Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
2-8 METSTI JULIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 6, 7
“Maj tikuelitakan titemakaskej teisa”
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 6:37
xikintapojpoluikan aksame para ma Totajtsin Dios no ma ijkon namechtapojpolui: Oso “xiksentokakan xikmajkauakan uan no namechmajkauaskej”. Tajtol griego tein motajtolkepa “xitetapojpoluikan” kijtosneki “se kimajkauas, se kikauas maj youi, se kititanis oso se kikajkauas”, kemej neskayot, kemej ijkuak aksa tsaktok. Nikan, amo kijtosneki kemej ijkuak tamelauanij kiitaj tein kinamiki kiselis aksa, ta kiteajsikamatiltia se tetapojpoluis uan amo se kielnamikisok inepolol aksa, maski kinamikia kiselis tatsakuiltilis.
w08 15/5 pág. 9, 10 § 13, 14
Maj nochipa tikchiuakan tein kuali
13 Mateo kijkuiloj nejin tein kijtoj Jesús: “Amo xikinixkomaktinemikan [...] aksame, keme nanyeskiaj jueces, para ma Dios amo no namechixkoma[ka]s” (Mat. 7:1). Uan Lucas kijtoj nejin: “Amo xikinixkomakatinemikan aksame para ma Totajtsin Dios ma amo no ijkon namechixkomakas. Uan amo no xikintelchiutinemikan in aksame para ma Totajtsin Dios ma amo no ijkon namechtelchiuas. Ta, namechilia kachi kuali xikintapojpoluikan aksame para ma Totajtsin Dios no ma ijkon namechtapojpolui” (Luc. 6:37). Fariseos chikauak kinmelauayaj taltikpakneminij ika tein momattoyaj kichiuaskej uan amo moyekanayaj ika tein kijtoua Biblia. Jesús kiniluijtoya maj amo ijkon kinchiuilikan oksekin, ta maj kinmajkauanij oso maj kintapojpoluianij inintajtakoluan. Tatitanil Pablo no ijkon tayolmajxitij itech Efesios 4:32.
14 Komo imomachtijkauan Jesús kintapojpoluiayaj oksekin, yejuan no ijkon kichiuaskiaj. Jesús kijtoj: “Dios namechixkomakas uan namechtelchiuas ika ne tamachiu tenika namejuan nankikuij para nankixkomakaj uan nankintelchiuaj aksame” (Mat. 7:2). Nejin kinextia ke ijkon kemej tikinchiuiliskej oksekin, no ijkon techchiuiliskej (Gál. 6:7).
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 6:38, TNM
Xitemakakan: Oso “xiksentokakan xitemakakan”. Tajtol griego tein nikan mokui uelis motajtolkepas kemej “xitemakakan” uan kinextia se taman tein nochipa mochiujtok.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 6:38, TNM
nanmoyolixpan: Lit., “ielpan”. Itech nejin tajkuilol xa ika tajtojtok koxtal tein takoujkej kichiuaya ika itaken koyauak tein kiuikaya tapani uan ompa kitaliaya tein kikouaya. Tajtol “namechtemiliskej itech namoyolixpan” xa kinextia tein momattoyaj kichiuaskej seki tanamakanij akin kitemiliayaj nochi tein aksa kikouaya itech nejon koxtal.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
w07 1/8 pág. 6 § 1
¿Keniuj uelis tikpiaskej se kuali uikalis iuan Dios?
Jesús miakpa uejkauak motataujtijtoya (Juan 17:1-26). Kemej neskayot, achto ke kinixpejpenaskia 12 takamej akin mochiuaskiaj itatitaniluan, “yajki kampa se tepelomojtsin para motatatautilis [...]. Uan ompa yetoya nochi se youal motatatautilitoya iuan Itajtsin Dios” (tejuan tiktalilijkej cursivas; Lucas 6:12). Akin kitemouaj kuali mouikaskej iuan Dios kichiuaj kemej Jesús, maski amo nochi youal motataujtijtoskej. Achto ke kiixejekoskej se taman tein motelneki, miakpa no kitataujtiaj Dios nochi tein monekis, kitemouaj maj kinyekana yektikatsin espíritu porin amo kinekij maj tein kiixejekoskej kijtako ininkuali uikalis iuan Dios.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 7:35
monextijtiyas: Oso “tein kiualkui”. Itech nejin versículo tamatilis monextia kemej yeskia se taltikpaknenkej, yejua ika moijtoua ke kipia konemej. Itech Mateo 11:19, no kijtoua ke tamatilis monextia ika “chipaukanemilis”. Ikoneuan tamatilis oso itachiualisuan Juan Taauijkej uan Jesús kinextijkej ke tein kinijtouiliayaj amo katka melauak. Ika okseki tajtolmej, Jesús kijtoj: “Kemej se monejnemiltia uan tein se kichiua kinextia ke tein teijtouiliaj amo melauak”.
