Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
5-11 METSTI FEBRERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 12, 13
“Neskayot kampa ika motajtoua trigo uan amo kuali xiuit”
“Niyetok namouan nochi tonalmej”
2 Tein mochiua italpan nejin takat, kinextia keniuj uan kemanian Jesús kinnechikoskia seki taltikpakneminij akin tamatij kemej trigo, tein kijtosneki tokniuan taixpejpenalmej akin taixyekanaskej iuan itech iTekiuajyo. Tatokalis peuak itech Pentecostés xiuit 33. Tatekilis tamis keman tokniuan taixpejpenalmej akin nemiskejok itamian nochi tein mochiujtok nikan taltikpak, senkis kinseliskej kemej taixpejpenalmej uan yaskej iluikak (Mat. 24:31; Apoc. 7:1-4). Ijkon kemej aksa akin moajsi tepekuapan ueli kiuejkaita tein kiyoualoua, no ijkon nejin neskayot techpaleuia maj tikitakan miak taman tein mochiuaskia kemej itech 2,000 xiujmej tein panoskia. ¿Toni tachiualismej tein mouika iuan iTekiuajyo Dios ueli tikitaj? Nejin neskayot kinextia kemanian tatokaj, moskaltia tatok uan kemanian kitekij. Nejin tamachtilis okachi ika tajtoua tatekilis.
JESÚS KINYEKPIA ITEKITIKAUAN
3 Satepan ke panok xiuit 100 itech totonaluan, “monextij [...] amokuali xiuit” keman akin mochiuayaj kemej yeskiaj itatojtokakauan Cristo nesikoj itech taltikpak (Mat. 13:26). Uan keman panok xiuit 300, akin tamatiaj kemej amo kuali xiuit okachi miakej katkaj ke tokniuan taixpejpenalmej. Maj tikelnamikikan ke itech nejin neskayot, takeualmej kitajtanijkej ininteko ox ueliskiaj kiuiuitaskej amo kuali xiuit (Mat. 13:28). ¿Keniuj kinnankilij?
“Niyetok namouan nochi tonalmej”
4 Keman Teko Jesús ika tajtojtoya trigo uan amo kuali xiuit, kijtoj: “Xikauakan ma moseniskaltikan [...] hasta chikauayas in trigo”. Nejin tanauatil kinextia ke itech yekinika siglo hasta axkan, nochipa moajsinij nikan taltikpak seki tokniuan taixpejpenalmej akin tamatij kemej trigo. No ijkon techajsikamatiltia tein Jesús satepan kiniluij imomachtijkauan: “Niyetok namouan nochi tonalmej hasta itamiampa nochi tein mochiujtok itech taltikpak” (Mat. 28:20, TNM). Kemej tikitaj, Jesús kinyekpiaskia itech ininkuali uikalis iuan Dios tokniuan taixpejpenalmej nochin tonalmej hasta keman ejkoskia tamilis. Sayoj ke, kemej okachi momiakilijkej akin mochiujkej kemej yeskiaj itatojtokakauan Cristo, amo tikyekmatij akonimej katkaj kemej trigo itech nochi nejon xiujmej. Sayoj ke, kemej 30 xiujmej achto ke peuaskia tatekilis, moyekitak akonimej tamatiaj kemej trigo. ¿Toni mochiuak?
“Niyetok namouan nochi tonalmej”
10 Yekinika: monechikoskia amo kuali xiuit. Jesús kijtoj: “Tech ne tonal kuak tachikauayas ya [...,] nikintitanis notekitikauan para ma achto [kiuiuitakan oso kinechikokan] in amokuali xiuit [...] uan ma kinmanojtsitsikokan”. Satepan ke panok xiuit 1914, ángeles peujkej ‘kinnechikouaj’ akin tamatiaj kemej amo kuali xiuit uan kinajchiuilijkej “ikoneuan tekiuajyot”, tein kijtosneki tokniuan taixpejpenalmej (Mat. 13:30, 38, 41).
