Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
OMASIKU 7-13 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | HESEKIEL 28–31
“Jehova okwa pe oshigwana oshipagani ondjambi”
(Hesekiel 29:18) “Muna gwomuntu, nuudhigu uunene omukwaniilwa gwaBabilonia Nebukadnezzar okwa ponokelitha aakwiita ye Tiro. Okwe ya humbatitha omitenge omidhigu, onkee omitse dhawo dha thuka nomapepe ga pushuka, ihe omukwaniilwa naakwiita ye inaa likola sha muupyakadhi wawo.”
it-2-E ep. 1136, okat. 4
Tiro
Okuhanagulwa po kwoshilando. Ethimbo ele ndyoka Nebukadnezzar a kala a kondeka Tiro, omitse dhaakwiita ye ‘odha thuka’ kokukala tadhi kwegunyunwa komakoko ngoka ya zala, nomapepe gawo oga li ‘ga pushuka’ kokuhumbata iitungitho yokutunga ooshungo nomituni dhekondeka. Molwaashoka Nebukadnezzar ka li ‘a likola sha’ sho a longithwa kuJehova mokuhanagula po Tiro, Jehova okwa li e mu uvanekele kutya ote ke mu futa nuuyamba waEgipiti. (Hes 29:17-20) Omunandjokonona gumwe Omujuda, Josephus, okwa ti kutya ekondeka ndyoka olya kwata omimvo 13 (Against Apion, I, 156 [21]), nosha li sha pula Aababilona oshindji noonkondo. Ondjokonona inaya gandja naanaa uuyelele wi ihwapo kutya Nebukadnezzar okwa li e shi pondola ngiini. Ihe aantu oyendji yomuTiro oya si, niinima oyindji yomoshilando shoka oya li ya hanagulwa po. — Hes 26:7-12.
(Hesekiel 29:19) Onkee ano Omuwa Omupangeliawike ota ti: “Otandi gandja Egipiti miikaha yomukwaniilwa Nebukadnezzar. Ote ke li yuga noku li hakana po e ta kutha po uuyamba waEgipiti auhe e te u futu etangakwiita lye.
it-1-E ep. 698, okat. 5
Egipiti, Omuegipiti
Oshileshomwa shimwe shomuBabilonia osha popya kombinga yomumvo omuti-37 (588 K.E.N) gwokupangela kwaNebukadnezzar, moka tamu adhika wo uuyelele kutya lwanima Babilonia osha li sha kondeke Egipiti. Kaku shiwike nduno ngele ekondeka ndyono lyotango olyo lye eta esindano nenge oondyoka lya ka landula ko. Ihe nonando ongawo, Jehova okwa li a pe Nebukadnezzar Egipiti shi ninge ondjambi ye, sho etangakwiita lye lya hanagula po Tiro, shoka sha li shi tonde oshigwana She. — Hes 29:18-20; 30:10-12.
(Hesekiel 29:20) Otandi mu pe Egipiti ondjambi yiilonga ye, oshoka etangakwiita lye olya longele ndje. Ongame, Omuwa Omupangeliawike, nda popi.
g86-E 11/8 ep. 27, okat. 4-5
Mbela iifendela ayihe oyi na ngaa okufutwa?
Opo tu yamukule epulo ndyono, natu tale shoka tashi vulika shi inyengitha Omushiti, opo a gandje ondjambi kepangelo lyontumba, omolwiilonga yalyo. Uuyuuki owa li wi inyengitha Jehova a tokole okuhanagula po oshilando Tiro shoka sha li ko nale. Opo e shi ninge, Kalunga okwa li a longitha etangakwiita enankondo lyaBabilonia tali wilikwa komupangeli Nebukadnezzar. Nonando Babilonia osha li sha sindana, osha li sha kanitha oshindji. Shoka osho shi inyengitha Jehova e shi pe ondjambi, omolwoshilonga shoka sha longo. Shoka a popi oshi li muHesekiel 29:18, 19: “‘Muna gwomuntu, nuudhigu uunene omukwaniilwa gwaBabilonia Nebukadnezzar okwa ponokelitha aakwiita ye Tiro. . . . ihe omukwaniilwa naakwiita ye inaa likola sha muupyakadhi wawo.’ Onkee ano Omuwa Omupangeliawike ota ti: ‘Otandi gandja Egipiti miikaha yomukwaniilwa Nebukadnezzar. Ote ke li yuga noku li hakana po e ta kutha po uuyamba waEgipiti auhe e te u futu etangakwiita lye.’”
Aakonakoni yOmbiimbeli oye shi kutya Nebukadnezzar okwa li e na uuntsa, i ihole ye mwene nokwa li omukwaniilwa omupagani. Babilonia nomatangakwiita gasho oga li ga tseyikila okuungaunga nonyanya noonkwatwa. Nonando Jehova iha popile iikala mbyoka, ngele okwe ku uvanekele ondjambi yasha, nena ote ke yi ku pa yi ihwa po.
Konga omaliko gopambepo
(Hesekiel 28:12-19) “Muna gwomuntu, lilila oshiponga shoka sha tegelela omukwaniilwa gwaTiro. Mu lombwela shoka ngame, Omuwa Omupangeliawike, tandi ti: Tango owa li oshiholelwa sheopalo. Owa li omunandunge nomuntuuntuu! 13 Owa kala muEden, oshikunino shaKalunga, nowa zala omamanya ge na ondilo gomaludhi ogendji: oorubini, ootopasi, oojaspes, ookrisoliti, okarenelia, oohoniks, oosafire, ooturkoisi noosmaragdi. Owa li u na uulenga woshingoli. Owe u ningilwa, uuna wa shitwa. 14 Onda langeke ko omukerubi, e ku langele. Owa kala kondundu yandje ondjapuki nowa lyanga mokati komamanya taga adhima. 15 Okuza uuna wa shitwa, owi ihumbata nawa, sigo wa tameke okulonga uuwinayi. 16 Owa li wi ipyakidhila niipindi nokulanditha, noshe ku fala muukolokoshi nomuulunde. Omolwashoka nde ku thiminike, u ze ko kondundu yandje ondjapuki, nomukerubi ngoka e ku langele, okwe ku tidha mo momamanya taga adhima. 17 Owi itangele eopalo lyoye, nesimano lyoye lye ku ningi egoya. Molwaashika onde ku hata pevi nonde ku thigi po, u ninge elondodho kaakwaniilwa yalwe. 18 Nuuwinayi woye owindji nomakotokelo goye mokulanda owa nyateke omahala goye omayapuki. Onkee onda tomeke oshilando shoye omulilo, nogwe ku lungunitha po. Ayehe mboka taye ku tala ngashingeyi, otaa ku mono wa fupipikwa momutoko. 19 Owa kana, wa kana sigo aluhe, niigwana ayihe mbyoka ya li ye ku tseya, oya haluka, ya tila kutya otayi ka adhika koshiponga shoye.”
