Iileshomwa moka mwa za omayamukulo gomapulo ngoka ge li mokafo Onkalamwenyo yopaKriste niilonga yetu yokuuvitha
© 2023 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
1-7 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 17–19
“Tala ko yalwe ngaashi Jehova e ya tala ko”
Mbela ohatu gandja ngaa eitulomo kiinima mbyoka ya nyolwa mOmbiimbeli?
7 Ongiini kombinga yaJehosafat, omwanamati gwaAsa? Okwa li e na omaukwatya ogendji omawanawa. Jehosafat okwa li a longo uuwanawa, sho a kala i inekela muKalunga. Ihe nonando ongawo, okwa li a ningi omatokolo gaa li pandunge. Pashiholelwa, okwa li a hokanithitha omukwazimo lye nomukwazimo gwomukwaniilwa omukolokoshi Ahab, omukwaniilwa gwuukwaniilwa wokuumbangalantu. Nonando okwa li a londodhwa komuhunganeki Mikaia, Jehosafat okwa yi pamwe nomukwaniilwa Ahab kolugodhi ya ka kondjithe Aasiria. Jehosafat okonyala a dhipagelwe kolugodhi. Opo ihe okwa galukile kuJerusalem. (2 Ondjal. 18:1-32) Omuhunganeki Jehu okwe mu pula a ti: “Oto dhiladhila tuu kutya oshu uka okukwatha mboka aawinayi nokugama kumboka ye tonde Omuwa?” — Lesha 2 Ondjalulo 19:1-3.
Tedhatedha kohole yaJehova ndjoka tayi kalelele
8 Jehova okwa hala tu kale tu shi kutya oku tu hole noiha tala owala kokwaagwanenena kwetu. Oha tala komaukwatya getu omawanawa. (2 Ondjalulo 16:9) Natu kundathaneni nkene Jehova a li a mono uuwanawa momukwaniilwa Jehosafat gwaJuda. Jehosafat okwa li a zimine a ye nomukwaniilwa Ahab gwaIsraeli, ya ka kondjithe Aasiria puRamot shaGilead. Ndyoka olya li etokolo lya puka. Nonando aapolofeti yiifundja 400 oya li ya lombwele Ahab kutya ota ka sindana molugodhi, omupolofeti gwaJehova, Mikaia, okwa lombwele Jehosafat naAhab kutya ngele oya yi kolugodhi, otaya ka sindika. Shoka osho naanaa sha ningwa. Ahab okwa sile molugodhi naJehosafat okwa zi koshakapalwa. Konima yolugodhi, Jehova okwa longitha Jehu a ka pukulule Jehosafat. Ihe Jehu okwa lombwele wo omukwaniilwa a ti: “Mungoye omu na ngaa uuwanawa washa.” — 2 Ondjalulo 18:4, 5, 18-22, 33, 34; 19:1-3.
9 Oomvula opo dha zile ko, Jehosafat okwa li a tumu aambala, Aalevi naayambi ya talele po iilando yaJuda, ya longe aantu Ompango yaJehova. Oya li ya pondola, oshoka naantu yomiigwana yilwe oya li ya tseya Jehova. (2 Ondjalulo 17:3-10) Onkee ano, nonando Jehosafat okwa ningi etokolo lya puka, Jehova ina dhimbwa iilonga ye iiwanawa mbyoka a longele petameko. Oshiholelwa shika otashi hekeleke, oshoka natse omathimbo gamwe ohatu puka. Ihe ngele otwa kambadhala okulongela Jehova nuudhiginini, ota tsikile okukala e tu hole, noita ka dhimbwa iilonga iiwanawa mbyoka twa longa.
Omaliko gomOmbiimbeli
Longela Jehova nomutima aguhe!
10 Omwanamati gwaAsa, Jehosafat “okwa ningi shoka shu uka momeho gOmuwa a fa he.” (2 Ondjal. 20:31, 32) Okwe shi ningi ngiini? Ngaashi he, Jehosafat okwa li a ladhipike oshigwana shi gwanithe ehalo lyaJehova. Okwa li u unganeke oshikonga shokulonga aantu, ta longitha “embo lyompango yOmuwa.” (2 Ondjal. 17:7-10) Okwa li a yi nokuli koshitopolwa shuukwaniilwa waIsraeli wokuumbangalantu sigo okoshitopolwa shaEfraim shokoondundu i “igidhile aantu, ya galukile kOmuwa.” (2 Ondjal. 19:4) Jehosafat okwa li omukwaniilwa “ngoka a longele Omuwa pankondo dhe adhihe.” — 2 Ondjal. 22:9.
11 Atuheni otatu vulu okukutha ombinga moshikonga oshinene shoka Jehova ta ningi kunena. Mbela oshi li ngaa elalakano lyoye okulonga aantu Oohapu dhaKalunga omwedhi kehe, nelalakano lyokwiinyengitha omitima dhawo ya longele Kalunga? Ngele owa ningi oonkambadhala, Kalunga ote ku yambeke, notashi vulika wu mone gumwe ngoka a hala okukonakona Ombiimbeli. Mbela osho ho kala to galikana shi ningwe? Mbela owu na ehalo okukonakona nagumwe, nonando otashi vulika to ka longitha ethimbo lyoye lya gwedhwa po? Ngaashi naanaa Jehosafat a yile koshitopolwa shaEfraim a ka kwathele aantu ya galukile kelongelokalunga lyashili, natse otatu vulu okuya kwaamboka inaayi ipyakidhila we. Kakele kaashono, aakuluntugongalo ohaya ningi elongekidho okutalela po nokukwathela mboka ya kondwa moshitopolwa shawo, mboka tashi vulika ye etha po iilonga yawo iiwinayi yonale.
