Tein mokui keman tikitaj Tein timomachtiaj itech nechikol Tonemilis uan toTanojnotsalis
4-10 METSTI JUNIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | MARCOS 15, 16
“Tein achto moijtoj mochiuak itech Jesús”
nwtsty notas tein ika se momachtia Mr 15:24, 29
kichiuke ne tatanilis para kitaskia katin tasal de Jesús kuikaskia: Itech Juan 19:23, 24 ijkuiliujtok okseki taman tein amo moijtoua itech okseki Evangelios: tateuianij romanos motatanilijkej itilmaj Jesús tein mokentiaya tapani uan tatampa; naui tateuianij moxejxelouilijkej sejse tilmaj uan kemej amo kinekiaj kitsayanaskej tilmaj tein mokentiaya tatampa, motatanilijkej. Ijkon mochiuak tein achto moijtoj itech Salmo 22:18. Moita ke tateuianij momattoyaj mokauiliskej itilmaj akin kimiktiayaj. Yejua ika, achto ke aksa kimiktiskiaj, kikixtiliayaj itilmaj uan tein kiuikaya, ijkon okachi kipinaujtiayaj keman kimiktiayaj.
kuauiuikayaj: Akin kichiuaya nejon, ika kinextiaya ke kikejkelouaya uan kipinaujtiaya aksa. Akin ompakauin panokej nion kimatkej ke kichiujtoyaj tein achto moijtoj itech Salmo 22:7.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mr 15:43
José: Akin kijkuilojkej Evangelios tataman kemej kinextijkej ke tamatia José, nejon kinextia ke sejse kijkuiloj iEvangelio. Mateo, akin kisentiliaya impuestos, kijtoj ke José “kipiaya miak [...] ten niaxka”. Marcos tanemilij itech romanos keman tajkuiloj, yejua ika kijtoj ke “pouik iuan in tamachilejke judíos” akin no kichiayaj iTekiuajyo Dios. Lucas akin katka se tapajtijkej teiknelijkej, kijtoj ke José katka “yolmelaukatagat uan se yolkuali tagat” akin amo kinpaleuij akin kiteluilijkej Jesús. Uan sayoj Juan kijtoj ke “katka imomachtijkau in Jesús maski melau ichtakataneltokaya, porin kinmouiliaya ne tayekanani judíos” (Mt 27:57-60; Mr 15:43-46; Lu 23:50-53; Jn 19:38-42).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Mr 15:25
chiknaui hora de kualkan: Kijtosneki expatika hora. Sekin kijtouaj ke nejin tajkuilol amo mouika iuan tein kijtoua Juan 19:14-16 kampa kijtoua ke “katka nepanta” keman Pilato kitemaktij Jesús iuan judíos maj kimiktikan. Maski Biblia amo kiyekijtoua keyej tataman hora, moajsi seki taman tein moneki tikitaskej. Nochi naui Evangelios kinextiaj se hora keman mochiuak seki taman tein kipanok Jesús ijkuak yayaj kimiktitij. Kemej neskayot, naui Evangelios kijtouaj ke ipa taneskaya keman tiopixkamej uan tayekananij mosentilijkej uan kitemaktijkej Jesús iuan tekiuaj romano Poncio Pilato (Mt 27:1, 2; Mr 15:1; Lu 22:66–23:1; Jn 18:28). Mateo, Marcos uan Lucas kijtouaj ke keman Jesús moajsia itech kouit, tatayouanyantiak “kuak nepanta hasta ne eyi hora de tiotak” (Mt 27:45, 46; Mr 15:33, 34; Lu 23:44). Okse taman tein no moneki tikitaskej yejua ke sekin kiitayaj ke ijkuak aksa peuaya kitatsakuiltiayaj yejua keman kiuijuitekiaj. Kemansa semi chikauak kiuijuitekiaj, yejua ika momikiliaya. Jesús semi chikauak kiuijuitekkej yejua ika okse takat monekik kimamas kouit kampa yayaj kipilotij (Lu 23:26; Jn 19:17). Komo ijkuak kiuijuitekkej peujkej kitatsakuiltiaj, keman mochiuak nejon uan hasta keman kipilojkej itech kouit, panok seki horas. Yejua ika Mateo 27:26 uan Marcos 15:15 kijtouaj nejon ome taman: ke kiuijuitekkej uan kimiktijkej. Yejua