11 Ijkon kemej kisentokayaj kinechikouayaj amo kuali xiuit, okachi moitaya akonimej katkaj yekmelauj itatojtokakauan Cristo uan akonimej amo (Apoc. 18:1, 4). Itech xiuit 1919, moyekitak ke Ueyi Babilonia tapolojkaya, tein kijtosneki ke tokniuan kiskej ompa. Sayoj ke ¿toni se taman tein okachi kinextij akonimej katkaj yekmelauj itatojtokakauan Cristo uan akonimej amo? Yejua tanojnotsalis. Akin kinixyekanayaj Momachtianij ika Biblia peuak kinextiaj ke motelnekia sejsemej kitetapouiskej iTekiuajyo Dios. Kemej neskayot, itech folleto To Whom the Work Is Entrusted, (Akin kinmakaj tekit) tein kisak itech xiuit 1919, kinyolchikaujkej nochin tokniuan taixpejpenalmej maj tanojnotsakan kajkalpan. Kijtouaya: “Nejin tekit moita semi ueyi, sayoj ke iaxka toTajtsin, uan ika ichikaualis tikchiuaskej. Namejuan nankipiaj tatiochiualis nantapaleuiskej itech nejon tekit”. ¿Keniuj tanankilijkej tokniuan? Kemej kinextij itech xiuit 1922 amaix tein axkan tikixmatij kemej Tanejmachtijkej, Momachtianij ika Biblia okachi peujkej tanojnotsaj. Tanojnotsalis kajkalpan niman peuak mochiuak se taman tein ika moteixmatiltiayaj akin yekmelauj kichiuaj kemej Cristo, ijkon kemej hasta axkan.
12 Ojpatika: kinechikoskiaj trigo. Jesús kinnauatij ángeles maj ‘kiajokuikan in trigo uan maj kiyekeuakan itech ne trigojkal’ (Mat. 13:30). Itech xiuit 1919 peuak kinsentiliaj tokniuan taixpejpenalmej itech nechikol tein tachipaujya. Nejon taixpejpenalmej akin yoltoskejok itamian nochi tein mochiujtok itech taltikpak senkis kinnechikoskej keman kiseliskej netetayokolil ne iluikak (Dan. 7:18, 22, 27).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 12:20
mecha tein popokatok: Tauiloni tein kikuiaj itech kalmej katkaj tapalkamej tein kintekiliayaj iaceite olivo. Aceite pankisaya itech mecha tein kichiuaya maj xotato. Tajtol griego tein mokepa kemej “mecha tein popokatok” uelis ika tajtos se mecha tein popoka porin kisentoka totonik, maski tit seujtokya oso seuikya. Itech Isaías 42:3 moijtojka ke Jesús yeskia teiknelijkej; yejua amo keman kichiuaskia maj tami tepitsin nechialis tein kipiayaj taltikpakneminij akin yolyemankej uan akin kintajyouiltiayaj.
¿Tikonmatia?
¿Yekmelauj moajsiaj ne uejkauj taltikpakneminij akin kitokayaj amo kuali xiuit tetalpan?
ITECH Mateo 13:24-26, Jesús kijtoj ke iTekiuajyo Dios tamatia kemej ijkuak se takat kitokak kuali xinach italpan. Yejua kijtoj: “Kuak kochtokke ya in tekitini, ijkuakon uala uan kalayik tech nimila se naken kitauelita ne patrón. Uan yejua kitokako se xinach ten takojkokoa kampa ne trigo xinach ten no monejneuilia keme in trigo. Uan kitokteu uan yajki okseko. Uan kuak in trigo moskaltij ya uan peuak chikauaya ya, ijkuakon monextij ya ne amokuali xiuit”. Seki taixmatinij amo kineltokaj ke tein kijtoua nejin neskayot yekmelauj panouaya. Sayoj ke seki amamej tein kipiayaj tekiuanij romanos ne uejkauj kinextiaj ke nejin kemaj panouaya.