it-2-E ep. 604, okat. 4-5
Egwaneneno
Omuyoni gwotango nomukwaniilwa gwaTiro. Okuyona kwaantu nokwaagwanenena kwawo, okwa li kwa tetekelwa kokuyona kwomuyengeli megulu, e ta kala inaa gwanenena, ngaashi Jesus a popi muJohannes 8:44, nongaashi sha hololwa muGenesis ontopolwa 3. Nonando eimbilo lyoluhodhi ndyoka li li muHesekiel 28:12-19 otali popi kombinga ‘yomukwaniilwa gwaTiro,’ osha yela kutya otali tsu kumwe naashoka sha ningwa komwanamati gumwe gwaKalunga gwopambepo ngoka a yono tango. Uuntsa ‘womukwaniilwa gwaTiro,’ okwiininga kwe ‘kalunga,’ okwiithanwa kwe “omukerubi” nosho wo ‘Eden oshikunino shaKalunga,’ iinima ayihe mbyoka otayi tsu kumwe lela nuuyelele mboka wu li mOmbiimbeli kombinga yaSatana Ondiyapoli, ngoka a kwatwa kuuntsa. Oye eyoka lyomoshikunino shaEden noti ithanwa “kalunga komuuyuni mbuka.” — 1Tim 3:6; Gen 3:1-5, 14, 15; Eh 12:9; 2Kor 4:4.
Omukwaniilwa gwaTiro ngoka inaa tumbulwa kedhina, ngoka a li a kala moshilando shoka, okwa popiwa anuwa kutya okwa li ‘omuntuuntuu,’ okwa li “omunandunge nomuntuuntuu, [oshityahololi shoka tashi ti ka·lalʹ mOshihebeli] nokwa li ‘i ihumbata nawa,’ [uutumbulilo mboka tawu ti ta mim mOshihebeli] okuza sho a shitwa sigo oosho a tameke okulonga uuwinayi. (Hes 27:3; 28:12, 15) Eimbilo lyoluhodhi ndyoka li li muHesekiel otashi vulika tali popi kombinga yaakwaniilwa yaTiro pehala lyomukwaniilwa gwontumba gwokondandalunde. (Yelekanitha nehunganeko ndyoka tali popi “omukwaniilwa gwaBababilon” inaa tumbulwa kedhina muJeseja 14:4-20.) Uuyelele mboka wa popiwa otashi vulika wu ukithwa kwaashoka sha li she etitha po uukuume nelongelokumwe ndyoka lya li lya ningwa kaapangeli yaTiro pethimbo lyepangelo lyomukwaniilwa David naSalomo, pethimbo sho Tiro sha li nokuli sha ambidhidha iilonga yokutunga otempeli yaJehova kondundu Moria. Onkee ano, petameko Tiro kasha li sha monika ondjo, omolwomukalo moka sha li shu ungaunga naIsraeli, oshigwana shaJehova. (1Aak 5:1-18; 9:10, 11, 14; 2Ondjal 2:3-16) Ihe aakwaniilwa mboka ya ka landula ko, oya li inaayi ‘ihumbata nawa,’ na Tiro osha li sha pewa etumwalaka lyegeelo lya zi kuKalunga okupitila maahunganeki, Joel, Amos nosho wo Hesekiel. (Joel 3:4-8; Amos 1:9, 10) Kakele kuuyelele wa yela mboka tawu ulike efaathano pokati kaashoka sha li sha ningwa ‘komukwaniilwa gwaTiro’ naashoka sha li sha ningwa kOmupataneki omunene gwaKalunga, ehunganeko ndyoka otali holola ishewe nkene “eopalo” nenge okugwanenena nosho wo ‘okwiihumbata nawa’ tayi vulu okulongithwa momukalo gwa ngambekwa.
(Hesekiel 30:13, 14) Omuwa Omupangeliawike ota ti: “Otandi ka hanagula po iimenka niikalunga yiifundja muMemfis. Itamu ka kala we ngoka ta lele Egipiti, notandi ka tilitha aantu ayehe. 14 Otandi mbugaleke Egipiti muumbugantu nokutomeka Zoan omulilo muumbangalantu. Otandi ka pangula oshilandopangelo Thebes.
w03-E 7/1 ep. 32, okat. 1-3
Oshike sha li she ya ningilwa?
Omadhina ngoka taga adhika mOmbiimbeli ngaashi Memfis naThebes otaga ulike kiilandopangelo yaEgipiti mbyoka ya li yi shiwike nawa. Memfis osha li shi li ookilometa 23 muumbugantu waKairo, kuuninginino womulonga gwaNiili. Ihe mokweendela ko kwethimbo, Memfis inashi ka kala we oshilandopangelo shaEgipiti. Okuthika methelemimvo 15 K.E.N., Egipiti osha ka kala shi na oshilandopangelo oshipe, Thebes, shoka sha li ookilometa 500 muumbugantu waMemfis. Karnak, otempeli ndjoka ya li ya tungikika muThebes, oya li ya halakana po pamwe nootempeli oonkwawo. Thebes notempeli yasho Karnak oya li ya yapulilwa oshikalunga Ammon, shoka sha li hashi longelwa kAaegipiti.
Ombiimbeli oya hunganeka shike kombinga yaMemfis naThebes? Omukwaniilwa Farao gwaEgipiti niikalunga yasho, unene tuu shoka sha li hashi longelwa, “Ammon,” oya li ya hunganekelwa kutya otayi ka geelwa. (Jeremia 46:25, 26) Ongundu yaantu mboka ya li haya ka gongala kuThebes oya li tayi ka ‘hanagulwa po.’ (Hesekiel 30:14, 15) Shoka osha ka ningwa shili. Pehala mpoka pwa li hapu longelwa oshikalunga Ammon, iikulukuma owala yotempeli yi li po. Ngashingeyi oshilando Luxor osho shi li kombinga yimwe yaampoka pwa li Thebes nosho wo omikunda dhilwe omishona.
Mpoka mpwa li Memfis, opu na owala oombila. Omulongwantu gwOmbiimbeli, Louis Golding, ota ti: “Uule womathelemimvo ogendji Aayarabia mboka ya ka kwata ko Egipiti oya kala nokulongitha omakuma omanene giikumukila yaMemfis ye ke yi tungithe oshilandopangelo shawo Kairo, shoka sha li kooha dhomulonga. Aatungi yaNiili noyArab oya li ya tungu oshilandopangelo shawo nawa, nomolwaashono ngele owa yi mpoka pwa li pu na oshilando Memfis shonale, oto ende po oshinano inoo mona nando emanya limwe tali uluka okuza mevi.” Ngaashi owala sha hunganekwa mOmbiimbeli, Memfis osha ka ninga shili “ombuga, omakulukuma gowala mwaa na aantu.” — Jeremia 46:19.