ika, moajsikamati keyej akin kijkuilojkej Evangelios kijtojkej tataman hora porin tataman kemej kiitayaj keman peuaya kitatsakuiltiayaj aksa. Nejin xa kimelaua keyej Pilato kiouijmakak kineltokas ke Jesús momikilij tepitsin satepan ke kipilojkej itech kouit (Mr 15:44). Uan no, akin kijkuilojkej Biblia miakpa kixelouayaj tonal ijkon kemej youak itech naui tiempos ika eyi hora ijkon kemej momattoyaj kichiuaskej itech nejon tonalmej. Yejua ika, miakpa moijtoua expatika hora, chikuasentika uan chiknauitika hora, tein peuayaj kipouayaj keman kisaya tonaltsin kemej chikuasen hora kualkampa (Mt 20:1-5; Jn 4:6; Hch 2:15; 3:1; 10:3, 9, 30). No moneki tikitaskej ke taltikpakneminij amo senkis kimatiaj toni hora katka, yejua ika kiixejekouayaj toni hora katka, kemej panoua itech Juan 19:14 (Mt 27:46; Lu 23:44; Jn 4:6; Hch 10:3, 9). Ika nochi tein tikitakej ika tatsakuiltilis: Marcos peuak kipoua hora ijkuak Jesús peujkej kiuijuitekij, uan Juan sayoj ika tajtoj hora keman kipilojkej itech kouit. Uan no, xa Marcos uan Juan ika tajtojkej tein panok itech eyi hora uan amo senkis ika tajtojkej se hora. Uan no, Juan amo kinextij se hora, ta kijtoj ke katka “keme nepanta ya” (tejuan tiktalilijkej cursivas). Nochi nejin kimelaua keyej tataman hora ixnesi itech Evangelios. Uan no, maj Juan akin kijkuiloj iamatajkuilol miak xiujmej satepan kijtouani okse hora, kinextia ke tein kijkuiloj amo kikixtij itech tein kijkuiloj Marcos.
nwtsty nota tein ika se momachtia Mr 16:8, TNM
porin momoutiayaj: Uejkauj amatajkuilolmej tein ika tajtouaj itamian Marcos, kinextiaj ke Evangelio tami ika tajtolmej tein moajsij itech versículo 8. Moajsij akin kijtouaj ke nejon amo melauak porin ijsiujka tami. Sayoj ke, Marcos kikuik tajtolmej tein monekiaj keman kijkuiloj Evangelio, yejua ika amo onkak keyej ijkon se kijtos. Motelmachtianij Jerónimo uan Eusebio, akin nenkej itech siglo cuarto, no kijtouaj ke yekinika amatajkuilol tami ika nejin tajtolmej “porin momoutiayaj”.
Miak amatajkuilolmej griegos uan tein motajtolkepanij itech okseki tajtolmej kiajxitiliaj conclusión larga oso conclusión corta satepan ke tami versículo 8. Conclusión larga (tein kipia 12 versículos) moajsi itech amatajkuilolmej Alejandrino, Códice Ephraemi Syri Rescriptus uan Códice de Beza Cantabrigense (nochin mochijchiujkej itech siglo quinto). No ixnesi itech Vulgata latina, Peshitta siríaca uan Siríaco Curetoniano. Sayoj ke, amo ixnesi itech ome amatajkuilolmej griegos tein mochijchiujkej itech siglo cuarto: Códice Sinaítico uan Códice Vaticano. Amo no ixnesi itech Códice Sinaítico Siríaco (siglo cuarto oso quinto) nion itech amatajkuilol tein okachi uejkauj kayot itech tajtol copto shaídico del Evangelio de Marcos (siglo quinto). Amatajkuilol Marcos tein okachi uejkauj kayot itech tajtol armenio uan georgiano no tami itech versículo 8.
Seki amatajkuilolmej griegos tein satepan motajtolkepkej kipiaj conclusión corta, tein sayoj kipiaj ome tanemililmej. Códice Regio, tein mochijchiuak itech siglo octavo, kipia ome conclusiones uan yekinika kitalilia conclusión corta. Achto ke peuas sejse conclusión ixnesi se nota tein kijtoua ke seki momachtianij kiseliaj nejin tajkuilol, sayoj ke amo senkis monextiani ox melaujkej.
