ONGULUMAMBO MOINTANETA yiileshomwa yopaMbiimbeli
ONGULUMAMBO MOINTANETA
yiileshomwa yopaMbiimbeli
Oshindonga
  • OMBIIMBELI
  • IILESHOMWA
  • OKUGONGALA
  • w06 11/1 ep. 4-7
  • Omayele ge shi okwiinekelwa kombinga yokuputudha aanona

Oshitopolwa shika kashi na okavidio.

Opu na epuko lyasha, okavidio itaka yi komeho.

  • Omayele ge shi okwiinekelwa kombinga yokuputudha aanona
  • Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2006
  • Uupalanyolo uushona
  • Uuyelele wa faathana
  • Longitha ethimbo okukala pamwe nayo
  • Ya longa omithikampango omiwanawa
  • Kaleni mu na ondjele
  • Mona uuwanawa momayele ge shi okwiinekelwa
  • Putudha okanona koye okuza kuuhanona
    Shoka tashi vulu okweeta ombili muukwanegumbo
  • Aavali, kwatheleni aanona yeni ya kale ye hole Jehova
    Oshungolangelo tayi tseyitha Uukwaniilwa waJehova (yokukonakonwa) — 2022
  • Ongiini aanegumbo taya vulu okukala ye na ombili?  —  Oshitopolwa 2
    Kala nonkalamwenyo ombwanawa sigo aluhe — Oonkundathana dhopaMbiimbeli
  • Ovadali, tekuleni ounona veni pahole
    Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2007
Tala uuyele wa gwedhwa po
Oshungolangelo tayi tseyitha uukwaniilwa waJehova—2006
w06 11/1 ep. 4-7

Omayele ge shi okwiinekelwa kombinga yokuputudha aanona

RUTH ota popi kombinga yetegelelo lye lyotango ta ti: “Onda li ndi na oomvula 19, onda li kokule naakwanezimo yandje nokanda li ndi shi sha nandonando kombinga yokuputudha aanona.” Molwaashoka okwa li a valwa oye awike, ka li a dhiladhila unene kombinga yokukala e li omuvali. Mbela openi a li e na okuya a ka mone omayele ge shi okwiinekelwa?

Mepingathano naashoka, Jan ngoka e li ngashingeyi he yaanona yaali mboka ya koka nale, ota dhimbulukwa ta ti: “Tango okwa li ndi shi otandi shi vulu. Ihe konima yokathimbo kowala onda li nda mono kutya nani kanda li ndi na ontseyo ya gwana okuputudha aanona.” Kutya nduno aavali ohaya kala petameko ye wete kaaye na ontseyo ya gwana nenge ohaye shi mono konima yethimbo, openi taya vulu okwaadha ekwatho mokuputudha aanona yawo?

Aavali oyendji kunena ohaya kongo omayele mo-Internet. Ihe otashi vulika u kale to ipula ngele omayele ngoka haga adhika moka oge shi ngaa okwiinekelwa. Opu na omatompelo omawanawa okukala wa kotoka. Mbela ou shi lelalela kutya oolye taye ku pe omayele ngoka? Mbela yo oye shi pondola ngaa mokuputudha aanona yawo? Nopwaahe na omalimbililo, ou na okukala wa kotoka ngele tashi ya piinima mbyoka ya guma uukwanegumbo woye. Ngaashi oshitopolwa shoka sha tetekele tashi popi, nokuli nomayele ngoka ga za kaanawino omathimbo gamwe ohaga yemateke. Onkee ano openi to vulu okwaadha omayele ngoka taga longo?

Jehova Kalunga ngoka e li Omutotipo gwuukwanegumbo, oku li Onzo ya dhenga mbanda yomayele kombinga yokuputudha aanona. (Aaefeso 3:15) Oye owala omunawino elela. MOohapu dhe, Ombiimbeli, okwa gandja omayele ge shi okwiinekelwa noge na oshilonga ngoka tage shi pondola lela. (Episalomi 32:8; Jesaja 48:17, 18) Ihe oku ga tula miilonga oshi ikolelela kutse.

Aaihokani yontumba oya li ya pulwa ya hokolole shoka yi ilonga sho ya li taya putudha aanona yawo mboka ngashingeyi ye li aakuluntu ye na ondjele noye li aatilikalunga. Oya ti kutya shoka sha li she ya kwathele ye shi pondole, osha li unene tuu okutula kwawo miilonga omakotampango gOmbiimbeli. Oye shi mono kutya omayele gOmbiimbeli oge shi okwiinekelwa ngaashi owala ga li petameko sho Ombiimbeli opo ya li ya nyolwa.

