Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
7-13 METSTI ENERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | HECHOS 21, 22
“Ma mochiua ijkon keme Totekotsin kimonekiltia”
bt pág. 177 § 15, 16
“Ma mochiua ijkon keme Totekotsin kimonekiltia”
15 Keman Pablo mokaujtoya ichan Felipe, ajsik tanauatijkej Ágabo, akin semi kipoujkaitayaj. Akin ompa moajsiaj kuali kiixmatiaj uan kimatiaj ke yejua kijtojka ke onkaskia tatasojtilis keman taixyekantoskia Claudio (Hech. 11:27, 28). Yejua ika, xa motajtaniayaj: “¿Keyej ualaj? ¿Toni techiluiki?”. Ompa, kiitakej ke kikuilij “tajkoilpiloni” tein kipiaya Pablo. Ne uejkauj, kampa motajkoilpiayaj no ompa kitaliayaj tomin uan okseki taman. Ágabo mometsilpij uan momailpij ika nejon ilpikat uan kijtoj se taman tein kimoujkakakkej: “Yektikatsin [e]spíritu mitsajsikamatiltis ke ijkon keme tikitstok nimometstsijtsikojtok, no ijkon ne tayekanani judíos tech Jerusalénkopaka mitstsijtsikoske uan mitstemaktiske inmako in analtekokayome” (Hech. 21:11).
16 Tein Ágabo kijtoj kinextij ke Pablo yaskia Jerusalén. No kijtoj ke judíos kitemaktiskiaj maj kitajyouiltianij “analtekokayome”. Nochin motekipachojkej keman kikakkej nejon. Lucas kijtoj: “Kuak tikakke ya nijin tajtolme ten techiliaya Ágabo, ijkuakon tejuan uan in tokniuan de Cesarea tikueyitatautijke Pablo ke ma amo youi Jerusalénkopaka. Pero in Pablo technankilij nochi ijkuin: ‘¿Keye namejuan nanchokaj? Uan, ¿keye no nannechyoltayokoltiaj? Porín [...] nikneki niktakamatis Notekotsin Jesús, maski ma nechtsijtsikokan ne Jerusalénkopaka oso maski ma nechmiktikan’” (Hech. 21:12, 13).
bt pág. 178 § 17
“Ma mochiua ijkon keme Totekotsin kimonekiltia”
17 ¡Xikonnemili tein panotok! Nochin tokniuan, hasta Lucas, kitataujtiaj Pablo maj amo youi. Keman yejua kiita ke ika motekipachouaj uan hasta chokaj, ika tayokol kiniluia: “Nannechyoltayokoltiaj”, oso “¡Nannechyoltajyouiltiaj!” (Nueva Versión Internacional). Maski ijkon, amo kipata tein kiixtalijtok ijkon kemej ijkuak tajtojka iniuan tokniuan ompa Tiro. Pablo yati maski kitataujtiskej uan kichokiliskej maj amo youi. Uan kinmelauilia keyej moneki yas. ¡Semi yolchikauak! Ijkon kemej Jesús, moyolchikaua uan youi Jerusalén (Heb. 12:2). Maski amo kitemoua maj kitajyouiltikan, kipanos nochi nejon porin kiita se tatiochiualis momikilis kemej itatojtokakauj Cristo.
