Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
2-8 METSTI DICIEMBRE
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | APOCALIPSIS 7-9
“Jiova kintatiochiuia tel miakej”
it-1 pág. 1035 § 4
Tel miakej taltikpakneminij
Komo “uel miak tagayot” akin makisaj kisentokaj nikan taltikpak, ¿keyej moijtoua ke moajsij “iixpantsinko ne tayekankatrono uan iixpantsinko Yejuatsin ten tamati keme ichkatsin”? (Ap 7:9.) Keman itech Biblia moijtoua ke aksa moajsi ‘iixpan’ aksa oso ininixpan miakej kemansa kijtosneki ke kuali kiitaj (Sl 1:5; 5:5; Pr 22:29, CJ, comentario; Lu 1:19). Se capítulo achto itech amatajkuilol Apocalipsis kijtoua ke “nochi in tayekanani reyes”, “in ueyichiuanime”, “in taka ricojme”, “in tayekankasoldados”, “in uejueyi tamatinime”, “nochi takeualme tanamakme uan in takeualme ten amo tanamakme” motatijkej iixpan “Yejuatsin ten tokotsyetika kampa ne ueyi tayekankatrono” uan iixpan “Yejuatsin ten tamati ichkatsin” “porin ejkok ya ne ueyi tonal kuak Yejuatsin kinkualankatatsakuiltis in taltikpakuani. Uan nojon tatsakuiltilis amo aken uelis kixtsakuiliske” (Ap 6:15-17; no xikonita Lu 21:36). Yejua ika, “uel miak tagayot” kijtosneki akin makisaskej keman Dios uan Jesús kinextiskej ininkualanyo uan satepan moajsiskej ininixpan, tein kijtosneki ke kipiaskej inintatiochiualis.
it-2 pág. 1155 § 5
Tajyouilis
Kemej treinta xiujmej satepan ke kiixpolojkej Jerusalén, tatitanil Juan kimatiltijkej tein kinpanoskia tel miakej akin kayomej itech tataman altepemej: “Yejuan nojonkes [...] mopanouilijke ya ne ueyi tatsakuiltilis” (Ap 7:13, 14). Keman moijtoua ke tel miakej “mopanouilijke ya ne ueyi tatsakuiltilis” kijtosneki ke makisaj. No ijkon moijtoua itech Hechos 7:9, 10: “Totajtsin Dios ipa iuan yetinemia in José. Uan ompa Egipto Dios kimakixtij José tech nochi itajyouilisuan”. Keman moijtoua ke Dios kimakixtij José keman tajyouijtoya kijtosneki ke kipaleuij maj taxiko. No kijtosneki ke José makisak keman tajyouij.
it-1 pág. 1035 § 3
Tel miakej taltikpakneminij
¿Akonimej yejuan? Uelis tikmatiskej akonimej “uel miak tagayot” ika tein kijtoua Apocalipsis capítulo 7 uan okseki tajkuilolmej. Apocalipsis 7:15-17 kijtoua ke Dios “momasoutok inpan nochi nojonkes para kinpaleuijtiu”, ke Jesús “kinyekanas ma tayitij atsin ten kitemaka in yek nemilis” uan ke Dios “kinelkaualtis de ninchokilis uan kinixuajuatsas”. Apocalipsis 21:2-4 kijtoua ke Dios “mokaltalikiu intsalan in ipueblojkauan”, ke “kinelkaualtis de ninchokilisuan” uan ke “amo aken momikilis ok”. Itech nejin tajtachialis tein moijtoua itech nejin capítulo amo ininka motajtoua akin moajsij iluikak, kampa moajsi Yankuik Jerusalén, ta ininka motajtoua akin nemij nikan taltikpak.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
re pág. 115 § 3, 4
Kineskayotiaj Israel tein iaxka Dios
3 Achto ke Jiova kinextis ikualanyo, seki ángeles kichiuaj se tekit tein motelneki. Juan kijtoua: “Nikitak naui ángeles de Dios ijkatokke naukampa tech in taltikpak. Uan yejuan nojonkes ángeles kintsajkuilijtoyaj nochi in nauin tataman ejekame para ma amo taejekani tech in taltikpak uan nion tech in mar uan nion tech in kuouiyo” (Apocalipsis 7:1). ¿Toni kijtosneki nejin axkan? Nejin “nauin tataman ejekame” kijtosneki keman kintatsakuiltiskej uan kinixpoloskej akin amo yolkualmej. Yejuan tamatij kemej “ueyiat” tein semi moolinia porin kichiuaj tein amo kuali. Ompa no pouij taixyekananij akin motelueyinekij, akin tamatij kemej koujmej. Uan no, tel miakej nikan taltikpak kinpaleuiaj maj taixyekanakan (Isaías 57:20; Salmo 37:35, 36).
4 Nejin naui ángeles kinixnextiaj naui oloch ángeles akin Jiova kintekitiltia maj kitsakuilikan itatsakuiltilis hasta tonal keman yejuatsin kiixtalij. Semi tauejueliuis keman ángeles kikajkauaskej ikualanyo Dios oso nejon ejekamej, uan kichiuaskej maj ualakan kampa ika norte, sur, este uan oeste. Okachi tauejueliuis ke keman Jiova kimoyauak naui ejekamej uan ijkon kinxeloj uan kinixpoloj akin kayomej Elam (Jeremías 49:36-38). Nejon naui ejekamej okachi taijtakoskej ke “chikauak kiouit” tein Jiova ika kinixpoloj akin nemiaj Ammón (Amós 1:13-15). Amo makisas nion se taman tein Satanás kiixyekana nikan taltikpak keman Jiova kinextis ikualanyo, keman senkis kinextis ke sayoj yejuatsin kinamiki taixyekanas nochipaya (Salmo 83:15, 18; Isaías 29:5, 6).
it-1 pág. 12
Abadón
¿Akoni Abadón, ángel akin kiixyekana taltekoch?
