फुटनोट

a पुरातन समयका शास्त्रीहरू अर्थात्‌ सोफेरिमहरूले यस पदलाई यहोवा नभई यर्मिया निहुरिएका थिए भन्‍ने अर्थ लाग्नेगरि लेखे। तिनीहरूलाई परमेश्‍वरजस्तो सर्वोच्च व्यक्‍ति त्यसरी निहुरिनु उपयुक्‍त हुँदैन जस्तो लागेको हुन सक्छ। त्यसैले थुप्रै अनुवादबाट यस पदको मुख्य भाव नै हटाइयो। तर नयाँ अङ्‌ग्रेजी बाइबल-मा यर्मियाले यहोवालाई भनेको यो कुरा सही तरिकामा अनुवाद गरिएको छ: “सम्झनुहोस्‌, हे [परमेश्‍वर मलाई] सम्झनुहोस्‌ र निहुरिएर मसामु आउनुहोस्‌।”