Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
6-12 METSTI AGOSTO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 17, 18
“Maj tiknextikan ke timotasojkamatij”
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 17: 12, 14
majtakti kokoyani ten ninnakayo kokotokatok: Ne uejkauj, akin kipiayaj lepra sennemiaj uan ijkon ueliskiaj mosenpaleuiskej (2Re 7:3-5). Tanauatil tein Dios kimakak Moisés kijtouaya ke akin kipiayaj lepra monekia uejka nemiskej uan chikauak monekia kijtoskej: “¡Amo nichipauak, amo nichipauak!” (Le 13:45, 46). Nejin takamej akin kipiayaj lepra kitakamatkej tanauatil, yejua ika uejka moketskej uan amo motokijkej kampa yetoya Jesús.
ximotenextilitij inixpan in tiopixkame: Keman Jesús yetoya nikan taltikpak kitakamatik Tanauatil uan kipoujkaitak tekit tein kipiayaj tiopixkamej akin ualeuayaj itech ikalyetouanij Aarón, yejua ika kiniluij nejin takamej maj yakan kiitatij se tiopixkat (Mt 8:4; Mr 1:44). Ijkon kemej kijtoua Tanauatil tein kiselij Moisés, komo se akin kipiaya lepra pajtia, monekia yas iixpan se tiopixkat akin kiitaskia ox melauj pajtikaya. No monekia yas templo kitemakatiuj nemaktilmej tein motajtaniaj (Le 14:2-32).
w08 1/8 pág. 14 § 8, 9
Amo xikonelkaua tionmotasojkamatis
¿Keniuj kinitak Jesús okseki takamej akin no kipiayaj lepra akin amo mokepkej kitasojkamatilitoj? Ijkon kemej kijtoua tajkuilol, Jesús kijtoj: “Namechpajtij nanmajtakme. Uan in oksekin chiknauin, ¿kan yetok ne taka judíos ten nopueblojkauan? ¿Kan yetokke? Uan tejua tianaltekokayot uan sayo tejua tiualmokuepato para tikmouistilis Totajtsin Dios” (Lucas 17:17, 18).
Nejin takamej kipiayaj se kuali yolo porin kijtojkaj senteixtenoj ke takuaujtamatiaj iuan Jesús uan kitakamatkej keman kiniluij maj yanij kinitatij tiopixkamej tein moajsiaj Jerusalén. Xa semi kitasojkamatiliayaj Jesús tein ininka kichiuak. Sayoj ke, amo kinextijkej uan Jesús amo kiyolpaktij nejon. ¿Toni techmachtia nejon? ¿Toni tikchiuaj keman aksa toka kichiua teisa tein kuali? ¿Niman tiktasojkamatiliaj? Xa hasta uelis tiktitaniliskej se amatsin kampa timotasojkamatij iuan oso ika okse taman.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 17:10
amo teyika tikualtiaj: Lit. “amo teyi ika titapaleuiaj”, “amo tikpiaj topatiuj”. Ika nejin tajtolmej, Jesús amo kijtosnekia ke takeualmej, oso imomachtijkauan, monekia moitaskej kemej akin amo teyi ika tapaleuiaj oso amo kipiaj ininpatiuj. Kemej kijtouaj okseki tajkuilolmej, Jesús kiteajsikamatiltij ke takeualmej amo monekia moueyinekiskej uan monekia kielnamikiskej ke amo kinnamikia maj kinueyichiuakan ika tekit tein kichiuayaj. Ijkon kemej kijtouaj sekin motelmachtianij, nikan Jesús kikui nejin tajtol uan ika kiteajsikamatiltia ke “sayoj titakeualmej akin amo moneki maj techtakachiuakan”.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 18:8
takuautamatinemij: Oso “nejin taman takuaujtamatilis”. Itech nejin tajkuilol, Jesús amo ika tajtojtoya takuaujtamatilis tein nochin kipiaj, ta katka se taman takuaujtamatilis kemej tein kipiaya siuat akin amo nemiaok inamik (Lu 18:1-8). Akin kipiaj nejin takuaujtamatilis senkis taneltokaj itech chikaualis tein kipia netataujtil uan ke Dios kinmakas tein kinnamiki akin kinixpejpena. Moita ke Jesús amo kinankilij nejin netajtanil porin kinekia maj imomachtijkauan kiitanij keniuj moajsia inintakuaujtamatilis. Semi tapaleuij nejin neskayot tein ika tajtoua takuaujtamatilis uan netataujtil porin Jesús yekin kijtojka ouijkayomej tein kiixnamikiskiaj imomachtijkauan (Lu 17:22-37).
