Owa itavela ngoo shili kutya otaku ka kala enyumuko?
“Otaku ka kala enyumuko.” — OILONGA 24:15.
1. Omolwashike efyo tali monika la fa itali dulu okuhenukwa?
MO 1789, omukwanepangelo umwe Omuamerika, Benjamin Franklin, okwa li a shanga eendjovo odo da li da talika kovanhu vamwe kutya odi li pandunge, a ti: “Mounyuni ou, efyo nosho yo okufuta oifendela itai dulu okwiiwa moshipala.” Ndele ovanhu vahapu ohava kengelele shi na sha nokufuta oifendela. Ashike efyo otali monika la fa itali dulu okuhenukwa, molwaashi kaku na omunhu ta dulu oku li ya moshipala. Oshovafi, onhele yopafaneko omo hamu i ovafi, otai xwake po alushe ovaholike vetu. (Omayeletumbulo 27:20) Ndele nande osho shi li ngaho, ope na eteelelo tali hekeleke olo hatu ka kundafana kombinga yalo moshitukulwa eshi.
2, 3. (a) Omolwashike hatu dulu okutya kutya otashi dulika ovanhu vamwe vaha makele efyo, nonande ovanhu vahapu kave shi shii? (b) Omapulo elipi hatu ka kundafana moshitukulwa eshi?
2 Eendjovo daJehova otadi tu shilipaleke kutya oku na eteelelo lenyumuko, sha hala kutya, oonakufya otava ka nyumukila momwenyo. Osho kashi fi ashike ondjodi, molwaashi kape na oshinima shonhumba meshito alishe tashi dulu okwiimba Jehova a nyumune ovanhu koufi. Kakele kaasho, oshi na oupu ovanhu vamwe kunena vaha makele efyo nandenande, nonande ovanhu vahapu kave shi shii. Omolwashike hatu dulu okutya ngaho? Omolwaashi otapa ka kala “ongudu inene” oyo tai ka xupa “moudjuu munene” oo u li pokuuya. (Ehololo 7:9, 10, 14, yelekanifa NW.) Konima youdjuu munene, ongudu oyo otai ka kala i na etimaumbwile loku ka kala nomwenyo fiyo alushe kombada yedu. Osha yela kutya, ngeenge ova pewa omwenyo waalushe, itava makele efyo nandenande. Kakele kaasho, ‘efyo otali ka hanaunwa.’ — 1 Ovakorinto 15:26.
3 Otwa pumbwa okukala tu na oushili kutya otaku ka kala enyumuko, ngaashi sha popiwa komuyapostoli Paulus eshi a ti: “Otaku ka kala enyumuko lovayuki nolovalunde.” (Oilonga 24:15) Natu konakoneni omapulo atatu e na sha nenyumuko. Lotete, oshike tashi ulike kutya otaku ka kala shili enyumuko? Etivali, ongahelipi eteelelo lenyumuko tali dulu oku ku hekeleka pauhandimwe? Etitatu, eteelelo lenyumuko oli na okunwefa mo ngahelipi onghedi yoye yokukalamwenyo?
Enyumuko otali ka ningwa shili
4. Omolwashike enyumuko la fimanenena mokuwanifwa kwelalakano laJehova?
4 Ope na oinima ihapu oyo tai ulike kutya enyumuko otali ka ningwa shili. Shotete, enyumuko ola fimanenena mokuwanifwa kwelalakano laJehova. Dimbuluka kutya Satana oye a li a ningifa ovanhu votete va nyone, naasho osha etifa oulunde nefyo, olo itali dulu okuhenukwa. Nomolwaasho Jesus okwa ti kutya Satana “omudipai nghee a dja.” (Johannes 8:44) Ndele nande ongaho, Jehova okwa li a udaneka kutya ‘omwalikadi’ waye wopafaneko, oshitukulwa shehangano laye shomeulu, okwa li ta ka dala ‘oludalo’ olo tali ka nyanyaula omutwe ‘weyoka likulu,’ sha hala okutya, tali ka hanauna po Satana filufilu. (Genesis 3:1-6, 15; Ehololo 12:9, 10; 20:10) Eshi Jehova a enda ta holola elalakano laye olo la kwatela mo Oludalo lopaMessias, osha li sha yela mo nawa kutya Oludalo olo kala li ashike tali ka hanauna po Satana. Eendjovo daKalunga otadi ti: “Onghee hano Omona waKalunga a holoka, a hanaune po oilonga yaSatana.” (1 Johannes 3:8) Jehova ota ka longifa Jesus Kristus a xulife po efyo olo la etifwa koulunde oo twa fyuulula kuAdam, olo li li oshidjemo shoilonga yaSatana. Ekuliloyambo laJesus nosho yo enyumuko laye otai dana onghandangala ya fimanenena moshinima osho. — Oilonga 2:22-24; Ovaroma 6:23.