9-15 METSTI JULIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 8, 9
“¿Toni moneki tikchiuaskej uan ijkon tiktojtokaskej Jesús?”
it-2 pág. 485
Tapajsol
Keman se tajkuilojkej kiluij Jesús: “Tamachtijke, nikneki nimitstoktilis [...] kampa yeski tiyas”, Jesús kinankilij: “In kuektsitsin kipiaj in techanti kampa kochij uan in tototsitsin den patantinemij ejekaixko kipiaj in tepajsoluan, pero Nejuatsin ni Yektagatsin amo nikpia kan nimokuatekas” (Mt 8:19, 20; Lu 9:57, 58). Ika nejin tajtolmej Jesús kinextij ke akin kinekia yeski itatojtokakauj, monekia amo kinemilijtos kipias miak taman nion kitemos nemis kemej miakej nemij uan senkis takuaujtamatis iuan Jiova. Yejua nejon tein kijtoj Jesús itech netataujtil tein kinmachtij itatojtokakauan: “Xitechonmaka axkan totaxkaltsin ten techpoloa”, ijkon kemej ijkuak no kijtoj: “Komo namejuan nankinekij nanmochiuaske nannomomachtijkauan, ijkuakon moneki [...] xiksekokautiyakan nochi ten namoaxka” (Mt 6:11; Lu 14:33).
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 9:59, 60
nitalpachoti noteiskaltijkau: Ne uejkauj ompa Oriente Medio, keman aksa momikiliaya, miakpa kitalpachouayaj nejon tonal. Yejua ika, xa takat ayamo momikiliaya ipopaj uan kinekia iuan yetos hasta keman momikiliskia. Komo ijkon, amo tajtojtoskia iuan Jesús nejon hora. Yejua ika, xa ipopaj nejon takat mokokouaya oso katka xiuejya. Komo ijkon, Jesús amo kiluiskia maj kikaua ipopaj, ta amo moajsiskiaj oksekin ichankauan akin ueliskiaj kiyekpiaskej (Mr 7:9-13). Tein melauj, nejin takat kijtojtoya: “Kemaj, nimitstojtokas, sayoj ke hasta keman nopopaj momikilis. Ximochia hasta maj nopopaj momikili uan maj niktalpacho”. Sayoj ke, Jesús, kiitaya ke nejon takat amo kinekia kitayekanaltis iTekiuajyo Dios (Lu 9:60, 62).
Xikauakan ma nekes ten no yolmiktokke [...] kitalpachokan in animajme [oso mikemej]: Kemej kinextia nota tein ika se momachtia Lucas 9:59, xa ipopaj nejon takat akin iuan tajtojtoya Jesús mokokouaya oso katka xiuejya. Yejua ika, Jesús kijtosnekia: “Xikaua maj akin moajsij mikemej iixpan Dios kintalpachokan mikemej”. Ika okseki tajtolmej, takat monekia kikauas maj ichankauan kiyekpiakan ipopaj hasta keman momikiliskia uan kitalpachoskiaj. Komo kitojtokani Jesús, yejua moajsiskia itech ojti tein teuika itech nemilis nochipaya uan amo yetoskia iniuan akin moajsij mikemej iixpan Dios. Ika tein Jesús tanankilij kiteajsikamatiltij, ke komo tiknekij tikpiaskej se kuali uikalis iuan Dios, moneki tiktayekanaltiskej iTekiuajyo Dios uan ika titajtoskej kampa yeski.
nwtsty taixkopimej uan videos
Kikaxanis tal
Tal kikaxaniayaj itech otoño, keman kiouit kiyemanaltiaya tal tein katka takuauak porin semi tonaya (xikonita sgd, taxelol 19). Seki arados sayoj katkaj se kouit tein tenpitsaktik, kemansa tachijchiuj ika tepos tein kilpiliayaj se timón uan tein kitilanaya se oso seki tapialmej. Satepan ke kikaxaniayaj tal kitokayaj xinach. Itech Escrituras Hebreas, nejin tekit miakpa ika moixnextia okse taman (Jue 14:18; Isa 2:4; Jer 4:3; Miq 4:3). Miakpa, Jesús kimelauaya tamachtilis tein motelneki ika tekit tein kichiuayaj milajtekitinij. Kemej neskayot, keman ika tajtoj nejin tekit kinextij ke akin kinekia kitojtokas monekia kichiuas ika nochi iyolo (Lu 9:62). Komo milajtekitikej tachiaya taikampa, isurco chikoyaskia. No ijkon, se itatojtokakauj Jesús komo kikaua maj teisa kitapololti oso amo kichiua tein moneki amo kinamikisok pouis itech iTekiuajyo Dios.
w12 15/4 pág. 15, 16 § 11-13
Maj tiksentokakan tiktekitilikan Jiova ika nochi toyolo
11 Uelis tikajsikamatiskej tamachtilis tein moajsi itech Lucas 9:62, komo tikitaj okachi tein kijtosneki nejin versículo. Se milajtekitikej kikaxanijtok tal. Sayoj ke keman kichiujtok tanemilijtok itech ichan, kampa itasojikniuan uan ichankauan uetskatokej, kikaktokej tatsotson uan takuajtokej kampa yekauilaj. ¡Senkis kinejneki ompa yetos! Satepan ke tekitik seki horas, kiouijmaka kisentokas porin no kineki moyolpaktis ika “ten kikauka ya takuitapan”. Yejua ika, moikankepa uan kiita. Maski onkakok miak tekit achto ke motatokas, milajtekitikej motapololtia uan amo kisentokaok tekiti. Uan tein okachi amo kuali, yejua ke amo kichiuak tein iteko kinauatij.