13-19 METSTI AGOSTO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 19, 20
“¿Toni techmachtia neskayot kampa ika tajtoua majtakti tomin?”
jy pág. 232 § 2-4
Neskayot kampa ika motajtoua majtakti tomin
Kiniluia: “Yetoya se tagat ten ueyi tekiua. Uan ne ueyi tekiua tagat yajki uejka tech okse país para ompa kiselitiu in chikaualis uan tanauatil para mokauas rey. Uan de ompa moualkuepak” (Lucas 19:12). Se yas itech okse altepet teuikilia miak tiempo. Kemej moita “ueyi tekiua tagat” yejua Jesús akin youi itech “okse país”, tein kijtosneki iluikak. Ompa, iPopaj kiixtaliskia kemej Tekiuaj.
Itech neskayot, “ueyi tekiua tagat” kinnotsa majtakti itakeualuan achto ke yas uan sejse kinmaka se platatomin. Ompa kiniluia: “Xiktekitiltikan nijin tomin cada senme de namejuan hasta in tonal kuak nimoualkuepas” (Lucas 19:13). Se platatomin katka tel miak porin nejon tomin yejua tein kitania se milaj tekitikej itech panoua eyi metsti.
Xa imomachtijkauan Jesús kiajsikamatij ke tamatij kemej majtakti takeualmej akin ika tajtoj itech neskayot porin achto Jesús kijtojka ke tamatiaj kemej tapixkanij (Mateo 9:35-38). Yejua amo kintajtania maj kiololokan teisa tatet oso xinach, ta kineki maj kinchiuakan imomachtijkauan akin pouiskej itech iTekiuajyo Dios. Yejua ika, imomachtijkauan kikuij inintiempo, ininchikaualis uan nochi tein kipiaj.
jy pág. 232 § 7
Neskayot kampa ika motajtoua majtakti tomin
Komo imomachtijkauan Jesús kiajsikamatij ke tamatij kemej nejon takeualmej akin kikuij tein kipiaj uan ijkon kinchiuaj okachi imomachtijkauan Jesús, uelis senkis kimatiskej ke Jesús yolpakis uan kinmakas se netetayokolil porin chikauak tekitij. Tein melauj, nochin tataman tein kipanouaj uan tataman tein ueli kichiuaj. Sayoj ke, Jesús akin mochiuas “ueyi tekiua”, kiitas chikaujkayot tein kichiujkej keman senkis motemakakej kinchiuaskej okachi imomachtijkauan uan kintiochiuas (Mateo 28:19, 20).
jy pág. 233 § 1
Neskayot kampa ika motajtoua majtakti tomin
Nejin takeual kipoloj tomin tein kimakakej porin amo mochikauak okachi kimiakiltis itomin iteko. Tatitanilmej kichiaj maj Jesús mochiua Tekiuaj itech iTekiuajyo Dios. Yejua ika, keman kikakij tein kipanok nejon takeual, xa kiajsikamatij ke komo amo mochikauaj tekitiskej, amo pouiskej itech Tekiuajyot.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 19:43
se ueyi tepan yeualol: Oso “koujmej tenpitstikej tein ika kiyoualouaj teisa”. Itech Escrituras Griegas Cristianas, sayoj nikan mokui tajtol griego kjárax. Kijtosneki “kouit” oso “koujtok tein ika kiyoualouayaj se tal”. No uelis kijtosnekis koujmej tenpitstikej tein ika mopaleuiayaj tateuianij keman kiyoualouaj se xolal. Itajtoluan Jesús mochiujkej itech xiuit 70, keman tateuianij romanos akin kinixyekanaya Tito, kiyoualojkej Jerusalén ika koujmej tenpitstikej. Ijkon, Tito kichiuak eyi taman: maj amo kipanoltikan takual itech xolal, maj judíos amo cholokan uan maj motemakakan. Tateuianij Romanos kimayoujkej koujmej tein onkayaj ompakauin uan ika kiyoualojkej Jerusalén.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 20:38, TNM
porin iixpan nochin yejuan nemij: Oso “porin, yejuatsin kiita ke nochin yejuan nemij”. Biblia kijtoua ke akin amo kichiua itanejnekilis Dios, yejuatsin kiita kemej yeskia miket (Ef 2:1; 1Ti 5:6). Sayoj ke, akin momikilijkejya uan amo kikaujkej Dios, iixpan yejuatsin kemej yeskia kisentokaj yoltokej porin oksepa kinmakas nemilis (Ro 4:16, 17).