5. Ongahelipi enyumuko tali ka fimanekifa edina laJehova?
5 Jehova okwa tokola toko okufimanekifa edina laye liyapuki. Satana okwa nyateka edina laJehova nota xumifa komesho oipupulu. Okwa popya oipupulu a ti kutya Adam naEva kava li tava “ka fya shili” ngeenge ova li oshiimati osho sha li sha dilikwa kuKalunga. (Genesis 2:16, 17; 3:4) Okudja opo, Satana okwa kala ta xumifa komesho omahongo oipupulu a yukila oko, ngaashi ehongo olo kutya omwenyo ohau xupu po ngeenge olutu la fi. Ndele Jehova ota ka nyaneka pomutenya oipupulu ya tya ngaho okupitila menyumuko. Ota ka ulika filufilu kutya oye aeke Omwaameni nOmuyandji womwenyo.
6, 7. Jehova oku udite ngahelipi shi na sha noku ka nyumuna ovanhu, notu shi shii ngahelipi?
6 Jehova okwa halelela oku ka nyumuna oonakufya. Ombibeli oya holola kutya Jehova oku udite ngahelipi kombinga yoonakufya. Pashihopaenenwa, diladila keendjovo da nwefwa mo domulumenhu omudiinini Job, tadi ti: “Omunhu ngenge ta fi, ota ka nyumuka tuu vali? Ngeno ndi kale nokunangela omafiku aeshe oukwaita wange fiyo olufo lange lokumangululwa la fika. Ove ngeno u ifane, ame nohandi ku nyamukula, Ove ho djuulukwa oshilonga shomake oye.” (Job 14:14, 15) Eendjovo odo oda hala okutya shike?
7 Job okwa li e shi shii kutya ngeenge a fi, okwa li ta ka teelela olule fiyo a nyumunwa. Okwa li a faafanifa efimbo olo lokukofa mefyo ‘nokunangela omafiku oukwaita,’ efimbo olo omunhu ha kala a teelela okumangululwa. Okwa li e na oushili kutya ota ka mangululwa mefyo monakwiiwa. Omolwashike mbela? Omolwaashi okwa li e shii nghee Jehova e udite shi sha noonakufya. Jehova okwa li ta ka kala a “djuulukwa” okumona vali omupiya waye omudiinini, Job. Jehova okwa teelela nodjuulufi okunyumuna ovapiya vaye aveshe ovayuki. Ota ka nyumuna yo ovanhu vamwe ovo vehe fi ovayuki, opo va ka mone omhito yokuhoolola oku ka kala nomwenyo waalushe mOparadisa kombada yedu. (Lukas 23:43; Johannes 5:28, 29) Ngeenge Kalunga okwa lalakanena okunyumuna oonakufya, olyelye mbela ta dulu oku mu ya moshipala?
8. Jehova okwa yandja ‘edidiliko’ lilipi olo tali tu shilipaleke kutya otaku ka kala enyumuko monakwiiwa?
8 Enyumuko laJesus oli li edidiliko olo tali tu shilipaleke kutya otaku ka kala enyumuko monakwiiwa. Eshi Paulus a li ta udifa muAtena, okwa li a lombwela ovanhu a ti: “[Kalunga] e tu yukifila efiku lokutokola ounyuni, eshi te u tokolifa ouyuki komulumenhu tuu oo, Ye mwene okwe mu hoolola nokwe mu didilikila aveshe eshi e mu nyumuna koufi.” (Oilonga 17:31) Vamwe vomovapwilikini vaPaulus ova li va sheka eshi va uda shi na sha nenyumuko, ndele opa li vamwe ovo va li va ninga ovaitaveli. Ovo va li va ninga ovaitaveli otashi dulika va li ve linyengifwa eshi va uda kutya eteelelo olo ola shilipalekwa. Jehova okwa li a longa oshikumwifilonga shinenenene eshi a li a nyumuna Jesus. Okwa li a nyumunina Omona waye momwenyo e li oshishitwa shopamhepo oshinaenghono. (1 Petrus 3:18) Omunyumunwa Jesus okwa li a pewa ondodo ya tumbula neenghono i dule nokuli oyo a li e na nale fimbo a li ine uya kombada yedu. Molwaashi paife oku na oukwatya wokuhafya noku li omutivali kuJehova meenghonopangelo, ota dulu okuwanifa po oinakuwanifwa inenenene oyo a pewa kuXe Jehova. Oye ta longifwa kuJehova okunyumuna ovo tava ka kala meulu nosho yo ovo tava ka kala kombada yedu. Jesus okwa ti: “Aame enyumuko nomwenyo.” (Johannes 5:25; 11:25) Mokunyumuna Omona waye, Jehova okwa shilipaleka ovadiinini aveshe kutya enyumuko oko li li shili.
