Oho dulika kuKalunga ile okovanhu?

“Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu.” — OILONGA 5:29.

1. (a) Oshipalanyole shoshitukulwa eshi oshe likolelela komushangwa ulipi? (b) Oshike sha li sha tulifa ovayapostoli modolongo?

OVAYAPOSTOLI vaJesus Kristus, omulumenhu oo opo a li a tokolelwa efyo oivike inini ya pita komhangu yopombada yOvajuda, ova li va tulwa modolongo. Ova li va teelela oku ka pangulwa komhangu oyo tuu oyo mefiku tali landula, ndele eshi ovanangeli votembeli va li va tumwa ve ke va tale, inave va hanga mo modolongo nonande omivelo oda li da pata. Nopehe na omalimbililo, osho osha li sha handukifa ovapanguli vomhangu yopombada yOvajuda. Diva, ovanangeli ova li va uda kutya ovayapostoli ove li kotembeli muJerusalem, tava udifile ovanhu kombinga yaJesus Kristus nopehe na oumbada, tava longo oilonga oyo ya li ye va tulifa modolongo. Ovanangeli ova li va ya kotembeli va ka kwatulule ovayapostoli noku va twala komhangu. — Oilonga 5:17-27.

2. Omweengeli okwa li a lombwela ovayapostoli va ninge shike?

² Ovayapostoli ova li va mangululwa mo modolongo komweengeli. Mbela ova li va mangululwa mo vaha hepekwe vali? Hasho nande. Ova li va mangululwa mo opo va ka udifile ovakalimo vomuJerusalem onghundana iwa i na sha naJesus Kristus. Omweengeli okwa li a lombwela ovayapostoli va twikile ‘okuhepaululila ovanhu eendjovo adishe domwenyo.’ (Oilonga 5:19, 20) Onghee hano, eshi ovanangeli va li va ka kwata po ovayapostoli kotembeli, ove va hanga tava wanifa po elombwelo olo.

3, 4. (a) Eshi Petrus naJohannes va li va lombwelwa vaha udife vali, ova li va nyamukula ngahelipi? (b) Ovayapostoli vakwao ova li va nyamukula ngahelipi?

³ Vavali vomovaudifi ovo ovaladi, omuyapostoli Petrus naJohannes, ova li nale va pangulwa oshikando shimwe, eshi omupanguli omukulunhu Josef Kajafas a li e va londwela a mana mo, a ti: “Fye otwe mu shilika shili, onye mu ha longe vali ovanhu edina [laJesus], ndele taleni, Jerusalem ashishe omwe shi yadifa nelongo leni.” (Oilonga 5:28) Kasha li shi na okukumwifa Kajafas okumona natango Petrus naJohannes momhangu. Eshi ovayapostoli ovo vavali va li va lombwelwa oshikando shotete vaha udife vali, ova li va nyamukula va ti: ‘Tokoleni nye vene ngenge osha yuka koshipala shaKalunga oku mu uda komesho yaKalunga, fye itatu dulu okukala itatu hepaulula ei twe i mona notwe i uda.’ Ngaashi omuprofeti wonale Jeremia, Petrus naJohannes navo kava li tava dulu okweefa po oshilonga shavo shokuudifa. — Oilonga 4:18-20; Jeremia 20:9.

⁴ Oshikando shotete, Petrus naJohannes ovo ashike va li va holoka momhangu, ndele oshikando sha ka landula ko, ovayapostoli aveshe mwa kwatelwa Matias oo a li opo a nangekwa po, ova li ve na omhito yokulipopila momhangu. (Oilonga 1:21-26) Eshi va li va lombwelwa vaha udife vali, ova li va nyamukula nouladi va ti: ‘Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu.’ — Oilonga 5:29.

Otu na okudulika kuKalunga komesho yokudulika kovanhu

5, 6. Omolwashike ovayapostoli va li inava dulika kelombwelo lomhangu yOvajuda?

⁵ Ovayapostoli ova li hava dulika keemhango doshilongo. Ndele kape na omunhu e na oufemba wokulombwela vamwe vaha dulike koipango yaKalunga, kashi na nee mbudi kutya oku na eenghonopangelo di fike peni. Jehova oye ‘Omukombadambada medu alishe.’ (Epsalme 83:19) Ke fi ashike “Omutokoli wedu alishe,” ndele oku li yo Omuyandjimhango Munenenene nosho yo Ohamba yaalushe. Elombwelo keshe lomhangu olo tali pula omunhu a nyone shimwe shomoipango yaKalunga, itali ti sha kuYe. — Genesis 18:25; Jesaja 33:22.

