37; Ro 13:8-10).
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 22: 40, TNM
Tanauatil [...] Tanauatianij: “Tanauatil” yejua amatajkuilolmej tein peua itech Génesis hasta Deuteronomio. “Tanauatianij” yejua amatajkuilolmej tein kijtouaj tein mochiuas satepan tein pouij itech Escrituras Hebreas. Sayoj ke, keman nejin tajtolmej sennesij, uelis kijtosnekis nochi amatajkuilolmej tein pouij itech Escrituras Hebreas (Mt 7:12; 22:40; Lu 16:16, TNM).
moyekana: Tajtol griego kijtosneki “pilkatok itech” uan nikan ika moteajsikamatiltia ke “moyekana ika; mokixtia itech”. Ijkon, Jesús kinextij ke nochi amatajkuilolmej tein pouij itech iTajtol Dios ika moyekanaj netasojtalis uan amo sayoj Tanauatil uan Majtakti Tanauatilmej (Ro 13:9).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 22:21
xikmaktilikan in rey César ten kinamiki: Sayoj nikan ixnesi ke Jesús ika tajtoj tekiuaj romano (Mr 12:17; Lu 20:25). “Ten kinamiki César” kijtosneki se kiixtauas impuestos, se kinpoujkaitas uan se kintakamatis komo tein tajtanij amo kitapanauilia itanauatiluan Dios (Ro 13:1-7).
xikmaktilikan Dios ten kinamiki: Nejin kijtosneki tikueyichiuaskej ika nochi toyolo, tiktasojtaskej ika nochi tochikaualis, tiktakamatiskej itech nochi uan amo keman tikauaskej (Mt 4:10; 22:37, 38; Hch 5:29; Ro 14:8, TNM).
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 23: 24, TNM
kikixtiliaj moyotsin sayoj ke kitolouaj camello: Moyot katka okuiltsin tein okachi tsikitsin uan camello tapial tein okachi ueyi tein israelitas kiitayaj ke amo chipaujkej (Le 11:4, 21-24). Ika se taman tein ouij se kineltokas maj pano, Jesús kijtoj ke tayekananij itech taneltokalis kichipauayaj tein tayayaj porin amo kinekiaj kitoloskej se moyot tein kichiuaskia maj amo chipaujkej iixpan Dios, sayoj ke amo kitayekanaltiayaj tein okachi monekia tein ixnesia itech Tanauatil uan ika nejon kemej yeskia kitolojtoskiaj se camello.
19-25 METSTI MARZO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 24
“Maj tiksentokakan tiijsatokan itech itamian tonalmej”
it-1 pág. 125 § 6
Netasojtalis
Inetasojtalis aksa uelis kaxanis. Keman Jesucristo kiniluij imomachtijkauan tein mochiuaskia satepan, kiniluij ke miakej akin kijtouaj ke kichiuaj kemej Cristo amo semi kinextiskiajok netasojtalis (a·gá·pē). (Mt 24:3, 12.) Tatitanil Pablo no kijtoj ke miakej “xijxikuintinemiske ika tomin san”, nejon no se taman tein kinextiskia ke tinemiskiaj itech tonalmej tein ouijkej (2Ti 3:1, 2.) Yejua ika, moita ke se taltikpaknenkej uelis kikauas tamachtilis tein melauak tein kipaleuiani uan hasta tamis netasojtalis tein kipiak achto. Nejin kinextia ke motelneki maj okachi titetasojtakan. Tikchiuaskej komo titanemiliaj itech tein tikixtajtoltiaj itech iTajtol Dios uan timonejnemiltiaj ijkon kemej techyolmajxitia. (Ef 4:15, 22-24.)
w99 15/11 pág. 19 § 5
¿Tikchiujtokej nochi tein Dios techtajtania maj tikchiuakan?