8-14 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 20–21
“Inekeleni Omuwa, Kalunga keni”
Natu taaleleni ehulilo lyuuyuni mbuka tu na uukumwe
8 Pethimbo lyomukwaniilwa Jehosafat, oshigwana shaKalunga osha li sha taalelwa ‘ketangakwiita enene.’ (2 Ondjal. 20:1, 2) Mbela oshigwana shaKalunga osha li shi inekela musho shene, opo shi kondjithe omutondi nguka? Aawe, oshi inekele muJehova e tashi pula ewiliko kuye. (Lesha 2 Ondjalulo 20:3, 4.) Shika Aaisraeli oye shi ningi ya hangana, pehala lyomuntu kehe ti ikongele ekwatho kuye mwene. Ombiimbeli otayi ti: “Aajuda ayehe, aalumentu naakiintu yawo noyana, oya li ya thikama potempeli.” (2 Ondjal. 20:13) Oshigwana ashihe, okuza kokanona sigo okomukuluntu, osha li shi inekele Jehova nokuvulika komalombwelo ngoka sha pewa. Molwaashoka osha li sha hangana, Jehova okwe shi gamene kaatondi yasho. (2 Ondjal. 20:20-27) Shika oshiholelwa oshiwanawa shankene oshigwana shaKalunga shi na okutaalela omashongo sha hangana.
Ooitaali mboka opo mwa yi mondjokana, kaleni mwa pititha komeho okulongela Jehova
7 Jehova okwa li a popi naJehosafat okupitila mOmulevi gwedhina Jahasiel. Jehova okwa li e mu lombwele a ti: “Thikameni owala mwa tegelela: Otamu ka tala, nkene Omuwa te mu pe esindano.” (2 Ondjal. 20:13-17) Ngoka hago omukalo aantu ya li haya kondjo molugodhi. Nonando ongawo, omalombwelo ngoka kaga li ga za komuntu, ihe okuJehova. Jehosafat okwa li i inekela Kalunga ke nokwa ningi ngaashi e mu lombwele. Sho ye naantu ye ya yi ya ka tsakaneke aatondi yawo, Jehosafat okwa lombwele aaimbi inaaya homata oyo ya kwatele komeho etangakwiita, ihe haakwiita mboka ye na owino mokukondja. Jehova okwa li a gwanitha po euvaneko lye kuJehosafat, nokwa sindi aatondi mboka. — 2 Ondjal. 20:18-23.
Omaliko gomOmbiimbeli
it-1-E ep. 1271, okat. 1-2
Joram
Enwethomo ewinayi lyomunyekadhi gwe, Atalia, nalyo wo olya ningitha Joram kaa landule oshiholelwa oshiwanawa shahe, Jehosafat. (2Aak 8:18) Joram ka li owala a dhipaga aamwayinamati yahamano nosho wo omalenga gamwe gomuJuda, ihe okwa li a ningitha aalelwa ye ya longele iikalunga, pehala lyokulongela Jehova. (2Ondjal 21:1-6, 11-14) Ethimbo alihe sho Joram a kala ta lele oshigwana, okwa kala e na omikundu ndhoka tadhi mu ziilile meni lyepangelo lye nosho wo kondje yalyo. Tango, oshilongo shaEdom oshe mu pilukile po; nopo ihe oshilando shaLibna osha tsile ondumbo Juda. (2Aak 8:20-22) Omuhunganeki Elia okwa li a nyolele Joram ontumwafo te mu londodha, ta ti: “Molwoshinima shika, Omuwa ota ka geela shili oshigwana shoye, aamwoye naakiintu yoye e ta halakanitha po omaliko goye.” Kakele kaashono, ngoye omukwaniilwa Joram, “oto ka ala uuvu womandjandja taga tuta iilalo, nomeni lyomimvo mbali uuvu otau ka pititha mo omandjandja goye.” — 2Ondjal 21:12-15.
Iinima ayihe mbyoka oya li ya gwanithwa ngaashi sha popiwa. Jehova okwa li a pitike Aayarabi nAafilisti ya matukile oshilando, e taya yugu Joram uukwaniilwa we nokukwata po aakiintu noyana e taye ya fala muupongekwa. Kalunga okwa li owala a pitike omwanamati onkelo gwaJoram, Jehoahas (ngoka ha ithanwa wo Ahasia), a fadhuke po. Shoka Kalunga okwa li e shi ningi, omolwehangano lyUukwaniilwa ndyoka a ninga nomupiya gwe David. “Konima yaambika, Omuwa oku umbu omukwaniilwa [Joram] uuvu womandjandja.” Konima yomimvo mbali “uuvu mbuka owa koko,” sigo omukwaniilwa a si kuuwehame uunene. Onkee ano, osho sha ende ngawo sho omukwaniilwa omwiinayi a hulitha, nokapwa li “ngoka a yemata, sho a si.” Oye mu fumvike moshilando shaDavid, “ihe hamoombila dhaakwaniilwa.” Omwanamati, Ahasia, okwa ningi omukwaniilwa pehala lye. — 2Ondjal 21:7, 16-20; 22:1; 1Ondjal 3:10, 11.
15-21 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 22–24
“Jehova oha yambeke mboka haya katuka nuulaadhi”
Uulaadhi waJehoiada
Omukwaniilwakiintu Isebel okwa li e na omwanakadhona Atalia, ngoka naye a li omukolokoshi e mu fa. Atalia okwa li omunyekadhi, a hokanwa komukwaniilwa gwaJuda. Sho omusamane gwe a si, omwanamati okwa tameke okulela. Sho omwanamati a si, Atalia okwi iningi ye mwene omuleli gwaJuda. Konima yaashono, Atalia okwa kambadhala a hulithe po ezimo alihe lyaakwaniilwa. Okwa dhipagitha kehe gumwe ngoka a li e wete kutya ota vulu okuninga omukwaniilwa, mwa kwatelwa naatekulu ye nokuli. Kehe gumwe okwa li a tila Atalia.
Omuyambi Omukuluntu Jehoiada nomukulukadhi gwe, Josheba, oya li ye shi kutya shoka Atalia ta ningi osha puka. Oya tula oomwenyo dhawo moshiponga, e taya holeke Joas, omutekulu gwaAtalia. Joas okwa putukile motempeli.
Uulaadhi waJehoiada
Sho Joas e na omimvo heyali, Jehoiada okwa gongele omalenga agehe nosho wo Aalevi. Okwe ya lombwele a ti: ‘Tonateleni omiyelo dhotempeli, ne inamu etha nando ogumwe a ye mo.’ Opo ihe Jehoiada okwa ningi Joas omukwaniilwa gwaJuda, e te mu zaleke oshishani komutse gwe. Aantu muJuda oyi igidha ya ti: ‘Omukwaniilwa na kale nomwenyo omule.’