Se diccionario tein kimelaua tajtolmej tein kipia Biblia kijtoua ke inintanauatiluan romanos kinextiayaj ke monekia se kitatsakuiltis akin kitokaya amo kuali xiuit itech italpan aksa porin kinekia momakepas. Komo onkaya se tanauatil kemej nejon, kijtosneki ke nejon kemaj panouaya. Alastair Kerr, se takat akin kuali kiixmati tanauatilmej, kimelaua ke itech xiuit 533 itech totonaluan tekiuaj romano Justiniano kichijchiuak se amatajkuilol tein motokaytia Digesto. Nejin amatajkuilol kipia nochi tanauatilmej tein romanos kiixtalijkaj uan kipia tein kijtojkaj akin kuali kiixmatiaj tanauatilmej itech xiujmej 100 hasta 250 itech totonaluan. Amatajkuilol Digesto ika tajtoua se tamatkej akin motokaytiaya Ulpiano, akin ika tajtoj se aksa akin kitokak amo kuali xiuit itech italpan okse uan kijtakoj itatok. No kimelaua ke akin kijtakouiliayaj itatok uelia tajtania maj akin kitokak amo kuali xiuit kitaxtauiani porin kijtakouilij itatok.
Kemej tikitaj, nejin taman panouaya kampa taixyekanayaj romanos. Nejin kinextia ke neskayot tein kijtoj Jesús kemaj uelik panok.
12-18 METSTI FEBRERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 14, 15
“Jesús kintamaka tel miakej ika sayoj sekin”
Jesús kintamaka tel miakej ika sayoj sekin
2 Keman Jesús kinita nochi nejon taltikpakneminij, semi kiniknelia yejua ika kinmachtia miak taman tein mouika iuan iTekiuajyo Dios uan kinpajtia akin mokokouaj. Keman tiotaki, imomachtijkauan kiiluiaj Jesús maj monauati iniuan uan ijkon yejuan uelis yaskej ompakauin itech xolalmej uan kikouaskej tein kikuaskej. Sayoj ke yejua kiniluia: “Namejuan [...] xikinmakakan ten kikuaske”. Xa kimoujkakakij tein kiniluia porin amo miak takual kipiaj ta sayoj makuil panes uan ome amichimej tsikitsitsin.
Jesús kintamaka tel miakej ika sayoj sekin
3 Teiknelilis tein kimachilia Jesús kiolinia maj kichiua se taman ika ichikaualis Dios, tein sayoj nejon ixnesi itech naui amaixmej kampa ika tajtoua inemilis Jesús (Mar. 6:35-44; Luc. 9:10-17; Juan 6:1-13). Achto kinnauatij imomachtijkauan maj kiniluianij nochin maj monakasikatekakan ixtauat ojome poual uan majtakti uan sejse ciento. Ompa kitataujtij Dios uan peuak kixejxeloua pan uan amichimej. Sayoj ke, amo yejua temajmakak takual, ta “kinmakak imomachtijkauan uan ijkon yejuan kinmajmakatoj [...] in tagayot”. Ika ichikaualis Dios, nochin tel kuali kinajsik tein kimajseuaskej. Maj tikitakan nejin tein panok: Jesús kintamakak tel miakej ika sayoj sekin imomachtijkauan akin amo miakej katkaj.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 14:21
uan no siuamej uan konetsitsin: Sayoj Mateo kijtoj ke no ompa moajsiaj siuamej uan konemej ijkuak Jesús kichiuak nejin taman ika ichikaualis Dios. Itech nejon tonal, Jesús ika inepaleuil Dios xa kintamakak panoua quince mil taltikpakneminij.
Jesús kintamaka tel miakej ika sayoj sekin
XIKONNEMILI tein mochiuak (xikonixtajtolti Mateo 14:14-21). Tepitsin achto ke mochiuaskia Pascua itech xiuit 32, tel miakej kemej 5,000 takamej, ijkon kemej miakej siuamej uan konemej moajsij iuan Jesús uan imomachtijkauan kampa taseltijkan ompakauin Betsaida tein moajsi norte itech ueyi atenoj Galilea.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 15:7
Taixkajkayauanij: Ne uejkauj ika tajtol griego hypokrités kinixmatiaj griegos uan romanos akin kipanoltiayaj tamouisolmej sentaixpan uan motaliliayaj uejueyi máscaras tein chijchiujtoyaj kemej tapaleuiskiaj maj chikauak mokakini inintajtol. Satepan no peuak ika kinixmatij akin kinextiaj se taman tein amo melauak uan ijkon kinkajkayauaj oksekin. Jesús nikan kintokaytia “taixkajkayauanij”, judíos akin taixyekanayaj itech taneltokalis (Mt 6:5, 16).
