Ovana vetu ove li efyuululo li na ondilo

“Heeno, ovana ovamati—ovo oshali yOmwene, nokumona oludalo—osho ondjabi iwa.”—EPSALME 127:3.

1. Osha enda ngahelipi opo okahanana kotete ka dalwe?

DILADILA koshiningwanima shopashikumwifilonga osho Jehova Kalunga a ninga shi kale tashi shiiva monghedi omo a shita omulumenhu nomukainhu wotete. Adam e li omudali omulumenhu naEva e li omudalakadi, ova dana onghandangala mokweetifa po osele oyo ya kulila moshidalelo shaEva fiyo ya ninga omunhu mupe e lixwa po—okahanana kotete. (Genesis 4:1) Fiyo okunena, efimbapalo nosho yo okudalwa kwounona ohai tu kumwifa neenghono, nohai hokololwa kovanhu vahapu i li oikumwifilonga shili.

2. Omolwashike to dulu okutya osho hashi ningwa po moshidalelo shomukainhu omufimba oshi li oshikumwifilonga?

² Moule womafiku 270 lwaapo, osele oyo hai holoka po pefimbapalo momukainhu omolwokunangala nomulumenhu, ohai kulu ndele tai ningi okahanana oko ka tungwa po meesele omamiliyona omayovi. Osele oyo hai holoka po pefimbapalo oi na ouyelele oo wa pumbiwa woku i ningifa i litukaule meesele domaludi e dule po 200. Eesele odo da kitakana neenghono ohadi kulu melandulafano nomonghedi ya yuka opo di ninge po omunhu mupe e na omwenyo, she li kolelela komauyelele oo makumwifi, oo e he uditiwe ko kovanhu.

3. Omolwashike ovanhu vahapu ovo hava diladila va dimina kutya Kalunga oye e shi ninga tashi shiiva opo ovanhu va kale hava dala ounona?

³ Olyelye to ka tya kutya oye omushiti wo venevene wokahanana? Oye oo e li Odjo yomwenyo. Omupsalme umwe okwa imba a ti: “Shi dimbulukweni, nokutya Omwene Oye Kalunga. Oye tuu, e tu shita, fye ovaye.” (Epsalme 100:3) Ovadali, omu shi shii nawa kutya hamolwounghulungu weni wonhumba wa denga mbada hamu dulu okudala ounona. OKalunga ashike oo e na ounongo u he fi okuyelekwa ta dulu okweetifa po pashikumwifilonga omunhu mupe e na omwenyo. Oule womido omayovi, ovanhu ovo hava diladila ova dimina kutya Omushiti Munenenene oye a etifa po okuholoka po kwounona moidalelo yovadalakadi. Mbela ove owe shi dimina?—Epsalme 139:13-16.

4. Epuko lilipi olo ovanhu hava ningi, olo Jehova ita dulu okuninga nande?

⁴ Mbela Jehova oku li Omushiti oo e he na ko nasha, oo a tota po ashike onghedi yopaushitwe oyo okupitila muyo ovalumenhu novakainhu tava dulu okumona oludalo? Ovanhu vamwe kave na ko nasha, ndele Jehova hasho e li ngaho nande. (Epsalme 78:38-40) MEpsalme 127:3, Ombibeli otai ti: “Heeno, ovana ovamati [novanakadona yo]—ovo oshali yOmwene [“efyuululo la dja kuJehova,” NW], nokumona oludalo—osho ondjabi iwa.” Paife natu konakoneni kutya efyuululo oshike nohali yandje oumbangi washike.

Efyuululo nondjabi iwa

5. Omolwashike ounona ve li efyuululo?

⁵ Efyuululo ohali fiilwa omunhu oshali. Ovadali luhapu ohava longo noudiinini noneenghono adishe opo va fiile ovana vavo efyuululo. Osho otashi dulu okukala sha kwatela mo oimaliwa, eenhele ile oiniwe yonhumba i na ondilo. Kashi na nee mbudi kutya ola tya ngahelipi, oli li oumbangi wohole yovadali yokuhola ovana vavo. Ombibeli otai ti kutya Kalunga okwa pa ovadali ounona ve li efyuululo. Ounona oshali yopahole ya dja kuye. Ngeenge ou li omudali, mbela oto dimine kutya eenghatu doye otadi ulike kutya owa tala ko ovana voye ve li oshali oyo Omushiti weshito alishe e ku lineekelela?