bt pág. 178 § 18
“Ma mochiua ijkon keme Totekotsin kimonekiltia”
18 ¿Toni kichiujkej tokniuan? Biblia kijtoua ke ika poujkaitalis kijtojkej: “Keme amo tiuelke ok tiktaneltoktiske Pablo de ma amo youi Jerusalén, ijkuakon tejuan amo teyi tikilijke ok. Ta, sayo tikauke ma mochiua ijkon keme Totekotsin kimonekiltia” (Hech. 21:14). Kitataujtijkaj maj amo youi Jerusalén, sayoj ke maski kinekiajok kisentokaskej kiluiskej, amo teyi kiluijkejok. Kikakkej uan kikaujkej maj youi porin kiajsikamatkej ke monekia mochiuas itanejnekilis Jiova. Tatitanil yajki kampa kimiktiskiaj uan okachi moyolchikauaskia komo akin kitasojtayaj amo kitsakuiliayaj.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
bt pág. 184, 185 § 10-12
“Xinechkakilikan tenika nimotajtoltenpaleuia”
10 Maski ijkon, Pablo kisentokak kinajsikamatik akin kinekiaj kichiuaskej tein judíos momattoyaj, kemej ijkuak moseuiayaj tonal sábado oso keman amo kikuayaj seki tapalol (Rom. 14:1-6). Amo no tanauatij ke takamej monekia moneskayotiskej itech ininnakayo. Pablo kineskayotij itech inakayo Timoteo porin ipopaj katka griego uan ijkon judíos kuali kiseliskiaj (Hech. 16:3). Pablo kiajsikamatia ke sejse monekia kiixejekos ox moneskayotiskia, uan yejua ika kinijkuilouilij tokniuan akin nemiaj Galacia: “Amo teyika kualtia ok komo techneskayotiske tech tonakayo oso amo [...]. Ta, namechilia ne ten kualtia yejua nijin: Moneki ma tikpiakan takuautamatilis iuan Cristo uan [...] ma timosepantasojtatinemikan” (Gál. 5:6). Maski ijkon, akin moneskayotiayaj kemansa kinextiayaj ke amo takuaujtamatiaj. ¿Keyej? Porin kinekiaj kitakamatiskej Tanauatil oso porin tamachtiayaj ke komo kinekiaj kipiaskej itatiochiualis Jiova monekia moneskayotiskej.
11 Maski tein kijtouiliayaj Pablo amo katka melauak, tokniuan judíos kinkuejmolojka inintanemilil. Yejua ika, tayekananij kiluijkej: “Nikan yetokke touanme naui taka ten [...] moyektenkauke ya iuan Dios. [...] Uan xikchiuati ijkon keme yejuan kichiuatij kuak [...] mokauaske yolchipauke iixpantsinko Dios. Uan tejua xikintaxtauili nijin taka para ma yejuan kinkuatanatsokan [oso kintekilikan inintson]. Uan tejua no ma mitskuatanatsokan. Uan ijkon nochi in taneltokani judíos kajsikamatiske ke amo teyi melau tenika ay mitsteluiliaj. Ta, ixnesis ke tejua no tiktakamatinemi in tanauatil de Moisés” (Hech. 21:23, 24).
12 Pablo ueliskia kijtos ke kijtouiliayaj seki taman porin tokniuan judíos kitelnekiaj kitakamatiskej Tanauatil. Sayoj ke komo amo kitapanauiliaya iTajtol Dios, yejua kichiuaskia tein kijtoua Tanauatil. Achto kijkuilojka: “No nejua niktakamatinemi in tanauatil de Moisés ijkon keme ne judíos kitakamatinemij. Uan nikchiua nijin taman para ke ijkon uelis kachi ok nikintaneltoktis ne judíos de Cristo, maski nejua amo melau moneki niktakamatinemis nojon tanauatil” (1 Cor. 9:20). Yejua kichiuak tein kiluijkej tayekananij ompa Jerusalén uan ijkon kitakamatik “in tanauatil de Moisés”. Nejon technextilia ke moneki tikinpaleuiskej tayekananij uan amo tiktemoskej maj mochiua se taman kemej tejuan tiknekij (Heb. 13:17).
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 22:16
ximotatatautilij ika [...] Tokaytsin den Totekotsin para ma [...] Dios mitschijchipauilis de motajtakoluan: Oso “xikchipaua motajtakoluan uan xikijto itokay”. Tein ‘kichipaua’ tajtakolmej amo neauilis, ta se kijtos itokay Jesús, oso iuan se takuaujtamatis uan se kinextis ika tein se kichiuas (Hch 10:43; Snt 2:14, 18).