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 15:26
konemej [...] itskuintsitsin: Tanauatil tein Dios kimakak Moisés kijtouaya ke itskuimej katkaj tapialmej tein amo chipaujkej, yejua ika miakpa keman Biblia kiixtopeua se taman kikui nejin tajtol (Le 11:27; Mt 7:6; Flp 3:2). Sayoj ke, ijkon kemej kijkuilojkej Marcos (7:27) uan Mateo, Jesús kijtoj “itskuinkonet” oso “itskuinti tein nemi kalijtik”, tein kichiua maj amo chikauak kakisti nejon tajtol. Xa keman Jesús kikuik tajtol itskuintsitsin ika tajtoj itskuimej tein akin amo katkaj judíos kinpiayaj ininkalijtik. Keman Jesús kijtoj ke israelitas tamatiaj kemej “konemej” uan akin amo katkaj judíos kemej “itskuintsitsin”, xa kinextijtoya akonimej tayekantokej. Itech se kali kampa nemiaj konemej uan itskuimej, konemej takuayaj achto.
19-25 METSTI FEBRERO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 16, 17
“¿Titanemiliaj kemej Dios tanemilia?”
w07 15/2 pág. 16 § 17
Tetakauan, xikitakan ke Cristo namechyekana
17 Okse tonal, Jesús kinmelauilij itatitaniluan ke monekia yas Jerusalén uan ke kitajyouiltiskiaj “in ueuentsitsin den pueblojuani judíos uan in tayekanani tiopixkame uan in tanextiliani den tanauatil de Moisés”. “Uan no Jesús kinilij ijkuin: ‘Ompa nechmiktiske, pero ipan eyi tonal nipankisas niyoltok’”. Keman Pedro kikakik, kiuikak okseko uan kiajuak: “Ma amo Dios kimonekilti ma pano mopan nijin ten tikijtoa”. Kemej tikitaj, maj Pedro amo kitsakuiliani tein kimachiliaya kichiuak maj amo kuali taixejeko, yejua ika monekia maj kimelauakan. Yejua ika Jesús kiluij: “Ximijkuani de nikan noixpan, Pedro, porin majya titanemilijtok keme Satanás [...], uan tinechtsajtsakuilia san. Porin tejua amo titanemilia keme Dios kimonekiltia. Ta, [...] keme in tagayot” (Mateo 16:21-23).
Maj timoyekpiakan ika tein techixnamiki “kuoutajtekuani”
16 Satanás no ueli kinkajkayaua itekitikauan Dios akin amo kikauaj. Kemej neskayot, maj tikelnamikikan tein kipanok Jesús keman kiniluij itekitikauan ke amo uejkaua yaya momikiliti. Pedro kiteltasojtaya Jesús, yejua ika kiluij maj moikneliani. Sayoj ke Jesús kiluij: “Ximijkuani de nikan noixpan, Pedro, porin majya titanemilijtok keme Satanás” (Mat. 16:22, 23). ¿Keyej kiluij nejon? Porin Jesús kimatia ke monekia momikilis uan ijkon kinmakixtis taltikpakneminij uan kinextis ke Satanás se takajkayaujkej. Nejon tonal semi monekia. Yejua ika, amo ueliskia sayoj itech tanemilis. Tikyekmatij ke Satanás kitelyolpaktiskia maj Jesús kipatani itanemilil.
