Tanankilil tein kitemaka Biblia

Itech amatajkuilol Génesis kampa ika tajtoua keniuj Dios tachijchiuak, tikixtajtoltiaj tein Dios kiluij yekinika takat, Adán: “Nochi itakilo koujmej tein moajsij itech xochital uelis tikuas hasta tiixuis. Sayoj ke itakilo kouit tein kiixnextia taixmatilis ika tein kuali uan tein amo kuali, moneki amo tikuas, porin itech tonal keman tikuas, yekmelauj timomikilis” (Génesis 2:16, 17). Nejin tein Dios kinauatij Adán, kinextia ke komo yejua kitakamatiskia Dios, amo momikiliskia; ta kisentokaskia nemiskia itech xochital Edén.

Tetayokoltij tikijtoskej ke Adán kiixpejpenak amo kitakamatis Dios uan kikuaj takilot tein yejuatsin kiluijka maj amo kikua, keman inamik, Eva kimakak (Génesis 3:1-6). Hasta axkan tiksentokaj titajyouiaj porin Adán amo tatakamatik. Pablo se imomachtijkauj Jesús kimelauak ijkon: “Itechkakopaka ne achtopa tagat Adán ten motajtakolmakak in tajtakol momauak ya tech nochi senmanauak. Uan no tikmatij ke ongak mikilis [...] ika por ne tajtakol de Adán. Uan no ne mikilis mosouako uan takitskijtinemiko inpan nochi in taltikpakuani porin [...] motajtakolmakakke” (Romanos 5:12). Sayoj ke ¿toni tajtakol kichiuak Adán uan keyej momikilij?

Adán kichiuak se tajtakol: yejua kiixtalij amo kitakamatis itanauatil Dios (1 Juan 3:4). Uan ijkon kemej Dios kiluij, tatsakuiltilis tein kiseliskia porin tajtakoj yejua mikilis. Komo Adán kitakamatiskia itanauatil Dios, amo tajtakolchiuaskia nion momikiliskia. Uan no ijkon kinpanoskia ikoneuan. Dios amo techchijchiuak maj timomikilikan, ta kemej ueliskia tinemiskej nochipaya.

Amo akin uelis kijtos ke amo melauak nejin tein kijtoua Biblia, “mikilis mosouako uan takitskijtinemiko inpan nochi in taltikpakuani”. Sayoj ke ¿tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj? Miakej tanankiliskiaj ke kemaj, ke tinochin tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok tein motokaytia alma. Komo nejon yeskia melauak, tein Dios kiluij Adán katka se takajkayaualis porin komo tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj, mikilis amo yeskia se tatsakuiltilis tein kiualkui tajtakol. Biblia kijtoua ke Dios amo ueli “motajtolpapatatinemi” (Hebreos 6:18). Tein melauj, Satanás yejua akin takajkayauak keman kiluij Eva: “Yekmelauj amo nanmikiskej” (Génesis 3:4).

Yejua ika, komo amo melauak ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok, ¿toni techpanoua satepan ke timomikiliaj?

BIBLIA TECHILUIA TEIN MELAUAK

Amatajkuilol Génesis kampa ika tajtoua keniuj Dios tachijchiuak kijtoua: “Jiova Dios peuak kichijchiua takat ika talnex uan kiyekapichilij ijyot tein kitemaka nemilis, uan takat mochiuak se taltikpaknenkej” (Génesis 2:7). Tajtol hebreo néfesch,a mokepa kemej “taltikpaknenkej” tein kijtosneki, “teisa tein yoltok tein mijyotia”.

Kemej tikitaj, Biblia senkis kinextia ke amo techchijchiujkej ika teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj, ta tinochin titaltikpakneminij. Yejua ika, itech Biblia nion seko tikonajsis maj kijto ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj.

Komo Biblia amo tamachtia nejon, ¿keyej miakej taneltokalismej tamachtiaj ke kemaj? Maj tikitakan tein panok ne uejkauj ompa Egipto, nejon techpaleuis maj tikajsikan tanankilil.