Atalia sho u uvu ekudhilo lyongundu yaantu, okwe endelele u uka kotempeli. Okwa mono omukwaniilwa Joas, ngoka opo a langekwa po. Atalia okwi igidha a ti: “Mwa kotokele ndje! Mwa kotokele ndje!” Omalenga oge mu kwata po, e tage mu pititha mo motempeli, e tage mu dhipaga. Mbela Jehoiada okwa li a ningi po shike, opo a kwathele oshigwana kenwethomo ewinayi lyaAtalia?
it-1-E ep. 379, okat. 5
Omawendo
Omuyambimukuluntu omuyuuki, Jehoiada, okwa li a “fumvikwa moombila dhaakwaniilwa moshilando shaDavid.” Oye owala omuntu ngoka inaa za mezimo lyaakwaniilwa a li a pewa uuthembahenda mboka. — 2Ondjal 24:15, 16.
Omaliko gomOmbiimbeli
it-2-E ep. 1223, okat. 13
Sakaria
12. Okwa li omwanamati gwOmuyambi Omukuluntu, Jehoiada. Konima sho Jehoiada a si, omukwaniilwa Joas ka li we omudhiginini kelongelokalunga lyashili, oshoka okwa li a pulakene komayele ga puka, pehala lyokupulakena kaahunganeki yaJehova. Sakaria, omumwayinagona gwaJoas (2Ondjal 22:11), okwa li lela a londodha aantu kombinga yaashono, ihe pehala lyokwiiyela ombedhi, oye mu dhipaga nomamanya mehale lyotempeli. Sakaria sho a li pokusa, okwa igidha a ti: “Omuwa ne mu tale ye e mu geele!” Eindilo ndika lyopahunganeko olya li lya gwanithwa. Kalya li owala lya gwanithwa sho Aasiria ya matukile Juda, ihe naasho wo Joas a dhipagwa kaambala ye yaali, “opo ye mu galulile edhipago lyomuna gwomuyambi Jehoiada.” Ombiimbeli yOshigreka yedhina Septuagint nosho wo yOshilatina yedhina Vulgate odha ti wo kutya Joas okwa li a dhipagwa, opo a galulilwe edhipago “lyomuna” gwaJehoiada. Omanyolo gOshimasorete nosho wo Ombiimbeli yOshisiria yedhina Peshitta, odha longitha oshitya shi li pauwindji, ano “oyanamati,” tashi vulika tashi ulike kiilonga iiwanawa nosho wo kongushu yaSakaria, omuna gwomuyambi Jehoiada. — 2Ondjal 24:17-22, 25.
22-28 MEI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 25–27
“Omuwa ota vulu oku ku galulila shi vule shoka”
it-1-E ep. 1266, okat. 6
Joas
Joas okwa li wo a hehela aakwiita omayuvi ethele komukwaniilwa gwaJuda a kondjithe Aaedom. Nonando ongawo, sho a pewa omayele ‘komuhunganeki,’ aakwiita mboka okwa li e ya laleke. Nonando oya li ya futwa iisiliveli konyala ookilohalama omayovi gatatu omathele gane (N$11 901 369.60), oya li ya geya sho ya lalekwa ya shune komagumbo, tashi vulika molwaashoka ya li taya dhiladhila koshihakanwa shoka ya li itaaya ka pewa we. Sho ya galuka kuumbangalantu, oya li ya homona iilando yomuukwaniilwa wokuumbugantu, mbyoka ya li pokati kaSamaria (tashi vulika mpoka ya li haya yungu unene oontanda dhawo) naBethorom. — 2Ondjal 25:6-10, 13.
Ongiini to vulu ‘okulola’ uuwanawa waJehova?
16 Ninga omaiyambo wu longele Jehova. Inatu pumbwa okweetha po iinima ayihe mbyoka tu hole, opo ando tu kale twa hokiwa kuJehova. (Omuuv. 5:19, 20) Nonando ongawo, katu na okukakadhala okulonga oshindji miilonga yaJehova, molwaashoka owala inaatu hala okuyamba po iinima yimwepo mbyoka tu hole. Ngele otwa ningi ngawo otatu ka ninga epuko lya fa lyomulumentu ngoka a popiwa meyele lyaJesus. Omulumentu ngoka okwa li a longo nuudhiginini i ikongele omaliko ogendji, ihe ka li e na ko nasha nokulongela Kalunga. (Lesha Lukas 12:16-21.) Omumwatate gwedhina Christian, ngoka ha zi koFulaanisa, okwa ti: “Kanda li lela tandi longitha ethimbo lyandje noonkondo dhandje ndi longele Jehova nondi kale pamwe nuukwanegumbo wandje.” Ye nomukadhi oya tokola ya kokole ondjila. Ihe opo ya vule oku shi ninga, oya li ya pumbwa okweetha po iilonga yawo. Oya tameke ongeshefa yokwoopaleka, opo yi ikwathele noyi ilongo okukala ya gwanenwa kwaashoka ye na. Mbela oya nyanyukwa ngaa sho ya ningi omaiyambo agehe ngoka ya kokole ondjila? Christian okwa ti: “Ngashingeyi ohatu nyanyukilwa iilonga yokuuvitha shi vulithe nale nohatu kala twa nyanyukwa okumona aakonakonimbiimbeli yetu nosho wo mboka yu ulika ohokwe tayi ilongo kombinga yaJehova.”
Omaliko gomOmbiimbeli
w07-E 12/15 ep. 10, okat. 1-2
Mbela owu na kuume ngoka a koka pambepo?