6. Elalakano laKalunga ola li shike eshi a dulifa ovanhu va kale tava dala ounona?

⁶ Elalakano laJehova eshi a yandja oshali oyo ola li opo edu li yadifwe noludalo laAdam naEva. (Genesis 1:27, 28; Jesaja 45:18) Jehova ina shita ovanhu aveshe odikilila, ngaashi a ninga shi na sha novaengeli omamiliyona. (Epsalme 104:4; Ehololo 4:11) Ponhele yaasho, okwa hoolola okushita ovanhu noukwatya wokudula okudala ounona ve na omalupe e liwetikile ovadali vavo. Kashi fi tuu oufembanghenda mukumwifi komudalakadi nosho yo komushamane omudali okweetifa po omunhu mupe noku mu fila oshisho! Mu li ovadali, mbela ohamu pandula Jehova omolwoku shi ninga tashi shiiva kunye okuhafela efyuululo olo li na ondilo?

Lihongeni koshihopaenenwa shaJesus

7. Mepingafano naasho ovadali vamwe hava ningi, ongahelipi Jesus a ulika kutya oku na ko nasha ‘novana vovanhu’ noku va uditile olukeno?

⁷ Shinyikifa oluhodi, havadali aveshe hava tale ko ounona ve li ondjabi iwa. Vahapu ihava kenukile lela omaludalo avo. Ovadali va tya ngaho itava hopaenene oikala yaJehova ile yOmona waye. (Epsalme 27:10; Jesaja 49:15) Mepingafano naasho, diladila kokunakonasha nounona kwaJesus. Nokuli nofimbo Jesus ine uya kombada yedu e li omunhu wokedu—eshi a li omunhu wopamhepo omunaenghono meulu—Ombibeli otai ti kutya okwa li a “nyakukilwa ovana vovanhu.” (Omayeletumbulo 8:31) Ohole yaye yokuhola ovanhu oya li inene neenghono, nomolwaasho okwa li a yandja nehalo liwa omwenyo waye u ninge oikulila opo tu dule okumona omwenyo waalushe.—Mateus 20:28; Johannes 10:18.

8. Ongahelipi Jesus a tulila po ovadali oshihopaenenwa shiwa?

⁸ Ofimbo a li kombada yedu, Jesus okwa li unene tuu oshihopaenenwa shiwa kovadali. Diladila kwaasho a li a ninga. Okwa li a longifa efimbo okukala nounona, nokuli nonande okwa li e lipyakidila unene nokwa li a wililwa po koudjuu oo hau etwa koisho. Okwa li ha tale nghee ounona hava danauka pomalandifilo, nomokuhonga kwaye okwa longifa oinima oyo a mona tava ningi. (Mateus 11:16, 17) Fimbo Jesus a li tai kuJerusalem oshikando shaxuuninwa, okwa li e shii kutya okwa li ta ka mona oixuna nokudipawa. Onghee eshi ovanhu va eta ounona ve mu tale, ovahongwa vaye molwaashi kashiimba ova li va hala oku mu amena koudjuu oo hau etwa koisho, ova li tava kelele ounona va ha ye kuye. Ndele Jesus okwa hanyena ovahongwa vaye. Omolwokuulika kutya okwa li a “nyakukilwa” ounona, okwa ti: “Efeni ounona ve uye kuame nye inamu va kelela ko.”—Markus 10:13, 14.

9. Omolwashike eenghatu detu da fimanenena shi dulife nokuli osho hatu popi?

⁹ Ohatu dulu okulihonga koshihopaenenwa shaJesus. Ngeenge ounona tave uya kufye, ohatu linyenge ngahelipi—nokuli nonande otwe lipyakidila? Mbela ongaashi Jesus a li e linyenga? Osho ounona va pumbwa, unene tuu kovadali vavo, oshosho Jesus a li e na ehalo oku va pa—efimbo nelitulemo. Odoshili kutya eendjovo ngaashi, “ondi ku hole” oda fimana. Ndele oilonga ohai popi mokule i dule eendjovo. Ohole yoye itai ulikwa ashike mwaasho to popi, ndele otai ulikwa unene tuu pailonga. Otai ulikwa kefimbo, kelitulemo nosho yo kefiloshisho olo to yandje kovana voye. Ndele nande ovadali ova ninge aishe oyo, otashi dulika shi ha ete oidjemo i liwetikile, ile otashi dulika i he uye diva ngaashi va teelela. Ova pumbwa elidiiniko. Ohatu dulu okulihonga okukala nelidiiniko ngeenge otwa hopaenene onghedi omo Jesus a ungaunga novahongwa vaye.