Longitha ethimbo okukala pamwe nayo

Sho Catherine, yina yaanona yaali, a li a pulwa kutya omayele geni ge mu kwathele unene, mbalambala okwa li a popi kutya ogomuDeuteronomium 6:7. Ovelise ndjoka otayi ti: “[Omakotampango gOmbiimbeli ga] nongeka aamwoye. [Ga] hokolola, uuna u li moyaandjeni nuuna u li mepola, uuna to vululukwa nuuna to longo.” Catherine okwa li e shi mono kutya opo a tule miilonga omayele ngoka, okwa li e na okulongitha ethimbo okukala naanona ye.

Otashi vulika u dhiladhile to ti: ‘Oshinima shika oshipu oku shi popya, ihe oku shi tula miilonga oshidhigu.’ Ongiini aavali mboka ayehe yaali haya longo okukongela uukwanegumbo wawo omboloto taya vulu okumona ethimbo opo ya kale naanona yawo? Torlief, ngoka omwanamati gwe naye wo ngashingeyi e li omuvali ta putudha aanona, ota ti kutya shoka sha simanenena osho okulandula omayele taga adhika muDeuteronomium. Kala ho yi naanona yoye kehe mpoka to yi, nompito yokupopya nayo otayi ka holoka po kuyo yene. Torlief ota hokolola ta ti: “Ngame nokamwandjemati otwa li hatu longo pamwe iilonga yomegumbo. Tu li uukwanegumbo otwa li hatu yi pamwe momalweendo. Otwa li hatu lile wo pamwe.” Ota ti kutya oshizemo shaashoka, ‘omwanamati gwawo okwa li a kala aluhe a manguluka okupopya nayo.’

Ihe ongiini ngele aanona ihaya popi we naavali yawo noshi li oshidhigu okukala haya kundathana? Omathimbo gamwe shika ohashi ningwa ngele aanona taya koko. Natango, okulongitha ethimbo okukala nayo otashi vulu okukwathela. Ken, omusamane gwaCatherine, ota dhimbulukwa kutya sho okamwanakadhona kawo ka li ka ningi oomvula omulongo nasha, oka li haka nyenyeta kutya he iha pulakene kuko ngele taka popi sha. Shika ohashi nyenyetwa olundji kaagundjuka mboka ye na oomvula omulongo nasha. Mbela he okwa li ta vulu okuninga shike? Ken ota dhimbulukwa shoka a ningi po ta ti: “Onda tokola okulongitha ethimbo olindji okukala nokamwandje tatu kundathana omadhiladhilo gako, omaiyuvo gako nosho wo iinima mbyoka haka kala ke uvitile nayi. Naashoka osha li sha kwathele lela.” (Omayeletumbulo 20:5) Ihe Ken ota ti kutya omukalo ngoka ogwa li gwa longo molwaashoka okupopya okwa li oshinima shoka hashi ningwa muukwanegumbo wawo. Ota ti wo: “Ngame nomwanakadhona gwandje otwa kala aluhe tu na ekwatathano ewanawa, onkee ano okwa li ha kala e uvite a manguluka okupopya nangame.”

Shihokitha, ekonakono limwe ndyoka opo lya li lya ningwa, olya kundaneke kutya aagundjuka yoomvula omulongo nasha olundji oyo unene haya popi ye vulithe aavali yawo kutya aavali naanona yawo ihaya longitha ethimbo lya gwana okukala pamwe. Kashi li tuu pandunge okulandula omayele gOmbiimbeli! Kala ho longitha ethimbo olindji ngaashi to vulu okukala naanona yoye, sha hala okutya, ngele to vululukwa po, ngele to longo, ngele u li megumbo nongele to ende, ongula ngele to penduka nongulohi manga inoo ka lala. Ngele tashi wapa, inda nayo kehe mpoka to yi. Ngaashi Deuteronomium 6:7 te shi popi, kapu na shoka tashi vulu okupingena po okulongitha ethimbo okukala naanona yoye.

Ya longa omithikampango omiwanawa

Mario, he yaanona yaali naye okwa li a ti: “Kala u hole unene aanona yoye nokukala ho ya leshele sha.” Ihe ino shi ninga owala molwaashoka wa hala okuhumitha komeho uukeka waanona yoye wokudhiladhila. Owa pumbwa oku ya longa ya vule okuyoolola shoka shi li mondjila naashoka sha puka. Mario ota gwedha ko ta ti: “Kala ho ningi ekonakonombiimbeli nayo.”