SHO Ussia a li e na omimvo 16, okwa ningi omukwaniilwa guukwaniilwa wokuumbugantu waJuda. Okwa li a lele omimvo dhi vulithe 50, okuza lwopehulilo lyethelemimvo etimugoyi sigo olwopetameko lyethelemimvo etihetatu K.E.N. Okuza kuugundjuka we, Ussia “okwa longo shoka sha hokiwa kOmuwa.” Oshike sha li she mu kwathele a longe shoka sha uka? Omanyolo otaga ti: “Manga omugandjindunge gwe Sakaria a li e na omwenyo, Ussia okwa longele Omuwa nuudhiginini, naKalunga okwe mu yambeke.” — 2 Ondjalulo 26:1, 4, 5.
Kakele kehokololo ndika, Ombiimbeli inayi popya oshindji kombinga yaSakaria, omugandjindunge gomukwaniilwa. Nonando ongawo, e li “omugandjindunge,” Sakaria okwa li a nwetha mo nawa omukwaniilwa ngoka omugundjuka a longe shoka sha uka. Ombiimbeli yedhina The Expositor’s Bible oya popya kutya Sakaria okwa li “omulumentu e shi nawa omanyolo omayapuki, e na ontseyo yomuule kombinga yaKalunga nohe yi topolelathana nayalwe.” Omulongwantu gumwe gwOmbiimbeli, okwa popi kombinga yaSakaria a ti: “Okwa li e shi nawa omahunganeko . . . omunandunge, omudhiginini, omulumentu gwomwenyo omwaanawa, nosha fa shi li ngeyi kutya okwa li a nwetha mo noonkondo Ussia.”
29 MEI–4 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 28–29
“Oto vulu okulongela Jehova, nonando owa putudhwa kaavali kaaye li oshiholelwa oshiwanawa”
Holela ookuume kopothingo yaJehova
8 Onakuziwa yaHiskia oya yooloka ko lela kwaandjoka yaRut. Hiskia okwa li Omuisraeli, oshigwana shoka sha li shi iyapulila Kalunga. Mbela Aaisraeli ayehe oya li aadhiginini? Hasho nando. Omukwaniilwa Ahas, he yaHiskia, okwa li a longo shoka inaashi uka koshipala shaKalunga. Ka li a simaneka otempeli yaKalunga, pehala lyaashono, okwa li a nwetha mo aantu ya longele iikalunga. Ahas okwa li nokuli a yamba po oyana, e ya yambele oshikalunga, sho e ya fike po ye na omwenyo. Onkee ano, Hiskia okwa mona iinima iinyanyalithi sho a li omushona. — 2 Aakwaniilwa 16:2-4, 10-17; 2 Ondjalulo 28:1-3.
Holela ookuume kopothingo yaJehova
9 Oshiholelwa oshiwinayi shaAhas osha li tashi vulu okunwetha mo omwanamati Hiskia a tonde nenge a geele Jehova. Opu na yamwe mboka ya “tsa ondumbo nOmuwa” kunena, nenge ya yematela ehangano lye, nonando oonkalo ndhoka ya pita mudho kadhi na siku dhi ka adhe mwaandhoka mwa li Hiskia. (Omayeletumbulo 19:3) Yamwe oyu uvite kutya otashi vulika onkalamwenyo yawo kaayi ke ende nawa omolweputuko lyawo ewinayi, nenge ye wete kutya nayo otaye ke endulula omapuko ngoka ga ningwa kaavali yawo. (Hesekiel 18:2, 3) Mbela shika oshoshili?
10 Onkalamwenyo yaHiskia oye shi ulika kutya hasho. Onkee ano, kapu na nando etompelo lyasha lyokugeela Jehova. Haye he etitha uuwinayi mboka hatu iyadha muwo. (Job 34:10) Odhoshili kutya aavali otaya vulu okutulila po oyana oshiholelwa oshiwanawa nenge oshiwinayi. (Omayeletumbulo 22:6; Aakolossa 3:21) Shino itashi ti nduno kutya eputuko lyetu otali vulu okuutha kutya otatu ka kala aantu ya tya ngiini monakuyiwa. Omolwashike mbela? Omolwaashono Jehova okwe tu shita nemanguluko lyokuninga omatokolo. Shino otashi ti kutya otatu vulu okuhogolola pokati kaashoka shu uka naashoka sha puka. (Deuteronomium 30:19) Mbela Hiskia okwa li a longitha omagano ngono ngiini?
11 Omukwaniilwa Ahas, he yaHiskia, okwa li a longo uuwinayi wu lulila muJuda, ihe omwana Hiskia okwa li a longo shoka shu uka koshipala shaKalunga. (Lesha 2 Aakwaniilwa 18:5, 6.) Hiskia ina landula nando oshiholelwa oshiwinayi shahe. Pehala lyaashono, okwa pulakene shoka sha popiwa kaahunganeki yaJehova, ngaashi Jesaja, Mika naHosea. Okwa landula omayele nomapukululo gawo. Shino osha li she mu kwathele a kandule po omaupyakadhi gamwe ngono ge etithwa kuhe. Okwa opaleke otempeli, okwa pula Kalunga a dhimine po oshigwana oondjo dhasho nokwa hanagula po iikalunga mbyoka ya li yi ihanena oshilongo ashihe. (2 Ondjalulo 29:1-11, 18-24; 31:1) Sho omukwaniilwa gwaAssur, Sennakerib, a li a hala okuponokela Jerusalem, Hiskia oku ulike kutya ye oku na uulaadhi neitaalo lya kola. Okwa li i inekela thiluthilu kutya Jehova ote ke mu gamena pamwe noshigwana ashihe. (2 Ondjalulo 32:7, 8) Hiskia okwa li a kwatwa kuuntsa oshikando shimwe, ihe sho Jehova e mu pukulula, okwi ifupipike. (2 Ondjalulo 32:24-26) Osha yela kutya Hiskia okwe tu tulila po oshiholelwa oshiwanawa tu shi landule. Ine etha onakuziwa ye yi nwethe mo onkalamwenyo ye. Pehala lyaashono, okwe shi ulike kutya ye okuume kaJehova.