⁶ Oushili oo owa diminwa kovashiivi nawa vamwe vomhango. Pashihopaenenwa, omushiivimhango umwe wokuEngland oo a li a shiivika nawa, William Blackstone, womefelemudo eti-18, okwa shanga a ti kutya kape na omhango yopanhu i na okupitikwa i kondjife ‘omhango oyo ya hololwa’ mOmbibeli. Kungaha, omhangu yOvajuda oya li ya longifa nai eenghonopangelo dayo eshi ya li ya lombwela ovayapostoli vaha udife vali. Ovayapostoli kava li tava dulu okudulika kelombwelo olo.

7. Omolwashike oilonga yokuudifa ya li ya handukifa ovapristeri ovakulunhu?

⁷ Etokolotoko lovayapostoli li na sha nokutwikila okuudifa ola li la handukifa ovapristeri ovakulunhu. Ovapristeri vamwe, mwa kwatelwa Kajafas, ova li Ovasadukai, ovo va li inava itavela menyumuko. (Oilonga 4:1, 2; 5:17) Ndele ovayapostoli ova li va twikila okuudifa kutya Jesus okwa nyumunwa koufi. Natango, ovapristeri vamwe ovakulunhu ova li va ninga eenghendabala da mana mo opo va pandike kovapangeli Ovaroma. Eshi Jesus a li ta pangulwa, ovapristeri ovakulunhu ova li va pulwa va tambule ko Jesus e li ohamba yavo, ndele ova li va nyamukula tava ingida tava ti: “Fye katu na ohamba imwe, omukesari aeke.” (Johannes 19:15)a Ovayapostoli kava li ashike va koleka kutya Jesus okwa nyumunwa, ndele ova li yo va honga kutya kaku na edina “limwe lilili koshi yeulu, la yandjelwa ovanhu omo tu nokuxupifilwa mo,” ndele okupitila ashike medina laJesus. (Oilonga 2:36; 4:12) Ovapristeri ova li va tila kutya ngeenge ovanhu ova tambula ko Jesus e li Omuwiliki wavo, Ovaroma otashi dulika ve uye ndele tave va kufa “oshilongo novanhu.” — Johannes 11:48.

8. Gamaliel okwa li a yandja omayele opandunge elipi komhangu yOvajuda?

⁸ Ovayapostoli vaJesus Kristus ova li tava monika va fa ve li monghuwo i nonghambe, molwaashi omhangu yOvajuda oya li ya tokola oku va dipaifa. (Oilonga 5:33) Ndele oinima oya li ya lunduluka inashi teelelwa. Gamaliel, omushiivinawa wOmhango, okwa li a fikama ndele ta londwele ovapanguli vakwao vaha endelele okukatuka onghatu. Okwe va londwela pandunge a ti: “Eudafano eli noshilonga eshi ngenge osha dja movanhu, otashi ka xula po, ndelenee ngenge osha dja muKalunga, nye itamu dulu oku va nyonauna po.” Opo nee okwa weda ko oshitwa shididilikwedi a ti: “Litaleni, mu ha monike nokuli, onye ovakondjifi vaKalunga mwene.” — Oilonga 5:34, 38, 39.

9. Oshike sha li sha ulika kutya oilonga yovayapostoli oya dja kuKalunga?

⁹ Shikumwifa, omhangu oya li ya tambula ko omayele aGamaliel. Ndele nande ongaho, ‘ova ifana ovayapostoli ndele tave va dengifa nove va lombwela vaha popye vali medina laJesus, nove va efa va ye.’ Ndele ponhele yokukala va tila, ovayapostoli ova li va tokola toko okudulika kelombwelo olo va li va pewa komweengeli li na sha nokuudifa. Onghee hano, konima yokumangululwa kwavo, ‘inava efa okulonga omafiku [aeshe] motembeli nomomaumbo nova udifa evangeli laKristus Jesus.’ (Oilonga 5:40, 42) Jehova okwa li a nangeka noupuna eenghendabala davo. Ngahelipi mbela? “Eendjovo daKalunga da tandavela, nomuvalu wovalongwa vomuJerusalem owa hapupala neenghono.” Nokuli, “nongudu inene yomovapristeri oya dulika keitavelo.” (Oilonga 6:7) Osho kasha li tuu sha halukifa ovapristeri ovakulunhu! Opa li oumbangi muhapu oo tau ulike kutya: Oilonga yovayapostoli oya li ya dja shili kuKalunga.