CONCLUSIÓN CORTA
Conclusión corta tein ixnesi satepan ke tami Marcos 16:8 amo poui itech iTajtol Dios. Kijtoua:
Sayoj ke nochi tein monauatijka kintapouijkej ika amo miak tajtolmej akin moajsiaj ompakauin kampa Pedro. Uan no, satepan ke panok nochi nejin, Jesús kinnauatij maj kitematiltikan nemakixtilis nochipaya kampa kisa tonaltsin hasta kampa pankalaki.
CONCLUSIÓN LARGA
Conclusión larga tein ixnesi satepan itech Marcos 16:8 amo poui itech iTajtol Dios. Kijtoua:
9 Uan Jesús pankisak ya yoltok intsalan in animajme tech ne domingo kualkan, yejua ne tayekanke tonal. Uan kimonextilijka achto in María Magdalena, naken Jesús kinkixtilijka ya in chikome amokualime ejekame. 10 Uan ijkon yajki in María Magdalena uan kinmatiltito nochi ten iuan Jesús yetoyaj porin yejuan moyolkokoayaj uan chokatoyaj san. 11 Uan keman imomachtijkauan de Jesús kikakke ke pankisak ya yoltok ya Jesús, uan kikakke ke in María kitak ya in Jesús, ijkuakon yejuan amo kineltokakke. 12 Uan satepan Jesús kinmonextilij ika okse taman inixpan omen imomachtijkauan ten yaya tekititij mila. 13 Uan ijkon yejuan yajke uan kinmatilijke oksekin imomachtijkauan de Jesús. Pero nion ika nojon tajtol amo no kineltokakke yejuan. 14 Uan satepan kinmonextilij Jesús in majtaktionseme imomachtijkauan keman sen yetoyaj takuajtoyaj. Uan Jesús kinajuak porin amo kipiayaj in yek takuautamatilis uan porin amo yek takuautamatoyaj iuan Jesús tech ninyolojuan. Porin amo kinneltokiliayaj nekes ten kiniliayaj ke kitakke ya Jesús pankisak ya yoltok in tsalan in animajme. 15 Uan Jesús kinilij imomachtijkauan ijkuin: Xiyakan nochi senmanauak uan xitanojnotsakan ika in kuali Tajtoltsin de Dios nochi ten nemij nikan taltikpak. 16 Uan naken yek takuautamati itech in Cristo Temakixtijke, yejua nojon makisas de nitajtakoluan. Pero naken amo yek takuautamati itech in Cristo Temakixtijke, yejua ne yeski tatelchiual. 17 Uan ika nijin mouistik neskayome mopaleuiske naken yek takuautamati itech in Cristo: Notenkopaka kinkalankixtiske in amokuali ejekame. Uan tajtoske ika in yankuik tajtolme. 18 Uan kinkitskiske ika inmauan kouame. Uan takan tayiske tensa tepauiskia, ijkuakon amo teyi kinchiuilis. Uan ipan in kokoyani kintaliliske ninmauan uan pajtiske”.
19 Uan in Totekotsin Jesucristo kuak kintaminojnotsak ya imomachtijkauan, ijkuakon yajki ajko eluiyak uan motalito iyekmakopaka in Totajtsin Dios. 20 Uan ijkon yejuan imomachtijkauan kiske uan yajke tanojnotsatoj nouiyampa. Uan in Totekotsin kinpaleuiaya uan tenextiliaya ika mouistik nexkuitilme ke yek melau nijin yankuik Tajtoltsin tenika tanojnotsayaj. Amén.
11-17 METSTI JUNIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 1
“Maj tiknextikan yolyemanilis kemej María”
‘Nejua niitekitikauj Dios’
12 Hasta itech nejin tonalmej, itekitikauan Dios kiixmatij itanankilil tein ika kinextij yolyemanilis uan tatakamatilis. Yejua kiiluij Gabriel: “Kuali yetok, nejua niitekitikau de Totekotsin. Uan ma Dios kichiutika notechkakopaka nochi ten Tejuatsin tinechonilijtok” (Luc. 1:38). Takeualmej ichpochmej, katkaj akin okachi tekneltijkej; ininteko senkis kiixyekanaya nochi tein yejuan kichiuayaj itech ininnemilis. Yejua nejon tein María kimachiliaya iuan iTeko, Jiova. Yejua kimatia ke Jiova kipaleuiskia, ke yejuatsin amo kinkaua akin amo kikauaj uan ke kitatiochiuiskia komo mochikauaya kichiuas nejon tekit tein ouij (Sal. 18:25).