Omaliko gomOmbiimbeli
Natan okwa li a popile nuulaadhi elongelokalunga lya yogoka
Molwaashoka Natan okwa li omulongeli gwaJehova omudhiginini, okwa li a hokwa lela edhiladhilo lyaDavid lyokutunga ehala lyelongelokalunga lyashili kombanda yevi. Ihe oshikando shoka, Natan otashi vulika a li a popi omadhiladhilo ge mwene, pehala lyokupopya medhina lyaJehova. Kalunga okwa li a lombwele omupolofeti Natan uusiku mboka a lombwele omukwaniilwa David kutya haye ta ka tungila Jehova otempeli. Ihe gumwe gwomoyanamati yaDavid oye te ke yi tunga. Kungawo, Natan okwa popi kutya Kalunga okwa li a ningi ehangano naDavid kutya oshipangelapundi she ‘otashi ka kala po sigo aluhe.’ — 2 Sam. 7:4-16.
Ano edhiladhilo lyaNatan kutya David oye na tungile Jehova otempeli kalya li metsokumwe nehalo lyaKalunga. Ihe omupolofeti ngoka omwiifupipiki ka li a geya, pehala lyaashono, okwa li a landula elombwelo lyaKalunga. Natan okwe tu tulila po oshiholelwa oshiwanawa tu kale hatu taamba ko omapukululo ngoka hatu pewa kuKalunga. Molwaashoka Natan okwa li a tsikile okulonga e li omupolofeti, otashi ulike kutya Kalunga okwa li natango e mu hokwa. Osha yela kutya Jehova okwa li a nwetha mo omuhunganeki Natan naGad, opo ya wilike David u unganeke aalumentu 4 000 yokwiimba motempeli. — 1 Ondjal. 23:1-5; 2 Ondjal. 29:25.
5-11 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 30–31
“Okugongala pamwe ohaku tu etele uuwanawa”
it-1-E ep. 1103, okat. 2
Hiskia
Okwa li e na uulaadhi wokupopila elongelokalunga lyashili. Okwa li a ulike uulaadhi mokulongela kwe Jehova, nziya sho a ningi omukwaniilwa mepipi lyomimvo 25. Oshinima shoka a li a ningi tango osho kutya okwa li a egulululula otempeli noku yi opalekitha. Opo nduno, okwa li a gongele aayambi nAalevi, e ta ti kuyo: “Onda tokola ndi hangane nOmuwa, Kalunga kaIsrael.” Ehangano ndika okwe li ningi, molwaashoka okwa li a hala okukala omudhiginini, nonando ehangano lyOmpango olya li natango tali longo, ihe aantu kaya li haye li landula. Ehangano ndyoka epe okwa li e li dhiki po muJuda. Okwa li a longo nuudhiginini a unganeke Aalevi miilonga yawo nokutamekulula omalongekidho ge na ko nasha niihikomwa nosho wo nokwiimba omayimbilohambelelo. Osha li omwedhi Nisan, moka Opaasa ya li hayi dhanwa, ihe otempeli, aayambi nAalevi kaya li ya yogoka. Sho kwa ka thikwa mesiku 16 lyaNisan, otempeli oya li ya manwa okwoopalekwa nosho wo iilongitho yayo ayihe. Opo nduno opwa li pu na okuningwa ekwatathanondjambo li ikalekelwa, omolwAaisraeli ayehe. Tango, aawiliki yoshigwana oya li ya eta oondjambo, omayonondjambo pehala lyuukwaniilwa, lyotempeli, nolyaantu. Opo ihe aantu oya li ya gandja omafikilondjambo ogendjigendji. — 2Ondjal 29:1-36.
it-1-E ep. 1103, okat. 3
Hiskia
Molwaashoka oshigwana kasha li sha yogoka shi dhane Opaasa ngaashi shito, Hiskia okwa longitha ompango ndjoka ya li ya gandja epitikilo kwaamboka inaaya yogoka ya dhane Opaasa momwedhi gwa landula ko. Ka li owala a hiya aakalimo yomuJuda, ihe nAaisraeli ayehe okuza kuBeersheba sigo okuDan, moku ya nyolela oontumwafo ndhoka dha li dha falwa kuyo kaatumwa. Aantu oyendji mboka ya li ya tsakanene naatumwa mboka, oya li ye ya yolo noku ya sheka, ihe oohandimwe yalwe unene tuu yomoshitopolwa shezimo lyaAser, Manasse, Sebulon, Efraim nolyaIssaskar, oya li yi ifupipike e taye ya koshituthi. Kakele kaashono, aantu oyendji mboka ya li haya longele Jehova nokaye shi Aaisraeli, nayo oko ya li. Otashi vulika sha li oshidhigu kwaamboka yomuukwaniilwa wokuumbangalantu ya li melongelokalunga lyashili, ye ye ko. Ngaashi aatumwa, nayo oya li taya ka taalela omapataneko nokushekwa, unene tuu molwaashono omazimo omulongo gaIsraeli oga li ge etha po uudhiginini wago kuJehova, sho ga tameke okulongela iikalunga noga li taga hepekwa ketangakwiita lyAayassur. — 2Ondjal 30:1-20; Num 9:10-13.
it-1-E ep. 1103, okat. 4-5
Hiskia
Konima yOpaasa, aantu oya dhana Oshituthi shiikwiila yaa na efulika omasiku gaheyali nenyanyu enene, naayehe oya tokola okutsikila oshituthi ishewe omasiku gaheyali. Omolweyambeko lyaJehova, nopomathimbo omadhigu “oshilando Jerusalem osha li shu udha enyanyu, oshoka iinima ngaambika kayi ningilwe we okuza muuyuni waSalomo yaDavid.” — 2Ondjal 30:21-27.