14-20 METSTI ENERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | HECHOS 23, 24
“Kiteluiliaj ke kipeualtia taixnamikilis”
bt pág. 191 § 5, 6
“Ximoyolchikaua”
5 Pablo semi kipaleuij maj kiyolchikauakan porin mostika panoua cuarenta judíos “moyektenkauke de kimiktiske Pablo. Uan ijkon cada se telijke ijkuin: ‘Ma nopan uetsis in tatelchiualis de Dios komo nitakuas oso niatis achtopa ke nimiktis in Pablo’”. Nejin kinextia ke senkis kiixtalijtoyaj kimiktiskej. Kineltokayaj ke komo amo kichiuayaj, kinpanoskia tein amo kuali (Hech. 23:12-15). Iniuan tiopixkamej uan tayekananij kiixtalijtoyaj tajtaniskej maj Pablo oksepa kiuikanij ininixpan akin pouiaj itech Sanedrín uan ijkon kisentokaskej kichiuiliskej netajtanilmej, porin kijtouayaj ke kinekiaj kimatiskej okachi taman kemej nemia. Sayoj ke akin kitauelitayaj, kichiaskiaj itech ojti uan kimiktiskiaj.
6 Sayoj ke, isobrino tatitanil, akin amo tikmatij itokay, kimatik tein kiixtalijtoyaj kichiuiliskej itío. Yejua ika Pablo kititanik maj kiitati Claudio Lisias, akin kinixyekanaya tateuianij (Hech. 23:16-22). ¡Nejin telpoch semi yolchikauak! Jiova yekmelauj kintasojta telpochmej akin kitayekanaltiaj iTekiuajyo uan tapaleuiaj itech inechikol uan amo kitemouaj kichiuaskej tein yejuan kinekij.
bt pág. 192 § 10
“Ximoyolchikaua”
10 Keman ajsik Cesarea, kikauatoj “ma kiyekpixtokan Pablo kampa ne ueyi kali kampa kalyetok in rey Herodes”. Ompa kinchiaskia maj ajsinij akin kiixnamikiaj akin ualeuayaj Jerusalén (Hech. 23:35). Makuil tonal satepan ajsikej Ananías (tayekankatiopixkat), seki tayekananij uan Tértulo (akin kiteluilijtoya). Tértulo peuak kiueyitalia Félix porin kinpaleuijka judíos uan porin kinekia maj kuali kiitani. Satepan peuak kijtouilia Pablo nejin: “Yejua se tagat ten techkuejsojtinemi. Uan no nijin tagat nouiyampan den senmanauak kinxejxelojtinemi in taka judíos. Uan nijin Pablo yejua in tayekanke de nekes ten taneltokatinemij de ne Jesús de Nazaret. Uan nijin Pablo hasta no kinekia kipitsotilis tomouiskatiopan. lka ya nojon tejuan tikikitskijke”. Uan okseki judíos no kijtojkej: “Melau ten mitsoniluijtok ne Tértulo” (Hech. 24:5, 6, 9). Kijtouayaj ke Pablo kipeualtiaya taixnamikilis, kiixyekanaya se taneltokalis tein tamouilil uan ke amo kipoujkaitaya templo. Nejon tel amo kuali katka uan ueliskia kiixtaliskej maj kimiktikan.
bt pág. 193, 194 § 13, 14
“Ximoyolchikaua”
13 Nejin se kuali neskayot tein moneki tikchiuaskej komo se tonal timoajsij ininixpan tekiuanij porin tikueyichiuaj Jiova uan techijtouiliaj ke titaixnamikij oso ke tipouij itech se taneltokalis tein tamouilil. Keman Pablo kinojnotsak tekiuaj, amo kiueyitalij ika takajkayaualis kemej kichiuak Tértulo, ta kinojnotsak ika yolseuilis uan poujkaitalis. Uan no, motajtouij ika taixejekolis uan melaujkayot. Kijtoj ke “judíos ten pouiaj ne Asiajkopaka” akin kiteluilijkaj ke amo kipoujkaitak templo amo yetoyaj keman kimelaujtoyaj uan tajtanik maj yanij uan ijkon kikakiskia tein ika kiteluiliayaj (Hech. 24:18, 19).
