Omahunganeko ngoka ga gwanithwa
Moshitopolwa shotango omwa popiwa nkene omukwaniilwa Croesus a li a kengelelwa komugandjimayele a za koDelphi, shoka sha ningitha a sindike komukwaniilwa gwaPersia. Mepingathano naashoka, mOmbiimbeli omu na ehunganeko limwe endhindhilikwedhi ndyoka lya li lya gwanithwa thiluthilu, tali popi kombinga yomukwaniilwa gwaPersia.
Omimvo 200 lwaampono, manga omukwaniilwa ngoka inaa valwa, omuhunganeki Omujuda Jesaja okwa li a popi kutya edhina lyomukwaniilwa ngoka oKores nokwa hokolola nkene ta ka sinda oshilando oshinankondo shaBabilonia.
Jesaja 44:24, 27, 28: ‘Omuwa ota ti: “Ongame ngoka tandi lombwele efuta te ti: ‘Pwina; otandi ka kukutika omilonga dhoye.’ Otandi popi Kores te ti: ‘Oye omuntu gwandje, oye ta gwanitha elalakano lyandje alihe.’ Ota ka tya: ‘Jerusalem nashi tungululwe,’ nokotempeli: ‘Omukanka nagu tamekwe.’”’
Omunandjokonona Omugreka Herodotus okwa popile kutya etangakwiita lyaKores olya li lya panuna mo omeya momulonga gwaEufrat, ngoka ga li haga kungulukile moshilando shaBabilonia. Ompangela yaKores ndjoka oya kwathele etangakwiita lye li vule okutaaguluka omulonga, li ye moshilando. Konima sho Kores a kwata ko oshilando, okwa mangulula Aajuda mboka ya li muupongekwa muBabilonia nokwe ya pitike ya shune noya ka tungulule Jerusalem, shoka sha adhika sha hanagulwa po omimvo 70 dha pita.
Jesaja 45:1: “Omuwa okwa hogolola Kores a ninge omukwaniilwa! [Okwe] mu gwayeke a sinde iigwana; ote mu tumu, a kuthe aakwaniilwa kiipundi yawo. Omuwa ote ke mu egululila iiyelo yiilando.”
Aapersia oya yile moshilando ya pitile momiyelo mbali ominenenene dhenkolokuma lyasho, ndhoka dha li dha thigwa dhe ekama. Ando Aababilonia oya li ye shi shoka Kores a dhiladhila, ando oya pata omiyelo adhihe ndhoka dha taalela komulonga. Ihe ngaashi sha popiwa nale, oshilando kasha li sha gamenwa.
Ehunganeko ndika endhindhilikwedhi olyo limwe lyomomahunganeko ogendji ga popiwa mOmbiimbeli ga gwanithwa thiluthilu.a Mepingathano nomatengeneko gopantu ngoka olundji haga zi kiikalunga yawo, omahunganeko gopaMbiimbeli oga za kuKalunga ngoka a ti: “Okuza kontsapo onda hunganeke mbyoka tayi ya; onalenale nda popi mbyoka tayi ka ningwa.” — Jesaja 46:10.
Kalunga kashili, ngoka edhina lye Jehova, oye awike ta vulu okupopya ngaaka. Edhina lye otali ti “Oha ningitha.” Otali ulike kutya okwa tseya iiningwanima mbyoka tayi ka ningwa monakuyiwa nota vulu oku yi ningitha yi gwanithwe metsokumwe nehalo lye. Otali tu shilipaleke kutya ota ka gwanitha po lela ashihe shoka u uvaneka.
OMAHUNGANEKO NGOKA TAGA GWANITHWA KUNENA
Ino hala okutseya shoka Ombiimbeli ya hunganeka kombinga yethimbo lyetu? Omimvo 2 000 nasha dha ka pita, Ombiimbeli oya tile kutya ‘momasiku gahugunina’ otaku ke ya “omathimbo omadhigu” okukaliwa mugo. Omasiku gahugunina gashike? Kage shi gokuhanagula po evi nenge aantu ayehe, ihe ogokuhulitha po omahilathano, omathiminiko nokumona iihuna hoka aantu ya kala muko uule womimvo omayuvi. Natu taleni komahunganeko gamwe ngoka tagu ulike kutya otu li ‘momasiku gahugunina.’