Okutala kwaashoka sha ka ningwa po lwanima, oshi iwetikile kutya shika kasha li owala oshituthi shenyanyu, ihe etotululo lyelongelokalunga lyashili. Oshituthi sho sha hulu, Aaisraeli ayehe oya yi niilando ayihe muJuda e taa kumuna po oongundhimanya e taya teya po iiyelekela ya dhilikilwa oshikalungakiintu Asheera, taya yonagula po iiyambelo ayihe nomahala giinonoma yuupagani. Oye shi ningi muJuda alihe nomiitopolwa yaBenjamin, Efraim naManasse e taa shuna kaandjawo. (2Ondjal 31:1) Hiskia okwa li a tula po oshiholelwa oshiwanawa, sho a tatula po eyoka lyoshikushu ndyoka lya hambulilwe kuMoses, molwaashoka Aaisraeli oya li haye li yambele iitsininondjambo noku li simaneka. (2Aak 18:4) Konima yoshituthi shenyanyu, Hiskia okwa li a shilipaleke kutya elongelokalunga lyashili otali pula komeho, mokuunganeka iilonga yaayambi nokuninga omalongekidho ge na ko nasha nokuyambidhidha iilonga yomotempeli. Okwa li a lombwele aantu ye etele aayambi nAalevi omayambo ngoka ge ya uthilwa, ngaashi iitimulongo nomagano giilya yawo iiwanawa pampango yOmuwa, naantu oya li ye shi ningi nomitima dhawo adhihe. — 2Ondjal 31:2-12.
Omaliko gomOmbiimbeli
“Ngashingeyi omu shi [uvite] ko. One aanelago, ngele tamu shi ningi”
14 Omukalo gulwe moka tatu vulu okuulika kutya tse aaifupipiki, omokukala twa halelela okupulakena kaantu. Jakob 1:19 otayi ti kutya kehe gumwe na kale “ha pulakene mbala.” Jehova okwe tu tulila po oshiholelwa sha dhenga mbanda moshinima shika. (Gen. 18:32; Jos. 10:14) Natu tale shoka tatu vulu okwiilonga kwaashoka sha nyolwa muEksodus 32:11-14. (Lesha.) Nonando Jehova ka li a pumbwa omaetopo gaMoses, okwa li a pe Moses ompito a holole nkene u uvite. Mbela oto ka pulakena ngaa neidhidhimiko komuntu ngono a li a ninga epuko nokulandula eetopo lye? Dhimbulukwa kutya Jehova okwa li a pulakene neidhidhimiko kaantu mboka ye mu galikana ye na eitaalo.
15 Kehe gumwe gwomutse ni ipule ta ti: ‘Ngele Jehova ohi ifupipike e ta pulakene kaantu, ngaashi a li a pulakene kuAbraham, Rakel, Moses, Josua, Manoak, Elia naHiskia, mbela itandi vulu okuninga sha faathana? Mbela itandi vulu okuulika kutya onda simaneka aamwatate naamwameme ayehe, mokupulakena komaetopo gawo omawanawa noku ga landula mpoka tashi vulika? Mbela opu na gumwe megongalo nenge megumbo nda pumbwa okupulakena kuye ngashingeyi? Oshike ndi na okuninga kombinga yaashono? Otandi ka ninga po shike?’ — Gen. 30:6; Aatok. 13:9; 1 Aak. 17:22; 2 Ondjal. 30:20.
12-18 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 32–33
“Kala ho tsu omukumo ooitaali ooyakweni, uuna ya taalela oonkalo oondhigu”
it-1-E ep. 204, okat. 5
Assur
Sennakerib. Momumvo omutimulongo nomutine gwepangelo lyomukwaniilwa Hiskia (732 K.E.N.), Sennakerib, omwanamati gwaSargon II, okwa matukile iilandohote yaJuda e te yi kutha ko. (2Aak 18:13; Jes 36:1) Mepingathano nahe, Ahas, Hiskia okwa li a tsu ondumbo nomupangeli gwaAssur e ta tindi okwiigandja kuye. (2Aak 18:7) Sennakerib okwa li a ponokele iilandohote yaJuda, e ta kwata ko yi li 46 (yelekanitha Jes 36:1, 2), opo ihe sho a li montanda ye muLakish, okwa li a pula Hiskia a gandje oshingoli shondjundo yookilograma 1 000 (N$204 207 400 lwaampono) nosho wo oshisiliveli shondjundo yookilograma 10 000 (N$34 994 192 lwaampo). (2Aak 18:14-16; 2Ondjal 32:1; yelekanitha Jes 8:5-8.) Nonando omiyalu ndhoka odha li dha gandjwa, Sennakerib okwa li a tumu aapopikalelipo ye ya ka gandje elaka kutya mboka ye li muJerusalem nayi igandje. (2Aak 18:17–19:34; 2Ondjal 32:2-20) Omuyengeli gwaJehova okwa li a yi kontanda yAayassur e ta dhipagele ko aakwiita 185 000 muusiku wumwe. Nena Sennakerib, omupangeli gwaAssur ngoka hi inomo, okwa zi po e ta shuna kuNinive. (2Aak 19:35, 36) Lwanima hoka oko a li a dhipagelwa kuyaali yomoyanamati, nomwanamati gwe gulwe gwedhina Asarhaddon okwa li e mu landula muukwaniilwa. (2Aak 19:37; 2Ondjal 32:21, 22; Jes 37:36-38) Iiningwanima mbika, inaamu kwatelwa okuhanagulwa po kwetangakwiita lyaAssur, oya nyolwa wo konkuvundatuyekende ndjoka yi na uuyelele kombinga yaSennakerib nosho wo Asarhaddon. — OMATHANO, embo 1, ep. 957.
Aawiliki aanankondo otaye tu etele uuwanawa washike kunena?
12 Jehova oha kala aluhe i ilongekidha oku tu ningila shoka itaatu vulu okwiiningila, ihe oha kala a tegelela tu ninge ngaashi tatu vulu. Hiskija okwa li a kwatathana “nomalenga ge” e taya tokola ayehe pamwe “ya thitike omukanka gwomeya pondje yoshilando, . . . Omukwaniilwa [Hiskija] okwa koleke omagameneno goshilando, sho a tungulula edhingililokuma lya li lya kumunwa po e ta tungile mo ooshungo mulyo e ta tungu edhingililokuma lyokondje. . . . Okwa hambulitha omagonga ogendji niikondekitho.” (2 Ondjal. 32:3-5) Opo a gamene nokulitha oshigwana She pethimbo ndyoka, Jehova okwa li a longitha aalumentu yontumba aanankondo ngaashi Hiskija, omalenga ge nosho wo aapolofeti mboka ya kola pambepo.
Aawiliki aanankondo otaye tu etele uuwanawa washike kunena?