Elesho lyOmbiimbeli
(Hesekiel 29:1-12) Mesiku etimulongo netiyali lyomwedhi omutimulongo gwomumvo omutimulongo guupongekwa, Omuwa okwa lombwele ndje a ti: 2 “Muna gwomuntu, hunganekela omukwaniilwa gwaEgipiti. Mu lombwela, nkene ta geelwa pamwe naayehe mboka ye li muEgipiti. 3 Popya to ti, Omuwa Omupangeliawike ota lombwele omukwaniilwa gwaEgipiti ta ti: Ngame omutondi gwoye, ngandu ngoye omuhaluthi u li momulonga Niili. Oto ti, Niili ogwoye nowe gu shiti. 4 Otandi ke ku tula ondjolo moondjego, noohi dhomomulonga gwoye otandi ke dhi kanyatelitha kungoye. Opo ihe otandi ke ku hila mo muNiili, noohi adhihe dha kanyatela kungoye. 5 Otandi ke ku umbila mombuga pamwe noohi adhihe ndhoka. Oto ka gwila puukukutu, nomudhimba gwoye itagu ka fumvikwa. Otandi ke gu pa oondhila niilikama, yi gu lye po. 6 “Nena Egipiti alihe otali ka tseya kutya ongame Omuwa.” Omuwa ota ti: “Egipiti, Aaisraeli oye ku inekela, u ya kwathe, ihe ku vulathane noshihenguti shenenge. 7 Nge ye ku itsile, oto teka po, e to ya tsu moonkwapa noku ya thingonona oombunda. 8 Ngashingeyi ngame, Omuwa Omupangeliawike, otandi ku lombwele kutya otandi ka eta aantu ye ku ponokele ye na omagongamwele, notaa dhipaga po aantu yoye niimuna yoye. 9 ‘Egipiti otali ka ninga eputu lyowala. Notaa ka tseya kutya ongame Omuwa. “Oshoka oto ti Niili ogwoye nowe gu shita, 10 ngame omutondi gwoye nogwaNiili. Otandi mbugaleke Egipiti alihe, okuza koshilando Migdol muumbangalantu sigo okoshilando Aswan muumbugantu sigololo oongamba dhaEtiopia. 11 Kaku na nando ompadhi yomuntu nenge ekondo lyoshimuna tali li taakana. Methimbo lyoomvula omilongo ne kaku na sha tashi kala mo. 12 Egipiti otandi ke li ninga eputu mokati kiilongo yilwe yambugalekwa muuyuni. Iilando yaEgipiti otayi ka kala monkalo yomakulukuma omimvo omilongo ne. Omakulukuma omanene ge vule oshilando kehe. Aayegipiti otandi ke ya ninga oontauki. Otaa ka taukila koshilongo kehe e taa ka kala mokati kiigwana yilwe.”
OMASIKU 14-20 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | HESEKIEL 32–34
“Oshinakugwanithwa oshidhigu shomulangeli”
(Hesekiel 33:7) “Muna gwomuntu, ngashingeyi otandi ku langeke omulangeli gwoshigwana Israel. Ou na oku ya lombwela omalondodho ngoka nde ku pe.
it-2-E ep. 1172, okat. 2
Omulangeli
Nkene sha longithwa pathanako. Jehova okwa li a hogolola aalumentu yamwe ya ninge aahunganeki ye, yo ya kale aalangeli yoshigwana shaIsraeli pathaneko (Jer 6:17), naahunganeki mboka nayo iikando yimwe, oya popya kombinga yaalangeli pathaneko. (Jes 21:6, 8; 52:8; 62:6; Hos 9:8) Aahunganekilangeli mboka oya li ye na oshinakugwanithwa shokulondodha aakolokoshi kombinga yehanagulo ndyoka lya li tali ke ya adha, nongele oya li inaaye shi ninga, oyo ya li taya ka pewa ombedhi. Ngele aantu oya li inaaya pulakena nokukala inaaya vulika kelondodho ndyoka, nena ondjo oya li yawo yene. (Hes 3:17-21; 33:1-9) Omuhunganeki ngoka kee shi omudhiginini, okwa li kee na oshilonga ngaashi owala omulangeli omuposi nenge ombwa ihaayi gwedha. — Jes 56:10.
(Hesekiel 33:8, 9) Ngele otandi ku lombwele te ti, omulunde ota ka sa, ihe ngoye ito mu londodha, a ethe oondjila dhe oombwinayi, opo a hupithe omwenyo gwe, nena ota ka sa shili moluulunde, nombinzi ye otandi yi pula miikaha yoye. 9 Ngele oto londodha omulunde, ihe ite etha uulunde, ota ka sa omoluulunde we, ihe ngoye wa hupitha omwenyo gwoye.”
w88-E 1/1 ep. 28, okat. 13
Tsikila okuuvitha kombinga yUukwaniilwa
Okuyanda ondjo yombinzi
13 Oshinakugwanithwa shOonzapo dhaJehova shokulondodha aantu kombinga yehanagulo ndyoka tali ya, otashi yelekanithwa noshaHesekiel pethimbo lye. Okwa li a hogololwa a kale omulangeli gwoshigwana shaIsraeli. Oshinakugwanithwa she osha li okulondodha Aaisraeli kutya otaya ka hanagulwa po ngele itaye etha eihumbato lyawo ewinayi. Ngele okwa kalelele inee shi ninga e li omulangeli, aantu mboka aakolokoshi oya li taya ka hanagulwa po, ihe ondjo oya li tayi ka kala yomulangeli. Moshinima shoka Jehova okwa popi kombinga yankene ha kala u uvitile okuhanagula po aakolokoshi a ti: “Itandi nyanyukilwa omulunde ta si. Onda hala, i itedhulule ye a kale e na omwenyo. Israel, etha uulunde to u ningi. Omolwashike wa hala okusa?” — Hesekiel 33:1-11.
(Hesekiel 33:11) Ya lombwela kutya oshili, ngaashi ngame, Omuwa Omupangeliawike, Kalunga omunamwenyo, itandi nyanyukilwa omulunde ta si. Onda hala, i itedhulule ye a kale e na omwenyo. Israel, etha uulunde to u ningi. Omolwashike wa hala okusa?
