Aaprofeti Aafundja Nena
JEREMIA okwa li omuprofeti gwaKalunga muJerusalem pethimbo lyoshilando sha li shu udha esimaneko lyiimenka, okwaanomikalo, eyonuuko netiko lyombinzi yaa na oondjo. (Jeremia 7:8-11) Haye awike a li ta longo e li omuprofeti pethimbo ndyoka, ihe oyendji yomaaprofeti yalwe oya li yi ihole yo yene noya yonuuka. Okomukalo guni mbela? Jehova ote shi yelitha: “Aaprofeti naasaseri ye na iifundja. Oyo ya hala okupanga mbalambala oshilalo shomuna omufuko gwoshigwana shandje, sho taa ti: [‘Oku na ombili,’ ko kwaa na nando ombili, NW].”—Jeremia 6:13, 14.
Nando moshilongo omwa li eyonuuko, aaprofeti aafundja oya kambadhala oku shi monikitha sha fa ongo tashi ende nawa nonokutya aakalimo oya li ye na ombili naKalunga; ihe hasho sha li ngaaka. Okupangulwa kuKalunga okwa li kwe ya tegelela, ngaashi Jeremia e shi tseyitha kee na uumbanda washa. Oohapu dhomuprofeti gwashili Jeremia, hadhaaprofeti aafundja, odha kolekwa sho Jerusalem sha ngumagulwa po kaakwiita Aababilon mo 607 K.E.N., otempeli ya hanagulwa po naakalimo ya dhipagwa nenge ya falwa muukwatwa kokulekule kuBabilon. Oohepele ndhoka dha thigala moshilando odha yi ontuku kuEgipiti.—Jeremia 39:6-9; 43:4-7.
Aaprofeti aafundja oya ningi nduno ngiini? “Onkee ano otandi adha aaprofeti mboka, Omuwa osho ta ti, haa [yaka po, NW] oohapu dhandje.” (Jeremia 23:30) Aaprofeti aafundja oya yaka po oonkondo dhoohapu dhaKalunga mokuladhipika aantu ya pulakene kiifundja pehala lyokupulakena kelondodho lyoshili tali zi kuKalunga. Yo inaa hokolola “iilonga iinene yaKalunga,” ihe omadhiladhilo gawo yene, iinima mbyoka aantu ya li ya hala okuuva. Etumwalaka lyaJeremia olya li lya za shili kuKalunga, noando Aaisrael oya pulakenene koohapu dhe, andola oya hupu. Aaprofeti aafundja ‘oya yaka po oohapu dhaKalunga’ noya fala aantu moshiponga. Osha li naanaa ngaashi Jesus a popi shi na ko nasha naawiliki yelongelokalunga kaaye shi aadhiginini yopethimbo lye: “Oyo aakwatiketi aaposi yaaposi; ngele ku na omuposi ta kwata keti lyomuposi omukwawo, ayehe yaali otaa gwile moshilambo.”—Iilonga 2:11; Mateus 15:14.
Ngaashi sha li pethimbo lyaJeremia, opu na nena aaprofeti aafundja mboka taa ti kutya oye lile po Kalunga kOmbimbeli; ihe otaa yaka po wo oohapu dhaKalunga mokuuvitha iinima mbyoka tayi hili aantu kwaashoka Kalunga ta popi shili okupitila mOmbimbeli. Okomukalo guni mbela? Natu yamukule epulo ndyoka mokulongitha elongo lyopekota lyOmbimbeli lyUukwaniilwa olyo oshikonakonithi.
Oshili Kombinga yUukwaniilwa
Uukwaniilwa waKalunga owo wa li edhiladhilo enene lyelongo lyaKristus, notau tumbulwa iikando oyindji yi vulithe pethele mOmavaangeli. Nale muukalele we, Jesus okwa tile: “Ondi na okuuvitha onkundana ombwanawa yuukwaniilwa waKalunga, oshoka oyo nda tuminwa.” Okwa longo aalanduli ye ya galikane taa ti: “Uukwaniilwa woye nau ye.”—Lukas 4:43, NW; 11:2, KB.
Uukwaniilwa owo shike nduno? PaThe New Thayer’s Greek English Lexicon, oshitya shOshigreka mOmbimbeli shoka sha lundululwa osho “uukwaniilwa” otashi ti tango “oonkondo dhuukwaniilwa, uukwaniilwa, epangelo, elelo,” nolutiyali osho “oshitopolwa shoka omukwaniilwa ta pangele.” Kwaashino otatu vulu okuthika pehulithodhiladhilo lyopandunge kutya Uukwaniilwa waKalunga owo epangelo lyolela tali pangelwa kOmukwaniiilwa. Osho mbela shi li ngawo?