12 Maj tikneskayotikan ika se taman tein axkan panoua. Milajtekitikej uelis kiixnextis se akin kichiua kemej Cristo akin moita ke kuali tekititok itech nechikol, sayoj ke tein melauj ikuali uikalis iuan Dios amo chikauak. Maski tanojnotsati uan youi nechikolmej, nochipa tanemilijtok itech seki taman tein onkak nikan taltikpak. Tein melauj, semi kiyolnejneki kipias. Satepan ke miak xiujmej kichiuak itekiyo Dios, kiouijmaka kiixtopeuas nejon tanejnekilis, moikankepa uan kiita “ten kikauka ya takuitapan”. Maski onkakok miak tekit itech tanojnotsalis, iTajtol Dios amo senkis moajsiok itech iyolo uan nejon kichiua maj amo semi kitekitiliok Dios (Fili. 2:16). ¡Semi tetayokoltij maj tikyolkokokan Jiova, akin “niaxka nijin tapixkalis” porin amo tiksentokaj tikchiuaj tein yejuatsin kineki! (Luc. 10:2.)
13 Kemej tikitaj, se yas nechikolmej, se tanojnotsatiuj uan se kichiuas okseki taman itech itekiyo Dios semi kuali. Sayoj ke se kitekitilis Dios ika nochi se iyolo kijtosneki okachi (2 Cró. 25:1, 2, 27). Komo se akin kichiua kemej Cristo kisentoka kiyolnejneki “ten kikauka ya takuitapan”, tein kijtosneki tein onkak nikan taltikpak, uelis kipolos itatiochiualis Jiova (Luc. 17:32). Komo tiknekij tipouiskej itech iTekiuajyo Dios moneki tiktakamatiskej nejin tanauatil: “Xiktauelitstiyakan nochi tataman chiualisme den amokuali. Uan xiksentokakan xikchiutinemikan ne chiualisme ten kuali” (Luc. 9:62; Rom. 12:9). Yejua ika, tinochin moneki timonejmachpiaskej maj amo techtsakuili tiktekitiliskej Jiova ika nochi toyolo tein onkak nikan taltikpak kampa taixyekana Satanás, maski moitas ke techpaleuis oso moitas ke semi kualtsin (2 Cor. 11:14; xikonixtajtolti Filipenses 3:13, 14).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 8:3
kinpaleuijtinemiaj: Oso “kinmakayaj tein monekia”. Tajtol griego diakonéo uelis kijtosnekis kinmakaskej oksekin tein kinpoloua, kemej neskayot, kintemoliskej tein kikuaskej, kintakualchiuiskej uan kintekiliskej. No ijkon mokui itech Lucas 4:39 (“peuak kintamakak”), Lucas 10:40 (“nochi nijin tekit”), Lucas 17:8 (“tinechtamakas”) uan Hechos 6:2 (“tikinxejxelouilikan [...] takualis”), sayoj ke no uelis kijtosnekis nochi tein tikchiuaj tein ika tikinpaleuiaj oksekin. Itech nejin versículo ika monextia tein siuamej akin ininka tajtoua versículo 2 uan 3 kichiujkej uan ika kipaleuijkej Jesús uan imomachtijkauan, ijkon yejuan ueliskiaj kichiuaskej tekit tein Dios kinmakaka. Ika tein kichiujkej nejin siuamej kiueyichiujkej Dios uan yejuatsin kichiuak maj moijkuilouani tein kichiujkej itech iTajtol, ijkon amo moelkauaskia (Pr 19:17; Heb 6:10). Itech Mateo 27:55 uan Marcos 15:41, no mokui nejin tajtol griego uan ika kinextia tein kichiuayaj seki siuamej.
w08 15/3 pág. 31 § 3
Tein moixtajtoltia itech amatajkuilol Lucas
9:49, 50. ¿Keyej Jesús kikauak maj se takat kisentokani tekixtiliani amokuali ejekamej, maski amo katka imomachtijkauj? Jesús kikauak porin ayamo moajsia se nechikol kampa kichiuayaj kemej Cristo. Yejua ika, ueliskia takuaujtamatis itech itokay Jesús uan tekixtiliskia amokuali ejekamej maski amo nentinemiskia iuan Jesús (Mar. 9:38-40).