13 Oshinima sha landula ko shoka Hiskija a ningi, osha li nokuli sha simanenena shi vulithe okuthitika omukanka gwomeya nenge okutunga omadhingililokuma goshilando. Molwaashoka okwa li omusita e na ko nasha, Hiskija okwa gongaleke oshigwana e te shi ladhipike noohapu ndhika: “Kaleni mwa tokola nomu na einekelo, inamu tila omupangeli gwaAssur. . . . Otu neni oonkondo tu ya vule. Oku na oonkondo dhopantu, ihe tse otu na ekwatho lyOMUWA, Kalunga ketu, te tu kwatha molugodhi lwetu.” Edhimbulukitho ndyoka kutya Jehova okwa li ta ka kondjela oshigwana she kalya li tuu tali koleke eitaalo! Sho Aajuda yu uvu oshinima shika, “oya pendapala pahapu dhomukwaniilwa gwawo.” Ndhindhilika kutya ‘oohapu dhomukwaniilwa’ odho dha li dhe ya kumike. Ye nomalenga ge, nosho wo omuhunganeki Mika na Jesaja, oya li yu ulike kutya oye li aasita ya pyokoka, ngaashi owala Jehova a li a hunganeke okupitila momupolofeti gwe. — 2 Ondjal. 32:7, 8; lesha Mika 5:5, 6.
Omaliko gomOmbiimbeli
Okwiiyela ombedhi shili otaku ti shike?
11 Mokweendela ko kwethimbo Jehova okwa yamukula egalikano lyaManasse. Iinima mbyoka a li a kwatele momagalikano ge oya ulikile Jehova kutya okwi iyela ombedhi shili. Ano Jehova okwa pulakene komagalikano gaManasse e mu dhimine po nokwa pitike a kale ishewe omukwaniilwa. Manasse okwa ningi ashihe shoka ta vulu a ulike kutya okwi iyela ombedhi shili. Okwa lundulula iikala ye, oshinima shoka Ahab a ndopa okuninga. Okwa kala e li ompinge nelongelokalunga lyiifundja nokwa kala ta humitha komeho elongelokalunga lyashili. (Lesha 2 Ondjalulo 33:15, 16.) Shoka osha li lela sha pula uulaadhi neitaalo lya kola, oshoka Manasse okwa kala enwethomo ewinayi kaanegumbo lye, kaambala ye nosho wo koshigwana ashihe uule womimvo. Ihe sho Manasse a ningi omukokele, okwa kambadhala okwoopaleka omapuko ngoka a li a ningi. Oshiholelwa she oshiwanawa otashi vulika sha kwathele omutekulu, Josia, ngoka lwanima a ka kala omukwaniilwa ha tila Jehova. — 2 Aak. 22:1, 2.
12 Oshike tatu ilongo koshiholelwa shaManasse? Ka li owala i ifupipike, ihe okwa li wo a ningi oshindji. Okwa galikana a silwe ohenda. Okwa li wo a lundulula iikala ye. Okwa longo nuudhiginini a opaleke omapuko ngoka a ninga, okwa kala ta humitha komeho okulongela Jehova nokwa kwathele wo yalwe ya ninge sha faathana. Oshiholelwa she otashi vulu okukwathela naamboka ya yona sha kwata miiti. Oshiholelwa she otashi ulike wo kutya Jehova Kalunga ‘omunalukeno noha dhimine po.’ (Eps. 86:5) Jehova ota vulu okudhimina po ayehe mboka yi iyela ombedhi shili.
19-25 JUNI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | 2 ONDJALULO 34–36
“Mbela oho mono mo ngaa uuwanawa pakuudha mOmbiimbeli?”
it-1-E ep. 1157, okat. 4
Hulda
Sho Josia a li a uvu “embompango” tali leshwa, ndyoka lya li li itsuwa komuyambi omukuluntu, Hilkia, pethimbo otempeli ya li tayi opalekululwa, okwa gandja elombwelo ku ka pulwe shoka Jehova a hala ya ninge. Oya ka pula omayele komuhunganeki omukiintu, Hulda, nokwa li e ya lombwele kutya Jehova ota ti kutya ota ka geela oshigwana shoka kaashi shi oshidhiginini, ngaashi sha nyolelwa “membo” ndyoka lya leshwa. Hulda okwa li a gwedha ko kutya molwaashoka Josia okwi itedhulula e ti ishonopeke koshipala shaJehova, egeelo ndyoka ta ka etela Jerusalem, itali ya we, manga inaa sa nosho wo kutya ota ka sa nombili. — 2Aak 22:8-20; 2Ondjal 34:14-28.
Kala wu na uulaadhi notempeli yaJehova
20 Pethimbo liilonga yokwoopalekulula otempeli mbyoka ya li ya unganekwa komukwaniilwa Josia, omuyambi omukuluntu Hilkia okwa li a “mono embo lyompango yOmuwa, [ndyoka] Omuwa a gandjele kuMoses.” Embo ndyoka okwa li e li pe Shafan, amushanga gwomukwaniilwa, e te li leshele omukwaniilwa Josia. (Lesha 2Ondjalulo 34:14-18.) Shono osha li sha etitha iizemo yini? Nziya, omukwaniilwa okwa tuula oonguwo dhe moluhodhi, nokwa li a lombwele aalumentu ya galikane kuJehova. Jehova okwa li a yamukula egalikano ndyoka okupitila momuhunganeki omukiintu gwedhina Hulda a ti kutya okwa pangula omikalo dhimwe dhopalongelokalunga lyOshijuda. Josia okwa li a ningi oonkambadhala dha mana mo, opo a hulithe po elongelo liikalunga, na Jehova okwa li a hokwa Josia, nonando okwa li a hunganeka kutya oshigwana ashihe osha li tashi ka adhika kiilanduliko yinikitha oluhodhi. (2Ondjal. 34:19-28) Oshike tatu ilongo mehokololo ndyoka? Nopwaa na omalimbililo, otwa hala okulandula oshiholelwa shaJosia. Otu na okukala hatu katuka nziya metsokumwe newiliko lyaJehova notu na okudhiladhila twa mana mo koshiholelwa tashi londodha shi nasha naashoka tashi vulu okuningwa po, ngele otwa etha uushunimonima nosho wo okwaa na uudhiginini yi imbwange mumwe nelongelokalunga lyetu. Onkee ano, otatu vulu okukala nuushili kutya Jehova ita dhimbwa uulaadhi wetu wu na ko nasha nelongelokalunga lyashili, ngaashi owala a li a ningi monkalo yaJosia.