(Hesekiel 33:14-16) Ngele otandi londodha omulunde kutya ota ka sa, ye ote etha okuyona e ta kala omuyuuki — 15 ngaashi ando, ngele ota galula shoka e shi pelwe ombambyona nota shunitha shoka a yakele — ngele ote etha okuyona e ta landula oompango ndhoka tadhi gandja omwenyo, ita ka sa, ihe ota kala e na omwenyo. 16 Otandi ka dhima po uulunde e u longo nota kala e na omwenyo, oshoka okwa longa shoka shu uka noshiwanawa.
Kala wu uvite kutya iilonga yetu oye endelela
OMOLWASHIKE IILONGA YETU YOKUUVITHA YE ENDELELA?
3 Ngele omuntu owa dhiladhila kutya aantu otaya vulu okumona nenge okukanitha shike omolwiilonga yetu yokuuvitha, otashi vulika wu kale wu wete kutya otwa pumbwa okuuvithila yalwe neendelelo kombinga yonkundana ombwanawa. (Rom. 10:13, 14) Oohapu dhaKalunga otadhi ti: “Ngele otandi londodha omulunde kutya ota ka sa, ye ote etha okuyona e ta kala omuyuuki . . . ita ka sa, ihe ota kala e na omwenyo. Otandi ka dhima po uulunde e u longo.” (Hes. 33:14-16) Ombiimbeli otayi lombwele mboka haya uvithile aantu etumwalaka lyUukwaniilwa tayi ti: “Oto ihupitha nosho wo mboka taye ku pulakene.” — 1 Tim. 4:16; Hes. 3:17-21.
Konga omaliko gopambepo
(Hesekiel 33:32, 33) Kuyo ku shi sha shilwe shaa shi omuholi gwokwiimba omaimbilo taga nyanyudha nenge okuhika okaharpa. Otaa pulakene oohapu dhoye adhihe, ihe itaa vulika nando okuyimwe yomudho. 33 Ihe uuna oohapu dhoye nadhi ka tsa — odho notadhi ka tsa nena otaa ka tseya kutya omuhunganeki okwa kala mokati kawo.”
w91 3/1 ep. 17, okat. 16-17
Enda pamwe netemba lyaJehova lyomegulu
Ino teywa omukumo kokwaanakonasha kwaantu
16 Hesekiel okwa tula po wo oshiholelwa oshiwanawa shokuvulika noina pitika a teywe omukumo kokwaanakonasha kwaantu nenge komasheko. Sha faathana, mokweendela pamwe nehumokomeho lyelaka lya yogoka, otatu katuka metsokumwe newiliko ndyoka tatu pewa kOmuhingi gwetemba ngoka e li Omukwaniilwa. Kungeyi, otwi ilongekidha okupulakena komalombwelo ge, notwa nkondopalekwa, opo kaatu teywe omukumo kokwaanakonasha nenge komasheko gaamboka hatu lombwele etumwalaka lyaJehova lyepangulo. Ngaashi a li a lombwele Hesekiel, Kalunga okwe tu londodha kutya aantu yamwe otaye ke tu pataneka notaya ka kala ye na omitse nomitima omikukutu. Yamwe itaya ka pulakena, oshoka inaya hala okupulakena kuJehova. (Hesekiel 3:7-9) Natango yamwe otaya ka kala aaniihelele, ngaashi sha popiwa muHesekiel 33:31, 32. Otayi ti: “Aantu yandje otaa gongala oongundu, ya uve shoka to popi, ihe itaa gwanitha shoka to ti. Otaa pulakene oohapu dhoye tadhi shata; ihe omitima dhawo otadhi lalakanene omaliko giifundja. Kuyo ku shi sha shilwe shaa shi omuholi gwokwiimba omaimbilo taga nyanyudha nenge okuhika okaharpa. Otaa pulakene oohapu dhoye adhihe, ihe itaa vulika nando okuyimwe yomudho.”
17 Oshizemo otashi ka kala shini? Ovelise 33 otayi gwedha ko tayi ti: “Ihe uuna oohapu dhoye nadhi ka tsa — odho notadhi ka tsa nena otaa ka tseya kutya omuhunganeki okwa kala mokati kawo.” Oohapu ndhoka otadhi ulike kutya Hesekiel ina sholola, molwaashoka aantu ya li inaaya pulakena kuye. Okwaanakonasha kwawo inaku mu ningitha a se uunye. Kutya nduno aantu oya li ya pulakene nenge inaya pulakena, Hesekiel okwa vulika kuKalunga nokwa gwanitha po oshilonga she.
(Hesekiel 34:23) Otandi ke dhi pa omukwaniilwa a fa omuntu gwandje David, a ninge omusita gwadho, oye noteke dhi litha.
Natu vulikeni neifupipiko kaasita aanahole
3 Ehunganeko lyaJesaja 40:10, 11 otali ulike sha yela kutya Jehova oku li Omusita ngoka hu ungaunga naapiya ye pahole. (Episalomi 23:1-6) Pethimbo lyuukalele we kombanda yevi, Jesus okwa li ha kenukile aalongwa ye nosho wo aantu ayehe. (Mateus 11:28-30; Markus 6:34) Jehova naJesus oya li ya pangula iikala iiwinayi yaasita nenge yaawiliki yoshigwana shaIsraeli, mboka ya li ihaaya sile oshimpwiyu oonzi noya li haye dhi hepeke. (Hesekiel 34:2-10; Mateus 23:3, 4, 15) Jehova okwa li u uvaneke a ti: “Ihe ngame otandi ka hupitha oonzi dhandje noitandi pitika dhi tsuwe. Otandi ka utha onzi kehe nokuyoolola oombwanawa moombwinayi. Otandi ke dhi pa omukwaniilwa a fa omuntu gwandje David, a ninge omusita gwadho, oye noteke dhi litha.” (Hesekiel 34:22, 23) Pethimbo ndika lyehulilo, Jesus Kristus, ngoka e li David Omunene, oye “omusita gumwe” ngoka a langekwa po kuJehova, opo a tonatele aapiya Ye ayehe kombanda yevi, Aakriste aagwayekwa nosho wo ‘oonzi dhilwe.’ — Johannes 10:16.