Eeno, osho shi li, nOmukwaniilwa ke shi gulwe i ili kee shi Jesus Kristus. Manga Jesus inaa valwa, omuyengeli Gabriel okwa tile kuMaria: “Oye ta kala omunene, ye e na okwiithanwa Omuna gwOkombandambanda, Omuwa Kalunga note mu pe oshipundi shuukwaniilwa wahe David.” (Lukas 1:32) Okupewa oshipundi shuukwaniilwa kwaJesus otaku ulike kutya ye Omukwaniilwa, Omupangeli gwepangelo. Ehunganeko lyaJesaja otali ulike wo kutya Uukwaniilwa owo epangelo lyolela: “Otse twa valelwa okanona, twa pewa omumati, nelelo, te li pewa, ku li na komapepe ge . . . Elelo lye olindjilindji nombili kayi na mpo tayi hulile po.”—Jesaja 9:5, 6.
Jesus ota pangele peni? OmuJerusalem? Aawe. Omuprofeti Daniel okwa mono memoniko nkene Jesus ta pewa Uukwaniilwa, nomemoniko lye Jesus oku li megulu. (Daniel 7:13, 14) Shika otashi tsu kumwe naashoka Jesus a popi shi na ko nasha nUukwaniilwa. Oolumwe okwa li e u ithana “uukwaniilwa wegulu.” (Mateus 10:7, KB; 11:11, 12, KB) Otashi tsu wo kumwe noohapu dhaJesus kuPilatus sho Jesus a li ta hokololithwa koshipala she: “Uukwaniilwa wandje kau shi womuuyuni mbuka, andola uukwaniilwa wandje womuuyuni mbuka, ando aamati yandje ya kondjo, ndaa gandjwe miikaha yAajuda; ihe ngashingeyi uukwaniilwa wandje kau shi [waamuka].” (Johannes 18:36) Omuhongi nenge omupristeli gwoye okwe ku longa mbela kutya Uukwaniilwa waJesus owo epangelo lyoshili, ndyoka tali pangele okuza megulu? Nenge okwe ku longa kutya Uukwaniilwa owo owala sha shi li momutima? Ngele osho a ninga, ye okwa yaka mo oohapu dhaKalunga mungoye.
Epambathano lyashike li li pokati kepangelo lyUukwaniilwa nomalupe agehe gi ili nogi ili gomapangelo gaantu? PaThe Encyclopedia of Religion, mewiliko lyaMircea Eliade, Omulundululi gwElongelokalunga (Reformer) Martin Luther, sho a li ta kundathana kombinga yUukwaniilwa, okwa ti: “Epangelo lyopauyuni . . . otali vulu wo okwiithanwa uukwaniilwa waKalunga.” Yamwe otaa longo kutya aantu koonkambadhala dhawo yene, otaa vulu okuninga omapangelo gomuntu ga kale ga fa naanaa Uukwaniilwa waKalunga. Mo 1983 Ongundu yOongeleka dhUuyuni oya ti: “Ngele otatu gandja uunzapo kiilonga yetu yo yeneyene kutya otwa hala ombili, Ombepo yaKalunga otayi vulu okulongitha oonkambadhala dhetu dha nkundipala dhokuninga omaukwaniilwa guuyuni mbuka ga kale ga fa uukwaniilwa waKalunga.”
Ihe ndhindhilika kutya mEgalikano lyOmuwa Gwetu (“Tate Yetu mEgulu”), Jesus okwa longo aalanduli ye ya galikane Uukwaniilwa waKalunga u ye nopo nduno okwe ya lombwele owala ya galikane: “Ehalo lyoye [lyaKalunga] nali gwanithwe nokombanda yevi wo ngashika megulu.” (Mateus 6:10) Niitya yilwe, okwiilonga kwaantu okulonga ehalo lyaKalunga hako taku eta Uukwaniilwa. Okuya kwUukwaniilwa oko taku longithitha ehalo lyaKalunga kombanda yevi. Ngiini?
Pulakena kwaashoka ehunganeko lyaDaniel ontopolwa 2, ovelise 44, KB, tali ti: “Pomasiku gaakwaniilwa mbeyaka [aapangeli yopantu pethimbo lyehulilo] Kalunga nguka komegulu ota ka dhika uukwaniilwa itaau teka po sigo aluhe, . . . owo otau ka nyanyagula notau ka teyagula omaukwaniilwa agehe noku ga hulitha po.” Kashi kumitha ano sho Jesus a ti kutya Uukwaniilwa we kau shi womuuyuni mbuka! Pehala lyaashono, Uukwaniilwa otau ka hanagula po omaukwaniilwa nenge omapangelo gokevi ndika e tau ga pingena po mokupangela aantu. Owo epangelo lyaantu lya gandjwa kuKalunga, wo otau ka sa oshimpwiyu opo ehalo lyaKalunga li longwe kombanda yevi.