Uan no, itech Apocalipsis 9:11 tajtol “Abadón” ika kitokaytiaj “ángel akin kiixyekana taltekoch”. Itech tajtol griego motokaytia “Apolión”, uan kijtosneki “Akin taixpoloua”. Satepan ke panok xiuit 1800 miakej kinemiliayaj ke nejin tajkuilol ininka tajtouaya tekiuanij Vespasiano, Mahoma uan Napoleón. Uan no, tel miakej kineltokayaj ke katka se iángel Satanás. Sayoj ke, Apocalipsis 20:1-3 kijtoua ke ángel akin kipia llave tein ika ueli kitapoua taltekoch yejua se akin Dios kiualtitani ompa iluikak uan amo se iángel Satanás. Nejin ángel kiilpia Satanás uan kipantamota itech taltekoch. Itech amatajkuilol The Interpreter’s Bible moijtoua ke itech Apocalipsis 9:11 “Abadón amo se iángel Satanás, ta se iángel Dios, akin taixpoloua ijkon kemej Dios kinauatia”.
Itech tajkuilolmej tein moajsij itech Escrituras Hebreas tein achto ika titajtojkej, tajtol ʼavad·dóhn no mokui keman ika motajtoua Seol uan mikilis. Itech Apocalipsis 1:18, Cristo kijtoua: “Niyoltinemis sen nachipa. Uan Nejuatsin nikpixtinemi tanauatil ipan nochi nekes ten momikilijke ya”. Uan itech Lucas 8:31, monextia ke Jesús kipia tanauatil itech taltekoch. Hebreos 2:14 kijtoua ke Jesús kipia chikaualis tein ika uelis taixpolos uan no kiixpolos Satanás, porin kijtoua ke ika iesyo uan inakayo “Cristo momikiliko para kijtakouilij Satanás ten kipiaya uelilis para techijtakojtoya tech in mikilis”. Itech Apocalipsis 19:11-16, moijtoua ke Jesús yejua Akin taixpoloua oso akin Dios kiixtalij maj tamikti (no xikonita APOLIÓN).
9-15 METSTI DICIEMBRE
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | APOCALIPSIS 10-12
“Kinmiktiaj ome taixpantinij uan satepan oksepa nemij”
Tein tajtanij akin taixtajtoltiaj
¿Akonimej ome taixpantinij akin ininka motajtoua itech Apocalipsis capítulo 11?
Apocalipsis 11:3 ininka tajtoua ome taixpantinij akin tanojnotsaskiaj 1,260 tonalmej. Tajkuilol techiluia ke tapial tamouilil “kintamitanilis[kia] uan kinmiktis[kia]”. Sayoj ke “eyi tonal uan tajko” satepan, nejin ome taixpantinij oksepa nemiskiaj uan nochin tachianij kimoujkaitaskiaj (Apoc. 11:7, 11).
¿Akonimej nejon ome taixpantinij? Tein kimelaua tajkuilol techpaleuia maj tikmatikan akonimej. Yekinika, techiluia ke yejuan moixnextiaj “keme ome olivoskuouit [uan] [...] ome velajketsalonime [oso tauilketsalonimej]” (Apoc. 11:4). Nejin techelnamiktia tauilketsaloni uan ome olivojkouit tein achtook ika tajtojka Zacarías. Ompa moijtoua ke ome olivoskouit kinixnextiaj “ome taixpejpenalmej”: taixyekankej Zorobabel uan tayekankatiopixkat Josué, akin moijtoua ke “ijkatokej inakastan toTeko itech nochi taltikpak” (Zac. 4:1-3, 14). Ojpatika, moijtoua ke ome taixpantinij kichiuaj seki uejueyi taman kemej tein kichiujkej Moisés uan Elías (no xikonita Apocalipsis 11:5, 6 iuan Números 16:1-7, 28-35 uan 1 Reyes 17:1 uan 18:41-45).
¿Keniuj mouikaj tein achtook moijtoj itech Apocalipsis uan Zacarías? Itech sejse tajkuilol ika tajtoua taixpejpenalmej akin kiixyekankej ixolal Dios keman kipiakej tayejyekolis. Yejua ika, akin tanojnotskej eyi xiuit uan tajko ika “tiltik takemit” tachijchiuj ika tojmit, ijkon kemej moijtojka itech Apocalipsis capítulo 11, yejuan tokniuan taixpejpenalmej akin kiixyekanayaj ixolal Dios itech xiuit 1914 keman moixtalij iTekiuajyo Dios ne iluikak.
Keman tamitanojnotskej ijkuak takentoyaj ika tojmit, nejon tokniuan taixpejpenalmej kemej yeskia kinmiktijkej keman kintsakkej amo miak tonalmej: eyi tonal uan tajko. Akin kitauelitaj ixolal Dios kinemilijkej ke senkis kitamitsakuilijkaj inintanojnotsalis, yejua ika semi yolpakiaj (Apoc. 11:8-10).