Elesho lyOmbiimbeli
(Hesekiel 32:1-16) Mesiku lyotango lyomwedhi omutimulongo nomutiyali gwomumvo guupongekwa wetu, Omuwa okwa lombwele ndje a ti: 2 “Muna gwomuntu, tangumuna oondjimbo dhoosa dhomukwaniilwa gwaEgipiti. Mu lombwela etumwalaka lyandje tali ti: Owa fa onkoshi mokati kiigwana, ihe owa fa ongandu tayi wilola momulonga. Oto vongola omeya noompadhi dhoye e to nyateke omilonga. 3 Iigwana oyindji nge ya gongala, otandi ke ku yula moshiyulitho shandje, notayi shi kookololele komunkulo. 4 Otandi ke ku umbila pevi e tandi gongele oondhila adhihe niithitukuti yomuuyuni, yi ku lye po yo yi paluke. 5 Oondundu nomasilu otandi ke ga udhitha nonyama yoye yo ola. 6 Otandi ka tilahi ombinzi yoye, sigo ya kunguluka koondundu nokuudha omilonga. 7 Uuna tandi ku hanagula po, otandi ka siikila ewangandjo nokudhima po oonyothi. Etango otali ka holama handiyaka yiikogo, nomwedhi itagu minikile we. 8 Otandi ka dhima omaminikilo agehe gokegulu nokuundulila uuyuni woye momilema. Ongame, Omuwa Omupangeliawike, nda popi. 9 “Iigwana oyindji otayi ka lulilwa, uuna tandi taandelitha onkundana yokuhanagulwapo kwoye miilongo inoo yi tseya. 10 Shoka tandi ku ningile, otashi ka kakameka iigwana oyindji. Uuna tandi fungafunga egongamwele lyandje, aakwaniilwa yayo otaa ka kakama ye na ehaluko. Esiku ndyoka to teka po, ayehe otaa dhekweta kuumbanda woomwenyo dhawo.” 11 Omuwa Omupangeliawike ota lombwele omukwaniilwa gwaEgipiti ta ti: “Oto ka taalela egongamwele lyomukwaniilwa gwaBabilon. 12 Omagongamwele gaakwiita yiigwana iidhudhu otaga ka dhipaga po aantu yoye ayehe. Aantu yoye ayehe noshaa shoka shilwe ho shi itangele, otashi ka yonagulwa po. 13 Otandi ka tselitha po iimuna yoye poshipemba kehe. Itaku ka kala we aantu nenge iimuna, yi vongole omeya. 14 Otandi ka kaleka omeya goye ga mwena e taga yengala, nomilonga dhoye tadhi tondoka mengungilo. Ongame, Omuwa Omupangeliawike, nda popi. 15 Uuna tandi mbugaleke Egipiti nokuyonagula po ayehe mboka ye li mo, otaa ka tseya kutya ongame Omuwa. 16 Ndjika ondjimbo yoosa. Aakulukadhi yomiigwana otaye ke yi imba, ya lile oosa dhaEgipiti naantu yasho ayehe. Ongame, Omuwa Omupangeliawike, nda popi.”
OMASIKU 21-27 AUGUSTE
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | HESEKIEL 35–38
“Masiku Gog yaMagog ota ka hanagulwa po”
(Hesekiel 38:2) “Muna gwomuntu, hunganekela Gog, omukwaniilwa omukuluntu gwiigwana yaMeshek naTubal mevi lyaMagog. Mu kondjitha
Omapulo ga za kaaleshi
Gog yaMagog olye ano nani? Opo tu mone eyamukulo, otu na okukonga mOmbiimbeli tu tale kutya olye ta ka ponokela oshigwana shaKalunga. Ombiimbeli otayi popi omaponokelo gatatu. Eponokelo tali ningwa ‘kuGog yaMagog,’ ‘komukwaniilwa gwokonori’ nosho wo ‘kaakwaniilwa yokombanda yevi.’ (Hes. 38:2, 10-13; Dan. 11:40 (OB-1954), 44, 45; Eh. 17:14; 19:19) Mbela omaponokelo ngaka oga yooloka? Oga fa inaaga yooloka. Ombiimbeli otashi vulika tayi popi kombinga yeponokelo limwe tayi tumbula omadhina ga yoolokathana. Omolwashike tatu tile ngawo? Omolwaashoka Ombiimbeli otayi ti kutya iigwana ayihe yokombanda yevi otayi ka kutha ombinga mokuponokela oshigwana shaJehova lwahugunina, shoka tashi ka hingila kiita yaArmagedon. — Eh. 16:14, 16.
Ngele otwa yelekanitha oovelise adhihe ndhoka tadhi popi kombinga yeponokelo lyahugunina ndyoka tali ka ningilwa oshigwana shaKalunga, osha yela kutya Gog yaMagog ke shi Satana. Pehala lyaashono, Gog yaMagog otu ulike koshipandi shiigwana yi imanga kumwe. Mbela “omukwaniilwa gwokonori,” nenge gwokuumbangalantu, oye ta ka kwatela komeho iigwana mbika? Katu na naanaa uushili. Ihe eyelitho ndika olya fa tali tsu kumwe noohapu ndhoka Jehova ta lombwele Gog ta ti: ‘Oto ka pita mo mehala lyoye lyokokule kuumbangalantu, to wilike etanga enene lyaakwiita ya za miigwana oyindji, ayehe ya kayila uukambe.’ — Hes. 38:6, 14, 15.
(Hesekiel 38:14-16) Omuwa Omupangeliawike okwa tumu ndje, ndi hunganekele Gog shoka Omuwa te mu lombwele: “Ngashingeyi manga aantu yandje Aaisraeli ye li megameno, oto ka pita mo 15 mehala lyoye lyokokule kuumbangalantu to wilike etanga enene lyaakwiita ya za miigwana oyindji, ayehe ya kayila uukambe. 16 Oto ka ponokela aantu yandje Aaisraeli wa fa oshikungulu tashi taakana oshilongo. Esiku otali ya, uuna tandi ke ku tuma, u homone evi lyandje, opo ndi ulukile iigwana, nkene ndi li, ndi holole uuyapuki wandje mushoka tandi longo mungoye.
Nkene uuyuni mbuka tawu ka hula
8 Konima ngele omalongelokalunga giifundja ga hanagulwa po, oshigwana shaKalunga otashi ka tsikila okukala “megameno,” nonando kashi na ‘edhingililokuma.’ (Hes. 38:11, 14) Oshigwana shika tashi tsikile okulongela Jehova notashi monika sha fa kaashi na omugameni otashi ka ningilwa shike? Otashi ka ponokelwa nonyanya ‘kiigwana oyindji.’ Ombiimbeli otayi ti kutya ‘Gog gwomevi lyaMagog’ oye ta ka ponokela oshigwana shoka. (Lesha Hesekiel 38:2, 15, 16.) Eponokelo ndyoka otu na okukala tu li uvitile ngiini?