16-22 METSTI JULIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 10, 11
“Neskayot kampa ika motajtoua samaritano akin yolkuali”
nwtsty taixkopimej uan videos
Ojti tein teuika Jerusalén hasta Jericó
Ojti (1) tein moita itech nejin video, xa no ijkon katka ojti tein moajsia ne uejkauj tein temouaya Jerusalén hasta Jericó. Katka se ojti kampa taouijkan tein uejka katka panoua 20 kilómetros uan moajsia 1,000 metros okachi ajko ke Jericó. Nejin ojti katka taseltijkan kampa miakej kintachtekiayaj. Yejua ika kintalijkej tajpianij akin kinyekpiayaj ojneminij. Jericó tein pouia Roma (2) moajsia kampa kisaya ojti ompa taluakyan Judea. Jericó tein moajsia ne uejkauj (3) uejka moajsia kemej 2 kilómetros hasta xolal tein pouia iuan Roma.
w02 1/9 pág. 16, 17 § 14, 15
“Komo amo kikuia nexkuitilme, ijkon amo kinmachtiaya”
14 Ojpatika neskayot tikitaj kampa ika motajtoua samaritano akin yolkuali, peua ijkon: “Se tagat yaya tech in ojti de Jerusalén para ajsis kampa pueblo de Jericó. Uan tech in ojti seki tachtekini kikitskijke ne tagat, uan kikuilijke ten niaxka [...]. Uan no kitelmagakke ya. Uan yejuan yajke uan kikauteuke imikilistempa ya” (Lucas 10:30). Semi tapaleuij maj Jesús kijtouani ke nejin taman panok itech ojti tein teuika “Jerusalén para ajsis kampa pueblo de Jericó”. Keman ika tajtoj nejin neskayot, moajsia ompa Judea, amo semi uejka kampa moajsia Jerusalén, yejua ika, xa akin kikakkej kiixmatiaj nejon ojti. Katka se ojti kampa semi tachtekiaj uan okachiok komo aksa yaya iselti. Katka semi taseltijkan uan tamouililpan kampa tachtekinij ueliaj motatiayaj.
15 Jesús kijtoj ke itech nejin ojti tein teuikaya Jerusalén hasta Jericó no panok okse taman. Nejin neskayot, kijtoua ke yekinika ompa panok se tiopixkat uan satepan se levita, sayoj ke nion se kipaleuij akin kitachtekijkaj (Lucas 10:31, 32). Tiopixkamej tekitiaj itech templo tein moajsia Jerusalén uan levitas kinpaleuiayaj. Miakej tiopixkamej ijkon kemej levitas nemiaj Jericó keman amo tekitiaj itech templo, porin nejin xolal uejka moajsia sayoj 23 kilómetros hasta Jerusalén. Yejua ika, monekia panoskej itech nejon ojti. Uan no tiopixkat uan levita yajtoyajya Jericó, tein kijtosneki, ke yajkajya tekititoj templo. Yejua ika, amo akin ueliskia kijtos ke nejon takamej: “Amo kipaleuijkej nejin takat akin kitachtekijkej porin moitaya ke momikilijkaya uan komo kimatokayaj se miket, amo ueliskiaj tekitiskej itech templo seki tonalmej” (Levítico 21:1; Números 19:11, 16). ¿Melauj ke nejin neskayot tein kijtoj Jesús kinextiaya seki taman tein kiixmatiaj akin kikaktoyaj?
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 10:33, 34
se pueblojkat de Samariajkopaka: Judíos amo kuali kinitayaj samaritanos uan amo iniuan tajtouayaj (Jn 4:9). Sekin judíos hasta kikuiaj tajtol samaritano uan ika kinextiliayaj aksa ke kitauelitayaj (Jn 8:48). Amatajkuilol Misná, kijtoua ke se tiopixkat kijtouaya ke “akin kikua pan tein ininaxka samaritanos kemej yeskia kikuaskia pitsonakat” (Shebiit 8:10). Miakej judíos amo kineltokayaj tein kijtouayaj samaritanos nion kinekiaj maj kipaleuikan ika teisa. Kemej Jesús kimatia ke judíos kintauelitayaj samaritanos, kikuik nejin neskayot tein moixmati kemej samaritano akin yolkuali uan ika tamachtij se taman tein motelneki.
kipajtia ika aceite uan ka vino kampa kikojkokojke. Uan no kitetsilouilij ika tilma: Nochi tein nikan kijtoua tapajtijkej Lucas mouika iuan kemej ne uejkauj kipajtiayaj aksa akin mokokojka. Miakej kikuiaj aceite uan vino uan ika kinpajtiayaj akin mokokojkaj. Kemansa ika aceite kiyemaniayaj kampa mokokojka aksa (no xikonita Isa 1:6), uan vino kikuiaj kemej pajti porin ika kichipauayaj aksa kampa mokokojka. Lucas no kijtoua ke samaritano kitetsiloj ika tilmaj kampa kikokojkaj takat, ijkon amo tanauiskia.
mesón: Tajtol griego tein nikan motajtolkepa “mesón” kijtosneki “kampa nochin kinseliaj”, oso, kampa mokauayaj ojneminij uan inintapialuan. Akin ompa tekitia kinmakaya tein monekia akin ompa mokauayaj uan kemansa komo kimakayaj okachi tomin kiyekpiaya taltikpaknenkej akin kikauiliayaj maj kiyekpia.