Sayoj ke ijkon kemej achtook moijtojka, keman tamik eyi tonal uan tajko, ome taixpantinij kemej yeskia oksepa kipiakej nemilis, porin kiskej kampa tsaktoyaj. Uan no, akin amo kikaujkej Dios, yejuatsin kinmakak okse tekit tein motelneki itechkopa Jesucristo. Itech xiuit 1919 kinixtalijkej kemej “takeual takuaujtamach uan tamatkej” tein kipaleuiskia ixolal Dios itech itaueyichiualis itamian tonalmej (Mat. 24:45-47; Apoc. 11:11, 12).
Se kimoujkaita maj Apocalipsis 11:1, 2 kinexti ke nejin tachiualismej mouikaj ika seki tonalmej keman kitamachiuaskiaj oso tachiaskiaj itech templo. Malaquías capítulo 3 no kijtoua ke tachiaskiaj kampa kemej yeskia templo uan satepan tachipauaskiaj (Mal. 3:1-4). ¿Kanachi uejkauak keman tachiatoj uan tachipauatoj? Nejon mochiuak itech xiuit 1914 hasta ipeujyan xiuit 1919. Itech nejin xiujmej mochiuak tein moijtojka itech Apocalipsis capítulo 11 ke panoskia itech 1,260 tonalmej (42 metsti) uan eyi tonal uan tajko.
Semi techyolpaktia maj Jiova kichipauani itaueyichiualis ixolal uan ijkon ueliskia kichiuas “kuali tachiualisme” (Tito 2:14.) Uan no, tiktasojkamatij kuali neskayot tein kikaujkej tokniuan taixpejpenalmej akin amo kikaujkej Dios uan kiixyekankej ixolal itech tonalmej keman kipiakej tayejyekolis uan ijkon tekitikej kemej ome taixpantinij akin ininka motajtoua itech Biblia.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
it-2 pág. 865 § 1
Amatatetekuinol
Tein kiixnextia. Keman itech Biblia mokui tajtol “amatatetekuinol”, miakpa kiixnextia seki taman. Ezequiel uan Zacarías kiitakej se amatatetekuinol tein ojkampa ijkuiliujtoya. Ne uejkauj, sayoj sekopa tajkuilouayaj. Kemej nejon amatatetekuinolmej ojkampa ijkuiliujtoyaj xa kiixnextia ke tein ompa moijtouaya semi monekia, ke kinijtakoskia miakej uan ke mochiuaskia tatsakuiltilis tein ompa moijtouaya (Eze 2:9–3:3; Zac 5:1-4). Itech amatajkuilol Apocalipsis moijtoua ke akin tokotsyetoya itech trono, itech iyekmay kipiaya se amatatetekuinol tein kipiaya chikome sellos. Yejua ika, amo akin uelia kimatia tein ompa moijtouaya hasta maj iichkatsin Dios kitapouani (Ap 5:1, 12; 6:1, 12-14). Satepan, Juan kiitak se amatatetekuinol uan kiluijkej maj kikuani. Keman kikuaj katka tsopek, sayoj ke iijtik kimachilij chichik. Kemej nejon amatatetekuinol tapotoya uan amo kipiaya sello kijtosneki ke teisa monekia moajsikamatis. Juan kimachilij “tsopek” tein kijtouaya nejon amatatetekuinol. Sayoj ke, kemej yeskia no katka chichik porin ompa no moijtouaya okseki taman tein monekia kitematiltis (Ap 10:1-11). Ezequiel no ijkon kipanok ika amatatetekuinol tein kiitaltijkej kampa ijkuiliujtoyaj “nekuikatilmej tein tetayokoltiaj, tajyouilis uan tayokol” (Eze 2:10).
it-1 pág. 717, 718
Tekokojkayot keman se siuat tayolitia
Itech amatajkuilol Apocalipsis, tatitanil Juan kiitak ke se siuat “peuaya tsajtsia ika ne toneukayot porin tayolititi ya”. “Ne siuatsin kiyolitij se okichpilkonet. Uan ne okichpiltsin kinyekantinemis nochi paísme nikan taltikpak ika ichikaukauelilis.” Maski se dragón oso se ueyi okuilij kinekia kikuas, “niman ne konetsin Dios kajokteuak uan kuiyak eluiyaktsinko kampa yetika” (Ap 12:1, 2, 4-6). Keman Dios kiuikak nejon konetsin ompa iluikak kijtosneki ke kiseliaya kemej ikonetsin. Ne uejkauj, keman yolia se konetsin kinextiliayaj ipopaj uan ijkon yejua kiseliaya (no xikonita NACIMIENTO). Yejua ika, moijtoua ke “siuat” yejua inamik Dios, oso “Jerusalén ten poui ne eluiyaktsinko”, imomaj Cristo uan taixpejpenalmej (Gál 4:26; Heb 2:11, 12, 17).
Kemej “siuat” akin iaxka Dios moajsi ompa iluikak uan yektik, keman yoliskia nejon konetsin kuali mochiuaskia oso amo kitajyouiltiskia. Yejua ika, keman moijtoua ke “siuat” kimachiliskia tekokojkayot kijtosnekia ke kimatiskia ke ikonetsin yaya yolitiya (Ap 12:2).