9 Oshigwana shaKalunga itashi ka kala sha tila unene sho tashi ponokelwa kuGog, molwaashoka osha kala she shi tegelela nale. Otu na okugandja eitulomo unene kokuyapulitha edhina lyaJehova nokuyukipalitha uuthemba we wokupangela, pehala lyokukala tatu ipula unene nehupitho lyetu. Jehova okwa popya lwiikando yi vulithe po 60 a ti: ‘Otamu ka tseya kutya ongame [Jehova, NW].’ (Hes. 6:7) Onkee ano, otwa tegelela nondjuulukwe sho ehunganeko ndyoka lya dhenga mbanda lyaHesekiel tali ka gwanithwa, tu na einekelo kutya “[Jehova, NW] oku shi shi, nkene e na okuhupitha aantu ye momakelo ngoka tage ya adha.” (2 Pet. 2:9) Ngashingeyi otwa hala okulongitha ompito kehe tu na tu tunge eitaalo lyetu li kale lya kola, opo tu ka kale aadhiginini kuJehova kutya nduno otu ki iyadhe momamakelo ga tya ngiini. Oshike nduno tu na okuninga, opo tu kale neitaalo lya kola? Otu na okukala hatu galikana, hatu konakona Ombiimbeli, hatu tedhatedha nohatu uvithile yalwe onkundana yUukwaniilwa. Ngele otwa kala hatu ningi ngawo, etegameno lyetu lyomwenyo gwaaluhe otali ka kala lya kola lya fa “ekwatitho” lyosikepa. — Heb. 6:19, OB-1954; Eps. 25:21.
(Hesekiel 38:21-23) Otandi ka tilitha Gog niiponga oyindji. Ongame, Omuwa Omupangeliawike, nda popi. Aantu ye otaa ka taganekelathana omagongamwele. 22 Otandi ke mu geela nelega netiko lyombinzi. Omvula yepoola noompawe mumwe noombadhi, omulilo nosulufuli otandi yi mu lokithile pamwe netangakwiita lye niigwana oyindji mbyoka ya gama kuye. 23 Pahedhi ndjika otandi ka ulukila iigwana ayihe kutya ngame omunene nomuyapuki. Otaa ka tseya kutya ongame Omuwa.”
‘Ngashingeyi omwa ningi aantu yaKalunga’
16 Konima yehanagulo lyaBabiloni Oshinene, oshigwana shaJehova otashi ka ponokelwa nonyanya. Pethimbo ndyoka otwa pumbwa okukala tu li kohi yegameno lyaJehova ndyoka ta ka gamena nalyo oshigwana she. Eponokelo ndika olyo tali ka kala oshitopolwa shahugunina ‘shuudhigu uunene.’ Ihe Jehova oye mwene ta ka ukitha iinima nota ka hogolola ethimbo ndyoka te ke shi ninga. (Mat. 24:21; Hes. 38:2-4) Pethimbo ndyoka, Gog ota ka ponokela aantu mboka “ya gongelwa ya kongololwa miigwana,” nenge tu tye, oshigwana shaJehova. (Hes. 38:10-12) Eponokelo ndyoka ngele lya ningwa, Jehova ota ka katuka onkatu, opo a hupithe oshigwana she nota ka kondjitha Gog nongundu ye yaakwiita. Ngele e shi ningi, ota ka simanekitha nokuyapulitha edhina lye. Jehova okwa popi a ti: “Pahedhi ndjika otandi ka ulukila iigwana ayihe kutya ngame omunene nomuyapuki. Otaa ka tseya kutya ongame Omuwa.” — Hes. 38:18-23.
Konga omaliko gopambepo
(Hesekiel 36:20, 21) Shaa hoka ya yi, oya sitha edhina lyandje ohoni, oshoka aantu oya ti: ‘Oshigwana shika osha li shi na okuthiga po evi lyasho shene Kalunga kasho e li shi pele.’ 21 Onda li ndu uvitile edhina lyandje eyapuki oluhodhi, oshoka Aaisraeli oye li dhinitha akuhe hoka ya yi.
w02 7/1 ep. 16, okat. 12
Ilonga uuyogoki wopaKriste wopamikalo e to wu longo yalwe
12 Omuyapostoli okwa li a tsu omuthindo etompelo lya simana lyokwiilonga nokutula miilonga uuyogoki wopamikalo mboka wa popiwa mOmbiimbeli. Eihumbato ewinayi lyAajuda olya li lya gandja ethano ewinayi li na ko nasha naJehova. Ombiimbeli otayi ti: “Oho itanga, sho u na ompango yaKalunga, ihe, iho shekitha Kalunga, sho ho yono ompango ye? Oshoka okwa nyolwa kutya omolwAajuda aapagani otaa sheke edhina lyaKalunga.” (Aaroma 2:23, 24) Sha faathana kunena, ngele ohatu ipwililikile uuyogoki wopaKriste wopamikalo, otatu shekitha Onzo yawo. Mepingathano naashono, ngele ohatu dhiginine omakotampango gaKalunga, otashi ka gandja ethano ewanawa li na ko nasha naye notashi ke mu simanekitha. (Jesaja 52:5; Hesekiel 36:20) Okukala wu shi oshinima shoka otaku vulu okukoleka etokolotoko lyoye, uuna wa taalela omayeleko nenge oonkalo moka okwiipwililikila uuyogoki wopaKriste wopamikalo taku vulu okukala okwo onkatu ompu okukatuka nenge ombwanawa. Natango, oohapu dhaPaulus otadhi tu longo oshinima shimwe ishewe. Kakele kokukala wu shi kutya eihumbato lyoye otali vulu okugandja ethano ewinayi nenge ewanawa li na ko nasha naKalunga, sho to longo yalwe, ya kwathela ya mone nkene okutula miilonga kwawo omakotampango gopamikalo ngoka tayi ilongo, taku vulu okugandja ethano lyontumba li na ko nasha naJehova. Uuyogoki wopaKriste wopamikalo ihawu humitha owala komeho embilipalelo nokugamena uukolele wetu. Ohawu gandja wo ethano ewanawa nenge ewinayi li na ko nasha Naangoka a gandja nota humitha komeho uuyogoki wopamikalo. — Episalomi 74:10; Jakob 3:17.
(Hesekiel 36:33-36) Omuwa Omupangeliawike ota ti: “Uuna tandi mu yogo kuulunde weni auhe, otandi ke mu kaleka miilando yeni ishewe nokutungulula omakulukuma gayo. 34 Shaa ngoka a li ha tokola pomapya geni, okwa li e wete, nkene ga putupala, ihe otaga ka longwa ishewe. 35 Otaa ka tya: ‘Evi ndika lya li lya mbugala, olya ningi lya fa oshikunino shaEden. Iilando mbyoka ya li omakulukuma, omaputu, ya hanagulwa po, oyi na ngashingeyi omapopilongulu naakalimo.’ 36 Nena iigwana yomuushiinda mbyoka ya hupile ko, otayi ka tseya kutya ongame Omuwa nda tungulula iilando ya kumuka po nonda tsike omapya ga mbugala. Ongame, Omuwa, ndu uvaneke kutya otandi shi ningi — notandi ke shi gwanitha.”
w88-E 9/15 ep. 24, okat. 11
“Otayi ka tseya kutya ongame Omuwa”
11 Sho oshihupe shAisraeli sha galukile muJuda, oshilando shoka sha li sha mbugala, osha ka ninga sha fa “oshikunino shaEden.” (Lesha Hesekiel 36:33-36.) Sha faathana, okuza momumvo 1919 Jehova okwa kwathele ishewe oshihupe shaagwayekwa shoka sha li monkalo yi nikitha oluhodhi shi lundulikile moparadisa yopambepo tayi imike iiyimati oyindji, mbyoka kunena hayi pewa wo “engathithi lyaantu” nenge ongundu onene. Molwaashoka oparadisa ndjika yopambepo oyi na aantu aayogoki, kehe Omukriste i iyapulila Jehova oku na okulonga nuudhiginini e yi kaleke ya yela. — Hesekiel 36:37, 38.