‘Nejua niitekitikauj Dios’
15 Dios kiitak maj moijkuilouani itech Biblia tein María kinankilij Elisabet (xikonixtajtolti Lucas 1:46-55). Itech nejin versículos, ijkuak nesi ke María okachi uejkauak tajtoj, uan techpaleuia maj okachi tikixmatikan. Kemej neskayot, itajtoluan kinextijkej ke motasojkamatia iuan Jiova porin kimakak tatiochiualis yeski imomaj Mesías. No kinextiaj ke ueyi itakuaujtamatilis, porin kijtoj ke Jiova yejuatsin akin kinpinaujtia akin moueyichiuaj uan akin kipiaj chikaualis, sayoj ke kinpaleuia akin amo teyi semi kipiaj uan yolyemankej akin kinekij kitekitiliskej. Uan no, tein kijtoj kinextia ke kuali kiixmatia iTajtoltsin Dios, porin moixejekoua ke kielnamikik kemej sempoual tajkuilolmej tein moajsij itech Biblia itech tajtol hebreo.
16 Moyekita ke María momattoya tanemilis itech iTajtol Dios. Sayoj ke maski ueliskia kijtos itanemililuan, ika yolyemanilis kijtoj tein kijtoua iTajtol Dios. Konetsin akin axkan moskaltia iijtik, no kinextis nejon tanemilil, porin satepan kijtoj: “Nochi nijin notanextililisuan amo ualeuak de nejua notanemililis san. Ta, ualeutok de Notajtsin Dios ten nechualtitanik” (Juan 7:16). ¿No tiknextiaj ke ijkon tikpoujkaitaj iTajtol Dios keman tikmachtiaj aksa, oso okachi kuali titamachtiaj tein tejuan tiknemiliaj? Tein melauj, ineskayo María techtelpaleuis komo tiktojtokaj.
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 1:69
Temakixtijke ten kipia nochi uelilis: Oso “se kuaomit tein kiixnextia nemakixtilis”. Itech Biblia, ininkuaomiyo tapialmej miakpa kiixnextia chikaualis oso ijkuak tataniaj (1Sa 2:1; Sl 75:4, 5, 10; 148:14). Kuaomimej no kiixnextiaj tekiuanij uan tekiuajyomej, akin kuali taixyekankej uan akin amo, uan keman ika tatopeuayaj kuaomimej kiixnextiaya ke moaxkatilijkaj se xolal (Dt 33:17; Da 7:24; 8:2-10, 20-24). Itech nejin tajkuilol, tajtol “Temakixtijke ten kipia nochi uelilis” kinextijtok Mesías, kemej akin kipia nochi chikaualis tein ika temakixtia.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 1:76, TNM
Jiova achto kititanik: Juan Taauijkej “Jiova achto kititanik” porin yejua kitapoj ojti kampa panoskia Jesús, akin kiixnextiskia iPopaj uan ualaskia itokaykopa (Jn 5:43; 8:29; xikonita nota tein ika se momachtia tein ika tajtoua Jiova itech nejin versículo).
18-24 METSTI JUNIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 2, 3
“Telpoch uan ichpoch, ¿tikchikaujtok mokuali uikalis iuan Jiova?”
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 2:41
ipapajuan de Jesús ipa yayaj: Maski tanauatil amo kiniluiaya siuamej maj iluichiuatij itech Pascua ompa Jerusalén, xijxiujtika María yaya iuan José (Éx 23:17; 34:23). Nejin kijtosnekia ke nochin kalyetouanij tein kisentokaya momiakiliaya monekia nejnemiskej kemej 300 kilómetros ijkuak yayaj uan mokepayaj.