Molwelalakano ndyoka, Ombiimbeli otayi kumagidha aavali tayi ti: “Aakuluntu, inamu hinda aana yeni noku ya geyitha, ihe ya putudheni ne mu ya kumagidhe paukriste.” (Aaefeso 6:4) Momagumbo ogendji kunena aanona ihaya longwa we omithikampango dhopamikalo. Yamwe oyi itaala kutya aanona ngele ya koko otaya ka vula okutokola kuyo yene kutya omakotampango geni ya hala okulandula. Mbela oshi li ngaa oshinima shopandunge kungoye? Ngaashi naanaa omalutu gaanona ga pumbwa okupaluthwa nawa opo ga kale ge na oonkondo nuukolele, osho omadhiladhilo nomitima dhawo dha pumbwa okulongwa. Ngele aanona yoye iho ya longo omithikampango dhopamikalo megumbo, nena otaya ka kutha ko omataloko gaanasikola ooyakwawo naangoka gaalongisikola nenge ngoka haga adhika miikundaneki.

Ombiimbeli otayi vulu okukwathela aavali opo ya longe aanona yawo ya vule okuyoolola shoka shi li mondjila naashoka sha puka. (2 Timoteus 3:16, 17) Jeff, omukuluntugongalo ngoka e na owino nokwa putudha aanona ye yaali, ota popile okulongitha Ombiimbeli okulonga aanona omithikampango omiwanawa. Ota ti: “Okulongitha Ombiimbeli ohaku kwathele aanona ya mone nkene Omushiti e uvite kombinga yoshinima shontumba, ihe hankene owala Tate naMeme ye uvite. Shoka twa mona osho kutya Ombiimbeli oya guma lela omadhiladhilo nomitima dhaanona yetu. Opo tu vule okuungaunga neihumbato nenge nomadhiladhilo gawo ga puka, otwa li hatu kutha ethimbo tu konge enyolo tali opalele. Opo nduno okanona hoka ka yona otwa li hatu ki ikalekele ka leshe enyolo ndyoka. Olundji konima yoku li lesha, oka li haka tameke okulila. Otwa li twa kumwa okumona kutya Ombiimbeli oyi na enwethomo enene li vule kehe shoka twa li tatu vulu okupopya nenge okuninga.”

Aaheberi 4:12 otaya yelitha taya ti: “Oohapu dhaKalunga odhi na omwenyo nodhi na oonkondo dhokulonga sha . . . . Otadhi holola puuyelele omahalo nomadhiladhilo gomomitima dhaantu.” Onkene etumwalaka ndyoka li li mOmbiimbeli kali shi owala omataloko gopaumwene nenge iimoniwa yaantu mboka Kalunga a longitha oku yi nyola. Pehala lyaashono, oli li omadhiladhilo gaKalunga kombinga yaashoka shi li mondjila naashoka sha puka. Shika oshe li yoolola ko komayele agehe galwe. Ngele to longitha Ombiimbeli okulonga aanona yoye, oto ya kwathele ya tale ko iinima ngaashi Kalunga he yi tala ko. Oku ya dheula kwoye otaku ka kala ku na ongushu, noto ka kala u na ompito ombwanawa okwaadha omutima gwokanona koye.

Catherine ngoka a tumbulwa metetekelo, okwe shi zimine. Ota ti: “Mpoka ngaa pu thike uudhigu woshinima, opo ngaa pu thike okukala kwetu tatu kongo ewiliko mOohapu dhaKalunga, newiliko ndyoka olye shi pondola lela.” Mbela oto vulu okulongitha Ombiimbeli poompito odhindji mokulonga aanona yoye nkene ye na okuyoolola shoka shi li mondjila naashoka sha puka?

Kaleni mu na ondjele

Omuyapostoli Paulus okwa popi ekotampango lilwe lya simana ndyoka tali kwathele mokuputudha aanona. Okwa li a ladhipike Aakriste ooyakwawo a ti: “Kaleni mu na [ondjele, NW] naantu ayehe.” (Aafilippi 4:5) Kapu na omalimbililo kutya shika osha kwatela mo aanona yetu ya mone kutya otu na ondjele. Dhimbulukwa wo kutya ondjele yetu otayi ulike “uunongo wokombanda.”—Jakob 3:17.