w98 1/7 pág. 31 § 2
Se samaritano mochiua se kuali tetasojikniuj
Neskayot tein ika tajtoj Jesús kinextia ke akin yolkuali amo sayoj kitakamati itanauatiluan Dios, ta no kichiua kemej yejuatsin (Efesios 5:1). Kemej neskayot, Biblia kijtoua ke “Dios amo kinchichikojtasojta in tagayot” (Hechos 10:34). ¿No ijkon tikchiuaj? Nejin kualtsin neskayot tein ika tajtoj Jesús, kinextia ke se akin yolkuali kinpaleuia nochin uan amo kinita ox okseko kayomej, tataman kemej nemij oso tataman inintaneltokalis. Tein melauj, akin kichiuaj kemej Cristo kinnauatiaj maj ‘kinpaleuijtiyakan nochi tagayot’, amo sayoj akin tamatij kemej yejuan, akin nemij itech ininaltepeuj nion akin pouij itech inintaneltokalis (Gálatas 6:10).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 10:18
Nikitak ke in amokuali Satanás ualpan uetsik den eluiyak keme uetsis se tikouat: Ika nejin tajtolmej tein achto moijtoj, Jesús tajtoua kemej yeskia kikalankixtijkajya Satanás ompa iluikak. Apocalipsis 12:7-9 ika tajtoua neteuilis tein mochiuaskia ompa iluikak uan kinextia ke Satanás tapoloskia uan peuaskia tanauatis Tekiuajyot tein moajsi imako Mesías. Nikan Jesús kinextia ke Satanás uan iamokuali ejekauan senkis tapoloskiaj itech nejon neteuilis, ijkon kinextij keman Dios kinmakak chikaualis 70 imomachtijkauan Jesús tein ika ueliskiaj kinkalankixtiskej amo kuali ejekamej (Lu 10:17).
w08 15/3 pág. 31 § 11
Tein moixtajtoltia itech amatajkuilol Lucas
10:18. ¿Toni kijtosnekia Jesús keman kiniluij 70 imomachtijkauan: “Nikitak ke in amokuali Satanás ualpan uetsik den eluiyak keme uetsis se tikouat”? Jesús amo kijtojtoya ke kiualpantamotkaya Satanás. Nejon amo panok, ta hasta satepan keman Cristo peuak tekiuajti ompa iluikak itech xiuit 1914 (Apoc. 12:1-10). Maski amo uelis senkis tikijtoskej keniuj panok, keman Jesús ika tajtoj se taman tein mochiuaskia satepan, kiyeknextijtoya ke senkis mochiuaskia.
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 11:5-9
Notasojikniu, xinechtaneuti eyi pantsitsin: Itech xolalmej tein moajsiaj ompa Oriente Medio, monekia kuali kinseliskej akin kinkalpanouayaj uan nejin se kualneskayot tein mochikauayaj kinextiskej, ijkon kemej kijtoua nejin tajkuilol. Hasta keman takalpanouanij ejkoyaj tajkoyouan uan nion tanauatiayaj, nejon kinextia ke amo akin kimatia ox aksa ajsiskia ichan, akin kikalpanouayaj kiitaya ke monekia kintamakas. Kemej tikitaj, takat akin ika motajtoua itech nejin neskayot monekik yas tajkoyouan kitajtanitiuj takual se akin ompakauin nemia.
Amo xinechkuejmolojto: Akin ompakauin nemia amo semi kinekia kipaleuis takat akin kitajtanito takual, amo porin amo kuali teseliaya, ta porin kochtoyaya. Itech nejon tonalmej, ininchan akin amo kipiayaj miak taman, sayoj katka se cuarto. Yejua ika komo takat meuaya, xa kinkuejmoloskia nochin ikalyetouanij hasta ikoneuan akin kochtoyajya.
kachi ok mitskuejmolojto: Tajtol griego tein nikan mokui uelis motajtolkepas kemej “moixeuia” oso “amo pinaua”. Sayoj ke, itech nejin neskayot, kinextia ke kisentoka tajtani tein kinekia. Takat akin ika motajtoua itech nejin tajkuilol amo pinaua kisentokas tajtanis tein kipoloua. Jesús kiniluij imomachtijkauan ke no ijkon monekia motataujtiskej (Lu 11:9, 10).