Etompelo lyoshilonga shoonkondo sha tya ngaaka shUukwaniilwa otali yele ngele tatu tseya kutya olye ngono ta pangele uuyuni mbuka. Omuyapostoli Johannes okwa nyola: “Uuyuni auhe ou li mepangelo lyomwiinayi.” (1 Johannes 5:19, KB) “Omwiinayi” oSatana Ondiaboli, ngoka Paulus i ithana “kalunga kuuyuni mbuka.” (2 Aakorinto 4:4) Kaku na omukalo hoka omahangano guuyuni ngoka ge na kalunga kago Satana Ondiaboli taga vulu okuthikithwa pamwe nUukwaniilwa waKalunga.
Ndika olyo etompelo limwe molwashike Jesus ini idhopa moopolotika. Sho aakwashigwana Aajuda ya kambadhala oku mu ninga omukwaniilwa, ye okwe ya henuka. (Johannes 6:15) Ngaashi twe shi mono, ye okwa lombwele Pilatus shu ukilila: “Uukwaniilwa wandje kau shi womuuyuni mbuka.” Nometsokumwe naashika, ye okwa popi aalanduli ye a ti: “Oyo yaa shi yomuuyuni, ngaashi nangame ndaa shi gwomuuyuni.” (Johannes 17:16) Ano aawiliki yelongelokalunga mboka haa longo kutya okuya kUukwaniilwa waKalunga otaku endelelekwa kokuninguluka konkalelo ndjika yiinima nohaa ladhipike omausita gawo ga lalakanene elalakano ndyoka, oyo aaprofeti aafundja. Yo otaa yaka po oonkondo dhaashoka Ombimbeli tayi popi shili.
Omolwashike Sha Simana?
Mbela ayihe mbika oyo owala edhiladhilo lyopandunge? Hasho nando. Omalongo ga puka kombinga yUukwaniilwa waKalunga oga pukitha nale oyendji noga li ga nwetha mo nokuli ondjokonona. Pashiholelwa, oshileshomwa Théo, oensiklopedia yaKatoolika kaRoma, otayi ti: “Oshigwana shaKalunga otashi inyenge shu uka kUukwaniilwa waKalunga mboka wa dhikwa kombanda yevi kuKristus . . . Ongeleka oyo oluvalo lwUukwaniilwa mbuka.” Okuthikitha pamwe Ongeleka yaKatoolika nUukwaniilwa waKalunga okwa pe ongeleka oonkondo oonenenene pethimbo lyiidhila yomOmathelemimvo gOpokati. Nokuli nena, omapangelo gongeleka otaga kambadhala okunwetha mo iinima yuuyuni, mokukwathela oonkalelo dhimwe dhopapolotika nokukondjitha dhimwe.
Omutikosha gumwe okwa gandja natango etaloko lilwe ndyoka tali adhika shaa mpono nena sho a ti: “Omukalo gwoshipotha ogo uukwaniilwa oshoka oshipotha osho aantu ya gongala muuntu uupe, mboka wa tamekithwa kendhindhiliko lyopakalunga lya gandjwa okupitila momulumentu gwoshili—Jesus . . . Gandhi . . . Aaberrigan.” Molwashoka aawiliki yelongelokalunga otaa longo kutya Uukwaniilwa waKalunga otau vulu okuhumithwa komeho kiilonga yopapolotika nomolwashoka yo oya dhina iinima yoshili yi na ko nasha nUukwaniilwa, yo oya lalakanene oondondo dhopapolotika. Oshe etitha opo yalwe ya kwatelwe mo mekuyunguto lyopashigwana ya kuthe nokuli ombinga miita yopaukulo. Nando shimwe shomiinima mbika tashi tsu kumwe noshili kutya Uukwaniilwa kau shi womuuyuni mbuka. Naawiliki yelongelokalunga mboka ya kwatelwa mo unene moopolotika, oye li lelalela yomuuyuni, sha shoka Jesus a lombwele aalongwa ye yashili kaaya kale. Mboka taa longo kutya Uukwaniilwa waKalunga otawu vulu okwaadhika okupitila miilonga yopapolotika oyo aaprofeti aafundja. Yo otaa yaka oohapu dhaKalunga maantu.