¿Akoni yeskia “okichpiltsin”? Yejua “kinyekantinemis nochi paísme nikan taltikpak ika ichikaukauelilis”. Itech Salmo 2:6-9 moijtoj ke nejon tekit kichiuaskia akin Dios kiixtaliskia maj taixyekana kemej Mesías. Sayoj ke, Juan kiitak nejon tajtachialis satepan ke Jesús yolka, momikilijka uan moajokka. Yejua ika, tein Juan kiitak xa kijtosneki keman Mesías oso Jesucristo peuaskia taixyekanaskia itech iTekiuajyo Dios, porin keman momikilijka Dios kiajokuik uan “motalito iyekmakopaka Itajtsin kampa ichikaukauelilispan. Uan ompa Cristo mochialijtok hasta ne tonal kuak Itajtsin Dios kintamitanilis uan kitatakamatiltis ya nochi ne naken kitauelitstinemij Cristo” (Heb 10:12, 13; Sl 110:1; Ap 12:10).
16-22 METSTI DICIEMBRE
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | APOCALIPSIS 13-16
“Maj amo tikinmouilikan tapialmej tamouililmej”
Jiova se “Akin kitematiltia tein amo momatia”
6 Kemej itech xiuit 96 itech totonaluan, Jesús akin oksepa kipiaya inemilis, kiitaltij tatitanil Juan miak taman tein semi se kimoujkaita (Apo. 1:1). Itech se taman tein kiitak, monextij se dragón, se ueyi okuilij tein kiixnextia Amokuali, uan ijkatoya itech se ueyiatenoj (xikonixtajtolti Apocalipsis 13:1, 2). Uan no kiitak ke itech ueyiat ualkisak se tapial tein tel tamantik uan Amokuali kimakak ueyi tanauatil. Satepan se ángel kimelauilij Juan ke chikome tsontekomamej tein kipiaya se tapial chichiltik, tein itaixkopin tapial tamouilil tein moijtoua itech Apocalipsis 13:1, kiixnextia “chikome tayekanani”, tein kijtosneki chikome uejueyi taltikpaktekiuajyomej (Apo. 13:14, 15; 17:3, 9, 10). Keman Juan kijkuiloj amaix Apocalipsis, yekinika makuil uejueyi tekiuajyomej amo moajsiajok, chikuasentika taixyekantoyaok uan chikometika ‘ayamo monextiaya’. ¿Akonimej katkaj nejon uejueyi taltikpaktekiuajyomej? Axkan ika timomachtiskej sejse tsontekomat tein kipia tapial. No ika timomachtiskej okseki taman tein Daniel kijtoj ika nejon tekiuajyomej tein seki ika motajtoj miak xiujmej achto ke monextiskiaj.
re pág. 194 § 26
Kinixnamikij ome tapialmej tamouililmej
26 ¿Katiyejua taltikpaktekiuajyot yeskia? Yejua inintaixyekanalis Gran Bretaña uan Estados Unidos. Nejon taixyekanalis no kiixnextia chikometika itsontekon tapial tamouilil, sayoj ke kichiua se ueyi tekit. Juan kiitak ke nejon tapial amo moajsi iniuan oksekin uan yejua ika tikajsikamatij ke iselti tekiti noyampa taltikpak. Kemej kipia ome ikuaomiyo kijtosneki ke ome tekiuajyomej sennesiskiaj, xeliujtoskiaj, sayoj ke mosenpaleuiskiaj. Kemej ikuaomiyouan tamatij kemej tein kipia se “ichkat”, kijtosneki ke nejon tapial monextia ke yolnejmach uan amo teijtakoua, oso ke nejon taixyekanalis monextia ke kuali tekiti uan ke nochin moneki mokauaskej maj kinixyekana. Sayoj ke nejon tapial tajtoua “keme ne ueyi tekuani ten kiliaj dragón”, porin kinchikaujkauia, kinmojmoujtia uan hasta kinteuia akin amo mokauaj maj kinixyekana. Amo kichiua maj oksekin kipaleuikan iTekiuajyo Dios kampa taixyekana iichkatsin yejuatsin, ta kichiua tein kineki Satanás, “dragón” oso ueyi okuilij. Kichiuani maj altepemej moxelokan uan maj motauelitakan uan nejon kijtosneki ke kiueyichiuaj yekinika tapial tamouilil.
re pág. 195 § 30, 31
Kinixnamikij ome tapialmej tamouililmej
30 Ijkon kemej panouanij xiujmej, itaixkopin tapial tamouilil kiixnextia nechikol tein kipeualtijkej Gran Bretaña uan Estados Unidos, uan yekinika moixmatik kemej Sociedad de Naciones. Satepan, itech Apocalipsis capítulo 17 kijtoua ke oksepa nesi, sayoj ke moixnextia kemej se tapial tamouilil chichiltik tein yoltok, mijyotia uan iselti tekiti. Nejon tapial tein kinixnextia miak altepemej ‘tajtoua’, tein kijtosneki ke moueyimati porin kineki kinextis ke amo onkak okse nechikol tein uelis kichiuas maj nochin yolseujkanemikan. Sayoj ke tein melauj, nejon oloch altepemej sayoj motajtolteuiaj uan mouijuikaltiaj. Kinmojmoujtianij okseki tekiuanij ke komo amo mokauaj maj kinixyekanakan, amo kinpouijkaitaskej. Yejua ika, akin pouij itech Sociedad de Naciones kinkalankixtijkej seki taltikpaktekiuajyomej kampa amo tanemiliayaj kemej yejuan. Keman peuas okachi ueyi tajyouilis, ikuaomiyouan tein kinixnextiaj tel miakej tateuianij semi taijtakoskej (Apocalipsis 7:14; 17:8, 16).