MOMOYAUA SE TAMACHTILIS TEIN AMO MELAUAK

Tajkuilojkej griego Heródoto, akin nemik 2,500 xiujmej achto itech totonaluan, kiyekijtoj ke yejuan egipcios “akin yekinika kijtojkej ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj”. Ne uejkauj ompa Babilonia no kiselijkej nejon tamachtilis. Keman Alejandro Magno moaxkatilij Oriente Medio (332 a.i.t.), tamatinij griegos kimoyaujkajya nejin tamachtilis uan amo uejkauak momoyauak noyampa kampa taixyekanayaj griegos.

Itech yekinika siglo, esenios uan fariseos ome sectas judíos tein semi moixmatiaj, tamachtiayaj ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj. Amatajkuilol The Jewish Encyclopedia kimelaua: “Judíos kiselijkej tamachtilis ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj inintechkopa griegos uan okachiok ika tein tamachtiaya Platón”. No ijkon, Josefo, tajkuilojkej judío itech yekinika siglo, kijtoj ke nejin tamachtilis amo ualeujtok itech Biblia, ta itech “inintamachtilis griegos”, tein yejua kiitaya kemej sayoj tetapouilismej.

Ijkon kemej momoyaujtiaya tein kineltokayaj griegos, akin kijtouayaj ke kichiuayaj kemej Cristo, no peujkej kiseliaj nejon tamachtilis tein amo melauak. Tajkuilojkej Jona Lendering, kijtoua: “Maj Platón tamachtiani ke alma achto moajsia kampa okachi takualtsinkan uan ke axkan nemi kampa tajyouia, kichiuak maj itamachtilis kiselianij akin kijtouaj ke kichiuaj kemej Cristo”. Ijkon, tiopan “kampa kijtouaj ke kichiuaj kemej Cristo” peuak kineltokaj ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj, uan nejin mochiuako se tamachtilis tein ika moyekanaj.

“NE YEK MELAU TAJTOLTSIN, [...] NAMECHTOJTOMATIU”

Itech yekinika siglo, Pablo tanejmachtij: “Yektikatsin Espíritu yek melauak techilia ke kuak ne takuitapan tonalme den tamilis ya, ijkuakon sekin taneltokani mosekokauaske de in takuautamatilis iuan ne Cristo. Uan ijkon yejuan kintoktiliske ne tamachtiani ten teyolkajkayauaj ika ne tanextililisme den ualeutok imako ne amokuali Satanás” (1 Timoteo 4:1). ¡Melauak tein kijtoj! Tamachtilis ke tikpiaj teisa tein kisentoka yoltok satepan ke timomikiliaj ualeujtok itech amokuali ejekamej. Amo ualeujtok itech Biblia, ta itech taneltokalismej uan tamachtilismej tein amo melaujkej.

Sayoj ke, Jesús kijtoj: “Nankajsikamatiyaske de ne Tajtoltsin ten yek melau. Uan [...], yejua ne namechtojtomatiu” (Juan 8:32). Tamachtilis tein melauak tein kipia Biblia techpaleuia maj amo tikneltokakan nejon tamachtilis uan nion maj tikchiuakan tein Dios kitauelita tein miak taneltokalismej kimoyauaj. Uan no, techpaleuia maj amo techijtako tein miakej momattokej kichiuaskej uan tein miakej kineltokaj tein mouika ika mikilis (xikonita recuadro “¿Kani moajsij mikemej?”).

ToTachijchiujkauj semi techtasojta. Yejuatsin amo kinekia maj tinemikan sayoj 70 oso 80 xiujmej uan satepan maj tinemitij nochipaya ompa iluikak oso kampa moajsij espíritus. Yejuatsin kiixtalij maj ikoneuan akin kitakamatiskiaj nemikan nochipaya nikan taltikpak uan nejon tein kiixtalij amo mopatani; senkis mochiuas ijkon kemej kijtoj (Malaquías 3:6). Tekiuaj David kijkuiloj ika inepaleuil Dios nejin tajtolmej tein techyolseuiaj: “Akin yolmelaujkej ininaxkatis taltikpak, uan ompa nemiskej nochipaya” (Salmo 37:29).