23-29 METSTI JULIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 12, 13
“Namejuan nanvaleroaj kachi ok uan ke miakke tototsitsin”
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 12:6
tototsitsin: Tajtol griego strouthíon ika kinextia tein yeski tototsin tein tsikitsin, sayoj ke okachi mokuia keman ika motajtouaya gorriones, totot tein kikuayaj uan tein okachi amo patiyoj katka.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 12:7
hasta namotsontsin de namotsontekon no nochi tapoual yetok: Moixejekoua ke tisejsemej tikpiaj panoua kemej cien mil tsonti. Maj Jiova senkis kimati seki taman kemej nejin, techmatiltia ke semi motekipachoua ika sejse itatojtokakauj Jesús.
cl pág. 241 § 4, 5
“Itech nijin itetasojtalistsin de Dios amo aken uelis techtsinkixtis”
4 Yekinika, Biblia kinextia ke Dios semi kipatiuita sejse itekitikauj. Kemej neskayot, Jesús kijtoj: “Ome tototsitsin, ¿kanachika uelis tikinnamakaske? Pues sayo ika se quinto. Uan Totajtsin Dios kinyekpixtok nijin tototsitsin uan amo kinkauas ma uetsikan komo amo kimonekiltia. [...] Totajtsin Dios kinpoua namotsonuan uan Yejuatsin kuali kimati kanachi ongak. Ika ya nojon amo ximomoutikan kuak in tagayot namechchiuiliaj tensa ten amo kuali. Porin Dios kachi namechueyichiuas namejuan uan ke ne tototsitsin” (Mateo 10:29-31). Maj tiknemilikan keniuj kiajsikamatkej akin kikakkej nejon tein kijtoj Jesús itech yekinika siglo.
5 Axkan xa timotajtaniskej keyej aksa kikouaskia se gorrión. Itech nejon tonalmej, nejon totomej kinkuayaj uan okachi amo patiyoj katkaj: kinamakayaj omen ika se tomintsin. Uan no, satepan Jesús kijtoj ke akin kikouaskia nauin kimakaskiaj okse, tein amo kiixtauaya, kemej yeskia amo kipiaskia ipatiuj. Maski taltikpakneminij kiitayaj ke nejon tototsitsin amo teyi ipatiuj katkaj, ¿keniuj kinitaya toTachijchiujkauj? Jesús kijtoj: “Amo keman kinelkauas [nion tein kitetayokoliayaj] de nojon tototsitsin” (Lucas 12:6, 7). Axkan xa okachi kuali tikajsikamatij tein kinekia kijtos Jesús: komo Jiova kipatiuita se tototsin, keniuj amo okachi kipatiuitas se taltikpaknenkej. Kemej kinextij Cristo, toTajtsin senkis techixmati. Tein melauj, yejuatsin kimati hasta kanachi tsonti tikpiaj.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 13:24
ximofuerzajuikan: Oso “xiksentokakan ximochikauakan”. Nejin tanauatil tein Jesús kitemakak kinextia ke moneki senkis timochikauaskej tikalakiskej itech puerta tein amo patauak. Ika tein kijtoua nejin tajkuilol, miak Biblias kikepaj kemej “senkis ximochikauakan” oso “ximochikauakan nochi tein nanueliskej”. Tajtol griego agonízomai mouika iuan tajtol agón, tein miakpa ika kiixnextiayaj ijkuak motataniaj keman motatalouayaj. Itech Hebreos 12:1 Traducción del Nuevo Mundo, nejin tajtol mokui uan ika kinextia kemej yeskia timotalojtokej itech nemilis nochipaya. Kemansa, kiteajsikamatiltia okse taman, kemej ijkuak “timotekitiltiaj” (Flp 1:30; Col 2:1) oso “moteuijtinemi” (1Ti 6:12; 2Ti 4:7). Nejin tajtol griego no mokepa kemej “mauiltiani de tataman ne auiltilis” (1Co 9:25), “nimofuerzajuijtinemi” (Col 1:29; 4:12; 1Ti 4:10) uan “moteuijtinemi” (1Ti 6:12). Kemej nejin tajtol mouika ika tein kichiuayaj keman motataniaj akin motatalouayaj, sekin tamatinij kijtouaj ke chikaujkayot tein ika tajtoj Jesús uelis moneskayotis ika ueyi chikaujkayot tein kichiua se akin motaloua keman motatani.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 13:33
amo nechnamiki: Oso “amo uelis”, “amo ueli se kinemilia”. Nion se tajkuilol tein achto moijtoj kijtoua ke Mesías momikiliskia ompa Jerusalén, sayoj ke ueli tikajsikamatij ke ijkon yeskia ika tein kijtoua Daniel 9:24-26. Uan no, 71 akin pouiaj itech Sanedrín, oloch tamelauanij judíos, monechikouayaj ompa Jerusalén, kampa kiitayaj tein kinamikia kiselis akin kiteluiliayaj kemej tanauatijkej tein amo melauak. Yejua ika, komo judíos yayaj kimiktitij se tanauatijkej uan okachiok akin katka Mesías, mochiaya maj kichiuakan itech nejon xolal. Xa Jesús no kiitak ke ompa Jerusalén katka kampa kitemakayaj nemaktilmej uan kampa kimiktiayaj ichkatsin tein mokuia itech pascua. Tein mochiuak kinextia ke tein kijtoj Jesús yekmelauj panok. Moajsik iixpan Sanedrín uan kitatsakuiltijkej. Uan ompa kalampa itech xolal Jerusalén, kimiktijkej kemej ichkatsin tein mokuia itech pascua (1Co 5:7).