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 2:46, 47
kintatajtoltiaya: Netajtanilmej tein kichiuaya Jesús amo katkaj kemej tein kichiuaskia se okichpiltsin akin sayoj kineki kimatis teisa uan nejon tikmatij porin akin kikakiaj semi kimoujkaitayaj (Lu 2:47). Tajtol griego tein nikan mokepa “kichiua netajtanilmej” itech seki tajkuilolmej uelis kijtosnekis keman se tajtani uan se tanankilia ika okse netajtanil, kemej tein kichiuiliaj aksa keman moajsi ininixpan tekiuanij (Mt 27:11; Mr 14:60, 61; 15:2, 4; Hch 5:27). Seki tajkuilouanij, kijtouaj ke sekin tamachtianij itech taneltokalis tein okachi moixmatiaj mokauayaj templo uan tamachtiayaj ikalixpan kampa okachi taueyikan satepan ke tamia iluit. Taltikpakneminij ueliaj motaliayaj ininixpan, kinkakiaj uan kinchiuiliayaj netajtanilmej.
kimoukakakiaj: Tajtol griego tein nikan motajtolkepa “kimoujkakakiaj” uelis kinextis ke nochipa se kimoujkakaktok.
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 2:51, 52
kisentokaya kintakamatiaya: No kijtosneki “kisentokak tatakamatik”. Tajtol griego tein nochipa mochiujtok kinextia ke satepan ke kimoujkakakkej keniuj tamachtij Jesús itech templo ika iTajtol Dios, mokepak ichan uan ika yolyemanilis kisentokak kintakamatik itatuan. Maski nochin konemej moneki maj tatakamatikan, Jesús okachi monekia kintakamatis itatuan porin monekia senkis kichiuas tein kijtoua Tanauatil tein Dios kimakak Moisés (Éx 20:12; Gál 4:4).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty notas tein ika se momachtia Lu 2:14, TNM
uan itech taltikpak maj onka yolseuilis iniuan takamej akin yejuatsin kinselia: Seki amatajkuilolmej kipiaj tajtolmej tein ueliskia motajtolkepas kemej “uan yolseuilis nikan taltikpak, takamej akin kipiaj kuali ininyolo”, uan ijkon motajtolkepani itech seki Biblias. Sayoj ke onkak okachi amatajkuilolmej tein kipaleuiaj kemej ixnesi itech Traducción del Nuevo Mundo. Tein kijtoj ángel amo kijtosneki ke Dios kinselia nochin maski amo kuali monejnemiltiskej. Ta, kijtosneki ke Dios kinselia akin yekmelauj kinextiaj ke iuan takuaujtamatij uan mochiuaj itatojtokakauan iKonetsin (xikonita nota tein ika se momachtia kampa ika tajtoua takamej akin yejuatsin kinselia itech nejin versículo).
takamej akin yejuatsin kinselia: Itech nejin tein kijtoj ángel, akin kipia kuali iyolo yejua Dios, amo taltikpakneminij. Tajtol griego eudokía no uelis motajtolkepas kemej “kualtakayot”, “yolpakilis” uan “akin teselia”. Tajtol eudokéo mokui itech Mateo 3:17, Marcos 1:11 uan Lucas 3:22, kampa ika tajtoua keman Dios kinojnotsak iKonetsin satepan ke moauij. Nejin kiteajsikamatiltia ke “kiselij”, “kiyolpaktij” oso “kiitak ke yolkuali”. Ika tein tikitakejya, tajtol “takamej akin yejuatsin kinselia” (anthrópois eudokías) kinextijtok akin Dios kinnextilia kualtakayot. No uelis motajtolkepas kemej “akin yejuatsin kinselia” oso “akin kiyolpaktiaj”. Kemej tikitaj, tein kijtoj ángel amo kijtosneki ke Dios kinselia nochin taltikpakneminij. Dios kinselia sayoj akin yekmelauj kinextiaj ke iuan takuaujtamatij uan mochiuaj itatojtokakauan iKonetsin. Melauak ke tajtol griego eudokía itech seki tajkuilolmej uelis kinextis ininkualtakayo taltikpakneminij (Ro 10:1; Flp 1:15), sayoj ke miakpa kinextia ikualtakayo Dios, tein yejuatsin kiyolpaktia oso kemej se kichiua teisa tein yejuatsin kiselia (Mt 11:26; Lu 10:21; Ef 1:5, 9; Flp 2:13; 2Te 1:11). Itech Septuaginta, nejin tajtol mokui uan ika kinextia ke Dios “kipia kuali iyolo” (Salmo 51:18 [50:20, LXX]).