9. Ongahelipi ondjokonona yOmbibeli tai yandje oumbangi kutya enyumuko otali ka ningwa shili?
9 Enyumuko ola li la ningwa moipafi yeendombwedi nola shangwa mEendjovo daKalunga. MOmbibeli omu na omahokololo ahetatu e na sha novanhu ovo va li va nyumuninwa momwenyo kombada yedu. Oikumwifilonga oyo oya li ya ningwa moipafi yovanhu. Jesus okwa li a nyumuna Lasarus moipafi yeemhunga dovanhu ovo va li ve uya keefya, nonande Lasarus okwa li a hangwa a fya oule womafiku ane. Osha yela kutya ovapambele vaLasarus, ookaume kaye nosho yo ovashiinda shavo opo va li eshi a nyumunwa. Oumbangi oo kutya Jesus okwa li a tumwa kuKalunga owa li wa kolekwa filufilu, nomolwaasho ovatondi vaJesus vopamalongelokalunga kava li va pataneka oumbangi oo. Ponhele yaasho, ova li va pangela omhangela va dipae Jesus naLasarus. (Johannes 11:17-44, 53; 12:9-11) Heeno, ohatu dulu okukala nelineekelo kutya enyumuko otali ka ningwa shili. Kalunga okwa shangifa mOmbibeli omahokololo e na sha nomanyumuko oo a li a ningwa mefimbo lonale opo e tu hekeleke noku pameke eitavelo letu.
Eteelelo lenyumuko otali hekeleke
10. Oshike tashi ke tu kwafela tu hekelekwe komahokololo e na sha nenyumuko oo e li mOmbibeli?
10 Mbela owa hala okukala u udite wa hekelekwa ngeenge u li meenghalo odo tadi pula efyo ile omwenyo? Oto dulu okuhekelekwa mokulesha omahokololo e na sha nenyumuko oo a shangwa mOmbibeli. Okudilonga kombinga yomahokololo a tya ngaho nokukala wa fa u wete oiningwanima oyo otaku dulu okupameka eteelelo loye li na sha nenyumuko. (Ovaroma 15:4) Omahokololo oo e na sha nenyumuko kae fi ashike omahepu, ndele oiningwanima ya ningilwa shili ovanhu ovo va li shili kombada yedu. Natu ka kundafaneni pauxupi kombinga yenyumuko lotete olo la hokololwa mOmbibeli.
11, 12. (a) Omufiyekadi wokuSarfat okwa li a hangwa koudjuu ulipi, nokwa li e linyenga ngahelipi potete? (b) Hokolola kutya Jehova okwa li a pa Elia eenghono a ningile shike omufiyekadi oo.
11 Kala nee ngeno wa fa u wete oshiningwanima osho momadiladilo oye. Omuprofeti Elia okwa li a ka talela po omufiyekadi wokuSarfat oule woivike yonhumba, nokwa li ha nangala monduda yopombada. Onghalo pefimbo opo oya li ya djuupala neenghono, molwaashi oshitukulwa osho osha li sha dengwa koshikukuta, novanhu vahapu ova li tava fi kondjala. Eshi Elia a li e uya komufiyekadi oo, okwa hanga omufiyekadi oo nokamonamati kaye tava ka paka po oikulya yavo yaxuuninwa oyo va li ve na, vo va teelele ashike okufya. Ndele omolweitavelo lomufiyekadi oo omulininipiki, Jehova okwa li a pa Elia eenghono a longe oshikumwifilonga opo oufila nomaadi omufiyekadi aha pwe mo vali. Ndele nande ova li va pewa oikulya pashikumwifilonga, omufiyekadi oo okwa li a hangwa koudjuu umwe vali. Okaana kaye oka li ka ombokelwa ombadilila, ndele taka fi. Omufiyekadi oo ka li tuu a nyika oluhodi neenghono eshi a li a filwa okaana kaye, naunene tuu eshi a li ehe na eenghono dopalutu omolwondjala nosho yo omushamane opo e mu hekeleke! Molwaashi omufiyekadi oo okwa li a nyika oluhodi, okwa li nokuli a pa Elia nosho yo Jehova Kalunga oushima. Mbela omuprofeti oo okwa li ta ka ninga po shike?