14 Pablo no kiteixmatiltij tein kineltokaya. Ika yolchikaualis kijtoj ke takuaujtamatia ke mikemej oksepa moajokuiskej uan nejon tamachtilis amo kiuelitakej akin pouiaj itech Sanedrín (Hech. 23:6-10). ¿Keyej ika tajtoj nejon? Porin kiteixmatiltiaya Jesús uan kijtouaya ke oksepa kipiaya nemilis uan akin kiixnamikiaj amo kineltokayaj nejon (Hech. 26:6-8, 22, 23). Yejua ika kiteluiliayaj.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 23:6
nifariseo: Sekin akin ompa moajsiaj kiixmatiaj Pablo (Hch 22:5). Keman yejua kijtoj notatuan no fariseos, fariseos xa kiajsikamatkej ke Pablo kijtojtoya ke no taneltokaya kemej yejuan. Kimatiaj ke yejua kichiuaya tein Cristo tamachtij, yejua ika amo kinemilijkej ke kinekia kinkajkayauas. Yejua ika, ueliskia kinemiliskej ke Pablo katka fariseo. Saduceos amo kineltokayaj ke mikemej oksepa moajokuiskej, sayoj ke Pablo uan fariseos kemaj. Keman kijtoj ke kineltokaya tein fariseos kineltokayaj, uelik mopaleuij. Nesi ke ika tajtoj nejon tamachtilis porin kinekia maj sekin akin pouiaj itech Sanedrín kipaleuianij, uan ijkon panok (Hch 23:7-9). Satepan, no ijkon motajtouij iixpan tekiuaj Agripa (Hch 26:5). Uan oksepa kijtoj ke katka fariseo keman kintajkuilouilij tokniuan akin nemiaj Filipos (Flp 3:5). Itech Hechos 15:5 no ininka tajtoua okseki tokniuan akin achto katkaj fariseos (xikonita nota tein se momachtia Hch 15:5).
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 15:5
sekin taneltokani [...] fariseos: Nesi ke seki tokniuan kinitayajok kemej fariseos (xikonita nota tein ika se momachtia Hch 23:6).
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 24:24
Drusila: Hechos 12:1 kijtoua ke Herodes Agripa I kipiaya eyi isiuapipiluan; Drusila katka xokoyot. Yolik kemej itech xiuit 38 uan katka iikniuj Agripa II uan Berenice. Yekinika monamiktij iuan tekiuaj sirio Aziz de Emesa uan kemej itech xiuit 54, keman kipiaya 16 xiujmej kitsayanak amat ininixpan tekiuanij uan monamiktij iuan tekiuaj Félix. Xa moajsia keman Pablo tajtoj iixpan Félix ika “ne chipaukanemilis de Cristo uan no kinnojnotsak de keniu se moyekantinemis ika ichikaualis de Cristo. Uan no Pablo kinnojnotsak ika ne tatsakuiltilis de Dios ten mochiuakiu” (Hch 24:25). Keman Festo kiixtalijkej kemej tekiuaj, “Félix kinekia moyekauas iuan in tayekanani judíos, ika ya nojon kikauak ok majkon yeto ok in Pablo keme preso”. Sekin kinemiliaj ke kitsakuak porin kinekia kiyolpaktis inamik akin ichpochok katka uan no katka judía (Hch 24:27).
21-27 METSTI ENERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | HECHOS 25, 26
“Pablo tajtani inepaleuil César uan kinojnotsa tekiuaj Herodes Agripa”
bt pág. 198 § 6
“Ma nechixkomaka [...] César”
6 Pablo kimatia ke ueliskia kimiktiskej porin Festo kinekia maj judíos kuali kiitanij. Yejua ika motajtouij ika inintanauatiluan romanos. Yejua kijtoj: “Nikan niyetok kampa in taixkomakalispan den ueyi chiuke de Roma ten monotsa César. Uan nikan ya kampa melau moneki ma nechixkomakakan. Uan tejuatsin kuali tikonajsikamatok ya ke amo teyi tajtakol nikchiuak inixpan nijin tayekanani judíos. [...] Uan axkan nimitsontatautia ke kachi kuali ma nechixkomaka ne ueyi chiuke de Roma, ten monotsa César”. Keman aksa tajtania nejon, amo ueliskiaok kipatas. Yejua ika tekiuaj kijtoj: “Keme titechilia ke tikneki ma mitsixkomaka in ueyi chiuke César, ika ya nojon tiyas axkan iixpan” (Hech. 25:10-12). Keman Pablo tajtanik yas iixpan akin okachi ueyichiujkej, kiixtalij se taman tein tinochin akin tikchiuaj kemej Cristo uelis tikchiuaskej. Komo tekiuanij kiixnamikij totanojnotsalis, tejuan timotajtouiaj ika okseki tanauatilmej tein kiixtalianij tekiuanij (Sal. 94:20).