Ando aawiliki yelongelokalunga mUukwakriste oya li ya longa shili shoka Ombimbeli tayi ti, andola omausita gawo oge shi kutya Uukwaniilwa waKalunga otau ka kandula po shili omaupyakadhi ngaashi oluhepo, omikithi, okwaathikapamwe kwopamuhoko nethininiko. Ihe otashi ka ningwa peuthwathimbo lyaKalunga nokomukalo gwaKalunga. Itashi ka ningwa molwokuningulula oonkalelo dhoopolotika, ndhoka tadhi ka hula po ngele Uukwaniilwa tau ya. Ando aakwambepo mbaka oya li aaprofeti yoshili, andola oya longo omausita gawo kutya, manga ya tegelela Uukwaniilwa waKalunga u katuke onkatu, yo otaa vulu okumona ekwatho li na oshilonga lyashili lya gandjwa kuKalunga okusinda omaupyakadhi ngoka ogo tage etitha okwaathikapamwe kuuyuni mbuka.
Lwahugunina, ando yo oya longa omausita gawo kutya oonkalo oombwinayi kombanda yevi ndhoka tadhi etitha uudhigu oundji odha hunganekwa mOmbimbeli nodho endhindhiliko kutya Uukwaniilwa ou li pokuya. Eeno, Uukwaniilwa waKalunga masiku otau ka kala mokati ketu notau ka pingena po oonkalelo dhopapolotika ndhoka dhi li po ngashingeyi. Shika itashi ka kala tuu elaleko nuuyamba enene!—Mateus 24:21, 22, 36-39; 2 Petrus 3:7; Ehololo 19:11-21.
Aantu Kohi yUukwaniilwa waKalunga
Okuya kUukwaniilwa waKalunga otaku ka tya shike kaantu? Oto vulu mbela okudhiladhila nkene tashi ka kala ngele ngoye ongula kehe to penduka u na oonkondo odhindji? Nando gumwe gwomwaamboka u shi te ehama nenge ta si. Nokuli noonakusa yoye aaholike oya galulilwa kungoye okupitila meyumuko. (Jesaja 35:5, 6; Johannes 5:28, 29) Kapu na we omaipulo gasha ge na ko nasha nomahupilo ngoka tage etwa kuunangeshefa wokwiihola mwene nenge kokwaathikapamwe kwomahupilo. U na egumbo lyoye mwene ewanawa nevi lya gwana okumeneka iikulya ayihe mbyoka uukwanegumbo woye wa pumbwa. (Jesaja 65:21-23) To vulu okweenda shaa mpono ethimbo kehe omutenya nenge uusiku inoo tila okuponokelwa. Iita kayi po we—kapu na sha tashi etele egameno lyoye oshiponga. Kehe gumwe oku na ko nasha nonkalonawa yoye. Aaningi yuuwinayi kaye po we. Ohole nuuyuki oyo tayi pangele. Oto vulu mbela okudhiladhila ethimbo lya tya ngaaka nkene tali ka kala? Mbuka owo uuyuni mboka Uukwaniilwa tau ke eta.—Epsalmi 37:10, 11; 85:11-14; Mika 4:3, 4.
Mbela shika osho ondjodhi yowala? Aawe. Lesha omishangwa ndhoka dha gandjwa mokatendo ka tetekele, noto ka mona kutya kehe shimwe shoka sha popiwa moka otashi ulike omauvaneko gaKalunga golela. Ngele sigo oompano ino yelelwa natango kethano ndika lyoshili lyaashoka Uukwaniilwa waKalunga tau vulu okweeta naashoka tau ka ningila aantu, opu na nduno gumwe a yaka oohapu dhaKalunga mungoye.
Lagwenene, hasho shi na okukala ngawo. Jesus okwa popile kombinga yethimbo lyetu a ti kutya “onkundana ombwanawa ndjika yuukwaniilwa otayi ku uvithilwa evi alihe hali kalwa yi ningile iigwana ayihe uunzapo; nopo nduno ehulilo tali ke ya.” (Mateus 24:14, NW) Oshifo shika to lesha oshi li ombinga yiilonga mbika yeuvitho. Otatu ku ladhipike waa pukithwe kaaprofeti aafundja. Tala muule wOohapu dhaKalunga u mone oshili yi na ko nasha nUukwaniilwa waKalunga. Opo nduno, ivulikitha ngoye mwene kUukwaniilwa mbuka, mboka owo esiloshimpwiyu lyOmusita Omunene, Jehova Kalunga. Dhoshili, owo owala etegameno lyomuntu, noitali ka ponya nando.
[Picture credit line page 5]
Courtesy of the Trustees of the British Museum
[Ethano pepandja 5]
Luther okwa longa kutya epangelo lyomuntu otali vulu okutalika ko lya fa Uukwaniilwa waKalunga
[Ethano pepandja 7]
Ngaashi Omusita omunahole, Jehova okupitila mUukwaniilwa we ote ke eta oonkalelo ndhoka kaapu na omuntu ta vulu oku dhi eta