Dai tijd woo dai wild aners woore is

FON wonair an mainst duu dai wild is gans aners woore? Airer as duu geboore büst urer hüütsendågs? Wek säge dat dai wild is gans un går aners woore fon 1914 an, as dai Airst Wild Krijg passijrt is. Dai schaullërer Robert Wohl hät air bauk up englisch sreewe wat hit A geração de 1914, un hät sägt in em sij bauk dat dai wat im krijgtijd leewt häwe, häwe forståe dat dai wild is gans un går aners woore fon august 1914 an un wäir ni mër soo as airste wäir.

Air uutgelërt, wat Norman Cantor hit, hät dåroiwer uk wat sägt. Hai hät uutdüürt dat, up jërer stel, soo as dai lüür leewe däire is slechte woore. Doir dai Airst Wild Krijg oiwer, soo feel lüür sin doodmåkt woore dat kaine däir dai anerd sij leewend wërd geewe. Dai politiks un schefs fon dai soldåte däire lüür nå krijg henschike åwer däire sich ni ankëre of sai doodmåkt ware däire urer ni. Dårweegen, däire dai lüür sich ni mër bekümre air mit dai andrer un häwe anfånge dai andrer slecht behandle.

Air anerd uutgelërt, wat H. G. Wells hit, hät sägt in sijn buiker História Universal, dat feel lüür häwe anfånge an dai evolução anglööwe. Dårweegen, dëse lüür häwe anfånge denke dat däit nischt of air dail richtig urer forkërd is. Dës lüür däire maine dat dai lüür sin grår soo as dai tijre, åwer wäire bloos kluiker. Sai däire dai lüür t’hoopmaine mite jagthuun un sääre dat wäir gans ainfach dai swake lüür slecht behandle.

Soo as Cantor sägt hät, dai airst wild krijg hät gans un går aners måkt dai moor soo as dai lüür maine däire oiwer dat wat richtig urer forkërd wäir. Hai hät uk uutdüürt, dai jonge lüür däire sich ni mër bekümre oiwer dat wat dai üler lüür maine däire oiwer politik, dai moor woo sai sich antreke däire un oiwer dat wat sai richtig urer forkërd maine däire oiwer seks. Dit is uk passijrt weegen dai kirche häwe annåme dai inlëren fone evolução un häwe dai lüür taureert nam krijg gåe. Air wat air schef wäir oiwer dai soldåte, wat Frank Crozier hit, hät sreewe dat dai kirche däire mithelpe dai wat krijg måke däire weegen sai däire dai lüür taureere nam krijg gåe.

Dai lüür wüste ni mër wat richtig urer forkërd wäir

In dai tëgen jåre nå dai Airst Wild Krijg dai lüür wule ni mër anneeme dat wat man airste glööwe däir wat richtig urer forkërd wäir. Dai uutgelërt Frederick Lewis Allen sägt oiwer dai tëgen jåre nå dit krijg, dat dës tijd kan nent ware soo as dai jåre woo dai slecht moors upkåme sin. Dai lüür häwe besijdlåte dat wat sai maine däire wat richtig urer forkërd wäir un dun wüste sai ni mër wat sai någåe müste.

Fon dat jår 1929 an un bet feel jårelang nåheer, sin dai lüür åne arbëd bleewe, åne gild un dårweegen sin dai lüür ine ganse wild sër arm woore. Åwer is air dail passijrt wat nog slimer wäir, dai Twait Wild Krijg. Dai gëgende häwe anfånge feel daile måke taum im krijg benutse, soo as wafen un daile wat upplatse däire un feel lüür doodmåke däire. Dai regirungs däire maine dat däir dai lüür mithelpe werer arbëd häwe. Åwer dit hät nog mër nood un slimhët ine ganse wild bröcht. As dai krijg uut wäir, feel stäärer wäire gans un går uutrot, soo as twai stäärer in Japão land wat upplatst woore sin. Sër feel lüür sin inspuunt woore un dårin doodmåkt woore. In dat gans krijg lang, bijnå 50 miljone kërls, fruuges un kiner sin doodbleewe.

Lijkerst mit dai slimhët doir dai Twait Wild Krijg, dai lüür däire måke wat sai wule. Sai wule ni werer någåe dat wat dai lüür airste maine däire oiwer dat wat richtig urer forkërd wäir. Dat bauk up englisch Amor, Sexo e Guerra - Mudança de Valores, 1939-45 däit uutdüüre dat weegen dai krijg, häwe dai lüür anfånge denke dat dat leewend kort wäir un kaine wërd har, un häwe anfånge uk soo denke oiwer dai familg un dat forfrigt leewend. Tau eer, dës daile däire uk ni up ümer blijwe.

Dai lüür küüne mit ais doodblijwe, dårweegen wule sai forneeme dat air eer lijbe däir, lijkerst wen dat up ain kort tijd wäir. Ain fruug fon Reino Unido hät sägt: “Kair küün säge dat wij ni fornünftig leewe däire, weegen wij däire air krijg doirsete.” Air soldåte fon Estados Unidos hät soo sägt: “Dai mëste lüür däire maine dat wij ni oos fornünftig hule däire, åwer wij wäire jong un küüne ine anerd dag doodblijwe.”