bt págs. 198-201 § 10-16
“Ma nechixkomaka [...] César”
10 Ika poujkaitalis, Pablo kitasojkamatilij tekiuaj maj kikauani maj motajtoui iixpan uan no kiluij ke kuali kiixmatia tein judíos momattoyaj kichiuaskej uan ininkuejmoluan. Pablo peuak kijtoua: “Nejua no nikatka nifariseo desde kuak nitelpoch ok nikatka. Uan [...] kachi ok nimoyojyolchikauak para nikyektakamatinemis nochi in tanauatilme de Moisés” (Hech. 26:5). Keman Pablo pouia itech ininkaltamachtiloyan fariseos, kichiaya maj Mesías ualani. Uan axkan ke katka itatojtokakauj Cristo, kineltokaya ke Jesús katka Taixpejpenal akin tel miak xiujmejya kichixtoyaj. Kijtoj ke moajsia iixpan tekiuaj Agripa porin kineltokaya ke senkis mochiuaskia tein Dios motenkaujka iniuan ininuejkaujtatuan, ijkon kemej kineltokayaj akin kiteluiliayaj. Nejin tein kijtoj okachi kiyolnotsak Agripa.
11 Pablo kimelauak keniuj kintajyouiltijka itatojtokakauan Cristo keman kijtoj: “Nikixnemiliaya ke semi monekik ma nikintajyouiltis ika miak tataman nekes ten takuautamatinemij ika in chikaualis den tokaytsin de Jesús de Nazaret. [...] Uan ijkon nejua nikintauelitaya uan nikinikantokaya maski kampa pueblojme de analtekokayome” (Hech. 26:9-11). Ompa no moajsiaj miakej akin kiitakaj ke Pablo kichiujka nejon (Gál. 1:13, 23). Agripa xa motajtaniaya: “¿Keyej semi mopatak?”.
12 Kimatik tanankilil keman Pablo kijtoj: “Niyaya Damaskojkopaka [...] porin netayekanani tiopixkame nechnajnauatiayaj uan nechtekimakayaj ke ma ijkon nikchiua. Uan nimitsonilia, tejuatsin tion rey Agripa, ke [...] nepanta nikitak se ueyi tanex ten ualeuak ne eluiyaktsinko ten kachi chikauak tauia uan ke in tonaltsin. Uan ne tanextsin uala nechyeualoko uan telsenka momeyotiko nopan ijkon keme nejua uan nekes ten nechseuikayaj. Ijkuakon nochi tejuan tiuejuetsitoj talixko. Uan nejua nikakik seki tajtolis ten nechnojnotsaya ika in tajtol hebreo ijkuin: ‘Tejua Saulo, ¿keye tinechtauelitstinemi? Porin sayo timokokojtinemi tejua san ijkon keme in kuakuejme mokokojtinemij kuak in tapeuke kinkestsoponijtiu’. Ijkuakon nejua niknankilij ijkuin: ‘¿Akoni Tejuatsin, Notekotsin?’ Uan Notekotsin nechilij ijkuin: ‘Nejuatsin ya ni Jesús ten tejua [...] tinechikantokatinemi’” (Hech. 26:12-15).