Ihe ongiini ondjele ya pambathana nokuputudha aanona yetu? Nonando ohatu ya kwathele miinima ayihe mbyoka ya pumbiwa, ihatu ya tokolele kehe shoka ye na okuninga. Pashiholelwa, Mario ngoka a popiwa metetekelo oku li gumwe gwomOonzapo dhaJehova nota dhimbulukwa shoka ya li ya ningi ta ti: “Otwa li twa ladhipike aluhe aanona yetu ya ninginithwe, ya ye miilonga yethimbo lyu udha nokukala ye na omalalakano galwe gopambepo. Ihe otwa li twe ya yelithile kutya shika nashi kale ehogololo lyawo yene uuna ethimbo lya thiki.” Mbela oshizemo osha li shike? Aanona yawo ayehe yaali ngashingeyi oye li aalongi yethimbo lyu udha.

Ombiimbeli otayi londodha oohe mAakolossa 3:21 tayi ti: “[One oohe, OB-1954], inamu hinda aana yeni, opo yaa kanithe einekelo.” Catherine oha pandula ovelise ndjoka. Ngele aavali taya kala kaaye na we ontalanteni, oshi li oshipu okukala ya geya nenge taya thininike oyana. Ihe ota ti: “Ino tegelela okanona koye ka ninge oshindji ngaashi ngoye.” Catherine naye oku li gumwe gwomOonzapo dhaJehova nota gwedha ko ta ti: “Ninga okulongela Jehova ku li oshinima tashi nyanyudha kuko.”

Jeff ngoka a tumbulwa metetekelo, okwa ningi eetepo ndika tali longo ta ti: “Manga aanona yetu ya li taya koko, kuume ketu gumwe kopothingo okwa li e tu lombwele kutya ota dhimbulukwa nkene a li e na okutinda olundji iinima kaayi li mondjila mbyoka oyana ya li ye mu pula okuninga. Shoka osha li she ya yemateke noya li ye uvite ya thininikwa. Opo tu shi yande, okwa li a ti kutya tse otu na okukonga oompito oku ya pitikila ya ninge iinima yi li mondjila.”

Jeff ota ti: “Otwa li twa mono kutya omayele ngaka omawanawa. Onkee ano otwa li twa kongo oompito opo aanona yetu ya ninge sha pamwe nayalwe mpoka tu wete shi li nawa. Opo nduno otwa li twa yi kuyo e tatu ya pula tatu ti: ‘Omu shi shi ngaa kutya ntumba nangandi ohaya ningi shika naashiyaka? Omolwashike nane ihaamu yi pamwe nayo?’ Nenge ngele aanona yetu ye tu pula tu ya fale pehala lyontumba, otwa li twa ningi oonkambadhala dhokuya nonando otwa li twa vulwa. Shika otwe shi ningi owala opo tu yande okutinda eindilo lyawo.” Shoka osho okukala nondjele taku ti lelalela, sha hala okutya, okukala pauyuki nokukala u na ko nasha nomaiyuvo gayalwe noho tivuka nopwaahe na okuyona omakotampango gOmbiimbeli.

Mona uuwanawa momayele ge shi okwiinekelwa

Oyendji yomaaihokani mboka taa hokololwa oye na ngashingeyi aatekulu. Oye li ya nyanyukwa okumona aanona yawo taye shi pondola ye li aavali mokulongitha omakotampango gOmbiimbeli ogo tuu ngoka ya li ya longitha. Mbela oto vulu okumona uuwanawa momayele gOmbiimbeli?

Ruth ngoka a tumbulwa metetekelo, sho a li a ningi omuvali, ye nomusamane gwe omathimbo gamwe oya li ye wete kaaye na ewiliko lyasha. Ihe hasho sha li ngaaka. Oya li ye na omayele ga shiga ko gomOohapu dhaKalunga, Ombiimbeli. Oonzapo dhaJehova odha nyanyangidha iikwathithi oyindji kwaahe na we yokukonakona Ombiimbeli mbyoka tayi vulu okukwathela aavali. Mbika oya kwatela mo omambo ngaashi Learn From the Great Teacher, Embo Lyandje lyOmahokololo gOmbimbeli, Questions Young People Ask—Answers That Work, nosho wo Omuntu omunenenene ngoka a li ko nale. Torlief, omusamane gwaRuth, ota ti: “Nena opu na omayele ogendji ga kankamena kOmbiimbeli ngoka taga vulu okukwathela aavali. Ngele oya kala haye ga longitha, otage ke ya kwathela okuputudha aanona yawo monkalamwenyo yawo ayihe sho taye ende taya koko.”