31 Keman mochiuak Ojpatika Ueyi Neteuilis itech Nochi Taltikpak uan hasta axkan, itaixkopin nejon tapial tamouilil tein axkan moixmati kemej Organización de las Naciones Unidas, kinmiktiani tel miakej. Itech xiuit 1950, seki tateuianij akin pouij itech ONU yajkej neteuilis tein mochiuak ompa Corea del Norte iuan Corea del Sur. Moijtoua ke nejon tateuianij uan oksekin akin pouij Corea del Sur kinmiktijkej 1,420,000 akin kayomej Corea del Norte uan China. Itech xiujmej 1960 hasta 1964, akin pouij itech Naciones Unidas kintitankej miak inintateuijkauan ompa Congo (axkan moixmati kemej República Democrática del Congo). Uan no, seki taixyekananij kemej papa Paulo VI uan Juan Pablo II, kijtouanij ke itaixkopin tapial tamouilil yejua tein okachi uelis tapaleuis maj onka yolseuilis nikan taltikpak uan ke amo onkasok okse taman tein uelis tapaleuis. No kijtouaj ke komo nochin amo kipaleuiaj, semi kinijtakos. Yejua ika, akin amo kipaleuia nion kiueyichiua itaixkopin tapial tamouilil, kemej yeskia kichiuaj maj kimiktikan (Deuteronomio 5:8, 9).
w09 15/2 pág. 4 § 2
Tein moixtajtoltia itech amatajkuilol Apocalipsis (taxelol 2)
13:16, 17. Maski mojmostaj ouij techkisas tikchiuaskej seki taman kemej titakouaskej oso titanamakaskej, moneki amo tikauaskej maj tapial tamouilil techixyekana. Komo tikseliaj ineskayo tapial tamouilil itech tomay oso toixko, kemej yeskia tikauaskiaj maj techixyekana oso hasta maj titanemilikan kemej yejua.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
¿Toni iTekiuajyo Dios?
18 Biblia tel ika technojnotsa nejon neteuilis tein iTekiuajyo Dios kipias iniuan taltikpak tekiuajyomej. Se neskayot, kinextia ke kemej motokijtiyas poliuilis, amokuali ejekamej kimoyauaskej takajkayaualis, uan ijkon kinkajkayauaskej “tayekanani ten kinyekantinemi in taltikpakuani nochi senmanauak”. ¿Keyej ijkon kichiuaskej? “Para moteuiske ika guerra iuan Dios tech ne ueyi tonal [...]. Porin sayo Yejuatsin kipixtinemi nochi chikaualis.” Tekiuanij kinsentiliskej kampa motatokaytia “ika hebreojtajtol Armagedón” (Apocalipsis 16:14, 16). Kemej kijtouaj nejin tajtolmej, nejon taixnamikilis tein taltikpak tekiuajyomej kipiaskej iuan iTekiuajyo Dios kiselia tokayit Armagedón.
“Ejkotos ya ne tonal kuak Dios namechtamajxitilis den namonemakixtilis”
9 Itech okachi ueyi tajyouilis amo tikteixmatiltiskejok “kuali tanauatilmej ika tekiuajyot”. Ijkuak, tamisya tonalmej keman monekia motanojnotsas. Yeskij tonalmej keman ejkosya “tamilis” (Mat. 24:14, TNM). Ika yolchikaualis tikinmatiltiskej nochin taltikpakneminij toni kinpanoti. Xa nejin tein tikinmatiltiskej kinextis ke nochi tein kiixyekana Satanás senkis ixpoliuis. Apocalipsis 16:21 kijtoua ke taltikpakneminij kiitaskej nejin tanauatil kemej yeskia uejueyi tejsiuit uan kiuijuikaltiskej Dios.
23-29 METSTI DICIEMBRE
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | APOCALIPSIS 17-19
“Ineteuilis Dios tein senkis kitamis neteuilismej”
w08 1/4 pág. 8 § 3, 4
Armagedón: ineteuilis Dios tein senkis kitamis neteuilismej
Kemej moajsijok tekiuanij akin amo yolkualmej, akin yolmelaujkej amo uelis kipiaskej yolseuilis nion uelis kuali nemiskej (Proverbios 29:2; Eclesiastés 8:9). Amo uelis tikchiaskej maj amo mochiuaok teikamauiltilis uan tein amo kuali porin akin kichiuaj nejon kisentokaj moajsij. Yejua ika, sayoj onkas yolseuilis uan melaujkayot nochipaya komo ixpoliuij akin amo yolkualmej. Salomón kijkuiloj: “Akin amo yolkuali tapaleuia maj ika momakixti akin yolkuali” (Proverbios 21:18).
Kemej Dios yejua Tamelaujkej, uelis senkis tikmatiskej ke tein ika kintatsakuiltis akin amo yolkualmej yeski melauak. Abrahán tajtanik: “¿Tamelaujkej itech nochi taltikpak amo kichiuas tein melauak?”. Yejua kiitak ke Jiova nochipa kichiua tein melauak (Génesis 18:25). Uan no, Biblia kijtoua ke Jiova amo kiyolpaktia maj momikilikan akin amo yolkualmej. Yejuatsin sayoj kinixpoloua keman kiita ke amo mopataskejok (Ezequiel 18:32; 2 Pedro 3:9).
it-1 pág. 380 § 3
Caballo
Tatitanil Juan kiitak ke Jesucristo kipia ueyi tanauatil, moajsi ipanko se istak caballo uan kitojtokaj tel miak tateuianij akin youij ininpanko istak caballos. Nejon kiixnextia ke Cristo tateuis ika melaujkayot, kinixpolos akin kiixnamikij uan kiueyitalis iDios uan iPopaj, Jiova (Ap 19:11, 14). Itech se capítulo achto, ininka motajtoua oksekin akin youij ininpanko caballos uan nejon kiixnextia tekit tein kichiua Jesucristo kemej tekiuaj uan no kiixnextia okseki taman tein kintajyouiltiskia tel miakej (Ap 6:2-8).