13 Achto ke Jesús monextiskia iixpan, Pablo ‘mokokojtinemia [...] keme in kuakuejme mokokojtinemij kuak in tapeuke kinkestsoponijtiu’. Nejin kijtosneki ke kichiuak kemej se tapial tein mokojkokoua iselti keman kiteliksa kouit tein ika kipeuaj. Pablo semi mouejkatilijtoya iuan Dios porin kiixtopeuaya itanejnekilis yejuatsin. Sayoj ke keman yaya Damasco, Jesús monextij iixpan nejin takat yolmelauak, akin amo kiixmatia tamachtilis tein melauak uan kipaleuij maj kipata inemilis (Juan 16:1, 2).
14 ¡Pablo semi mopatak! Kiluij Agripa: “Nikyektakamatik ijkon keme nechnextilij Notajtsin Dios den eluiyaktsinko [...]. Uan nejua achto nikinmachtito ika in Tajtoltsin de Dios ne pueblojuani de Damasco. Uan nimampa nikinmachtito nekes ten kalyetokke Jerusalénkopaka. Uan de ompa [...] talme de Judeajkopaka. Uan kachi satepan nikinnojnotsato ne pueblojuani ten amo poutinemiaj keme judíos. Uan nejua nikinmachtiaya ijkuin: Ma [...] mokuepakan den nintajtakolopan uan ma kitoktilikan Totajtsin Dios. Uan no nikinilij ma kichiutinemikan chiualisme ten kuali” (Hech. 26:19, 20). Tein melauj, miak xiujmejya kichiujtoya tein Cristo kinauatijka nejon nepantaj. ¿Keniuj tapaleuij itanojnotsalis? Miakej kiselijkej tamachtilis tein melauak, kikaujkej auilnemilis uan teikamauiltilis uan kitemojkej Dios. Mochiujkaj kuali taltikpakneminij akin kipoujkaitayaj uan kitakamatiaj inintanauatiluan tekiuanij.
15 Sayoj ke akin kinixnamikiaj amo kiitayaj nejon. Yejua ika Pablo kijtoj: “Ika ya nojon ne tayekanani judíos nechkitskijke kampa ne ueyi tiopan de judíos uan yejuan kinekiaj nechmiktiske. Pero ika ne tapaleuilis de Dios [...] nikinnojnotstinemik ika in Tajtoltsin de Dios nekes ten ueyi chiuanime uan ya nekes ten kachi majseualme” (Hech. 26:21, 22).
16 Akin tikchiuaj kemej Cristo moneki tiknemiliskej ‘keniuj tiknankiliskej ne tagat tein techtajtanilia keyej titakuautamatij iuan Cristo’ (1 Ped. 3:15). Komo moneki ika titajtoskej tein tikneltokaj ininixpan tamelauanij uan tekiuanij, moneki tikchiuaskej kemej Pablo keman tajtoj ininixpan Agripa uan Festo. Xa uelis tikintanemililtiskej komo tikinmelauiliaj keniuj tamachtilis tein melauak semi techpaleuiani tejuan uan no akin techkakij.
bt pág. 202 § 18
“Ma nechixkomaka [...] César”
18 Sayoj ke Pablo kinankilij tekiuaj: “Nimitsonilia, tejuatsin tionueyichiuke Festo, amo nechkuatapololtijtok notaixmatilis. Ta, nimitsonnojnotstok ika tajtolme ten melau uan ten kualkui ueyi ne yolmajxitilis. Uan nikan niyetok inixpan in rey Agripa ten yejuatsin no kuali kixmatok nijin tanauatilme [...]. Uan tejuatsin tion rey Agripa, ¿xe tejuatsin tikonyekneltoka nochi ten kijtokoj ne uejkautanauatiani de Dios? Pues nejua kuali nikmatok ke no ijkon tikneltokatok”. Tekiuaj kinankilij: “Ka nijin ome eyi tajtolme tinechtaneltoktis ke ma nejua nitakuautamati iuan Cristo” (Hech. 26:25-28). Yeski melauj nejon oso amo, tein Pablo kiluij kitanemililtij.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 26:14
kuak in tapeuke kinkestsoponijtiu: Tein ika tatsoponiayaj katka se takot tenpitstik tein ika kinpeuayaj tapialmej (Jue 3:31). Tajtol “kuak in tapeuke kinkestsoponijtiu” ixnesi itech ininamatajkuiloluan griegos. Kijtosneki keman se kuakouej amo kitakamatia iteko uan mokojkokouaya porin tateliksaya keman kikestsoponiayaj. Achto ke Saulo mochiuaskia itatojtokakauj Cristo kemej yeskia moijtakojtoya porin kintajyouiltiaya itatojtokakauan Cristo, akin Jiova kinpaleuijtoya (no xikonita Hch 5:38, 39; 1Ti 1:13, 14). Eclesiastés 12:11 kijtoua ke inintayolmajxitilis tamatinij kemej yeskia tetsoponiaj, porin kinyololiniaj taltikpakneminij maj kuali monejnemiltikan.