Elidiiniko nohole yaJesus

10. Ongahelipi Jesus a honga ovahongwa vaye oshilihongomwa shi na sha nelininipiko, nokwa pondola shi fike peni potete?

¹⁰ Jesus okwa li e shii kutya ovahongwa vaye ova kala hava tuu eemhata shi na sha naao a tumbala mokati kavo. Efiku limwe eshi ye novahongwa vaye va fika muKapernaum, okwe va pula a ti: “Omwa li tamu kundafana shike mondjila? Ndele vo ova mwena. Osheshi mondjila ova li tava kundafana: Omukulunhu, e dule vakwao aveshe, olyelye.” Ponhele yoku va hanyena nonyanya, nelidiniko, Jesus okwa longifa oshihopaenenwa shi na sha nokaana opo e va honge elininipiko. (Markus 9:33-37) Mbela osha li sha eta oidjemo oyo a li a hala? Inai uya pefimbo opo. Eemwedi hamano lwaapo konima yaasho, Jakob naJohannes ova ladipika ina e va pulile kuJesus eendodo detumbalo mOuhamba. Natango, Jesus okwa pukulula nelidiiniko okudiladila kwavo.—Mateus 20:20-28.

11. (a) Oshilonga osho kwa li hashi longwa panghedindjikilile shilipi ovayapostoli vaJesus va dopa okulonga eshi va fika mondjuwo yopombada pamwe naye? (b) Jesus okwa ninga po shike, neenghendabala daye oda pondola mbela pefimbo olo?

¹¹ Diva Opaasa yomo 33 O.P. oya li ya fika, na Jesus okwa shakena novayapostoli vaye ovo aveke opo ve i dane. Eshi va fika mondjuwo yopombada, kapa li nande oumwe womovayapostoli 12 a katuka onghatu yotete a longe oshilonga shopanghedindjikilile shokukosha eemhadi davakwao ondwi—oshilonga shelininipiko osho shito hashi longwa komupiya ile komukainhu moukwaneumbo. (1 Samuel 25:41; 1 Timoteus 5:10) Kasha li tuu sha nyikifa Jesus oluhodi okumona kutya ovahongwa vaye ova twikila okuholola oikala yokulalakanena eendodo dopombada! Onghee Jesus okwa kosha eemhadi dakeshe umwe womuvo, opo nee konima yaasho okwe va ladipika a mana mo kutya nava landule oshihopaenenwa shaye shokuyakula vamwe. (Johannes 13:4-17) Mbela osho va ninga? Ombibeli otai ti kutya konima yefimbo moufiku oo tuu oo, “muvo omwa tukuka eemhata olyelye womokati kavo e nokutalwa omunene e dule vakwao.”—Lukas 22:24.

12. Ongahelipi ovadali tava dulu okuhopaenena Jesus eshi tava ningi eenghendabala okudeula ovana vavo?

¹² Ovadali, ngeenge ovana veni itava dulika komayele eni, mbela ohamu dimbulukwa nghee Jesus kwa li ha kala e udite? Didilikeni kutya Jesus ina efa okukwafela ovayapostoli vaye, nonande ova li va enda kashona mokupukulula omapuko avo. Hauxuuninwa, elidiiniko laye ola etifa oidjemo iwa. (1 Johannes 3:14, 18) Ovadali, otamu ningi nawa ngeenge tamu hopaenene ohole nelidiiniko laJesus, mokuhaefa okuninga eenghendabala okudeula ovana veni.

13. Omolwashike omudali e he na okutaataa po puye okaana oko ke hole okupula, te ka hanyaukile?

¹³ Ounona ova pumbwa okushiiva kutya ovadali vavo ove va hole nove na ko nasha navo. Jesus okwa li ha kala a hala okushiiva osho ovahongwa vaye hava kala kwa li tava diladila, onghee okwa li ha pwilikine ngeenge va pula omapulo. Okwa li he va pula osho tava diladila kombinga yoinima yonhumba. (Mateus 17:25-27) Doshili, okuhonga kuwa okwa kwatela mo okupwilikina nawa nokunakonasha kwashili. Omudali oku na okuhenuka eamo lokutaataa po puye okaana oko ke hole okupula, e he ka hanyaukile ta ti: “Inda kokule naame! Ku wete kutya onde lipyakidila?” Ngeenge omudali okwe lipyakidila shili, okaana oke na okulombwelwa kutya oshinima osho otave ke shi kundafana nale. Ndele omudali oku na shili okukundafana oshinima osho konima yefimbo nokaana. Kungaha, okaana otake ke shi mona mo kutya omudali oku na ko nasha nako shili, notashi ka kala shipu kuko okulineekela omudali.