5 Jesucristo kijtoj tein panoskia itech nejin tonalmej tein ouijkej: “Ijkon keme ne tonal kuak nemiko in tanauatijke Noé, no ijkon mochiuas kuak Nejuatsin nimoualuikas [...] achtopa ke ualaskia ne ueyi tetsaukakiouit, ijkuakon nochi in tagayot tatakuajtoyaj san, uan oksekin motauantijtoyaj san. Uan in oksekin tetatme uan tenanme kinijtantoyaj san ne teichpochuan para ma monamiktikan. Uan ijkon mochiutiualaya hasta kuak Noé kalayik tech in ueyi barco ten monotsa arca. Uan in tagayot amo kineltokakke de ke ualaskia ne tetsaukakiouat. [...] Ijkuakon nochi kinuiyak uan moaelsimijke. Uan [...] ijkon yeski, kuak nimoualuikas Nejuatsin ni Yektagatsin” (Mateo 24:37-39). Nejin amo kijtosneki ke amo kuali yetok maj ika taixejekol se takua uan maj se tatayi, uan nenamiktilis yejua se taman tein Dios kiixtaliani (Génesis 2:20-24). Sayoj ke, komo tikitaj ke okachi tiktayekanaltijtokej tein mojmostaj moneki tikchiuaskej, ¿keyej amo ika timotataujtiaj? Jiova uelis techpaleuis maj tiktayekanaltikan tein mouika ika iTekiuajyo, maj tikchiuakan tein kuali uan tein yejuatsin techtajtania (Mateo 6:33, TNM; Romanos 12:12; 2 Corintios 13:7).
jy pág. 259 § 4
Tatitanilmej tajtanij se neskayot
Kijtoua ke imomachtijkauan monekis ijsatoskej, tachixtoskej uan kichiujtoskej tein moneki. Jesús kinnejmachtij nejon ika okse neskayot. “Xikmatikan nijin: Takan kimatiskia in tetat de ke toni hora ualaskia in tachteke, ijkuakon ne tetat acha moyejyektalijtoskia, uan ijsatoskia, uan amo mokauaskia ma kikaltapokan para kitachtekiske. Ika ya nojon ya namejuan no ximoyejyektalijtokan, porin Nejuatsin ni Yektagatsin nimoualuikas ya kuak namejuan [...] nion no nannechchixtoske” (Mateo 24:43, 44).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 24:8
ueyi tajyouilis: Tajtol griego tein ijkon motajtolkepa kijtosneki ueyi tekokojkayot tein se siuat kimachilia ijkuak kipiatiya ikonetsin. Maski nikan ika tajtojtok netekipacholis, tekokojkayot uan tataman tajyouilis tein onkak, no uelis kinextis ke, ijkon kemej okachi chikauak kimachilia tekokojkayot se siuat ijkuak kipiati ikonetsin, tajyouilis uan ouijkayomej tein moijtojka ke onkaskiaj okachi momiakiliskiaj uan okachi uejkauaskiaj. Nejin panoskia tepitsin achto ke mochiuaskia okachi ueyi tajyouilis tein ika tajtoua Mateo 24:21.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 24:20
kuak taseseyas: Maj chikauak kioui, maj taapexoni uan maj tel taseseya itech nejon tonalmej kichiuaskia maj okachi ouij cholokan, maj kiajsikan takual uan kampa mopaleuiskej (Esd 10:9, 13).
ne tonal de neseuilis: Itech xolalmej kemej Judea, tanauatil amo kinkauaya maj kichiuakan seki taman itech tonal sábado. Nejon kichiuaskia maj okachi kinouijmaka uejka yaskej oso kimamaskej teisa. Uan no, puertas tein kipiayaj xolalmej tsaktoyaj itech tonal sábado (xikonita Hch 1:12 uan sgd, sección 16).
26 METSTI MARZO HASTA 1 METSTI ABRIL
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 25
“Xiksentokakan xiijsatokan”
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
Maj tikinpaleuikan iikniuan Cristo
7 Axkan tel kuali tikajsikamatij nejin tanojnots. ¿Akoni kiixnextia iKonetsin taltikpaknenkej uan tekiuaj? Yejua Jesús. ¿Akonimej kinixnextiaj iikniuan tekiuaj? Akin Jiova kinixpejpenak ika iespíritu. Yejuan tekiuajtiskej ne iluikak iuan Jesús (Rom. 8:16, 17). ¿Akonimej kinixnextiaj ichkamej uan cabras? Taltikpakneminij itech nochi altepemej. ¿Kemanian moixejekos toni kinnamiki kiseliskej? Itamiampa okachi ueyi tajyouilis, tein amo uejkaua peuas. ¿Uan keyej kintokaytiskej ichkamej oso cabras? Jesús kiixejekos akonimej ichkamej uan akonimej cabras ijkuak kiitas ox kinpaleuianij taixpejpenalmej akin moajsijok nikan taltikpak. Tiktasojkamatiliaj Jiova maj techpaleui maj tikajsikamatikan nejin tanojnots uan okseki tein moajsi itech Mateo 24 uan 25.
