Uuwanawa wokupanga ombili nayalwe

ED OKWA li e li pokusa, na Bill okwa li e mu tonde. Oomvula 20 dha pita, Ed okwa li a ningi etokolo ndyoka lya kanithitha Bill iilonga ye, noshinima shono osha teya po uukuume wawo wopothingo. Ed okwa li ta kambadhala okugandja ombili pethimbo mpono opo a se nombili. Ihe Bill okwa tindi oku yi taamba.

Konyala oomvula 30 konima yaashoka sho Bill a li pokusa, okwa yelitha kutya omolwashike a li inaa hala okugandja ombili. “Ed kakwa li a thiminikwa a ninge shoka a ningile kuume ke kopothingo. Kakwa li nda hala oku mu dhimina po konima sho pwa piti oomvula omilongo mbali. . . . Otashi vulika nda li nda puka, ihe osho nda li ndu uvite ngaaka.”a

Okwaauvathana pokati kaantu kaku na aluhe oshilanduliko sha tya ngaaka shinikitha oluhodhi, ihe olundji ohaku ehameke omaiyuvo gaantu nenge oku ya yemateka. Tala gumwe ngoka a li e uvite ngaashi Ed. Mokutseya kutya etokolo lye olye eta eyonagulo, omuntu ngoka otashi vulika a kale neiyuvo tali mu pe uusama sho a kanitha kuume ke. Natango, oha kala e uvite e ehamekwa ngele ta dhiladhila nkene kuume ke ngoka a geela a hulitha po ekwatathano lyawo lya fa kaali na nando oshilonga.

Ihe gumwe ngoka e na etaloko lya fa lyaBill, ohi itala ko kee na ondjo nohashi mu geyitha noonkondo nokukwatela omuntu ngoka onkone. Pataloko lye, kuume ke gwonale okwe shi ningi e shi shoka ta ningi, notashi vulika e shi ningile owina opo e mu ehameke. Olwindji, ngele pokati kaantu yaali pu na oontamanana, kehe gumwe oha kala ta tompathana kutya ye oku li mondjila nonokutya gulwe oye e na okupewa uusama. Onkee ano mboka ya li ookuume nale ohaa hingilathana iita pathaneko.

Ohaa tsikile taa kondjithathana niilwitho ya mwena thilu—ngele gumwe te ya po gumwe oha zi po, nongele ye li mongundu nayalwe ohaya kala taa ipwililikathana ya fa kaayi ishi. Ohayi itala tayi iyakele omeho ye lyaathane kokule nenge taa talathana kaaye ninathane ombili. Ngele taya popi, ohaa popi iitya ikukutu nenge oohapu dhomatukano tadhi tete ngaashi oshimbele.

Ihe nonando oya fa taa kondjithathana thiluthilu, otashi vulika haa tsu kumwe miinima yimwe. Otashi vulika ayehe haa zimine kutya oye na uupyakadhi wa kwata miiti nonokutya okuhulitha po uukuume wawo wopothingo oshi li oshinima shinikitha oluhodhi. Kehe gumwe oha kala e uvite uuwehame ngaashi oshilalo tashi pi, naayehe oye shi shi kutya opu na sha shi na okuningwa. Ihe mbela olye ta ka katuka onkatu tango opo a tungulule ekwatathano ndyoka kaa li po we nokupanga ombili namukwawo? Kapu na gumwe gwomuyo e na ehalo oku shi ninga.

Oomvula omathele gaali dha piti, aayapostoli yaJesus Kristus omathimbo gamwe oya li haa tamanana ya geya. (Markus 10:35-41; Lukas 9:46; 22:24) Konima yoompata dhawo dhimwe dha kwata miiti, Jesus okwe ya pula a ti: “Omwa kundathanene shike mondjila?” Kapu na ngoka a yamukula, molwaashoka okwa li ya sa ohoni. (Markus 9:33, 34) Elongo lyaJesus olye ya kwathele opo ya vule okukala yu uvitathane ishewe. Omayele ge naangoka gaalongwa ye yamwe, oga tsikile nokukwathela aantu opo ya kandule po omaipumomumwe gawo nokutungulula po uukuume wawo mboka wa teka po. Natu taleni kutya ongiini.

Kambadhala okupanga ombili nayalwe

“Inandi hala we okupopya nomuntu ngoka. Noku mu mona inandi hala we nando.” Ngele owa popya oohapu dha tya ngawo omolwagumwe, owa pumbwa okukatuka oonkatu dhontumba, ngaashi ehokololo lyOmbimbeli tali landula tali shi ulike.