20-26 METSTI AGOSTO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 21, 22
“Tonemakixtilis amo uejka yetok”
kr pág. 226 § 9
ITekiuajyo Dios kinixpoloua akin kiixnamikij
9 Mochiuas miak taman itech iluikak. Jesús achto kijtoj: “Tonaltsin tayouayantis uan amo tanextis ok, uan in metsti amo no tauis ok, uan in sitalinme tepeuiske den eluiyak”. Axkan, miakej kinitaj tayekananij itech taneltokalis kemej yeskia se tauil tein kinpaleuiaj itech ininnemilis. Sayoj ke amo uejkaua amo ijkon kinitaskejok. Sayoj ke, ¿kijtojtoya Jesús ke no mochiuaskiaj tetsaujmej ompa iluikak? Xa kemaj (Is. 13:9-11; Joel 2:1, 30, 31). ¿Uan toni kichiuaskej taltikpakneminij? Senkis “moyolpolojtinemiske” (Luc. 21:25; Sof. 1:17). Akin kiixnamikij iTekiuajyo Dios, tayekananij hasta takeualmej, ixtayouaskej “ika ne moutil kuak kinemilijtoske de toni tatsakuiltilis ninpan ejkotok nikan taltikpak”. Kitemoskej kani mopaleuiskej, sayoj ke amo kiajsiskej kampa uelis kicholuiskej ikualanyo toTekiuaj (Luc. 21:26; 23:30; Apoc. 6:15-17).
“Xiksentokakan ximotasojtatiyakan [...] keme nochi naniknime”
17 Uelis tikpiaskej “yolchikaualis” (xikonixtajtolti Hebreos 13:6). Komo titakuaujtamatij iuan Jiova, tikpiaskej yolchikaualis tein techpaleuis maj tikxikokan uejueyi ouijkayomej uan maj tikpiakan se kuali tanemilil. Nejin techpaleuis maj tikinyolchikauakan tokniuan uan maj tikinyolseuikan. Ijkon tiknextiskej ke tikintasojtaj (1 Tes. 5:14, 15). Komo titakuaujtamatij iuan Jiova, no tikpiaskej yolchikaualis keman peuas okachi ueyi tajyouilis, porin tikmatiskej ke yejuatsin amo uejkaua techmakixtis (Luc. 21:25-28).
“Ejkotos ya ne tonal kuak Dios namechtamajxitilis den namonemakixtilis”
13 Biblia kijtoua ke keman cabras kimatiskej ke kinixpolotij, “mochoktiske” (Mat. 24:30). ¿Uan toni kichiuaskej tokniuan taixpejpenalmej uan okseki itekitikauan Dios? Kichiuaskej tein kijtoj Jesús: “Kuak nankitaske mochiutok ya nochi nijin, ijkuakon namejuan kachi ok ximoyolchikauakan uan xiajkotachiakan porin ejkotos ya ne tonal kuak Dios namechtamajxitilis den namonemakixtilis” (Luc. 21:28).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 21:33, TNM
Iluikak uan taltikpak panoskej: Okseki textos kinextiaj ke iluikak uan taltikpak amo keman ixpoliuiskej (Gé 9:16; Sl 104:5; Ec 1:4). Yejua ika, nikan Jesús xa kinekia kiteajsikamatiltis ke maski ouij se kineltokas maj iluikak uan taltikpak ixpoliuikan, itajtoluan senkis mochiuaskiaj (no xikonita Mt 5:18). Sayoj ke, Jesús xa no ika tajtojtoya iluikak uan taltikpak tein itech Apocalipsis 21:1 ixnesi kemej “ne achtopa eluiyak uan ne achtopa taltikpak”.
notajtoluan amo keman panoskej: Oso “notajtoluan nochipa moajsiskej”. Itech tajtol griego, keman aksa senkis kineki kijtos ke teisa amo panos, mokui ome tajtolmej achto ke kijtos tein mochiuati. Itech nejin tajkuilol, maj ojpa moijtoj nejon kinextia ke itajtoluan Jesús senkis mochiuas.