w09 15/10 pág. 16 § 16-18
“Namejuan [...] nannotasojikniuan”
16 Akin tikchiaj maj iTekiuajyo Dios techixyekana nikan taltikpak, ¿keniuj uelis tiknextiskej ke kuali timouikaj iniuan iikniuan Cristo? Maj tikitakan eyi taman kemej uelis tikchiuaskej. Yekinika, maj tikteixmatiltikan kuali tanauatilmej ika miak pakilis. Jesús kinnauatij iikniuan maj kichiuakan nejin tekit noyampa taltikpak (Mat. 24:14, TNM). Sayoj ke, kemej amo miakejok iikniuan Cristo mokauaj nikan taltikpak, semi kinouijmakaskia kichiuaskej nejon tekit komo akin pouij itech okseki ichkamej amo kinpaleuiskiaj. Tein melauj, nochipa keman se akin poui itech okseki ichkamej kiteixmatiltia iTajtol Dios, kinpaleuijtok tokniuan taixpejpenalmej maj kichiuakan itekiyo Dios. Takeual takuaujtamach uan Cristo semi kipatiuitaj tein kichiuaj okseki ichkamej, porin ijkon kinextiaj ke inintasojikniuan.
17 Ojpatika taman kemej tiknextiaj ke kuali iniuan timouikaj yejua keman tikpaleuiaj tanojnotsalis ika totomin. Jesús kiniluij imomachtijkauan maj kuali kikuikan inintomin “ten poutok nikan taltikpak” uan maj ika kinchiuakan tasojiknimej (Luc. 16:9). Nejin amo kijtosneki ke ika totomin uelis kuali timouikaskej iuan Jesús oso Jiova. Ta kijtosneki ke ijkuak tikuij uan ika titapaleuiaj maj moteixmatilti iTekiuajyo Dios, tiknextiaj ke titetasojtaj uan ke kuali titasojiknimej, amo “sayo ika totajtoluan san nion sayo ika ten tikijtoaj ika tonenepil. Ta, de yek melau” (1 Juan 3:16-18). Kemej neskayot, tikuij tein tikpiaj keman tikteixmatiltiaj kuali tanauatilmej. No tiktemakaj tomin kemej netetayokolil tein tapaleuia maj motanojnotsa noyampa taltikpak, maj mochijchiuakan kalmej kampa titaueyichiuaj uan maj moyektali tein ompa moneki. Titemakaskej miak oso tepitsin, Jiova uan Jesús semi kitasojkamatij maj titapaleuikan ika yolpakilis (2 Cor. 9:7).
18 Expatika taman kemej tiknextiaj ke kuali timouikaj iuan Jesús yejua keman ika miak pakilis tikseliaj inintaixyekanalis tayekananij. Nejin takamej Dios kinixtaliani ika iyektikatsin espíritu uan Cristo kinixyekana (Efe. 5:23). Tatitanil Pablo kijkuiloj: “Xikintakamatiyakan namotayekankauan [...] uan ximotekauilikan ma namechyekanakan” (Heb. 13:17). Sayoj ke, kemansa uelis techouijmakas tikseliskej tayolmajxitilis tein kitemakaj ika Biblia. Kemej yejuan no mopolouaj, uelis kichiuas maj amo tikselikan inintayolmajxitilis. Sayoj ke, maski tajtakouanij, Cristo akin kiixyekana nechikol, kiyolpaktia kinmakas nejon tekit. Yejua ika, komo kuali tikseliaj tanauatil tein kipiaj uelis techpaleuis maj kuali timouikakan iuan Jesús. Keman amo tikitaj ininnepololuan tayekananij uan ika miak pakilis tikseliaj inintaixyekanalis, tiknextiaj ke tiktasojtaj Jesús.