Jesus okwa longo aantu a ti: “Onkee ano, ongoye ngele to ka gandja omagano goye koshiyambelo e to dhimbulukwa nkoka, omumwanyoko mwa ningathana naye, nena omagano goye ga thiga po koshiyambelo, u ye manga, mu ka paathane ombili namumwanyoko.” (Mateus 5:23, 24) Natango okwa ti: “Omumwanyoko nge ta yono kungoye, inda u ke mu pukulule mu li po amuke yaali.” (Mateus 18:15) Kutya nduno ongoye wa yematitha gulwe nenge ongoye wa yematekwa kugumwe, oohapu dhaJesus otadhi tsu omuthindo kutya osha pumbiwa opo ngoye namukweni ngoka mu kundathane uupyakadhi mboka mbalambala. Shino ou na oku shi ninga “nomwenyo omunenguni.” (Aagalati 6:1) Elalakano lyoonkundathana ndhono, hakwiigamena nokwiipopila ngoye mwene nenge u thiminike u pewe ombili kunakutamanana nangoye, ihe okupanga ombili naye. Mbela eyele ndino lyOmbimbeli otali longo?

Ernest oku li omutonateli mombelewa onene.b Oomvula odhindji, iilonga ye oye mu pula opo a kandule po omikundu mokati kaantu yomaludhi agehe nokukaleka po ekwatathano ewanawa nayo miilonga. Okwe shi mona nkene omaipumomumwe haga vulu okuholoka po nuupu mokati kaantu. Okwa ti: “Omathimbo gamwe otwa li kaatu uvitathane nayalwe. Ngele shino tashi ningwa po, ohandi kala omutumba nomuntu ngoka e tandi kundathana naye omukundu ngoka. Ohandi yi kuyo shu ukilila. Te popi nayo oshipala noshipala, nelalakano lyokupanga ombili naye. Osha li sha longo nawa kehe oshikando.”

Alicia oku na ookuume ke ya za momaputuko ga yoolokathana, ihe ota ti: “Ethimbo limwe ohashi vulika tandi popi sha, nokonima ohandi dhiladhila kutya otashi vulika nda yematitha gulwe. Ohandi yi nokugandja ombili komuntu ngoka. Otashi vulika handi gandja ombili unene, ihe nonando omuntu ngoka ka li u uva nayi, ohandi kala ndi uvite ombili mwaashoka. Opo nduno onda tseya kutya kapu na okwaahauvathana kwasha.”

Nkene u na okusinda iiyimbi

Ihe olundji opu na iiyimbi mbyoka tayi tu imbi tu kale nombili, ngele tu na oontamanana nayalwe. Mbela owa popile nale to ti: “Omolwashike ongame ndi na okupanga ombili naye? Ye oye e etitha uupyakadhi.” Nenge owa ya nale kugumwe ngoka wa hala mu kandule po uupyakadhi pokati keni naye ihe omuntu ngono ta ti: “Kandi na nando shoka te popi nangoye”? Aantu yamwe ohaa yamukula ngaaka omolwuuwehame wopamaiyuvo mboka ya pita muwo. Omayeletumbulo 18:19 otaga ti: “Omumwayina kwa kotokelwa ti ipopile ku vule oshilando sha kola, nomakuthathano ga fa iiedhilitho [yepopilongulu].” Ano osha pumbiwa tu kale tu na ko nasha nomaiyuvo gayalwe. Ngele okwa tindi okupopya nangoye, tegelela pu pite uule wokathimbo e to shuna ko natango. Opo nduno “oshilando sha kola” otashi vulika tashi ka kala she eguluka ‘niiedhilitho’ otayi ka kuthwa po posheelo tashi fala medhiminathanopo.

Iinima yilwe mbyoka hayi imbi omuntu a pange ombili nayalwe otashi vulika molwaashoka inaa hala okwiishundula. Kaantu yamwe, okugandja ombili nenge okupopya nomutondi gwoye oshi li eishundulo. Eisimaneko olya pumbiwa, ihe mbela okutinda okugandja ombili otashi ku kwathele okukala wa simana nenge otashi ku shundula? Mbela etaloko ndyono itali endele pamwe nuuntsa?

Omunyoli gOmbimbeli Jakob okwe shi ulike kutya opu na ekwatathano pokati kokukala nombepo yoontamanana nuuntsa. Konima yokupopya “omalugodhi” “noontamanana” ngono Aakriste haa ihingile yo yene, okwa tsikile ko ta ti: “Kalunga ta tondo mboka ye hole uuntsa nota sile ohenda mboka yi ishonopeke.” (Jakob 4:1-3, 6) Ongiini mbela einenepeko nenge uuntsa tayi imbi okupanga ombili nayalwe?

Uuntsa ohau ningitha aantu yamwe ya kale ye uvite kutya yo oye li hwepo ye vule yamwe. Aanuuntsa ohaa kala yi iwete ye na oonkondopangelo okupangula oonkalo dhaantu ooyakwawo. Omomukalo guni? Ngele okwaauvathana kwa holoka po, ohaa tala ko aapataneki yawo ye li kaaye na we esiku naa ka lunduluke. Uuntsa ohau ningitha aantu yamwe ya tale ko mboka itaaya tsu kumwe nayo ye li inaaya gwana okupewa eitulomo kuyo, nomolwaashoka inaya gwana okupewa ombili. Onkee ano, mboka ye na uuntsa olundji ohaya etha omaipumomumwe ga tsikile pehala lyoku ga kandula po.

