Se tokayit tein ixnesi itech Biblia ijkuiliujtoya itech se komit tein uejkauj kayot

Itech xiuit 2012, seki tatemouanij kiajsikej se sokikomit kojkotoltik tein kichijchiujkej 3,000 xiujmej achto. Nejin semi kinyolpaktij taixmatinij. ¿Keyej? Amo kinyolpaktij kiitaskej tapalkakotolmej, ta tein ompa ijkuiliujtoya.

Keman tatemouanij uelik kitamisajsalojkej komit, uelik kiixtajtoltijkej se inintajkuilol cananeos tein kijtouaya: “Esbaal ben Bedá”, tein kijtosneki “Esbaal, ikonetsin Bedá”. Tatemouanij amo keman kiajsitoyaj nejin tokayit itech teisa tein uejkauj kayot.

Biblia no ika tajtoua se takat akin motokaytij Esbaal, uan katka semej ikoneuan tekiuaj Saúl (1 Crón. 8:33; 9:39). Tamachtijkej Yosef Garfinkel katka semej tatemouanij akin kiajsik nejin tapalkat. Yejua kijtoj ke semi kuali maj se kinexti ke nejin tokayit sayoj ixnesi itech Biblia itech itonaluan tekiuaj David uan maj axkan no moajsi itech tein kinextia tein onkaya ne uejkauj. Seki tamatinij kinemiliaj ke nejin tokayit sayoj mokuik itech nejon tonalmej. Nejin okse taman tein kinextia ke tein kiajsinij tatemouanij mouika ika tein kijtoua Biblia ke mochiuak ne uejkauj.

Itech okseki tajkuilolmej itech Biblia, Esbaal no moixmati kemej Is-bóset (2 Sam. 2:10). ¿Keyej nejin tokayit ika tami “bóset” uan amo “baal”? Motelmachtianij kijtouaj ke itech amatajkuilol 2 Samuel xa amo mokuik tokayit Esbaal porin israelitas kinelnamiktiaya Baal, inintiotsin cananeos tein kijtouayaj ke takiouiltiaya. Sayoj ke itech amatajkuilol 1 Crónicas kemaj ixnesi tokayit Esbaal.