Mochiuaskej “tekiuanij uan tiopixkamej”
15 Satepan ke Jesús kipeualtij iTakualis toTekotsin, kichiuak se netenkaualis iniuan 11 itatitaniluan akin amo kikaujkej. Moixmati kemej netenkaualis ika Tekiuajyot (xikonixtajtolti Lucas 22:28-30, TNM). Nejin amo kemej okseki netenkaualismej kampa semej akin motenkauaya yejua Jiova. Nejin se netenkaualis tein Jesús kichiuak sayoj iniuan imomachtijkauan taixpejpenalmej. Keman Jesús kijtoj “ijkon kemej noTajtsin kichiuak se netenkaualis nouan”, moita ke ika tajtojtoya netenkaualis tein Jiova iuan kichiuak uan ijkon ueliskia mochiuas “tiopixkatsin sen nachipa [...] ijkon keme tekititinemik ne uejkautiopixkat ten monotsa Melquisedec” (Heb. 5:5, 6).
16 Nejon 11 itatitaniluan Jesús amo keman kikaujkej itech nochi ouijkayomej tein kipanok. Netenkaualis ika Tekiuajyot kinyeknextilij ke iuan yetoskiaj ompa iluikak, kampa motaliskiaj itech tronos uan yeskiaj tekiuanij uan tiopixkamej. Sayoj ke, nejon tatiochiualis amo sayoj 11 itatitaniluan Jesús kiseliskiaj. Itech se taman tein Juan kiitaltijkej, Jesucristo monextij uan kiluij: “Nochi naken kitanilitiue ya in amokuali, [...] nikinmaktilis tanauatil para motaliske nouan kampa nouelilispan. Porin Nejuatsin no niktamitanilij ya in amokuali uan nimotalito iuan Notajtsin Dios kampa ichikaukauelilispan” (Apoc. 3:21). Yejua ika, itech netenkaualis ika Tekiuajyot moajsij 144,000 tokniuan taixpejpenalmej (Apoc. 5:9, 10; 7:4). Nejin netenkaualis kichiua maj yejuan uelikan tekiuajtikan iuan Jesús ompa iluikak. Nejin tamati kemej ijkuak se ichpoch kiixpejpenaj maj monamikti iuan se tekiuaj uan peua iuan taixyekana. Tein melauj, Biblia kintokaytia tokniuan taixpejpenalmej kemej ichpoch “ten monamiktiti” uan kinixnextia kemej “se chipauak siuapiltsin ten ayamo poutinemi iuan se tagat” akin monamiktiti iuan Cristo (Apoc. 19:7, 8; 21:9; 2 Cor. 11:2).
27 METSTI AGOSTO HASTA 2 METSTI SEPTIEMBRE
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 23, 24
“Maj niman titetapojpoluikan”
cl pág. 297 § 16
“Se kiixmatis inetasojtalis Cristo”
16 Jesús senkis kinextij inetasojtalis iPopaj ika okse taman tein motelneki: keman ‘niman tetapojpoluijʼ (Salmo 86:5). Kinextij nejon hasta keman pilkatoya itech kouit kampa kitajyouiltijtoyaj. Ijkuak kipanok nejon tein ika kipinaujtijtoyaj uan ika clavos kitsikojkej imetsuan uan imauan, ¿toni ika tajtoj? ¿Kitajtanij Jiova maj kintatsakuilti akin kitajyouiltijtoyaj? Amo, ta achto ke momikiliskia, kijtoj: “Notajtsin Dios xikintapojpolui nijin taka porin amo kajsikamatij toni kichiutokke” (Lucas 23:34).
g 2/08 pág. 11 § 5, 6
¿Kintapojpoluia Dios akin ueyi tajtakouaj?
Jiova amo sayoj kiita tajtakol, ta no tein kinextia tajtakolchiujkej (Isaías 1:16-19). Xiontanemili itech ome takamej akin kichiujkaj tein amo kuali uan kinpilojkej inajnakastan Jesús. Senkis moita ke yejuan ueyi tajtakojkej porin semej kijtoj: “Tejuan ueyi melau kinamiki ma tikijyouikan nijin tajyouilis ten topan yetok ya porin tikchiuke ten amo kualtia. Ika ya nojon moneki timikiske. Pero nijin tagat Jesús amo teyi tajtakol kichiuak”. Itajtoluan nejin takat kinextiaj ke tepitsin kiixmatia Jesús, nejon xa kipaleuij maj moyolyemani uan maj kipata itanemilil. Ijkon kinextia tein satepan kitataujtij Jesús: “Xinechonelnamiki ne tonal kuak tejua tikonselitiu ya in tanauatil”. ¿Keniuj tanankilij Cristo keman nejon takat kitataujtij ika nochi iyolo? “Yekmelauj nimitsiluia axkan: Nouan tiyetos itech Xochital.” (Lucas 23:41, 42, 43, TNM.)