Ngaashi owala omainda haga vulu okuthikameka iiyenditho mondjila, uuntsa ohau imbi oonkatu tadhi eta ombili. Ngele ou wete oshidhigu kungoye okupanga ombili nagumwe, otashi vulika u na uuntsa. Ongiini mbela to vulu okusinda uuntsa? Omokukokeka uukwatya mboka u li ekondjithathano nuuntsa, eifupipiko.

Pehala lyokukala nuuntsa, kala omwiifupipiki

Ombimbeli oya simaneka noonkondo eifupipiko. “Ondjambi yeifupipiko netilo okutila OMUWA oyo uuyamba, esimano momwenyo omule.” (Omayeletumbulo 22:4, OB-1986) MEpsalmi 138:6 otatu lesha mo nkene Kalunga ha tala ko aaifupipiki naamboka ye na uuntsa: “Omuwa oye omunene noha tala [aaifupipiki, NW] nota dhimbulula paale onakuholuuntsa.”

Aantu oyendji ohaa faathanitha eifupipiko neshundulo. Aaleli yomuuyuni osho yu uvite ngaaka. Nonando oshigwana ashihe ohashi vulika kehalo lyawo, aawiliki yopapolotika ohaa henuka okukala yi ifupipika opo ya zimine omapuko gawo. Osha pumba okuuva omupangeli ta ti: “Ombili.” Sho ngono a li nale omunambelewa mepangelo a gandja ombili omolwokwaahaninga po sha kwe moshiponga shono sha li oshidhipagi, oohapu dhe odha ningi iinenenima yoonkundana.

Eifupipiko olyo uukwatya wokukala wi ifupipika nenge u kale wi ishonopeka ngoye mwene shono shi li ekondjithathano nuuntsa nenge einenepeko. Onkene ano eifupipiko otali hokolola nawa nkene omuntu i itala ko hadhiladhilo ndyoka yamwe ye mu nine. Eifupipiko ohali mu ningitha a zimine epuko lye nokupula a dhiminwe po itashi mu shundula, pehala lyaashono otashi simanekitha edhina lye. Ombimbeli otayi ti: “Omutima gwomuntu otagu inenepeke komeho yehanagulo lye, ihe eishonopeko otali tetekele esimano.”—Omayeletumbulo 18:12, OB-1986.

Oku shi talela maanapolotika mboka ihaa gandja ombili omolwomapuko gawo, omutseyi nawa gumwe okwa ti: “Mupya-munene ohaa dhiladhila kutya okuzimina kwa tya ngaaka oku li endhindhiliko lyuunkundi wopantu. Aantu mboka ye na uunkundi wopantu nokaaye na uushili shi na ko nasha nayo yene konyala ihaa ti nando omuntu: ‘Ombili.’ Aantu mboka ye na omitima ominene noye li aalaadhi ihashi ya shundula ngele taya ti: ‘Onda ninga epuko.’” Osha faathana nokwaamboka yaa na oonkondo dhopapolitika. Ngele oto ningi onkambadhala opo u pingene po uuntsa neifupipiko, etegameno lyoye okupanga ombili nagumwe moompata otali ka hwepopala unene. Tala nkene uukwanegumbo umwe wa mono oshili ndjika.

Okwaauvathana okwe eta ehilathano pokati kaJulie nomumwayinamati William. William okwa geyele noonkondo Julie nomusamane gwe Joseph, nokwa hulitha po ekwatathano nayo thiluthilu. Okwa galula nokuli omagano agehe ngono kwa li a pewa kuJulie naJoseph momukokomoko gwoomvula ndhoka dha piti. Mokweendelako kwethimbo, ondjahi oya pingene po ekwatathano lyopothingo ndyoka aamwayinathana mboka ya li ye na.

Joseph okwa tokola opo a tule Mateus 5:23, 24 miilonga. Okwa ningi onkambadhala opo a ye kusuwala she nombepo yombili nokwe mu tumine ontumwafo moka ta gandja ombili omolwoku mu yematitha. Joseph okwa ladhipike omukulukadhi gwe opo a dhimine po omumwayinamati. Konima yethimbo, William okwa mono kutya Julie naJoseph oya hala lela okupanga ombili naye, niikala ye oya hwepopala. William nomukulukadhi gwe oya tsakaneke Julie naJoseph; ayehe oya gandja ombili nokupapatelathana e taya ningulula uukuume wawo natango.

Ngele owa hala okukandula po eipumomumwe ndyoka u na nagumwe, tula miilonga neidhidhimiko omalongo gOmbimbeli nokukambadhala okupanga ombili nomuntu ngoka. Jehova ote ke ku kwatha. Shono Kalunga a lombwela Israel shonale otashi ka kala shoshili moshinima shoye sho a ti: “Andola wa li kudhiladhila shili iipango yandje, ando [ombili yoye oya kala ngaashi, KB] omulonga.”—Jesaja 48:18.

[Omanyolo gopevi]

[Omathano pepandja 7]

Olundji okugandja ombili ohaku etulula ekwatathano ewanawa