¿Tikonmatia?
¿Akoni katka ipopaj José?
José, akin katka koujxijxinkej ompa Nazaret, mochiuak ipopaj Jesús nikan taltikpak. ¿Uan akoni katka ipopaj José? Itech amatajkuilol Mateo kampa ixnesij inintokay ichankauan Jesús kijtoua ke katka Jacob, sayoj ke itech amatajkuilol Lucas kijtoua ke José katka “ikoneu de Elí”. ¿Keyej ixnesij ome tokaymej? (Lucas 3:23; Mateo 1:16).
Mateo kijkuiloj: “In tetat Jacob kiskaltij in José” (tejuan tiktalilijkej cursivas). Tajtol griego tein nikan kikuik kijtosneki ke Jacob katka ipopaj José. Mateo kijkuiloj akonimej katkaj ichankauan José. Nejon kinextia ke José katka akin kinamikia kiselis itaixyekanalis David, tein satepan panok imako Jesús, akin José kiselij kemej ikonetsin.
Uan Lucas kijkuiloj: “José, ikoneu de Elí”. Nejin tajtol uelis moajsikamatis kemej “temontikauj”. Itech Lucas 3:27 no ijkon kijtoua. Ompa kijtoua ke Sealtiel katka “ikoneu de Neri”, sayoj ke tein melauj katka ikonetsin Jeconías (1 Crónicas 3:17; Mateo 1:12). Nejon kinextia, ke Sealtiel monamiktij iuan se iichpoch Nerí akin amo momati keniuj motokaytiaya, yejua ika katka imontikauj. No ijkon, José katka “ikoneu” Helí porin monamiktij iuan iichpoch María. Yejua ika Lucas kinextia Jesús “keme se tekoneu de rey David”, akin ualeuak itechkopa ichankauan María (Romanos 1:3). Kemej tikitaj, Biblia kinextia ichankauan Jesús itechkopa José uan ichankauan itechkopa María, nejon uelis techmachtis miak taman.
25 METSTI JUNIO HASTA 1 METSTI JULIO
TAMACHTILIS TEIN KIPIA BIBLIA | LUCAS 4, 5
“Maj tikixtopeuakan tayejyekolismej kemej kichiuak Jesús”
Maj tikitakan ox timochiujtokej kemej Dios kineki
8 Satanás no ika kiyejyekoj Jesús keman moajsia taluakyan. Kemej amo takuajtoya ome poual youal uan ome poual tonal, Satanás kiyejyekoj ika takual tein kinektoya. Kiiluij: “Komo melau [...] tion Tekonetsin de Dios, ijkuakon xiknauati nijin tet ke ma mokuepa se pantsin” (Luc. 4:1-3). Ika ichikaualis Dios, Jesús ueliskia momayanseuis, oso ueliskia amo kichiuas. Yejua kimatia ke ika nejon chikaualis amo ueliskia kichiuas sayoj itanejnekilis. Maski mayantoya kiitak ke okachi monekia amo kipolos ikuali uikalis iuan Jiova. Yejua ika tanankilij: “Kijtoa in Tajkuilolamatsin de Dios ijkuin: ‘In taka ma nemikan amo sayo ika in takualis san. Ta, no ma yolpepexokaltinemikan ika nochi in Tajtoltsin ten Dios techmaktilijtinemi’” (Luc. 4:4).