Ovo tava kondjifa Kalunga itava ka pondola

10. Pataleko lopanhu, omolwashike Kajafas tashi dulika a li e udite a amenwa pondodo yaye, ndele omolwashike elineekelo laye la li inali mu kwafa sha?

¹⁰ Mefelemudo lotete, ovapristeri ovakulunhu Ovajuda ova li hava nangekwa po kovapangeli Ovaroma. Oshipuna Josef Kajafas okwa li a nangekwa po e li omupristeri kuValerius Gratus, nokwa kala pondodo oyo e dule vahapu ovo va li ve mu tetekelela. Kajafas otashi dulika a li e wete ta pondola moshilonga shaye omolwounghulungu waye wokuungaunga noinima nomolwoukaume waye naPilatus, ponhele yokulineekela Kalunga. Ndele nande ongaho, elineekelo laye movanhu inali mu kwafa sha. Konima ashike yomido nhatu okudja eshi ovayapostoli va li komesho yomhangu yOvajuda, Kajafas okwa ka tondika kovapangeli Ovaroma nokwa li a kufwa oshilonga shokukala omupristeri omukulunhu.

11. Oshike sha li sha ningilwa Pontius Pilatus nosho yo onghalelo yoinima yOshijuda, noshilihongomwa shilipi hatu lihongo moiningwanima oyo?

¹¹ Elombwelo li na sha nokukufa Kajafas pondodo yaye ola li la yandjwa komupangeli waSiria, Lucius Vitellius, oo a li e dule Pilatus meenghonopangelo, nomolwaasho kaume kaKajafas kopofingo, Pilatus, ka li ta dulu oku shi kelela. Eshi ashike pa pita omudo umwe konima eshi Kajafas a kufwa pondodo yaye, Pilatus naye okwa li a kufwa mo moshilonga shaye ndele ta ifanwa kuRoma opo a ka pangulilwe oikoya ya kwata moiti. Nonande ovawiliki Ovajuda ova li ve lineekela Omukesari, Ovaroma ova li va kufa ko “oshilongo novanhu.” Osho osha li sha ningwa mo 70 O.P., eshi omatanga ovakwaita aRoma a li a hanauna po filufilu Jerusalem, mwa kwatelwa otembeli nosho yo olupale lomhangu yOvajuda. Osho osha li sha ulika oushili weendjovo domupsalme, odo tadi ti: “Oidale [hayo] mu lineekela, havanhu, ava ve he nekwafo nande”! — Johannes 11:48; Epsalme 146:3.

12. Ongahelipi Jesus a ulika kutya okudulika kuKalunga oku li oshinima shopandunge?

¹² Mepingafano naasho, Kalunga okwa nangeka po omunyumunwa Jesus Kristus e li Omupristeri Omukulunhu wotembeli inene yopamhepo. Kape na omunhu ta dulu oku mu kufa po pondodo oyo, molwaashi ‘oku na oupristeri tau kalelele.’ (Ovaheberi 2:9; 7:17, 24; 9:11) Kalunga okwe mu nangeka po yo e li Omutokoli wovanamwenyo nowovafi. (1 Petrus 4:5) Molwaashi oye omutokoli, oye ta ka tokola ngeenge Josef Kajafas naPontius Pilatus otava ka nyumuka ile hasho. — Mateus 23:33; Oilonga 24:15.