30 METSTI JULIO HASTA 5 METSTI AGOSTO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 14-16
“Neskayot kampa ika motajtoua tekoneuj akin kiauilchiuak itomin”
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 15:11-16
Se tagat kipiaya ome ikoneuan: Neskayot kampa ika motajtoua tekoneuj akin kiauilchiua itomin oso tekoneuj akin poliujtoya, semi tapaleuia porin techmachtia miak taman. Jesús okachi uejkauak keman kitetapouij nejin neskayot uan akin ininka tajtoj katkaj kalyetouanij. Itech okseki neskayomej, Jesús ika tajtoj okseki taman tein amo yoltok, kemej tataman xinach oso tataman talmej oso kemej mouikaya se tekitikej iuan iteko (Mt 13:18-30; 25:14-30; Lu 19:12-27). Sayoj ke, itech nejin tajkuilol, Jesús kinextia keniuj mouikaya se tepopaj iniuan ikoneuan. Xa miakej akin kikakkej nejin neskayot amo kipiakej se tepopaj teiknelijkej uan tetasojtakej. Nejin neskayot kinextia keniuj toTajtsin Dios kintasojta uan kiniknelia nochin taltikpakneminij, kemej akin kitakamatij ijkon kemej akin mouejkatilianij uan mokepaj.
ikoneu taxokoyot: Tanauatil tein Dios kimakak Moisés, kijtouaya ke tekoneuj akin tayekanaya kiseliaya okse achiok (Dt 21:17). Yejua ika, komo tekoneuj akin ika tajtoua nejin neskayot yejua akin tayekanaya, tekoneuj akin xokoyot kiselij sayoj tajko ke tein kimakakej akin tayekanaya.
kitamipojpoloto: Tajtol griego tein nikan mokui kijtosneki “kimoyaua [kampa yeski]” (Lu 1:51; Hch 5:37). Itech Mateo 25:24, 26, motajtolkepa kemej ‘kitepeuak’. Nikan mokui kemej kiauiloj oso kitamipoloj.
tech in auilnemilis: Oso “itech eliuisyot”, nemilis tein amo kuali. Itech Efesios 5:18, Tito 1:6 uan 1 Pedro 4:4, no mokui nejon tajtol tein ika kiteajsikamatiltia se taman kemej nejon. Kemej tajtol griego kiteajsikamatiltia ke taauiloua, seki Biblias kitajtolkepaj kemej “kiauiloua tein kipia”.
kinpiati sekin pitsome: Kemej kijtoua Tanauatil, nejin tapialmej amo katkaj chipaujkej, yejua ika se judío, amo kiuelitaya nejin tekit uan kiitaya ke tetajyaltij (Le 11:7, 8).
ten tamati keme in uaxin: Nejin takilot oso exot, kipia ipankakaujyo chichiltik tein tamati kemej kuetax uan nesi kemej kuaomit tein chijkoltik, kemej kinextia itokay itech tajtol griego (kerátion, lit., “kuaomit tsikitsin”). Nejin takilot miakkan kisentokaj kikuij uan ika kintamakaj caballos uan pitsomej. Maj nejin telpoch kikuani tein kikuayaj pitsomej kinextia ke senkis poliujtoya (xikonita nota tein ika se momachtia Lu 15:15).
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 15:17-24
nimoueyitajtakolmakak [...] moixpantsinko: Oso no “moixpan”. Tajtol griego enópion, tein kijtosneki “iixpan” oso “iixpan aksa”, mokui itech Septuaginta ijkon kemej mokui itech 1 Samuel 20:1. Itech nejin versículo, David kitajtania Jonatán: “¿Toni tajtakol nikchiuani iixpan mopopaj?”.
se motakeual: Keman mokepak ichan, tekoneuj akin xokoyot kinemiliaya kitajtanis ipopaj maj kikaua maj oksepa ompa nemi, sayoj ke amo kemej ikoneuj, ta kemej se itakeual. Takeualmej amo katkaj kemej akin kintekitiltiayaj, yejuan kintakeuayaj sejse tonal (Mt 20:1, 2, 8).
kitennamik: Oso no “kipitsoj ika netasojtalis”. Moita ke tajtol griego tein nikan motajtolkepa kemej “kipitsoj oso kitenamiki ika netasojtalis” ualeua itech tajtol philéo tein kemansa motajtolkepa kemej “kitenamiki” uan kinextia se taman tein nochipa mochiujtok (Mt 26:48; Mr 14:44; Lu 22:47), sayoj ke nochipa kijtosneki “kitasojta” (Jn 5:20; 11:3; 16:27). Keman tepopaj kiselia ikoneuj ika netasojtalis uan teiknelilis, kinextia ke semi kinekia maj moyolnonotsani uan maj mokepani ichan.