[oshimpungu/Ethano pepandja 5]

Shoka AANAWINO taya ti . . . naashoka OMBIIMBELI tayi ti

Shi na ko nasha noku yu ulikila ohole:

Membo lye kombinga yokusila oshimpwiyu aanona pautseyimwenyo, Dr. John Broadus Watson okwa ladhipike aavali a ti: “Inamu papatela nokuhupita [aanona yeni] nando. Inamu ya etha nando ya kuutumbe komatundji geni.” Ihe omathimbo opo owala ga zi ko, Dr. Vera Lane na Dr. Dorothy Molyneaux oya popi moshifo Our Children (shomuMaalitsa 1999) ya ti: “Omakonakono ngoka ga ningwa otagu ulike kutya aanona aashona mboka ihaaya gumwa komalutu noihaayu ulikilwa ohole, olundji ihaya koko nawa.”

Mepingathano naashoka, Jesaja 66:12 ota popi Kalunga tu ulikile oshigwana she ohole ngaashi ndjoka yomuvali. Sha faathana, Jesus okwa li a pukulula aalongwa ye sho ya li taya kambadhala okukeelela aantu ye ete aanona kuye, ta ti: “Etheni uunona, u ye kungame. Inamu u keelela ko.” Opo ihe “okwe u papata momaako ge nokwe u tenteke iikaha ye e te u yambeke.”—Markus 10:14, 16.

Shi na ko nasha noku ya longa omithikampango omiwanawa:

Dr. Bruno Bettelheim moshitopolwa shomoshifo New York Times Magazine shomo 1969 okwa li a tsu omuthindo “uuthemba [wokanona] wokuninga omatokolo gako, inaaka nwethwa mo kwaashoka taka lombwelwa [kaavali yako] ihe oke na owala okukala ka nwethwa mo kiimoniwa yomonkalamwenyo yako.” Ihe konima yoomvula 30 lwaampono, Dr. Robert Coles ngoka a nyola embo The Moral Intelligence of Children (mo 1997), okwa li a zimine a ti: “Aanona oya pumbwa lela okukala ye na elalakano newiliko monkalamwenyo yawo noye na omithikampango” ndhoka dha hokiwa kaavali yawo nokaakuluntu yalwe.

Omayeletumbulo 22:6 otaga ladhipike aavali taga ti: “Putudha omumati pandjila ndjoka e na okweenda nayo, nena nomuukulupe ita gamuka mo muyo.” Oshitya shOshihebeli shoka sha tolokwa ‘okuputudha’ otashi ti wo “okutameka,” naampaka otashi ulike kokutameka okulonga okahanona. Onkee ano aavali otaya ladhipikwa okulonga aanona yawo omithikampango omiwanawa okuza kuuhanona. (2 Timoteus 3:14, 15) Shoka tayi ilongo pethimbo lyoomvula ndhoka ohaye shi dhiginine.

Shi na ko nasha noku ya pa egeeloputudho:

Dr. James Dobson okwa nyola membo lye The Strong-Willed Child (mo 1978) a ti: “Ngele omuvali omunahole ta dhenge okanona ke, ote ka longo kutya eihumbato ewinayi oli na okuyandwa.” Mekondjithathano naashoka, moshitopolwa shimwe shoka sha lundululwa okuza menyanyangidho etiheyali lyembo li holike Baby and Child Care (mo 1998), Dr. Benjamin Spock okwa ti: “Okudhenga aanona ohaku ya longo kutya omuntu ngoka omunene molutu noku na oonkondo e ya vule ota vulu okuninga kehe shoka a hala, kutya nduno oku li mondjila nenge hasho.”

Ombiimbeli oya pitika okudhenga okanona ku na ondjele mpoka sha pumbiwa. Omayeletumbulo 29:15 otaga ti: “Olunwa negeelo ohali gandja owino.” Ihe haanona ayehe ya pumbwa okudhengwa kolutu. Omayeletumbulo 17:10 otage tu lombwele taga ti: “Epukululo otali taambwa komunandunge, shi vule okudhenga egoya lwethele.”

[Ethano]

Longitha Ombiimbeli opo u adhe omutima gwokanona koye

[Ethano pepandja 7]

Aavali aanawino ohaya longekidhile aanona yawo omainyanyudho

    Ndonga Publications (1987-2025)
    Za mo
    Inda mo
    • Oshindonga
    • Tumina yalwe
    • Hogolola
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Ngele to longitha ongulumambo yetu
    • Uuyelele wiinima yopaumwene
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Inda mo
    Tumina yalwe