Omaliko gomOmbiimbeli
Mbela ohatu gandja ngaa eitulomo kiinima mbyoka ya nyolwa mOmbiimbeli?
15 Hugunina, oshike tatu ilongo mwaashoka sha ningilwa omukwaniilwa Josia? Natu taleni kutya oshike she mu sinditha noshe mu dhipagitha. (Lesha 2 Ondjalulo 35:20-22.) Josia ‘okwa kambadhala okukeelela’ omukwaniilwa gwaEgipiti, Neko, nonando omukwaniilwa okwa li e mu lombwele kutya iita ta hingi kayi na sha naye. Ombiimbeli otayi ti kutya shoka Neko a popi ‘oKalunga e shi popi.’ Omolwashike nduno Josia a yi a ka kondje? Ombiimbeli inayi shi popya.
16 Ongiini Josia a li ta vulu okutseya kutya oohapu dhaNeko odha za kuJehova? Okwa li ta vulu okupula Jeremia, gumwe gwomaapolofeti aadhiginini. (2 Ondjal. 35:23, 25) Ihe kapu na shoka tashi ulike kutya okwe shi ninga. Oshikwawo, okwa li a yi kuKarkemish, a ka ‘kondjithe aatondi ye,’ ihe ka li ta ka kondjitha aantu yomuJerusalem. Onkee ano, edhina lyaKalunga kalya li lya kwatelwa mo, oshoka Neko ka li nando a sheke Jehova nenge oshigwana she. Osha li lela epuko enene, sho Josia a ka kondjitha Neko. Mbela moshinima muno owu wete mo shoka tatu vulu okutula miilonga? Uuna twa taalela uupyakadhi, oshi li nawa tu konakone kutya Jehova ota dhiladhila ngiini moshinima shontumba.
17 Uuna pwa holoka uupyakadhi, otu na okutala kutya omakotampango gOmbiimbeli geni ga kwatelwa mo, noku ga tula miilonga momukalo gu li pandjele. Poompito dhimwe, otatu vulu okupula omayele kaakuluntugongalo. Otashi vulika ye tu pe omayele kombinga yoshinima shoka tu shi nale notashi vulika nokuli twa konga uuyelele miileshomwa yetu. Otashi vulika pu na omakotampango galwe gOmbiimbeli ngoka twa pumbwa okutala, ngoka omukuluntugongalo tashi vulika e tu kwathele oku ga konakona. Pashiholelwa, omumwameme oku shi kutya oku na oshinakugwanithwa shokuuvitha onkundana ombwanawa. (Iil. 4:20) Natu tye ando okwa hala okuya miilonga yomomapya esiku lyontumba, ihe omusamane gwe ngoka kee shi omwiitaali okwa hala a kale megumbo. Omusamane gwe okwa ti kutya oya hula nale okukala pamwe, nokwa hala ya ninge sha pamwe ye li aaihokani. Omumwameme otashi vulika a tale omanyolo, ngaashi ngoka taga popi kombinga yokuvulika kuKalunga noyokuninga aantu aalongwa. (Mat. 28:19, 20; Iil. 5:29) Ihe oku na wo okudhiladhila kutya omukulukadhi oku na okukala ha vulika komusamane gwe noku na okukala e na ondjele. (Ef. 5:22-24; Fil. 4:5) Mbela omusamane gwe oku li ompinge thiluthilu nokuya kwe muukalele nenge okwa hala owala ya ninge oshinima shontumba esiku ndyono? Otwa pumbwa okukala tu na ondjele sho tatu longo ehalo lyaKalunga nokukala tu na eiyuvo lya yela.
26 JUNI–2 JULI
OMALIKO OKUZA MOOHAPU DHAKALUNGA | ESRA 1–3
“Etha Jehova e ku longithe”
Oho kala ngaa wu wete shoka Sakaria a li a mono?
AAJUDA oya li ya nyanyukwa noonkondo, oshoka Jehova Kalunga “okwa hwameke ombepo yaKores,” omupangeli gwaPersia, e ya mangulule mo muupongekwa muBabilonia moka ya li ya kala uule womimvo odhindji. Omukwaniilwa ngoka okwa li a gandja elombwelo Aajuda ayehe mboka ya galukile kevi lyawo ya “tungulule otempeli yOmuwa, Kalunga kaIsraeli.” (Esra 1:1, 3) Kalya li tuu etseyitho tali nyanyudha! Omolwashike mbela? Oshoka Aajuda oya li ishewe taya ka longela Kalunga kashili mevi ndyono a li e li ya pe.
Omatembakwiita noshishani otayi mu gamene
2 Sakaria okwa li e shi kutya Aajuda mboka ya yi kuJerusalem, oya li aalumentu naakiintu ye na eitaalo. Oyo aantu “mboka Kalunga a pendutha” ya thige po omagumbo gawo noongeshefa dhawo muBabilonia. (Esra 1:2, 3, 5) Oya thigi po oshilando shoka ya li ye shi nawa, e taya yi kehala hoka oyendji yomuyo kaaya li ye shi ko nando nale. Andola etungululo lyotempeli kalya li lya simana kuyo, ando inaya enda olweendo ndoka olule lwookilometa 1 600, mondjila ndjoka ombwinayi nokweenda.
Omaliko gomOmbiimbeli
Omanenedhiladhilo okuza membo lyaEsra
1:3-6. Ngaashi Aaisraeli mboka ya li ya kala muBabilonia, oyendji yomOonzapo dhaJehova itaya vulu okuya miilonga yethimbo lyu udha nenge okulonga mpoka pu na ompumbwe onene. Ihe ohaya yambidhidha nohaya ladhipike mboka taya vulu oku shi ninga nohaya gandja omayambidhidho gehalo ewanawa okuhumitha komeho iilonga yeuvitho noyokuninga aantu aalongwa.