¿TIKONMATIA?

¿Toni ouijkayomej kiixnamikik Herodes keman kinekik kiyekchijchiuas templo tein moajsia Jerusalén?

Templo tein kichijchiuak Salomón moajsia tepekuapan. Kipiaya uejueyi tepamit tonalkisayampa uan tonalkalakyampa itech tepet tein kichiuaya maj templo kipiani se ueyi kalixpan. Herodes kinekia kichijchiuas se templo okachi ueyi ke tein kichijchiujka Salomón, yejua ika kiixtalij kiyekchijchiuas uan kipatauas.

Itekitikauan Herodes kipataujkej ikalixpan templo kampa ika norte uan ijkon ompa no kipiaskia ikalixpan. Uan kampa ika sur, kipataujkej ikalixpan 32 metros. Monekik kichijchiuaskej uejueyi tepamit ika tet uan tepamit tein tilauak. Kansaika nejin tepamit ajsia hasta 50 metros uejkapan.

Uan no, Herodes kitemoj kichijchiuas templo kemej amo kinyolxokolis judíos uan nion kitakotonaltis tekit tein mochiuaya oso akin kitemakayaj nemaktilmej ompa. Josefo se tajkuilojkej judío, kijtoua ke Herodes kinmachtij tiopixkamej maj kimatinij kalchijchiuaskej uan koujxijximaskej uan ijkon sayoj yejuan ueliskiaj tekitiskej kampa amo monekia kalakiskej oksekin.

Herodes momikilij achto ke kitamichijchiuaskia templo. Itech xiuit 30, tekit kiuikayaya cuarenta y seis xiujmej (Juan 2:20). Ika tamik, templo kitamichijchiuak iixuiuj ikonetsin, Herodes Agripa ll, kemej itech itajkotian yekinika siglo.

¿Keyej akin kayomej Malta kinemilijkej ke Pablo akin kitojtokaya Cristo katka se temiktijkej?

Sekin akin nemiaj Malta xa tanemiliayaj kemej tamachtiayaj itech taneltokalis tein kipiayaj akin kayomej Grecia. Amatajkuilol Hechos kijtoua ke barco kampa yaya Pablo pankalakik itech ueyiat ompakauin kampa moajsi altepet Malta. Keman Pablo kitalij seki kouit kampa taxotaltijkaj tein ika mototoniskia yejua uan oksekin akin no momakixtijkaj, se kouat kimakejtsomak uan amo kikajkauaya. Akin ompa nemiaj kijtojkej: “Nijin tagat yeski temiktijke porin kitepinij ya in kouat. Uan maski makisak ya tech in mar, pero tejuan tikixnemiliaj ke in tatadiosme amo kikauaj ma nentinemi ok” (Hechos 28:4).

Akin kayomej Grecia kiueyichiuayaj se tiotsin siuat tein kipaleuiaya melaujkayot tein itokay Dike oso Dicea. Yejuan kineltokayaj ke nejin tiotsin kiitaya tein kichiuayaj taltikpakneminij uan kiluiaya tiotsin Zeus tein amo mochiuaya ika melaujkayot tein amo kiluiayaj uan ijkon ueliskia kintatsakuiltis akin kichiujkaj nejon. Se diccionario tein kimelaua tein kipia Biblia kijtoua ke akin kayomej Malta xa kinemilijkej ke maski Pablo makisak keman pankalakik barco, tiotsin siuat tein kipaleuia tein melauak kitematiltij tein kichiuak uan kitatsakuiltijkej ika nejon kouat. Akin kayomej Malta kipatakej tein kinemiliayaj keman kiitakej ke Pablo amo teyi kipanok.