Feel wat ni doodbleewe sin im krijg, daue bet hüüt hen nog nood doirsete weegen dat wat sai dun saie häwe. Feel fon eer, wat in dere tijd klain wäire, daue bet hüüt hen feel doirsete wen sai andenke daue an dat wat passijrt is. Feel hare kain gloobe mër un wäire uk ni mër fornünftig, sai däire kair respektijre un däire maine dat richtig urer forkërd kaim up an fon dat wat passijre däir.

Is ümstelt woore dat wat fornünftig wäir

Nå dai Twait Wild Krijg dai uutstudijrte häwe anfånge ane lëren woo dai lüür denke däire oiwer seks bedrijwe. Dun, in dat jår 1948, in Estados Unidos, dai Relatório Kinsey is sreewe woore. Dai hare mër as 800 sijrer. Airer dat dai Relatório sreewe woore is, dai lüür däire ni sër fortele oiwer seks. Åwer, nåheer dat dit sreewe woore is, dai lüür hare kair schåm mër taum fortele oiwer seks. Spårer hen, feel daile wat in dës Relatório stüüne oiwer kërls wat sich t’hooplëge däire mit kërls un fruuges wat uk dat måke däire mit fruuges, sin maint woore soo as dai tau dul wäire. Åwer dës Relatório hät weese, nå dai Twait Wild Krijg, dai lüür däire aners denke oiwer seks.

Doir ain tijdlang, dai lüür häwe sich anstrengt taum sich anstele sai wäire fornünftig. Daile wat ni fornünftig wäire, wäire forbåre ine radio, ine cinema un ine televisão, åwer dat hät ni lang duurt. William Bennett, wat oiwersich har Secretário de Educação sin in dai regirung fon Estados Unidos, hät sägt dat fon dat jår 1960 an, dai lüür dår in Estados Unidos, sai häwe rasch anfånge aners denke oiwer wat richtig urer forkërd wäir. Up andrer feel gëgende is dat neemlig uk passijrt. Woweegen is dit soo rasch passijrt in dai tijd?

In dës tëgen jåre lang, dai fruuges häwe mër fraihët kreege un dai lüür däire al aners denke oiwer seks. Sin uk, in dai tijd, pil måkt woore dat dai fruug kair kind häwe däir. As dai lüür saie häwe sai küüne seks bedrijwe åne kiner häwe, dat is moor woore seks bedrijwe åne forfrigt sin.

In dai radio, in dai films un televisão dai lüür däire säge un wijse daile wat ni fornünftig wäire. Nåheer, Zbigniew Brzezinski, wat dai Conselho de Segurança Nacional fon Estados Unidos oiwersich har, hät wat sägt oiwer wat weese wäir ine televisão. Hai hät uutdüürt dat dai lüür daue dai andrer taureere taum bloos an sich selwst denke un sich selwst gefale, gewald un slim ware weese soo as kain forkërde daile un seks bedrijwe mit feel lüür is air gaud dail.

Fon dat jår 1970 an, dai lüür hare videocassetes t’huus. Dun, dai lüür häwe anfånge t’huus eer daile saie wat ni fornünftig wäire, wat sai nij ais saie däire ine cinema. Hüütsendågs, doir dai komputador un internet, daue dai lüür huure daile kijke wat nog slechter sin.

Weegen dit, daue sër feel slechte daile passijre. Air wat oiwer sich hät air kadë uppasse in Estados Unidos hät soo sägt: “Tëgen jåre trööguut, wen air wat jong wäir, inspuunt ware däir, krëg ik mit der fortelt oiwer dat wat richtig urer forkërd is. Åwer hüüt dai wat jong sin daue går nischt dåroiwer waite.”

Woo koine wij gaure formånen fijne?

Dai kirche koine ni oos helpe waite wat richtig urer forkërd is weegen dai gåe ni nå dat wat Jësus un dai wat em någünge inlërt häwe. Dai daue tauhööre tau dës slecht wild. Air wat ine jornal sreewe hät, hät sägt dat in jërer krijg, ale dai wat dai mitmåke säge dat God eer helpe däit. Wek jåre trööguut, air religionschef fon Nova York stad hät sägt oiwer någåe dat wat God sägt richtig urer forkërd is. Tau em, is lichter tau ain kirch tauhööre as in ain ônibus rinergåe, weegen dår ine kircher däit sich ales anneeme.

Gans sicher, dat gäit sër slecht mit dëse wild. Dår mut glijk wat måkt taum dat üminre. Åwer wat mut üminert ware? Wee kan dat måke un wosoo?

[Groot sriwt]

“Doir dai Airst Wild Krijg soo feel lüür sin doodmåkt woore dat kaine däir dai anerd sij leewend wërd geewe.”

[Bijld]

Is ümer lichter dat dai lüür slecht tijdfordrijwen saie daue