14. Oshike osho ovadali tava dulu okulihonga kuJesus shi na sha nokuulikila ovana vavo ohole?

¹⁴ Mbela osha yuka ngoo kovadali okuulikila ovana vavo ohole moku va ukata noku va papatela? Natango nomoshinima osho, ovadali otava dulu okulihonga kuJesus. Ombibeli otai ti kutya Jesus “okwe va ukata momake aye, ndele okwe va nangeka noupuna nokutenheka omake aye kuvo.” (Markus 10:16) Oto diladila kutya ounona ovo ova li ve linyenga ngahelipi? Doshili, omitima davo oda li di udite ehafo nova li va nanenwa kuJesus! Ngeenge ope na ohole yashili pokati keni ovadali novana veni, otava ka tambula ko noupu outekuduliko nehongo leni.

Efimbo li fike peni ovadali ve na okukala pamwe novana vavo?

15, 16. Ondunge yokutekula ounona ilipi i li apeshe, noshike tashi dulika she i etifa po?

¹⁵ Ovanhu vamwe ove lipula ngeenge ounona ova pumbwa ngoo shili okukaliwa navo kovadali vavo efimbo lile nokupewa elitulemo lopahole. Opa totwa ondunge yokutekula ounona oyo ya xumifwa komesho nelungi, hai ifanwa efimbo tali ti sha. Ovo tava popile ondunge oyo otava ti kutya ounona inava pumbwa efimbo lovadali vavo lihapu shimha ashike efimbo olo tava longifa la ngabekwa tali ti sha, la diladilwa nawa nola tulwa po komesho yefimbo. Mbela ondunge oyo i na sha nefimbo tali ti sha, oya totwa po ngoo omolwonghalonawa younona?

¹⁶ Omushangi umwe oo a popya nounona vahapu okwa ti kutya osho va li va “hala unene kovadali vavo efimbo lihapu” nosho yo “elitulemo alishe.” Shididilikwedi, omuprofesa umwe womokolidji okwa ti: “Outumbulilo [efimbo tali ti sha] owa xumifwa komesho omolwovadali ovo ve udite ve na ondjo. Ovanhu ova li tava kongo elipopilo opo va kale hava kala pamwe novana vavo efimbo linini.” Mbela ovadali ove na okukala pamwe novana vavo efimbo li fike peni?

17. Oshike osho ounona va pumbwa kovadali vavo?

¹⁷ Ombibeli inai popya kutya efimbo li fike peni. Ndele nande ongaho, ovadali Ovaisrael ova li va ladipikwa va popye novana vavo ofimbo ve li momaumbo, fimbo tave ende meendjila, ngeenge tava ka nangala nongeenge va penduka. (Deuteronomion 6:7) Osho osha hala lela okutya ovadali ova pumbwa okukala hava kundafana novana vavo nove na okudiinina oku va honga efiku keshe.

18. Ongahelipi Jesus a longifa eemhito nawa okudeula ovahongwa vaye, noshike ovadali tava dulu okulihonga mwaasho?

¹⁸ Jesus okwa li a pondola mokudeula ovahongwa vaye ofimbo a li tali pamwe navo, ta ende pamwe navo nofimbo a li ta tulumukwa pamwe navo. Kungaha, okwa longifa nawa omhito keshe opo e va honge. (Markus 6:31, 32; Lukas 8:1; 22:14) Sha faafana, ovadali Ovakriste ove na okufya oshisho opo va longife omhito keshe okukundafana novana vavo monghedi iwa nosho yo oku va deula meendjila daJehova.

Osho ounona ve na okuhongwa nosho yo nghee ve na okuhongwa

19. (a) Kakele kokukala nounona oule wefimbo, oshike vali sha pumbiwa? (b) Ovadali ova pumbwa unene tuu okuhonga shike ounona?

¹⁹ Okukala pamwe nounona oule wefimbo nosho yo oku va honga hayo aike ya pumbiwa opo va tekulwe nomupondo. Oshinima vali shimwe sha fimanenena oshosho tava hongwa. Didilika nghee Ombibeli ya divilika osho ve na okuhongwa. Oya ti: ‘Eendjovo edi ame handi ku lombwele nena, u noku di findila movana voye.’ ‘Eendjovo edi’ ounona ve na okuhongwa odilipi mbela? Osha yela kutya eendjovo odo opo da li ashike da tumbulwa, odo tadi ti: “Ove hola Omwene Kalunga koye nomutima woye aushe nomwenyo woye aushe neenghono doye adishe.” (Deuteronomion 6:5-7) Jesus okwa ti kutya osho, osho oshipango sha fimanenena moipango aishe yaKalunga. (Markus 12:28-30) Ovadali ova pumbwa unene tuu okuhonga ovana vavo kombinga yaJehova, tave va yelifile kutya omolwashike oye aeke tu na okukala tu mu hole noku mu longela nomwenyo aushe.