re pág. 286 § 24
Tekiuaj uan Tateuijkej tatani itech Armagedón
24 Tapial tamouilil tein kipia chikome itsontekon uan majtakti ikuaomiyouan tein kisak itech ueyiat kinixnextia nochi taltikpaktekiuajyomej tein Satanás kinixtaliani. Nejon tapial ixpoliui iuan tanauatijkej takajkayaujkej, oso chikometika ueyi tekiuajyot (Apocalipsis 13:1, 11-13; 16:13). “Maski yoltokke”, kinpantamotaj “kampa ne momanisoutok tit uan azufre” keman kisenixnamikijok ixolal Dios nikan taltikpak. ¿Yekmelauj moajsi nejon ueyiat kampa onkak tit? Amo. Ijkon kemej tapial tamouilil uan tanauatijkej takajkayaujkej amo yekmelauj moajsij, nejon ueyiat amo no moajsi. Nejon ueyiat kiixnextia keman teisa senkis ixpoliui oso kampa nion teyi mokepaok. Satepan, no ompa kinpantamotaj, mikilis, Hades uan Amokuali (Apocalipsis 20:10, 14). Nejon ueyiat amo kijtosneki ke moajsi se miktan kampa nochipaya kintajyouiltiaj akin amo yolkualmej, porin tikmatij ke Jiova senkis kitauelita nejon (Jeremías 19:5; 32:35; 1 Juan 4:8, 16).
re pág. 286 § 25
Tekiuaj uan Tateuijkej tatani itech Armagedón
25 Nochin akin amo senkis pouiaj itech tekiuajyomej, sayoj ke amo kinekkej mopataskej ika inintachiualisuan tein amo kuali “Yejuatsin kintamimiktij ika ne machete ten ual kisak iteno. Uan Yejuatsin tokotsyetika itech se istak caballo”. Jesús tanauatis ke moneki maj mikikan. Kemej amo moijtoua ke yejuan yaskej itech ueyiat kampa onkak tit, ¿oksepa nemiskej satepan? Jiova kiixtalij se Tamelaujkej maj kinmikti, uan itech nion se tajkuilol moijtoua ke oksepa nemiskej. Jesús kijtoj ke nochin akin amo ichkamej yaskej “tech ne tit ten amo keman seuis kampa Dios kichijchiuak ya para in amokuali uan para nitakeualuan”, oso “tatsakuiltilis ten amo keman tamis” (Mateo 25:33, 41, 46). Ijkon tamis “ne tonal de ueyi tatsakuiltilis, ijkuakon Dios kinixpolos nochi ne taka tamouiskapoloani” (2 Pedro 3:7; Nahúm 1:2, 7-9; Malaquías 4:1).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
re pág. 247, 248 § 5, 6
Motematiltia tein amo momatia
5 “Ne ueyi okuilin [...] yoltinemia.” Itech tonal 10 metsti enero xiuit 1920 uan satepan, moixmatia kemej Liga oso Sociedad de Naciones uan ompa pouiaj 63 taltikpaktekiuajyomej itech tataman xiujmej. Sayoj ke, akin tekiuajtiaj Japón, Alemania uan Italia miakpa kiskej itech nejon nechikol. No kikixtijkej tein achto moixmatia kemej Unión Soviética. Itech metsti septiembre xiuit 1939, akin tekiuajtia Alemania kipeualtij Ojpatika Neteuilis tein Mochiuak itech Nochi Taltikpak. Akin pouiaj itech Sociedad de Naciones amo uelia kichiuayaj maj onka yolseuilis itech taltikpak, uan yolik peuak amo teyi kichiuajok. Itech xiuit 1942, senkis amo tapaleuiayajok nion seki xiujmej achto nion satepan. Itech nejon tonalmej keman amo teyi kichiuayajok, Jiova kimatiltij ixolal tein kijtosnekia nejon tajtachialis. Itech Asamblea Teocrática del Nuevo Mundo, N. H. Knorr kijtoj ke Biblia kijtojka ke nejon tapial tamouilil amo moajsiaok. Satepan tajtanik: “¿Kisentokaskej nejon oloch tekiuajyomej itech taltekoch?”. Satepan ke kiixtajtoltij Apocalipsis 17:8, kijtoj: “Nejon oloch taltikpaktekiuajyomej oksepa moajsiskej”. Uan ijkon mochiuak. Monextij ke tein Jiova kijtoua itech iTajtol yekmelauj mochiua.
Kisa itech taltekoch
6 Tapial tamouilil tein chichiltik kisak itech taltekoch. Tonal 26 metsti junio xiuit 1945, ompa San Francisco (Estados Unidos) motematiltij ke akin tekiuajtiaj itech 50 uejueyi altepemej tapaleuijkej maj moixtali Carta constitucional de la Organización de las Naciones Unidas. Akin pouiaj itech nejon nechikol kinekiaj kichiuaskej maj “onka yolseuilis uan yekyetolis itech nochi altepemej”. ONU semi tamatia kemej Sociedad de Naciones. The World Book Encyclopedia kijtoua: “Itech seki taman, ONU semi tamati kemej Sociedad de Naciones, tein mopeualtij satepan ke tamik Yekinika Neteuilis tein Mochiuak itech Nochi Taltikpak. [...] Miakej tekiuanij akin tapaleuijkej maj mopeualti ONU no tapaleuijkej maj mopeualti Sociedad. Ijkon kemej kiixtalijkaj Sociedad, ONU no kiixtalijkej maj tapaleui maj onka yolseuilis itech altepemej. Nechikolmej tein pouij itech ONU semi tamatij kemej tein pouiaj itech Sociedad”. Kemej tikitaj, ONU kiixnextia ke nejon tapial tamouilil tein chichiltik oksepa nemik. Itech Sociedad pouiaj 63 uejueyi altepemej, sayoj ke itech ONU pouij panoua 190 uejueyi altepemej, uan kichiuani okachi miak tekimej ke nechikol tein achto moajsia.