17 Nochi tein amo kuali tein mochiujtok amo uejkaua tamiti. Yejua ika tejuan no timoajsij itech seki tonalmej tein motelnekij. Sayoj ke Satanás kineki maj sayoj totech titanemilikan uan maj tiktemokan sayoj tejuan timoyolpaktiskej ika tein onkak nikan taltikpak. Kineki maj tikneltokakan ke uejkauaok poliui keman ejkos tamilis oso hasta ke amo keman ejkos. Sayoj ke nejon se takajkayaualis. Maj titachixtokan uan maj amo tikelkauakan ke tinemij itech itamian tonalmej (Mat. 24:42).
w06 1/4 pág. 23 § 9
‘Xiyakan [...] xikchiuakan nomomachtijkauan. Uan xikinauijtinemikan’
9 ¿Toni kijtosneki se kichiuas itanejnekilis Dios ijkon kemej Jesús? Jesús kiniluij imomachtijkauan: “Komo aksa kineki nechtojtokas, maj moixtopeua yejua uan maj kikui itajyouilis kouit uan maj kisentoka nechtojtoka” (Mateo 16:24, TNM). Nikan ika tajtoj eyi taman tein motelnekij. Yekinika maj ‘se moixtopeua’; oso maj se kiixtopeua amo kuali tanejnekilis tein se kipia, uan maj se kiseli itayolmajxitilis uan itaixyekanalis Dios. Ojpatika, maj ‘se kikui se itajyouilis kouit’. Itech itonaluan Jesús, ika se tajyouilis kouit kipinaujtiayaj uan kitajyouiltiayaj aksa. Tiitatojtokakauan Cristo tikseliaj titajyouiskej porin tikteixmatiltiaj kuali tanauatilmej (2 Timoteo 1:8). Maski techpinaujtiskej oso techijijtoskej, tikixtopeuaj nejon ijkon kemej kichiuak Cristo uan tiyolpakij porin tikmatij ke tikyolpaktiaj Dios (Hebreos 12:2). Uan expatika, moneki tiksentokaskej tiktojtokaskej Jesús (Salmo 73:26; 119:44; 145:2).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 16:18
Tejua tiPedro, uan itech nejin patauak tet: Tajtol griego pétros kijtosneki “se tet”. Nikan mokui tokayit (Pedro), tokayit griego tein Jesús kitalilij Simón (Jn 1:42). Tajtol pétra no mokepa kemej “tet” uan xa kijtosneki kampa onkak miak tet oso tepetat. Nejin tajtol griego no ixnesi itech Mt 7:24, 25; 27:60; Lu 6:48; 8:6; Ro 9:33; 1Co 10:4; 1Pe 2:8. Senkis moita ke Pedro amo kineltokaya maj yejua yeskia tet kampa Jesús kipeualtiskia inechikol, porin itech 1 Pedro 2:4-8 kijkuiloj ke Jesús yejua “tet den tepanchikaualoni” tein Dios kiixpejpenak. Tatitanil Pablo no kijtoj ke Jesús yejua “tatsineualoni” uan “ne ueyi tet” tein Dios kiixtalij (1Co 3:11; 10:4). Yejua ika Jesús ika okseki tajtolmej kiluijtoya Pedro nejin: “Tejua, akin nimitstokaytia Pedro, Tet, tikajsikamatini akoni yekmelauj Cristo, nejin ‘patauak tet’, kampa niktsinpeualtis nechikol kampa kichiuaj kemej Cristo”.
nechikol: Nikan kampa yekinika ixnesi tajtol griego ekklesía. Ualeua itech ome tajtolmej griegos: ek, tein kijtosneki “kalampa”, uan kaléo, tein kijtosneki “se tanotsas”. Kijtosneki se oloch taltikpakneminij akin kinnotsanij oso kinsentilianij maj kisenchiuakan se tekit. Itech nejin texto Jesús achto kijtoua keniuj peuas nechikol kampa kichiuaj kemej Cristo, kampa pouij tokniuan taixpejpenalmej. Yejuan kemej, “teme ten yoltokke”, akin mochiuaj “keme yeskia se kali ika in chikaualis den Yektikatsin Espíritu” (1Pe 2:4, 5). Nejin tajtol griego tein miakpa mokui itech Septuaginta uan tein itech tajtol hebreo motajtolkepa kemej “nechikol”, miakpa kijtosneki xolal Israel tein Dios kiixpejpenak (Dt 23:3; 31:30). Itech Hechos 7:38, kitokaytia “nechikol” israelitas akin Dios kinkixtij ompa Egipto. No ijkon, itatojtokakauan Cristo akin kinnotsak maj kisakan “ne kampa tayouayanijtik” uan akin kinkixtij itech “in taltikpakuani” pouij “itech inechikol Dios” (1Pe 2:9; Jn 15:19; 1Co 1:2).