Ovaudifi vOuhamba vokunena vehe na oumbada

13. Kunena, oilonga ilipi ye liulika kutya oyovanhu noilipi ye liulika kutya oya dja kuKalunga? Otu shi shii ngahelipi?

¹³ Kunena, ope na yo “ovakondjifi vaKalunga” vahapu, ngaashi sha li mefelemudo lotete. (Oilonga 5:39) Pashihopaenenwa, eshi Eendombwedi daJehova muNdowishi da li da anya okushalutila Adolf Hitler ongo Omuwiliki wado, okwa li a tokola toko oku di dipaa po filufilu. (Mateus 23:10, OB-1986) Doshili, ovakalelipo vaye ova li ve na oilongifo oyo va li tava dulu okulongifa okudipaa Eendombwedi. Ova li va pondola okumanga po Eendombwedi omayovi noku di twala keekamba deenghwate. Ova li yo va dipaa dimwe domudo. Ndele ova li va dopa okuteya po oudiinini wEendombwedi wokulongela Kalunga oye aeke, nova li va dopa oku di komba po di li ongudu. Oilonga yado oya li ya dja kuKalunga, ndele hakovanhu, nomolwaasho kaya li tai dulu okuxulifwa po kovanhu. Nonande opa pita omido 60, ovaxupipo ovadiinini meekamba deenghwate daHitler otava longele Jehova natango ‘nomitima davo adishe neemwenyo davo adishe neendunge davo adishe,’ ofimbo Hitler nongudu yaye va fya nohava dimbulukiwa ashike omolwoilonga yavo ii. — Mateus 22:37.

14. (a) Ovapataneki ohava popile ngahelipi mowii ovapiya vaKalunga, nosha etifa oidjemo ilipi? (b) Mbela eenghendabala dovapataneki otadi ka shololifa ngoo oshiwana shaKalunga? (Ovaheberi 13:5, 6)

¹⁴ Momukokomoko womido, okudja pefimbo laHitler, opa kala natango ovanhu ovo tava kondjifa Jehova noshiwana shaye, ndele inava pondola. Moilongo ihapu muEuropa, oilyo yomalongelokalunga noyopapolotika i na ekonda oya kala tai popile Eendombwedi daJehova mowii kutya odi li ‘oshimhanga sha nyika oshiponga,’ ngaashi ashike sha li sha ningilwa Ovakriste vomefelemudo lotete. (Oilonga 28:22) Ndele Omhangu yOufemba wOmunhu yaEuropa oya dimina kutya Eendombwedi daJehova odi li elongelokalunga, ndele hashimhanga. Nopehe na omalimbililo, ovapataneki ovo ove shii nawa oushili oo. Ndele nande ongaho, otava twikile okupopila mowii Eendombwedi. Omolwokupopilwa mowii kwa tya ngaho, Ovakriste vamwe ova tewa moilonga. Ounona vEendombwedi ohava shindwa keefikola. Oovene vomatungo ovo ve na oumbada ova xulifa po omaudafanotwokumwe avo oo va li va ninga nEendombwedi shi na sha nokulongifa omatungo avo, oo Eendombwedi da kala tadi longifa oule womido e li eenhele dokwoongala. Peemhito dimwe, ovanambelewa vomapangelo ohava anye nokuli okupa oohandimwe eembapila domaufemba oukwashiwana molwaashi ashike ve li Eendombwedi daJehova. Ndele nande ongaho, Eendombwedi ihadi sholola.

15, 16. Eendombwedi daJehova muFransa oda li de linyenga ngahelipi eshi oilonga yado yokuudifa ya li tai patanekwa, noshike she di kwafela di twikile okuudifa?

¹⁵ Pashihopaenenwa, muFransa, ovanhu vahapu ove na ondjele. Ndele nande ongaho, ovapataneki vamwe vomoshilongo osho ova totifa po eemhango donhumba nelalakano lokuya moshipala oilonga yOuhamba. Eendombwedi daJehova muFransa ode linyenga ngahelipi kwaasho? Oda li da tamununa mo oilonga yado yomomapya shi dulife nale nosha li sha etifa oidjemo ihafifa. (Jakob 4:7) Moule ashike weemwedi hamano, opa li ehapupalo likumwifi lomakonakonombibeli opeumbo leepersenda 33 moshilongo osho. Nopehe na omalimbililo, osha li sha handukifa Ondiaboli okumona ovanamitima diwa muFransa tava tambula ko onghundana iwa. (Ehololo 12:17) Ovakriste vakwetu muFransa ove na elineekelo kutya eendjovo domuprofeti Jesaja otadi ke va wanifilwa, odo tadi ti: “Oshilwifo keshe tashi hambulwa shi ku lwife, otashi nyengwa. Nakeshe elaka tali ku hokololifa, oto li tomhele oushima.” — Jesaja 54:17.

¹⁶ Eendombwedi daJehova ihadi hafele okuhepekwa. Ndelenee molwaashi ohadi dulika koshipango shaKalunga shi na sha nokuudifa, osho sha pewa Ovakriste aveshe, itadi ka efa okupopya shi na sha noinima oyo da uda. Ohadi kendabala okudulika keemhango doilongo omo di li. Ndele ngeenge pe na ekondjifafano pokati komhango yaKalunga naayo yovanhu, odi na okudulika kuKalunga.