Jiova kitematiltia “nochi taman tein mochiuas amo uejkaua”
17 Sayoj ke taneltokalismej tein amo melaujkej, amo yolik ixpoliujtiyaskej. Siuaauilnenkej kisentokas kipias chikaualis uan kiyejyekojtos kinixyekanas tekiuanij hasta ijkuak Dios kinyoltanemililtis maj kichiuakan se taman (xikonixtajtolti Apocalipsis 17:16, 17). Amo uejkaua, Jiova kinkuis taltikpaktekiuajyomej, tein kinixnextia Naciones Unidas uan moajsij kampa taixyekana Satanás, uan kichiuas maj kiixpolokan taneltokalismej tein amo melaujkej uan maj kitamikan ichikaualis uan itomin. Se 20 oso 30 xiujmej achto, xa moitaskia ke amo ueliskia mochiuas nejon. Sayoj ke axkan moyekita ke siuaauilnenkej tein youi ipanko chichiltik tapial, panuetstokya. Tein kemaj, amo yolik temos. Ta kipantamotaskej ijsiujka (Apo. 18:7, 8, 15-19).
30 METSTI DICIEMBRE HASTA 5 METSTI ENERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | APOCALIPSIS 20-22
“Xikitakan, Nejuatsin nikyankuikatalis nochi ten ongak”
re pág. 301 § 2
Se yankuik iluikak uan se yankuik taltikpak
2 Tel miak xiujmej achto ke Juan nemiskia, Jiova kiluijka Isaías: “¡Xikitakan!, nikchijchiuati yankuik iluikak uan se yankuik taltikpak; uan tein achto panok amo moelnamikisok, nion yetosok itech nanmoyolo” (Isaías 65:17; 66:22). Yekinika mochiuak keman judíos tatakamatinij mokepkej Jerusalén itech xiuit 537 achto ke ualaskia Jesús, satepan ke moajsikaj 70 xiujmej ompa Babilonia. Ijkuak, yejuan katkaj kemej yeskia “se yankuik taltikpak” oso moajsiajya chipaujkej, uan kipiayaj se yankuik taixyekanalis tein kemej yeskia se “yankuik iluikak”. Sayoj ke, tatitanil Pedro kijtoj ke onkaskia okse taman kemej mochiuaskia tein achto moijtojka. Yejua kijtoj: “Sayoj ke onkak yankuik iluikak uan se yankuik taltikpak tein tikchiaj ijkon kemej motenkauak, uan inintech sayoj onkas tein melauak” (2 Pedro 3:13, TNM). Juan kinextia ke nejon mochiuaskia itech itonal toTekotsin. “Ne achtopa eluiyak uan ne achtopa taltikpak” kijtosneki nochi tein kiixtaliani Satanás uan taixyekanalis tein moajsi ininmako yejua uan iamokuali ejekauan. Nochi nejon tamis. Akin amo yolkualmej akin taixnamikij tein kemej yeskia ueyiat tein moolinia, ixpoliuiskej. Kinixpatas “se yankuik eluiyak uan se yankuik taltikpak”, tein kijtosneki ke moajsiskej sekin akin kinixyekanas se yankuik tekiuajyot, iTekiuajyo Dios (no xikonita Apocalipsis 20:11).
“Xikitakan, Nejuatsin nikyankuikatalis nochi ten ongak”
“Totajtsin kinelkaualtis de ninchokilisuan.” (Apocalipsis 21:4.) ¿Toni taman chokalis techelkaualtis oso kitamis Dios? Amo tein tichokaj ijkuak tiyolpakij nion kitamis toixayo tein ika moolinia toixtololo, ta tein tichokaj keman titayokoyaj. Dios amo sayoj kiajchiuas nejon chokalis, ta tekokojkayot uan tajyouilis tein techchoktia.
“Amo aken momikilis ok.” (Apocalipsis 21:4.) Tein okachi techchoktia yejua mikilis. Sayoj ke Jiova kinajchiuilis mikilis nochin akin tatakamatiskej. ¿Keniuj? Kitamis tajtakol tein techkauilij Adán porin yejua kichiua maj onka mikilis (Romanos 5:12). Jiova kikuis inemilis Jesús tein kitemakak uan ijkon kichiuas maj taltikpakneminij kiajsikan nemilis tein amo kipia tajtakol. Ijkon, mikilis tein kemej yeskia se tel tetauelitakej, “amo teyi chikaualis kipia[s] ok” (1 Corintios 15:26). Nochin amo kipiaskej kokolis uan nemiskej nochipaya ijkon kemej Dios kineki.