Elesho lyOmbiimbeli
(Hesekiel 35:1-15) Omuwa okwa lombwele ndje a ti: 2 “Muna gwomuntu, hunganekela oshilongo Edom. 3 Lombwela aantu shoka ngame, Omuwa Omupangeliawike, tandi popi: Evi lyokoondundu dhaEdom, ngame omutondi gwoye! 4 Otandi ka kumuna po iilando yoye, evi lyoye notali mbugala. Nena oto ka tseya kutya ongame Omuwa. 5 “Owa li lela omutondi gwalsrael nowe mu dhipagitha methimbo lyomupya gwe, ethimbo lyegeelo lyahugunina lyoondjo dhe. 6 Onkee ano, oshili ngaashi ngame, Omuwa Omupangeliawike Kalunga omunamwenyo — ehulilo lyoye eso, noito li henuka nando. Ou na ondjo yedhipago, nedhipago otali ku landula. 7 ‘Otandi ka mbugaleka evi lyokoondundu dhaEdom notandi ka dhipaga shaa ngoka te dhi taakana. 8 Oondundu dhalyo otandi ke dhi siikila nomidhimba dhaantu mboka taa dhipagelwa molugodhi, otadhi siikile iikulundundu nomasilu. 9 Otandi ku shitukitha ombuga sigo aluhe, nokape na we ngoka ta ka kala miilando yoye. Nena oto ka tseya kutya ongame Omuwa. 10 “Owa popi wa ti, iilongo mbika iyali, Juda naIsrael, pamwe nomapya gayo oyoye, noto ke yi lala, nando ongame mwene, Omuwa, nda li Kalunga kawo. 11 Onkee ano — oshili ngaashi ngame, Omuwa Omupangeliawike, Kalunga omunamwenyo otandi ku galulile ondjahi yoye, efupa lyoye nuutondwe woye wokutonda oshigwana shandje. Otaa ka tseya kutya otandi ku geelele shoka we ya ningile. 12 Nena oto ka tseya kutya ongame, Omuwa, ndu uvu shoka wa popi nondhino kutya oondundu dhalsrael odha mbugalekwa nodhe ku pewa u dhi lale. 13 Ondu uvu, nkene wi itangele ndje to kondjitha ndje to popi waa na efudho.” 14 Omuwa Omupangeliawike ota ti: “Otandi ke ku mbugaleka, nuuyuni auhe otau ka nyanyukilwa etekopo lyoye, 15 naanaa ngaashi wa li wa nyanyukilwa ehanagulo lyalsrael, eliko lyandje mwene. Oondundu dhaSeir, eeno, evi alihe lyaEdom otali ka ninga eputu. Shaa ngoka ota ka tseya kutya ongame Omuwa.”
OMASIKU 28 KOTOBA–3 SEPTEMBA
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | HESEKIEL 39–41
“Emoniko lyaHesekiel lyotempeli nankene lye ku guma”
(Hesekiel 40:2) Kalunga okwa kutha ndje po memoniko e ta fala ndje kevi lyalsrael e ta londeke ndje kondundu ondeendeka. Komeho gandje onda mono oongulu odhindji dha fa dhoshilando.
w99 3/1 ep. 20, okat. 16
‘Ndhindhilika nawa’ otempeli yaKalunga!
16 Opo tu mone eyamukulo, natu shuneni kemoniko lyo lyene. Hesekiel okwa nyola a ti: “Kalunga okwa kutha ndje po memoniko e ta fala ndje kevi lyalsrael e ta londeke ndje kondundu ondeendeka. Komeho gandje onda mono oongulu odhindji dha fa dhoshilando.” (Hesekiel 40:2) Ehala ndyoka lya popiwa memoniko ndika, ano ‘ondundu ondeendeka,’ otayi tu dhimbulukitha Mika 4:1, ndjoka tayi ti: “Omasiku tage ke ya ondundu hoka kwa tungilwa otempeli, otayi ka ninga ondeendeka yi vule adhihe, otayi ki itumba kombanda yoondundu adhihe. Iigwana oyindji otayi ka matukila kuyo.” Ehunganeko ndika otali ka gwanithwa uunake? Mika 4:5 otayi ulike kutya otali ka tameka okugwanithwa manga iigwana tayi longele natango iikalunga. Uushili owo kutya pethimbo lyetu, ‘pomasiku’ gokehulilo, elongelokalunga lya yogoka olya lelepala, nolya tungululwa li kale pondondo mpoka li na okukala mokukalamwenyo kwaapiya yaKalunga.
(Hesekiel 40:3) Okwa fala ndje popepi, nonda mono omulumentu ta adhima a fa oshiyela oshikushu. Okwa li e na okapayametithi koliina noshiyelekithoshiti miikaha ye nokwa thikama muuyanda.
(Hesekiel 40:5) Onda mono ekuma lya kundukidha otempeli. Omulumentu okwa kutha oshiyelekithoshiti, shoka shi na uule woometa ndatu nokwa yeleke ekuma. Olya li li na omuthika gwoometa ndatu, nuunene woometa ndatu.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaHesekiel ontopolwa 25:1–48:35
40:3–43:17 — Oshike shi li oshindhindhilikwedhi kombinga yokuyeleka otempeli? Okuyeleka otempeli oshi li endhindhiliko kutya elalakano lyaJehova li na ko nasha nelongelokalunga lya yela otali ka gwanithwa shili.
(Hesekiel 40:10) (Omala gomatonatelelo kombinga kehe yomukala oga li ge thike pamwe, nomakuma gopokati kago oga li ge na uunene u thike pamwe.)
(Hesekiel 40:14) Ela lyahugunina olya gama kehale. Okwa yeleke ela ndyoka nokwa dhimbulula kutya oli na oometa omulongo momutamo.
(Hesekiel 40:16) Momakuma gopondje gomala agehe omwa li uumbululu uushona nosho wo momakuma gomeni pokati komala. Momakuma gomeni kombinga yomukala omwa li mwa takelwa omathano gomilunga.