12 Elia ka li a tangunina omufiyekadi oo eshi a li e mu pa oushima. Ponhele yaasho, okwa li a lombwela omufiyekadi oo a ti: “Pe nge omumwoye omumati.” Elia okwa twala omudimba wokaana kondjuwo yopombada, ndele ta ilikana kuKalunga lwoikando opo ka nyumuke. Konima yaasho, Jehova okwa li a nyumuna okaana oko. Elia ka li tuu a hafa eshi a mona okaana ka hovela okufuda noka pashuka! Elia okwa li a shuna okaana kuina yako, ndele ta ti: “Tala, omumwoye e nomwenyo.” Omufiyekadi okwa li a hafa neenghono, ndele ta ti: “Paife ondi shi shii nokutya, oove omulumenhu waKalunga nondjovo yOmwene mokanya koye oyo yoshili.” (1 Eehamba 17:8-24) Eitavelo lomufiyekadi oo lokwiitavela Jehova nosho yo okulineekela kwaye omuprofeti waJehova kaya li tuu ya pamekwa!
13. Omolwashike ehokololo li na sha nokunyumunwa kwomonamati womufiyekadi tali dulu oku tu hekeleka kunena?
13 Okudilonga kombinga yehokololo olo otaku ku hekeleke neenghono. Ehokololo olo itali ulike tuu sha yela nawa kutya Jehova ota dulu okufinda omutondi wetu efyo! Diladila ashike nghee ovanhu omayovi tava ka kala va hafa ngaashi omufiyekadi wokuSarfat, eshi ovanhu vahapu tava ka nyumuka! Meulu namo otamu ka kala ehafo linene eshi Jehova ta ka hafela okuwilika Omona waye a nyumune ovanhu kombada yedu alishe. (Johannes 5:28, 29) Mbela owa filwa nale omuholike woye? Kashi hafifa tuu okushiiva kutya Jehova ota ka alulila oonakufya momwenyo!
Eteelelo lenyumuko oli na okunwefa mo onghedi yoye yokukalamwenyo kunena
14. Eteelelo lenyumuko oli na okunwefa mo ngahelipi onghedi yoye yokukalamwenyo?
14 Ongahelipi eteelelo lenyumuko tali dulu okunwefa mo onghedi yoye yokukalamwenyo kunena? Oto dulu okupamekwa keteelelo olo ngeenge u li moudjuu, momahepeko ile moshiponga. Satana okwa hala u kale wa tila efyo neenghono opo shi ku ningife u efe po oudiinini woye ngeenge to yelekwa, ove u lixupifile omwenyo woye pokafimbo. Dimbuluka kutya Satana okwa li a lombwela Jehova a ti: “Omunhu keshe osho e shi na, te shi yandjele omwenyo waye.” (Job 2:4) Eshi Satana a li a popya eendjovo odo, okwa lundila ovanhu aveshe. Ndele mbela oshoshili kutya oto ka efa po okulongela Kalunga ngeenge owa shakeneke omaudjuu? Ngeenge owa dilonga kombinga yeteelelo lenyumuko, oto dulu okukala wa tokola toko okutwikila okulonga ehalo laXo womeulu.
15. Ongahelipi eendjovo daJesus odo di li muMateus 10:28 tadi dulu oku tu hekeleka ngeenge tu li moudjuu?
15 Jesus okwa ti: “Inamu tila ava tava dipaa olutu, vo itava dulu okudipaa omwenyo; ndele tileni shili ou ta dulu okunyonaunina [muGehenna, NW] omwenyo nolutu.” (Mateus 10:28) Inatu pumbwa okukala twa tila Satana nosho yo ovakalelipo vaye vopanhu. Oshoshili kutya vamwe otava dulu oku tu yahameka ile oku tu dipaa nokuli. Ndele owii keshe oo tava dulu oku tu ningila owopokafimbo ashike. Molwaashi Jehova omunaenghono, ota ka xulifa po owii aushe oo ovapiya vaye ovadiinini hava ningilwa, naavo va fya ote ke va nyumuna nokuli. Otu na ashike okutila Jehova oye aeke, molwaashi oye aeke e na eenghono okuhanauna po olutu nomwenyo muGehenna fiyo alushe. Ashike, Jehova ina hala tu ka hanaunwe po ndele okwa hala tu ka mone omwenyo waalushe. (2 Petrus 3:9) Tu li ovapiya vaKalunga, otu na alushe okukala tu udite twa amenwa molwaashi otu na eteelelo lenyumuko. Otu na eteelelo lomwenyo waalushe shimha ashike hatu kala ovadiinini, molwaashi Satana nosho yo ovayambididi vaye itava dulu okuya moshipala eteelelo la tya ngaho. — Epsalme 118:6; Ovaheberi 13:6.