w03 15/11 pág. 16 § 14
Maj tikinpaleuikan oksekin maj kiselikan kuali tanauatilmej
14 Pablo kimatia ke Agripa moixmatia kemej judío. Kemej tekiuaj kuali kiixmatia inintaneltokalis judíos, Pablo kimelauilij ke kiteixmatiltiaya “ne tanauatilme ten ne uejkautanauatiani uan ne Moisés ten kitetapouikoj ke se tonal moneki mochiuakiu”, ke Mesías monekia momikilis uan moajokuis (Hechos 26:22, 23). Ompa Pablo kitajtanij: “¿Xe tejuatsin tikonyekneltoka nochi ten kijtokoj ne uejkautanauatiani de Dios?”. Agripa amo kimatia toni tanankilis. Komo kijtouaya ke amo kineltokaya tein kijtojkej tanauatianij, amo kiseliskiajok kemej se judío. Sayoj ke komo kijtouaya ke kemaj kineltokaya, kinextiskia sentaixpan ke kipaleuiaya Pablo uan ueliskia kiitaskej kemej se itatojtokakauj Cristo. Yejua ika Pablo kinankilij: “Nejua kuali nikmatok ke no ijkon tikneltokatok”. ¿Toni tanankilij Agripa? “Ka nijin ome eyi tajtolme tinechtaneltoktis ke ma nejua nitakuautamati iuan Cristo.” (Hechos 26:27, 28.) Maski nejon tekiuaj amo mochiuak itatojtokakauj Jesús, nesi ke tein Pablo kijtoj kitanemililtij (Hebreos 4:12).
28 METSTI ENERO HASTA 3 METSTI FEBRERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | HECHOS 27, 28
“Pablo youi Roma”
bt pág. 208 § 15
“Amo senme timikiske”
15 Pablo xa kinnojnotskaya miakej akin iuan yayaj ika “ten kijtoj Totajtsin Dios” ke kichiuaskia (Hech. 26:6; Col. 1:5). Sayoj ke axkan ke barco yaya pankalakiti, kiniluij maj takuaujtamatikan ke momakixtiskiaj. Yejua kijtoj: “Tayouak Dios nechonmonextilij se ángel [...]. Uan ne ángel nechilij ijkuin: ‘Uan no nimitsilia, tejua Pablo, amo ximoyolmouti, porin semi moneki mitstemaktiske iixpan ne ueyi chiuke César, tayekanke de Roma. Uan ika tejua motechkakopaka Totajtsin Dios kinmakixtis nochi nekes ten mouan yetokke tech in barco uan amo momikiliskeʼ. Uan [...] ximoyolchikauakan porin nejua nitakuautamati iuan Dios. Uan nikmatok ke Yejuatsin kichiuati ijkon keme nechiluij ya ne ángel. Uan xikmatikan ke pankalakis in barco pero tejuan aixko tiajkuitiyaske uan tiajsitiue tech se tsiktsin tal ten kiyeualoa in mar” (Hech. 27:23-26).
