¿Tikonmatia?
¿Keniuj ladrillos tein kinajsinij ompa Babilonia uan kemej kinchijchiuayaj kinextia ke takuaujtamach tein Biblia kijtoua?
ARQUEÓLOGOS kinichkuanij millones ladrillos ompa Babilonia tein kikuikaj para kichijchiuaskej xolal. Arqueólogo Robert Koldewey, kijtoua ke ladrillos kinchijchiuayaj itech hornos tein yetoyaj “kalampa den xolal kampa onkaya tein ika se taxotaltis uan sokit tein tel kuali”.
No kiajsinij seki taman tein kinextia ke uejueyi chiuanimej akin kitekitiliayaj tekiuaj no kikuiaj nejon hornos para kichiuaskej tein tel amo kuali. Paul-Alain Beaulieu, se tamachtijkej tein kiixmati toni panok ompa Asiria uan inintajtol, akin tekiti itech Universidad ompa Toronto, kijtoua: “Miakej amamej tein moijkuilojkej ompa Babilonia […] kijtouaj ke tekiuaj tanauatiaya maj kinchichinokan akin kiixnamikiaj uan akin amo kipoujkaitayaj inintatadios”. Se amat tein mochijchiuak keman nemia tekiuaj Nabucodonosor kijtouaya maj kinchiuilikan nejin: “Xikinixpolokan, xikinchichinokan, xikinteuatsakan, […] xikinkalakikan itech horno […], maj mokepakan pokti. Maj tit senkis kinixpolo”.
Akin kiixtajtoltiaj Biblia kinelnamiktia tein kijtoua Daniel capítulo 3, kampa ika tajtoua tekiuaj Nabucodonosor. Yejua kichijchiuak se ueyi takat tamachijchiuj ika oro kampa tamanis Dura kalampa den xolal Babilonia. Eyi telpochmej hebreos akin monotsayaj Sadrac, Mesac uan Abednego amo kinekkej moixpiloskej iixpan nejon ueyi takat tamachijchiuj. Nejon semi kikualantij tekiuaj Nabucodonosor, “yejua ika tanauatij maj kitotonikan horno chikojpaok” uan maj kinpantamotanij nejon eyi takamej “itech horno kampa taxotatok”. Sayoj ke se ángel akin semi chikauak, kinmakixtij kampa yayaj mikitij (Dan. 3:1-6, 19-28).
© The Trustees of the British Museum. Licensed under CC BY-NC-SA 4.0. Source
Se ladrillo kampa ijkuiliujtok itokay Nabucodonosor.
Ladrillos tein kinajsinij Babilonia no kinextia ke takuaujtamach tein Biblia kijtoua. Itech miak ladrillos ijkuiliujtok tajtolmej tein kiueyichiuaya tekiuaj. Semej de nejin ladrillos kijtoua: “Nejua Nabucodonosor, nitekiuajti Babilonia […]. Nejua nikchijchiuak nejin ueyi kali, kampa nesi ke niueyichiujkej […]. Maj nokoneuan nochipa ompa taixyekanakan”. Nejin tajtolmej tamati kemej tein ijkuiliujtok itech Daniel 4:30, kampa Nabucodonosor moueyineki ika nejin tajtolmej: “¿Amo yejua nejin ueyi Babilonia, tein kiixnextia kaltekiuaj tein nejua nikchijchiuani ika nochikaualis uan tein ika nimoueyipanchiua?”.