“Amo aken yoltajyouis ok.” (Apocalipsis 21:4.) ¿Toni taman yoltajyouilis tamis? Yejua tein kimachiliaj keman kipiaj tekokojkayot, moyolkokouaj oso motekipachouaj tel miakej taltikpakneminij porin tajtakouanij uan kichiua maj amo kuali nemikan.
w03 1/8 pág. 12 § 14
Jiova, Dios akin kijtoua tein melauak
14 Moneki amo tikauilmatiskej tein Jiova techmachtia itech iTajtol. Yejuatsin yekmelauj tamati kemej kijtoua uan kichiuas kemej kijtoua. Onkak miak taman tein techpaleuia maj iuan titakuaujtamatikan. Yejua ika, uelis tikyekmatiskej ke yekmelauj kichiuas tein kijtoj porin “kintatsakuiltis nochi nekes ten amo moteixmatiltijke iuan Dios. Yejuan nojonkes amo kitakamatke in yankuik Tajtoltsin de Cristo ten kualkui ne nemakixtilis” (2 Tesalonicenses 1:8). No uelis tikneltokaskej keman kijtoua ke kintasojta akin kichiuaj tein melauak, ke kichiuas maj nemikan nochipaya akin iuan takuaujtamatiskej uan ke amo akin kipanosok tekokojkayot, amo akin mochoktisok nion momikilis. Jiova kijtoj ke nejin tein motenkauak yekmelauj kichiuas porin kinauatij tatitanil Juan nejin: “Xikijkuilo nochi ten nimitsilijtok porin notajtoluan nochi kuika ten melau. Uan nochi namejuan kuali uelis nantakuautamatiske nochi notajtoluan” (Apocalipsis 21:4, 5; Proverbios 15:9; Juan 3:36).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
it-2 pág. 1202 § 2
Se yoltos
Tein Dios kinauatij Adán kinextiaya ke komo kitakamatia, amo momikiliskia (Gé 2:17). No ijkon, akin tatakamatiskej uelis nemiskej nochipaya. Keman senkis ixpoliuis mikilis tein kemej yeskia se taixnamikkej, nochin akin tatakamatiskej amo kipiaskejok tajtakol tein kichiuas maj momikilikan. Nochin nemiskej nochipaya (1Co 15:26). Amo akin momikilisok satepan ke tamis itaixyekanalis Cristo tein uejkauas mil xiujmej ijkon kemej kijtoua amatajkuilol Apocalipsis. Itech nejon amatajkuilol moijtoua ke akin yeskij tekiuanij uan tiopixkamej iuan Cristo ‘oksepa yoltinemiskej uan tayekantinemiskej iuan Cristo ipan se mil xiumej’. Okseki mikemej akin “amo oksepa yoltinemiske hasta ke amo panos ya ne se mil xiume”, yejuan akin kisentokaskej yoltoskej satepan ke tamis mil xiujmej uan achto ke Satanás kisas itech taltekoch uan kinyejyekos nochin. Satepan ke panos mil xiujmej, akin nemiskej nikan taltikpak amo kipiaskejok tajtakol uan moajsiskej kemej Adán uan Eva achto ke tajtakoskiaj. Ijkuak, uelis moijtos ke yekmelauj yeskij yektikej. Keman Satanás kikajkauaskej seki tonalmej, akin amo mokauaskej maj kinkajkayaua keman kinyejyekos, uelis nemiskej nochipaya (Ap 20:4-10).
it-2 pág. 180, 181
Ueyiat kampa onkak tit
Nejin tajtol sayoj nesi itech amatajkuilol Apocalipsis uan kiixnextia se taman. Biblia kijtoua tein kijtosneki: “Ueyiat kampa onkak tit kiixnextia ojpatika mikilis” (Ap 20:14, TNM; 21:8, TNM).
Okachi moajsikamati tein kijtosneki ueyiat kampa onkak tit ika tein kijtouaj okseki tajkuilolmej itech amatajkuilol Apocalipsis. Moijtoua ke mikilis kipankajkauaj itech ueyiat kampa onkak tit (Ap 19:20; 20:14, TNM). Sayoj ke, senkis tikmatij ke mikilis amo ueli chichinaui itech tit. Uan no, moijtoua ke Amokuali no kipankajkauaj itech nejon ueyiat maski yejua se ángel. Sayoj ke tit amo ueli kinijtakoua akin ualeuaj ompa iluikak (Ap 20:10; no xikonita Éx 3:2 uan Jue 13:20).
Kemej nejon ueyiat kampa onkak tit kiixnextia “ojpatika mikilis” uan itech Apocalipsis 20:14 kijtoua ke “mikilis” uan “Hades” ompa kinpankajkauaj, amo kijtosneki ke nejon ueyiat kiixnextia mikilis tein techpanoltilij Adán (Ro 5:12). Amo no kijtosneki Hades oso Seol, porin Hades uan mikilis ixpoliuiskej itech ueyiat kampa onkak tit. Yejua ika, kiixnextia se taman mikilis kampa amo teyi mokepaok, porin nion se tajkuilol kijtoua ke nejon “ueyiat” kintemaka mikemej tein ompa moajsij. Sayoj moijtoua ke oksepa nemij akin Adán kinpanoltilij mikilis uan akin moajsij itech Hades oso Seol (Ap 20:13, TNM). Akin kiixnamikiskej itaixyekanalis Dios, amo ijkuiliujtos inintokay itech “ne libro kampa ijkuiliutok nochi taneltokani ten yoltinemiske sen nachipa”, ta kinpankajkauaskej itech ueyiat kampa onkak tit, tein kijtosneki ke ixpoliuiskej nochipaya oso ke kipiaskej ojpatika mikilis (Ap 20:15).