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 16:19
llaves tein kitapoua iluikakTekiuajyot: Itech Biblia, komo aksa kiseliaya llaves, kijtosnekia ke kimakayaj tanauatil (1Cr 9:26, 27; Isa 22:20-22). Yejua ika, tajtol “llave” kiixnextij tanauatil oso tekit tein kimakayaj aksa tein monekia kichiuas. Pedro kikuik “llaves” tein kimakakej uan ika kinpaleuij judíos (Hch 2:22-41), samaritanos (Hch 8:14-17) uan akin amo katkaj judíos (Hch 10:34-38) maj ueli kiselikan iespíritu Dios uan maj kalakikan itech iluikakTekiuajyot.
26 METSTI FEBRERO HASTA 4 METSTI MARZO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MATEO 18, 19
“Maj timochikauakan amo tiuetsiskej nion maj tikinuetsiltikan oksekin”
nwtsty notas tein ika se momachtia Mt 18:6, 7
se tet tein ika takuechouaj kemej tein asno kimalakachoua: Oso “se ueyi tet tein ika takuechouaj”. Lit. “se tet tein asno kimalakachoua”. Se tet kemej nejin, tein xa katka patauak uan youaltik kemej 1,2 hasta 1,5 metros, semi etik katka uan monekia maj se asno kimalakachouani.
teuetsiltis: Moijtoua ke nejin tajtol griego skándalon kijtosnekia tamekauilis, uan uelis motajtolkepas kemej “tein kichiua maj tiuetsikan”. Sekin kijtouaj ke katka kouit kampa kiilpiayaj se taman tein ika tamekauiayaj. Satepan kijtosnekik tein yeski taman tein kichiuaskia maj aksa uetsi. Nejin no kijtosneki tein kichiua aksa oso tein kipanoua tein kiuika maj kichiua tein amo kuali oso maj uetsi itech tajtakol. Itech Mateo 18:8, 9, tajtol skandalízo, tein motajtolkepa kemej “teuetsiltis”, no uelis kijtosnekis “se mochiuas se tamekauilis oso se kichiuas maj aksa tajtakolchiua”.
nwtsty taixkopimej uan videos
Tet tein ika takuechouayaj
Ika nejin temej kikuechouayaj tatet uan kikixtiayaj aceite itech aceitunas. Seki temej katkaj tsikitsitsin uan ueliaj kinmalakachouayaj ika ininmay, sayoj ke sekin katkaj tel uejueykej uan monekia maj kinmalakacho se tapial. Tet tein filisteos kichiujkej maj Sansón kiolini xa tamatia kemej tein ixnesi itech nejin taixkopin (Jue 16:21). Temej tein tapialmej kimalakachouayaj amo sayoj mokuiaj ompa Israel, ta miakkan kampa tekiuajtia Roma.
Tet tein youi tapani uan tet tein youi tatampa
Keman kinmalakachouayaj uejueyi temej kemej nejin mokuiaj tapialmej kemej asnos. Ijkon, mokuechouaya tatet uan moxamaniaya aceitunas. Tet tein youi ajko ueliskia yeski patauak hasta 1,5 metros uan momalakachouaya tapani itech okse tet tein okachi ueyi.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 18:9
Gehena: Ualeua itech tajtol hebreo gueh Hinnóm, tein kijtosneki “atauit Hinón”. Nejin moajsi kampa ika sur uan suroeste ompa itech uejkauj xolal Jerusalén (xikonita sgd, sección 16, mapa “Jerusalén uan ompakauin”). Itech itonaluan Jesús, ompa kichichinouayaj tajsol, yejua ika tajtol “Gehena” kuali kiixnextij ixpoliuilis nochipaya.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 18:10
kiitaj iixko noTajtsin: Oso “kalakij kampa yetok noPopaj”. Sayoj espíritus akin nemij iluikak uelij kiitaj iixko Dios porin kalakij hasta kampa yejuatsin moajsi (Éx 33:20).