20. Ovadali vopefimbo lonale ova li va lombwelwa kuKalunga va honge shike ovana vavo?

²⁰ Ndele ‘eendjovo edi’ ovadali va ladipikwa va honge ounona vavo oda kwatela mo shihapu shi he fi ashike okuhola Kalunga nomwenyo aushe. Oto ka mona kutya metukulwa etitano laDeuteronomion, Moses okwa endulula eemhango odo Kalunga a li a shanga koipelende yomamanya—Oipango Omulongo. Eemhango odo oda li da kwatela mo oipango kutya ino popya oipupulu, ino vaka, ino dipaa nosho yo ino nyona ohombo. (Deuteronomion 5:11-22) Hano ovadali vopefimbo lonale ova li va ladipikilwa omhumbwe yokufindila omifikamhango dopaenghedi movana vavo. Ovadali Ovakriste kunena, ova pumbwa okuhonga ovana vavo oinima ya tya ngaho, ngeenge ova hala oku va kwafela va kale nonakwiiwa ya amenwa noihafifa.

21. Elombwelo kutya ovadali nava ‘findile’ movana vavo eendjovo daKalunga ola li la hala okutya shike?

²¹ Didilika kutya ovadali ova li va lombwelwa nghee ve na okuhonga ovana vavo ‘eendjovo edi’ ile oipango, kwa tiwa: “Ove u noku [di] findila movana voye.” Oshitya “findila” otashi ti kutya “okuhonga nokudivilika mokweendulula ile okukumaida lwoikando: okuladipikila ile okuningifa oshinima shi kale momadiladilo.” Doshili, Kalunga okwa li ta lombwele ovadali va tule po elandulafano lokuhonga Ombibeli nelalakano lokondadalunde lokufindila oinima yopamhepo momadiladilo ovana vavo.

22. Ovadali Ovaisrael ova li va lombwelwa va honge shike shi na sha novana vavo, naasho osha li sha hala okutya shike?

²² Elandulafano la tya ngaho la tulwa po otali pula eenghendabala dovadali. Ombibeli otai ti: ‘Ove u noku di [“eendjovo edi” ile oipango yaKalunga] mangela yo kokwooko edidiliko, ndele di nokukala omunghapyawa pokati kombaba yoshipala shoye. Ndele ove u noku di shanga koikulo yonhu yeumbo loye nokoivelo yoye.’ (Deuteronomion 6:8, 9) Osho inashi hala okutya ovadali ove na okushanga lelalela eemhango daKalunga koikulo yeenhu nosho yo koivelo, okumangela eekopi dayo komaoko ovana vavo noku di tula meembaba doipala yavo. Ponhele yaasho, oshitwa sha fimanenena oshosho kutya, ovadali ove na okudimbulukifa alushe ovana vavo omahongo aKalunga. Ove na okukala hava hongo ovana vavo pandjikilile, opo ovana vavo va kale va fa ve na alushe omahongo aKalunga meembaba doipala yavo.

23. Oshike tashi ka kundafanwa moshitukulwa shoshivike tashi landula?

²³ Oinima imwe ya fimanenena ilipi oyo ovadali va pumbwa okuhonga ovana vavo? Omolwashike sha fimanenena kunena okuhonga nokudeula ounona ve liamene? Ekwafo lilipi li li po kunena okukwafela ovadali va honge ovana vavo nomupondo? Omapulo oo nosho yo makwao oo ovadali have lipula nao otaa ka kundafanwa moshitukulwa tashi landula.

Oto nyamukula ngahelipi?

• Omolwashike ovadali ve na okutala ko ovana vavo ve na ondilo?

• Oshike osho ovadali nosho yo vamwe tava dulu okulihonga kuJesus?

• Ovadali ove na okukala pamwe novana vavo efimbo li fike peni?

• Oshike osho ounona ve na okuhongwa, nove na okuhongwa ngahelipi?

[Efano pepandja 20]

Oshike osho ovadali tava dulu okulihonga monghedi yaJesus yokuhonga?

[Efano pepandja 21]

Onaini nongahelipi ovadali Ovaisrael va li ve na okuhonga ovana vavo?

[Efano pepandja 22]

Ovadali ove na okudimbulukifa ovana vavo omahongo aKalunga