2 Timoteus 3:1-5, yelekanitha OB-1954: ‘Momasiku gahugunina, aantu otaa ka kala nokwiihola, ye hole eliko, aainomi noye hole uuntsa. Otaa ka kala aasheki, ihaa vulika kaakuluntu yawo, ihaa pandula noya pota. Oyo otaa ka kala yaa na olukeno nohenda, haa lundilathana, aapwidhi naadhudhu; otaa kala ye tonde uuwanawa. Otaa kala aakotokeli, ihaa yawala, haa tuwalala noye hole iihulo peha lyokuhola Kalunga. Oyo otaa ka kala ya fa haa simaneke Kalunga, ihe otaa idhimbike oonkondo dhe.’
Mbela ito zimine kutya iikala mbyoka oyi iwetikile apuhe kunena? Owa mona ngaa kutya otu li mokati kaantu yi ihole yo yene, ye hole eliko noye na uuntsa? Owa mona ngaa kutya aantu ohaya panga unene noihaya kala ya hala okutsa kumwe nayakwawo? Osha yela kutya owa mona kutya okwaavulika kwaanona kaavali yawo oku li apuhe nonokutya aantu oye hole iihulo komeho gokuhola Kalunga. Kehe esiku onkalo otayi nayipala owala.
Mateus 24:6, 7: “Otamu ka uva omalugodhi noonkundana dhomalugodhi, . . . ligwana otayi ka thikama okukondjithathana, iilongo otayi ka matukilathana.”
Omatengeneko gamwe otaga ti kutya okuza mo 1914, aantu ye vulithe poomiliyona ethele oya sa, omolwiita nomaipumomumwe gaantu ya homata. Omwaalu ngoka ogu vule kokule omwaalu gwaakalimo yomiilongo oyindji. Dhiladhila owala kelilo, koluhodhi nokemono lyiihuna ndyoka lye etithwa komwaalu ngoka omunenenene gwaamboka ya sa. Mbela iigwana oyi wete ngaa iinima mbyoka noya hulitha po iita?
Mateus 24:7: “Otaku ke ya oondjala.”
Ehangano lyokugandja iikulya muuyuni (World Food Programme) olya ti: “Nonando otu li muuyuni moka kehe gumwe ta vulu okumona iikulya ya gwana, aantu omamiliyona 815, ano omuntu gumwe maantu omugoyi, oha lala nondjala esiku kehe. Nokuli omuntu gumwe maantu yatatu, oku niwe komanyutu.” Okwa tengenekwa kutya omumvo kehe aanona omamiliyona gatatu lwaampono ohaya si kondjala.
Lukas 21:11: “Otaku ke ya omakakamo gevi omatilithi.”
Omumvo kehe ohapu ningwa omakakamo gevi 50 000 lwaampono omanene ngoka haga vulu okuuvika kaantu. Omakakamo gevi 100 lwaampono, ohaga hanagula po nayi omatungo, nomumvo kehe, ohapu ningwa konyala ekakamo lyevi limwe enenenene. Patengeneko limwe, momakakamo gevi ngoka ga ningwa pokati ko 1975 no 2000, aantu 471 000 oya kanithila mo oomwenyo dhawo.
Mateus 24:14: “Elaka ndika etoye lyOshilongo otali ka uvithilwa aantu ayehe, li ningile iigwana ayihe onzapo; notaku ya ihe ehulilo.”
Oonzapo dhaJehova dhi vulithe pomamiliyona gahetatu, ohadhi uvitha nohadhi gandja uunzapo kombinga yonkundana ombwanawa yOshilongo nenge yUukwaniilwa waKalunga muuyuni awuhe, miilongo 240 lwaampono. Ohadhi uvithile miilando moka mu na aakalimo oyendji, kiitopolwa yokuushayi, momakuti nokiitopolwa mbyoka yi li koondundu. Ehunganeko olya ti kutya shampa iilonga mbyoka Kalunga a mono kutya oya gwanithwa po ngaashi a hala ‘otaku ya ihe ehulilo.’ Shoka osha hala okutya shike? Osha hala okutya omapangelo gopantu otaga ka hula po, nUukwaniilwa waKalunga otawu ka tameka okupangela. Omauvaneko geni taga ka gwanithwa po kohi yUukwaniilwa waKalunga? Lesha kombinga yago miitopolwa tayi landula.
a Tala oshitopolwa “Uunzapo tawu koleke uushili womahunganeko gOmbiimbeli.”