16. Eteelelo letu li na sha nenyumuko oli na okukuma ngahelipi omalalakano oo hatu litulile po?
16 Ngeenge otwa itavela kutya otaku ka kala shili enyumuko, otashi dulu okunwefa mo etaleko letu li na sha nonghalamwenyo. Otu shii kutya “ngenge tu nomwenyo ile hatu fi, ofye ovOmwene.” (Ovaroma 14:7, 8) Onghee hano, ngeenge hatu litulile po omalalakano, natu tule moilonga omayele aPaulus oo taa ti: “Inamu [faafana] nounyuni ou, ndelenee shitukeni vape momadiladilo eni, opo mu shiive okukonakona ehalo laKalunga lilipi, naashi shiwa, sha wapalela nosha wana.” (Ovaroma 12:2) Ovanhu vahapu ova halelela okuwanifa po omahalo avo nomalalakano avo paife. Ova pwila neenghono momalihafifo, molwaashi ova tala ko kutya onghalamwenyo oixupi. Nonande vamwe ohava monika va fa ovatilikalunga, ihava kala nandenande metwokumwe ‘nehalo laKalunga.’
17, 18. (a) Eendjovo daJehova otadi koleke ngahelipi kutya onghalamwenyo yovanhu oixupi, ndele nande ongaho, Kalunga okwe tu halela shike? (b) Oshike tashi tu linyengifa tu tange Jehova efiku keshe?
17 Oshoshili kutya okukalamwenyo kwovanhu okuxupi. Ombibeli oya ti kutya okukalamwenyo “otaku pitilile po diva, fye ohatu vilola po,” tashi dulika tu kale ashike nomwenyo oule womido 70 ile 80. (Epsalme 90:10) Okukalamwenyo kwovanhu otaku yelekwa noinima oyo hai xulu po diva, ngaashi omwiidi, omudidimbe nosho yo okaulapepo. (Epsalme 103:15; 144:3, 4) Ndele Kalunga ka li a lalakanena tu kale ashike nomwenyo oule womido omilongo dinini ndele hatu mono ounongo nosho yo owino, opo nee hatu kulupa, nokuvela, nokufya. Okwa shitila movanhu ehalo lokukala nomwenyo fiyo alushe. Ombibeli oya ti: ‘Okwa tula momutima wavo oukwaalushe.’ (Omuudifi 3:11) Mbela Kalunga ota ningi ovanhu onyanya eshi e va efa va kale tava fi nonande okwe va shitila oukwaalushe? Hasho nandenande, molwaashi “Kalunga Oye ohole.” (1 Johannes 4:8) Ota ka nyumuna oonakufya opo va dule oku ka kala nomwenyo waalushe.
18 Ohatu dulu okukala nonakwiiwa ya amenwa omolweteelelo lenyumuko. Inatu pumbwa okukala noshisho sha pitilila, twa hala ngeno okuwanifa po omalalakano etu aeshe paife. Inatu pumbwa okulongifa “pauyadi” ounyuni ou u li pokuxula po. (1 Ovakorinto 7:29-31, NW; 1 Johannes 2:17) Mepingafano novanhu ovo vehe na eteelelo lashili, otu na etimaumbwile likumwifi olo kutya, ngeenge otwa kala ovadiinini kuJehova Kalunga, ohatu ke mu tanga fiyo alushe, nohatu ka hafela onghalamwenyo fiyo alushe. Onghee hano, natu tangeni Jehova efiku keshe, oo e tu pa eteelelo lenyumuko!
Oto nyamukula ngahelipi?
• Otu na okukala tu udite ngahelipi kombinga yenyumuko?
• Oinima ilipi tai ulike kutya enyumuko oko li li shili?
• Ongahelipi to dulu okuhekelekwa keteelelo lenyumuko?
• Eteelelo lenyumuko oli na okunwefa mo ngahelipi onghedi yoye yokukalamwenyo?
[Efano pepandja 20]
Job okwa li e shi shii kutya Jehova okwa djuulukwa okunyumuna ovayuki
[Efano pepandja 23]
“Tala, omumwoye e nomwenyo”