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaHesekiel ontopolwa 25:1–48:35
40:14, 16, 22, 26. Omafano gomilunga ngoka ga li ga takelwa momakuma piiyelo yotempeli otagu ulike kutya oomboka owala ya yogoka pamikalo ya pitikwa okuya mo. (Episalomi 92:12) Shika otashi tu longo kutya elongelokalunga lyetu otali taambiwa ko owala kuJehova ngele tu li aayuuki.
Konga omaliko gopambepo
(Hesekiel 39:7) Otandi ka tseyithila aantu yandje Aaisraeli edhina lyandje eyapuki, noitandi ka etha edhina lyandje li sithwe we ohoni. Iigwana notayi ka tseya kutya ongame, Omuwa, Kalunga kalsrael omuyapuki.”
w12-E 9/1 ep. 21, okat. 2
“Otayi ka tseya kutya ongame [Jehova, NW]”
Jehova ota ti: ‘Itandi ka etha edhina lyandje li sithwe ohoni.’ Uuna aantu taya pe Jehova ombedhi omolwokwaanuuyuki, ohaya sitha ohoni edhina lye. Ngiini mbela? MOmbiimbeli, “edhina” ohali ulike kuukwatya womuntu. Embo limwe olya ti kutya edhina lyaKalunga otali ulike “kwaashoka e shi wikile, ano kutya oku li ngiini notali ulike wo kesimano lye.” Edhina lyaJehova olya kwatela mo uukwatya we. Mbela Jehova oha kala u uvitile ngiini okwaanuuyuuki? Oku ku tonde. Oha kala wo u uvitile olukeno mboka haye ku ningilwa. (Eksodus 22:22-24) Uuna aantu taya ti kutya Kalunga oye he etitha iinima mbyoka e tonde, otaya nyateke edhina lye. Kungawo, otaya sheke nenge taya ‘tumbula owala edhina lye.’ — Episalomi 74:10.
(Hesekiel 39:9) Aantu mboka ya kala miilando yalsrael, otaa ka pita mo notaa gongele iikondjitho ye ekelwahi. Omahuuyanza, omatati, iikuti, oondhimbo nomagonga otaga ningi iikuni, notaa ke ga tema omimvo heyali.
w89-E 8/15 ep. 14, okat. 20
Te egulula ondjila yokuya mOparadisa
20 Ongiini shi na ko nasha niikondjitho mbyoka iigwana tayi ka thiga po? MOmbiimbeli omwa popiwa pathaneko kutya otayi ka pula ethimbo li thike peni yi ekelwehi, shoka tashi ulike kutya otayi ka kala oyindji noonkondo. (Hesekiel 39:8-10) Mboka taya ka hupa puArmagedon otaya ka vula oku yi lundulila miilongitho mbyoka tayi vulu oku ka kala tayi longithwa miinima mbyoka yi na oshilonga. — Jesaja 2:2-4.
Elesho lyOmbiimbeli
(Hesekiel 40:32-47) Omulumentu okwe endithile ndje muuyanda wokuuzilo sigo okehale lyaayambi. Okwa yeleke uuyanda, nowa li u thike pamwe nuukwawo. 33 Omala gawo gokutonatelela, ela lyawo enene nomakuma gawo gomeni oga li ge thike pamwe naangoka gomauyanda omakwawo. Okwa li ku na omakende akuhe, nomela wo enene. Omukokomoko aguhe ogwa li oometa omilongo mbali nantano, nomutamo oometa omulongo nambali netata. 34 Ela enene olya taalela kehale enene. Omafano gomilunga oga li ga takelwa momakuma gomukala. Pomweelo nguka opwa li pena iilyatelelo ihetatu. 35 Omulumentu okwa fala ndje kuuyanda wokuumbangalantu. Okwe u yeleke, nowa li u thike puukwawo. 36 Nawo wo owa li u na omala gomatonatelelo, omakuma gomeni ge na uulenga, ela enene nomakende akuhe. Omukokomoko ogwa li oometa omilongo mbali nantano, nomutamo oometa omulongo nambali netata. 37 Ela enene olya taalela kehale enene. Omafano gomilunga oga li momakuma gomukala. Pomweelo nguka opwa li pu na iilyatelelo ihetatu. 38 Kehale enene okwa li etungo lyopooha lya gama kuuyanda womeni kuumbangalantu. ‘Olya li lye ekamena kela enene ndyoka lya taalela kehale, nomo moka haa yogo oontselelandjambo. 39 Metungo ndika omwa li iitaafula ine, iyali kombinga kehe. Kombanda yiitaafula mbika oya li ye na okudhipagela ko omafikilondjambo, omayonondjambo noondjondjambo. 40 Pondje yetungo opwa li uutaafula une, uyali kombinga kehe yosheelo shokuumbangalantu. 41 Iitaafula ayihe kumwe oya li ihetatu, hoka iimuna yomagandjelondjambo ya dhipagelwa ko: ine meni lyetungo niine pondje yalyo. 42 Iitaafula ine metungo lyopooha, hoka haku dhipagelwa omafikilondjambo noontselelandjambo, oya tungwa nomamanya ga hongwa. Oya li yomuthika gwoosendimeta omilongo ntano, nomitse dhayo odha li dhoosendimeta omilongo heyali nantano lwomilongo heyali nantano. Iilongitho ayihe hayi dhipagithwa iimuna, ohayi tulwa kiitaafula mbyoka. 43 Oongenge dhoshitaafula kehe odha li dha kundukwa kepaya li na omutamo gweke. Onyama ayihe tayi yambwa, ohayi tentekwa kiitaafula mbyoka. 44 Omulumentu okwa fala ndje ihe kehale lyaayambi. Oko kwa li ku na omala gaali ge ekamena kehale lyaayambi, limwe kombinga yuuyanda wokuumbangalantu lya taalela kuumbugantu nekwawo kombinga yuuyanda wokuumbugantu lya taalela kuumbangalantu. 45 Omulumentu okwa lombwele ndje kutya ela ndyoka lya taalela kuumbugantu, olyaayambi mboka haa yakula motempeli, 46 nekwawo ndyoka lya taalela kuumbangalantu, olyaayambi mboka haa yakula poshiyambelo. Aayambi ayehe oyo oluvalo IwaSadok; mezimo lyaLevi aayambi mbaka Aakwazadok oyo ayeke ya ziminwa ya ka yakule koshipala shOmuwa. 47 Omulumentu okwa yeleke ehale lyaayambi, nolya li ombine yoometa omilongo ntano koombinga adhihe. Otempeli oya li kombinga yokuuninginino, nokomeho gayo okwa li oshiyambelo.