w10 1/11 pág. 16
Espíritus akin nemij iluikak techpaleuiaj
Uan no, Jesús kimelauak ke ángeles kinnauatijkej maj kinpaleuikan itekitikauan Dios maj kisentokakan kuali mouikakan iuan yejuatsin. Ika tajtojtoya nejon keman kinnejmachtij imomachtijkauan maj amo kichiuanij nion teyi tein kichiuaskia maj kinkuejmolo inintanemilil ininikniuan, porin yejuan kinpiaj “ángeles takeualme de Totajtsin Dios [akin] yetokke nepa ixpantsinko Yejuatsin” (Mateo 18:10). Ika nejin tajtolmej, amo kijtosnekik ke sejse itatojtokakauj Cristo kipia se ángel akin nochipa kiyekpia. Ta, kijtojtoya ke nejin ángeles akin kitekitiliaj Dios semi kintekipachoua tein kinpanoua akin yekmelauj kichiuaj kemej Cristo.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 18:22
setenta y siete: Lit., “chikojpa setenta”. Nejin tajtol griego uelis moajsikamatis kemej “setenta uan chikome” (77 veces) oso “setenta por siete” (490 veces). Nejin tajtol no ixnesi itech Septuaginta itech Génesis 4:24 uan ika mokepa tajtol hebreo “setenta y siete veces”, uan nejon tapaleuia maj motajtolkepa ijkon: “setenta y siete veces”. Maj miakpa moijto tapoual chikome kijtosneki nochipaya. Keman Jesús okachi kimajxitij tapoual tein Pedro kijtoj, kinmachtijtoya itatojtokakauan maj nochipa kitapojpoluianij aksa. Semi taman tein kijtoua Talmud Babilonio (Yoma 86b), kampa kijtoua: “Komo aksa kichiua tein amo kuali sepa, xiktapojpoluikan, komo ojpa, xiktapojpoluikan, komo expa, xiktapojpoluikan, uan komo kichiua naujpa, amo xiktapojpoluikan”.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mt 19:7
amat tein ika kikauaj aksa: Oso “amat tein kinextia ke tamik nenamiktilis”. Tanauatil tein Dios kimakak Moisés, kinauatiaya tetakauj akin kinekia kikauas inamik maj kichijchiua se amat ininixpan tekiuanij, tein xa monekia kinixejekoltis tayekananij. Tanauatil kipaleuiaya maj kipiani seki tonalmej uan ijkon kuali kiixejekoskia tein yaya kichiuati. Kemej tikitaj, Tanauatil kitemouaya maj amo niman mokauanij namikuanij uan kinpaleuiaya siuamej maj kipiakan tein moneki (Dt 24:1). Sayoj ke, itech itonaluan Jesús, tayekananij itech taneltokalis kichiujkej maj se takat amo ouij kikauani inamik. Tajkuilojkej judío Josefo, akin nemik itech yekinika siglo, akin katka fariseo uan kikauak inamik, kijtoj ke aksa ueliskia kitamis inenamiktilis “ika tein yeski taman uan takamej kiajsij miak taman tein ika uelis kichiuaskej”.
nwtsty taixkopimej uan videos
Amat tein kinextia ke tami nenamiktilis
Nejin amat tein kinextia ke tamik se nenamiktilis, tein mochijchiuak itech xiuit 71 oso 72 itech totonaluan, ijkuiliujtok itech tajtol arameo. Moajsik kampa ika norte kampa achto panouaya ueyiat uadi Murabbaat, ompa taluakyan Judea. Ompa moijtoua ke itech chikuasentika xiuit ijkuak judíos taixnamikkej, José, ikonetsin Naqsán, akin nemia itech xolal Masada, kitamij inenamiktilis iuan Míriam, iichpoch Jonatán.