xinechpoua keme nimokoneu: Moajsij amatajkuilolmej tein kiajxitiliaj nejin tajtolmej “xinechpoua keme sayo se motakeual”, sayoj ke itech oksekin tein okachi uejkauj kayomej uan tein kinpoujkaitaj, amo kijtouaj. Sekin tatemouanij kijtouaj ke nejin tajtol kiajxitilijkej porin ijkon mouikaskia iuan tein kijtoua Lucas 15:19. Yejua ika nejon tajtolmej amo ixnesij itech Traducción del Nuevo Mundo itech tajtol inglés tein oksepa moitak itech xiuit 2013.
kuali takemit [...] anillo [...] uan no xiktegaktikan: Nejin tilmaj amo katka tein yeski tilmaj, ta katka se kuali taken, xa tel kualtsin ijtsontoya, kemej tein kimakayaj se takalpanojkej akin kitakachiuayaj. Keman tepopaj kitalilij ikoneuj akin moyolnonotsak anillo, kinextij ke kitapojpoluijkaya, ke semi kitasojtaya uan ke kitakachiuaya. Se akin kitekitiltiayaj amo kiuikaya anillos nion tekakmej. Ika nejon, tepopaj kinextijtoya ke ikoneuj oksepa pouia iuan ikalyetouanij.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
jy cap. 84 pág. 196 § 2-4
Itech ojti, Jesús kiniluia se taman tein sekin uelis kimoujkaitaskej: “Nankintasojtaj namotatuan uan namonanuan uan namosiuauan uan namokoneuan [...]. Pero moneki kachi xinechtasojtakan Nejuatsin [...]. Uan komo amo nannechyektasojtaj, ijkuakon amo uelis nannechtoktiliske” (Lucas 14:26). ¿Toni kineki kijtos ika nejin tajtolmej?
Nikan, Jesús amo kiniluijtok imomachtijkauan maj kintauelitakan ininchankauan. Ta kiniluijtok ke moneki okachi kitasojtaskej yejua. Jesús ika tajtoj se takualis uan se takat akin kiixtopeuak se tayoleualis tein semi motelnekia sayoj porin yekin monamiktijka. Yejua ika kiniluij imomachtijkauan maj amo kichiuakan kemej nejon takat (Lucas 14:20). Biblia kijtoua ke Jacob, se ininuejkaujtat judíos, kitauelitaya Lea uan kitasojtaya Raquel. Tein melauj, kijtosneki ke amo semi kitasojtaya Lea, ta okachi Raquel (Génesis 29:31).
Jesús no kijtoj ke se akin yekmelauj imomachtijkauj monekiskia kitauelitas “hasta inemilis”, tein kijtosneki, ke monekiskia okachi kitasojtas Jesús uan amo inemilis. Hasta kitemakaskia inemilis komo monekiskia. Kemej tikitaj, se mochiuas se imomachtijkauj Jesús amo se auil. Yejua ika, moneki kuali se kinemilis.
Imomachtijkauan Jesús uelis kipanoskej ouijkayomej uan kintajyouiltiskej, yejua kijtoua: “Akin amo kimama itajyouilis kouit uan nechtojtoka amo uelis yeski notatojtokakauj” (Lucas 14:27, TNM). Yejua ika, se yekmelauj imomachtijkauj Cristo moneki taxikos ijkon kemej yejua. Tein melauj, Jesús kijtoj ke kimiktiskiaj akin kitauelitayaj.
Maj tiktemokan tein yekmelauj kipia ipatiuj
7 (Xikonixtajtolti Lucas 16:10-13.) Tayekankatakeual akin Jesús ika tajtoj mochiuak inintasojikniuj miakej porin kitemouaya maj satepan kipaleuianij. Sayoj ke, Jesús kinyolchikauak imomachtijkauan maj mochiuanij itasojikniuan yejua uan Jiova, sayoj ke maj amo kitayekanaltianij inintanejnekilis. Kinekia techajsikamatiltis ke ijkon kemej tiktekitiltiaj ‘ricojyot tein poujtok nikan taltikpak’ uelis kinextis ox tiknekij tikyolpaktiskej Dios.
8 Se taman kemej tiknextiaj ke tiknekij tikyolpaktiskej Dios yejua keman titapaleuiaj ika tein tikpiaj maj mochiua tanojnotsalis noyampa taltikpak, tein Jesús kijtojka ke mochiuaskia (Mat. 24:14). Se siuapiltsin akin nemi itech altepet India, kipiaya se kaxontsin kampa kisentilijtiyaya tomin. Hasta amo mokouiliayaok auilmej. Keman amo akikok tomin itech ikaxontsin, kitetayokolij maj motekitilti itech tanojnotsalis. No ompa, se tokniuj akin kipia koujmej tein kitemakaj koujxiujtet no kinextia tamatilis. Yejua kitetayokolij tel miak koujxiujtet itech kali kampa motajtolkepaj amaixmej itech tajtol malayálam. Kemej tokniuan akin ompa tekitij kikouaj koujxiujtet, kiita ke okachi tapaleuia komo kintayokolia ke komo tapaleuia ika tomin. No ijkon, tokniuan akin nemij Grecia miakpa kintayokoliaj tokniuan akin tekitij Betel aceite de oliva, queso uan okseki taman takual.