Xiontanemili itech nejin: itech tajtolmej tein Jesús kijtoj achto ke momikiliskia kemej taltikpaknenkej kinextilij teiknelilis se takat akin kijtoj ke kinamikia maj kimiktikan. ¡Nejon semi techyolseuia! Yejua ika, uelis senkis titakuaujtamatiskej ke Jesucristo ijkon kemej iPopaj, Jiova, kiniknelis akin yekmelauj moyolnonotsaj, maski tein yeski tajtakol kichiujkej achto (Romanos 4:7).
cl págs. 297, 298 § 17, 18
“Se kiixmatis inetasojtalis Cristo”
17 Jesús okachi kinextij ke tetapojpoluia keman Pedro, akin semi kitasojtaya, kijtoj ke amo kiixmatia. Itech tonal 14 metsti Nisán, youak achto ke momikiliskia Mesías, Pedro kiluij: “Notekotsin, niyekyetok ya para niyas mouan, maski techtsakuaske tech in cárcelijtik oso maski techmiktiske”. Sayoj ke seki horas satepan expa kijtoj ke amo kiixmatia. Biblia techiluia tein panok keman Pedro ika expa kijtoj ke amo kiixmatia: “Totekotsin moikankuepak uan kisenixitak Pedro”. Kemej senkis kiyolkokoj tein kichiuak, tatitanil “kalan kisteuak uan mokualankachojchoktito”. Nejon tonal keman momikilij Cristo, xa Pedro motajtaniaya: “¿Nechtapojpoluij noTekotsin?” (Lucas 22:33, 61, 62).
18 Pedro niman kimatik tanankilil. Jesús oksepa kiselij nemilis kualkampa tonal 16 metsti Nisán uan moita ke itech nejon tonal kikalpanoj Pedro (Lucas 24:34; 1 Corintios 15:4-8). ¿Keyej Jesús kisentokaya mouikaya iuan akin senkis kijtojka ke amo kiixmatia? Xa porin kinekia kimatiltis tatitanil akin moyolnonotska ke kitasojtayaok. Sayoj ke kichiuak okseki taman tein ika kiyolseuij.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 23:31, TNM
keman kouit selistok, [...] keman uakis: Nikan Jesús xa ika tajtojtoya judíos. Porin yejuan katkaj kemej se kouit tein tepitsin selistoyaok porin Jesús uan seki judíos akin itech taneltokayaj ompa moajsiajok. Sayoj ke, Jesús amo uejkaua kimiktiskiaj uan judíos akin amo kikauaskiaj kinixpejpenaskiaj ika yektikatsin espíritu uan pouiskiaj iuan Israel tein iaxka Dios (Ro 2:28, 29; Gál 6:16). Keman panoskia nejon, xolal Israel moajsiskia miket iixpan Dios ijkon kemej se kouit tein uaki porin amo kipiaskiaok se kuali uikalis iuan yejuatsin (Mt 21:43).
nwtsty taixkopimej uan videos
Se kotsko tein kipia se clavo
Nejin se taixkopin tein kikixtilijkej se tamachijchiuj tein kinextia se clavo tein kikoyonij se kotsko, nejin clavo tachijchiuj ika tepos uan ueyak 11.5 centímetros (xikonita mwb17.12 pág. 5). Omit tein uejkaujkayot itech inintonaluan romanos tein kiajsikej itech xiuit 1968 keman tachkuakej tatemouanij kampa ika norte ompa Jerusalén, kinextia ke xa kikuiaj clavos keman kipilouayaj aksa itech se kouit. Nejin clavo xa katka kemej tein kikuikej tateuianij romanos keman kipilojkej Jesús itech kouit. Omimej kiajsikej itech se kaxon tachijchiuj ika tet kampa kitalijkej iomiyouan aksa satepan ke palanik inakayo. Nejin kinextia ke ijkuak aksa kipilouayaj itech se kouit ueliskiaj kitalpachoskej.