bt pág. 209 § 18
“Amo senme timikiske”
18 Ajsikej Malta, se xolal tein kiyoualoua ueyiat uan moajsi kampa ika sur Sicilia (xikonita recuadro itech página 209 “¿Cuál isla corresponde a Malta?”). Maski akin ompa nemiaj tajtouayaj okse tajtol, kinselijkej ‘ika pakilis uan kinyoliknelijkej’ nejon takamej akin moapalojkaj uan sekuiaj (Hech. 28:2). Ompa, taxotaltijkej uan ijkon uelik mototonijkej porin semi taseseyaya uan kioujtoya. Uan no, kiitakej se mouiskatekit.
bt pág. 210 § 21
“Amo senme timikiske”
21 Ompa nemia Publio, se tominpixkej akin kipiaya miak talmej uan xa yejua taixyekanaya ompa Malta tein poui Roma. Keman Lucas ika tajtoua, kinextia kemej “in ueyi chiuke”, ijkon kemej ixnesi itech ome tet tein ompa kiajsikej. Pablo uan akin iuan yayaj mokaujkej ichan Publio eyi tonal, maski ipopaj mokokouaya. Lucas no kijtoua ke “uetstoya tech in ikochpet porin mokokoaya ka totonik uan kalannemilis”. Pablo kichiuak se netataujtil, kikuamajpachoj uan kipajtij. Akin ompa nemiaj kimoujkaitakej tein kichiuak. Yejua ika kiuikilijkej okachi kokoyanij maj kinpajti. No kiuikilijkej netetayokolilmej tein ika ueliskiaj moixpanoltiskej nejon tokniuan (Hech. 28:7-10).
bt pág. 213 § 10
“Titanojnotsatiu ika notenkopaka”
10 Tajkuilojkej kisentoka kijtoua: “Kuak tiajsitoj ya ne kampa pueblo Roma, [...] Pablo kikauke ma seko kalyeto, sayo ika se soldado para ma yejua kipixtinemi” (Hech. 28:16). Akin ijkon kichiuayaj, monekia maj ilpito ika se cadena iuan akin kiyekpixtoya. Sayoj ke, nion se cadena ueliskia kitsakuilis Pablo maj kiteixmatilti iTekiuajyo Dios. Yejua ika, eyi tonal satepan, tanauatij maj kinnotsatij ueyichiuanimej akin pouiaj itech inintaneltokalis judíos uan ijkon kiniluiskia akoni katka uan kinojnotsas.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 27:9, TNM
mosaujkej itech Tonal keman Motapojpoluiaya Tajtakolmej: Lit. “mosauaj”. Tajtol griego tein motajtolkepa kemej “mosaujkej” kijtosneki keman mosauayaj itech Tonal keman Motapojpoluiaya Tajtakolmej tein mochiuaya xijxiujtika, ijkon kemej kijtouaya Tanauatil tein kiselij Moisés, tein no moixmati kemej Yom Kipur (hebreo yohm hakkippurím, “tonal keman moixtsakuaya [tajtakolmej]”) (Le 16:29-31; 23:26-32; Nú 29:7). Moijtoua ke tajtol se motayokoltis, mouika iuan Tonal keman Motapojpoluiaya Tajtakolmej, uan kijtosneki seki taman tein monekia mochiuas, kemej ijkuak mosauayaj (Le 16:29). Keman itech Hechos 27:9 nesi tajtol “mosaujkej” kinextia ke motelnekia mosauaskej itech Tonal keman Motapojpoluiaya Tajtakolmej, tein mochiuaya itamian metsti septiembre oso ipeujyan metsti octubre.
nwtsty nota tein ika se momachtia Hch 28:11
Cástor uan Pólux: Romanos kitetapouiaj ke “Cástor uan Pólux” senyolkej uan katkaj ikoneuan Zeus (griego Dióskouroi) oso Júpiter uan Leda, siuat akin tekiuajtia Esparta. Kineltokayaj ke kinyekpiayaj akin kinejnemiltiayaj barcos uan ke ueliskiaj kinmakixtiskej keman kipiaskiaj se ouijkayot itech ueyiat. Nejon kinextia ke akin tajkuiloj, ompa moajsia porin kijtoua ke barco kipiaya taixkopimej iixpan.