Maj tikitakan ox timochiujtokej kemej Dios kineki
10 ¿Uan keniuj Satanás kiyejyekoj Jesús ika “taixnejnekilis kuak kiyokolitaj in toixtololouan”? “Kinextilijtiuetsik Jesús nochi in pueblojme kampa tayekanaj in ueyi chiuanime de nikan taltikpak. Uan [...] kilij Jesús ijkuin: -Nejua uelis nimitsmaktilis nochi in chikaualisme de nojon pueblojme iuan ninueyipanchiukayot.” (Luc. 4:5, 6.) Kemej tikmatij, Jesús amo kiitak nejon tekiuajyomej ika iixtololouan, ta Satanás ika ichikaualis kichiuak maj monexti iixpan Jesús porin kinemiliaya ke kinejnekiskia ijkuak kiitaskia iueiyo. Satepan moixeuij kiiluis: “Takan timotankuaketsas uan timotentokas noixpan uan no takan tinechmouistilis, ijkuakon nochi [...] nimitsmaktilis” (Luc. 4:7). Sayoj ke Jesús senkis amo kinekia mochiuas kemej Satanás kinekia. Yejua ika tanankilij: “Kijtoa tech in Tajkuilolamatsin de Dios ijkuin: ‘[...] Xikmouistiliti [...] Dios, uan sayo Yejuatsin xikmouiskatekitilijtinemi’” (Luc. 4:8).
nwtsty taixkopimej uan videos
Kampa okachi uejkapan itech templo
Xa Satanás yekmelauj kiuikak Jesús “kampa okachi uejkapan itech templo” uan ompa kiluij maj mopantamota, sayoj ke amo senkis momati kani. Tajtol tein nikan mokui kemej “templo” uelis kinextijtos nochi templo. Yejua ika, Jesús xa moajsia kampa ika sureste (1) oso kampa yeski itech templo. Komo mopantamotani ueliskia momikilis, amo teyi kipanoskia sayoj komo Jiova kipaleuiaya.
Maj tikitakan ox timochiujtokej kemej Dios kineki
12 Sayoj ke Jesús amo kichiuak kemej Eva, ta yejua techkauilij se yekmelauj neskayot ika yolyemanilis. Satanás oksepa kinekia kitanejnektis Jesús maj kichiuani teisa tein kimoujkaitaskiaj oksekin uan tein ika kiyejyekoskia Jiova, sayoj ke kimatia ke komo kichiuaskia, kinextijtoskia ke moueyinekia. Yejua ika senkis tanankilij: “Kijtoa in Tajkuilolamatsin [...]: ‘Amo xiktelpanoltis in [i]tapaleuilis [...] Dios’” (xikonixtajtolti Lucas 4:9-12).
Maj tiktemokan tamachtilis ika nejmachkayot
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 4:17
Tajkuilolamatsin de ne uejkau tanauatijke Isaías: Amatatetekuinol tein kijkuiloj Isaías tein kiajsikej mar Muerto ueyak 7,3 metros uan kipia 17 amamej tachijchiuj ika pergamino tein pepechiujtokej uan kipia 54 columnas ika tajkuilol. Xa amatatetekuinol tein mokuik kampa mosentiliayaj judíos ompa Nazaret no ijkon katka. Itech yekinika siglo, Biblia amo xexeliujtoya ika capítulos uan versículos, yejua ika Jesús amo kitekitiltij nejon keman kitemoj tajkuilol tein kinekia kiixtajtoltis. Sayoj ke kiajsik kampa ijkuiliujtoya, tein kinextia ke kuali kiixmatia iTajtol Dios.
nwtsty nota tein ika se momachtia Lu 4:25
eyi xiutika uan chikuasen metsti: 1 Reyes 18:1 kijtoua ke Elías kijtoj ke tauaktoskia “eyi xiuit”. Yejua ika, sekin kijtouaj ke tein kijtoj Jesús amo mouika iuan tein kijtoua yekinika Reyes. Sayoj ke, tein kijtoua Escrituras Hebreas amo kiteajsikamatiltia ke panoskia eyi xiuit tauaktoskia. Keman kijtoua “eyi xiuit”, nejon eyi xiujmej peuaj mopouaj keman Elías kiluij Acab ke amo kiouiskia (1Re 17:1). Xa Elías kitematiltij nejon keman ipa tauaktoyaya, tein uejkauaya hasta chikuasen metsti, sayoj ke itech nejon tonalmej okachi uejkauak. Uan no, amo niman peuak kioui keman Elías tajtoj iuan Acab ijkuak moajxitij “eyi xiuit”, ta achto monextij ika tit akoni yekmelauj katka Dios akin melauak ompa tepet Carmelo (1Re 18:18-45). Yejua ika, tein kijtoj Jesús uan tein kijtoj itakpaikniuj itech Santiago 5:17, amo kiixnamiki tein kijtoua 1 Reyes 18:1.