Inamu va tila

17. (a) Omolwashike tuhe na okutila ovatondi vetu? (b) Otu na okutala ko ngahelipi ovahepeki vetu?

¹⁷ Ovatondi vetu ove li monghalo ya nyika oshiponga, molwaashi paulelalela otava kondjifa Kalunga. Nomolwaasho ponhele yokutila ovahepeki vetu, ohatu va ilikanene ngaashi Jesus e tu lombwela. (Mateus 5:44) Ohatu ilikana kuKalunga opo keshe oo te mu kondjifa ngaashi Saul wokuTarsus a li a ninga omolwokuhashiiva sha, a filwe onghenda nopo omesho aye a pashulwe a mone oshili. (2 Ovakorinto 4:4) Saul okwa ka ninga Omukriste omuyapostoli Paulus nokwa li a hepekwa neenghono kovakwanepangelo vopefimbo laye. Ndele nande ongaho, okwa li ha dimbulukifa ovaitaveli vakwao “va dulike kovapangeli nokovakulunhu voshilongo noku va fimaneka, vo va kale ve lilongekidila oshilonga keshe shiwa, va ha tuke nande omunhu [nokuli novapataneki vavo ovakwanyanya], va ha patafane, ndele nava kale nombili ve nonghenda novanhu aveshe.” (Titus 3:1, 2) Eendombwedi daJehova muFransa nosho yo mounyuni aushe ohadi kendabala okudulika komayele oo.

18. (a) Omeenghedi dilipi Jehova ta dulu okuxupifa oshiwana shaye? (b) Oshike tashi ka ningilwa ovo tave shi kondjifa?

¹⁸ Kalunga okwa li a lombwela omuprofeti Jeremia a ti: “Ame ondi li pamwe naave ndele handi ku xupifa.” (Jeremia 1:8) Ongahelipi Jehova ta dulu oku tu xupifa momahepeko kunena? Otashi dulika a longife ovapanguli ve na ondjele, ngaashi a li a longifa Gamaliel. Ile otashi dulika a yukife oinima opo omukwanepangelo omupataneki a pingenwe po ombadilila kuumwe oo e na ondjele. Omafimbo amwe, Jehova ota dulu okweefa ovapiya vaye va kale tava hepekwa. (2 Timoteus 3:12) Ndele ngeenge okwa efa tu hepekwe, ote ke tu pameka opo tu lididimike. (1 Ovakorinto 10:13) Kashi na nee mbudi kutya Kalunga ota efa shike shi tu ningilwe, oushili oo tu na oyoo kutya: Ovo tava kondjifa oshiwana shaKalunga, paulelalela oye tava kondjifa, noitava ka pondola sha.

19. Omushangwa womudo 2006 otau ti shike, nomolwashike wa yeleka?

¹⁹ Jesus okwa li a lombwela ovahongwa vaye kutya otava ka shakeneka omaudjuu. (Johannes 16:33) Oku shi talela mwaasho, eendjovo odo di li mOilonga 5:29, odo tadi ti: ‘Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu,’ odi li pefimbo shi dulife nale. Omolwetomheno olo, eendjovo odo tadi ladipike oda hoololwa di kale omushangwa womudo wEendombwedi daJehova wo-2006. Natu kale twa tokola toko okudulika kuKalunga momukokomoko womudo ou nosho yo fiyo alushe, kashi na nee mbudi kutya otashi pula shike.

[Eshangelo lopedu]

Oto nyamukula ngahelipi?

• Ovayapostoli ove tu tulila po oshihopaenenwa tashi ladipike shilipi, eshi va li va shakeneka omapataneko?

• Omolwashike tu na okudulika alushe kuKalunga komesho yokudulika kovanhu?

• Paulelalela ovapataneki vetu otava kondjifa lyelye?

• Oidjemo ilipi hatu ka mona ngeenge ohatu lididimikile omahepeko?

[Eendjovo dididilikwedi pepandja 7]

Omushangwa womudo 2006 otau ti: “Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu.” — Oilonga 5:29

[Efano pepandja 3]

“Okudulika kuKalunga ku dule okudulika kovanhu”

[Efano pepandja 5]

Kajafas okwa li e lineekela ovanhu ponhele yokulineekela Kalunga