Oshike osho tashi kandula po okakombo noludhi kopamihoko?
MUSPANIA omuhikihiya gumwe gwetanga lyokoompadhi okwa li a thikameke uudhano uule wokathimbo. Omolwashike? Omolwaashoka aatali oyendji pokapale oya li tayu ula nayi omudhani gwokuKamerun shoka she mu ningitha a kale a hala okuthiga po uudhano. MuRusia omaponokelo gekuni ngoka haga ningilwa Aayafrika, Aayasia nAayamerika mboka haya zi miilongo moka hamu popiwa Oshispania nOshiputu oga ninga oshinima shaapuhe; momumvo 2005 omaponokelo omolwuutondwe wopamihoko moka oga li gi indjipala noopelesenda 55 ga adha sigo opomaponokelo 394. Oopelesenda 33 lwaampono dhAayasia naaluudhe muBritania oya yamukula kekonakono ndyoka lya li lya ningwa po kutya ohaya tidhwa miilonga omolwontondo yuukwamuhoko. Iiholelwa mbika otayi ulike oshinima shoka shi li muuyuni auhe kunena.
Okakombo noludhi kopamihoko ohaku ulikwa momikalo dha yoolokathana. Omukalo gumwe ogwo okuula nayi omuntu nenge okwaahenakonasha nomaiyuvo ge, ihe opu na gulwe gwa kwata miiti uuna epangelo lyontumba tali tokola okudhipaga po omuhoko gumwe aguhe.a Oshike osho hashi etitha unene okakombo noludhi kopamihoko? Ongiini tatu vulu okuyanda oku ka ulika? Mbela oshi li pandunge tu kale netegameno kutya esiku limwe omihoko dhaantu ayehe otadhi ka kala pamwe nombili? Ombiimbeli otayi gandja omayele ga hokitha moshinima shika.
Omathininiko nuutondwe
Ombiimbeli otayi ti: “Omadhiladhilo [gomuntu] omawinayi okuza kuunona we.” (Genesis 8:21) Onkee ano, yamwe ohaya kala ya nyanyukilwa okuthininika yalwe. Ombiimbeli otayi ti natango: “Onda mono omahodhi gaahepekwa nokaye na omutalaleki; aahepeki yawo oya li aanankondo, ihe aahepekwa kaya li ye na omutalaleki.”—Omuuvithi 4:1.
Ombiimbeli otayi ulike wo kutya uutondwe wopamihoko owa kala ko okuza nale. Pashiholelwa, oomvula dhi vulithe 3 000 dha piti, omukwaniilwa Farao gwaEgipiti okwa li i ithana Omuhebeli Jakob pamwe nuukwanegumbo we uunene opo ya ka kale muEgipiti. Ihe konima yethimbo, omukwaniilwa gulwe ngoka a landula ko okwa li e na uumbanda omolwongundu ndjika onene yaakwiilongo. Oshizemo, ehokololo otali ti: “Okwa lombwele aantu a ti: ‘Aaisraeli mbaka oyendji noye na oonkondo ye tu vule. Natu ya ningile po ondunge, opo yaa indjipale we.‘ . . . Aaegipiti oye ya thiminike niilonga iidhigu tayi ehameke oomwenyo dhawo.” (Eksodus 1:9-11) Aaegipiti oya li ya gandja nokuli elombwelo kutya uunona auhe uumati opo wa valwa womezimo lyaJakob nau dhipagwe.—Eksodus 1:15, 16.
Oshike osho hashi etitha unene okakombo noludhi kopamihoko?
Omalongelokalunga gomuuyuni konyala inaga kwathela nando mokukondjitha okakombo noludhi kopamihoko. Nonando oohandimwe yamwe oya kala nokukondjitha nuupenda omathininiko, konyala omalongelokalunga agehe oga kala olundji nokugama kombinga yaathininiki. Shika osho sha li sha ningwa mIilongohangano, moka aaluudhe ya kala nokuthininikwa pampango nokudhipagwa inaaya pangulwa, noompango ndhoka dha li dhi indike oondjokana dhopamihoko odha li dha kala po sigo omo 1967. Shika osho wo sha li ngaaka muSouth Africa sho mwa li mu na okatongotongo, sho okangundu okashona hoka ka li taka pangele ka li ka gamene epangelo lyako noompango ndhoka dha kwatela mo okwiindika oondjokana dhopamihoko. Moshilongo kehe shoka sha popiwa mokatendo haka, yamwe yomoongundu dhopamihoko mboka ya humitha komeho okakombo noludhi oya li aniwa aalongelikalunga lela.
Ihe Ombiimbeli otayi holola etompelo lya simana kutya omolwashike pu na okakombo noludhi kopamihoko. Otayi yelitha kutya omolwashike omihoko dhimwe hadhi thininike omikwawo. Otayi ti: “Oongoka kee na ohole, oye ina tseya Kalunga, oshoka Kalunga oye ohole. Ngele pe na ngoka ta ti kutya oku hole Kalunga, ihe oku tonde natango mukwawo, oye omufundja. Oshoka oye ita vulu okukala e hole Kalunga, ngoka kee mu wete, ngele kee hole omuntu mukwawo ngoka e mu wete.” (1 Johannes 4:8, 20) Oohapu ndhika otadhi ulike shoka osho unene hashi etitha okakombo noludhi kopamihoko. Aantu oye ka na, kutya nduno otayi iti aalongelikalunga nenge hasho, molwaashoka inaa tseya Kalunga nokaye mu hole.
Ontseyo yokutseya Kalunga oya pumbiwa omolwuukumwe wopamihoko
Ongiini okutseya Kalunga noku mu hola taku etitha uukumwe wopamihoko? Ontseyo yini ndjoka Oohapu dhaKalunga tadhi holola tayi keelele aantu opo kaaya ningile uuwinayi mboka kaaye shi yomuhoko gwawo? Ombiimbeli otayi holola kutya Jehova oye He yaantu ayehe. Otayi ti: “Tseni otu na owala Kalunga gumwe. Oye Tate yetweni, omushiti gwiinima ayihe.” (1 Aakorinto 8:6) Otayi popi natango tayi ti: “Kalunga okwa kutha omihoko adhihe dhaantu momulumentu gumwe.” (Iilonga 17:26) Onkee ano, aantu ayehe aamwayinathana.
Omihoko adhihe odhi na okukala nolupandu sho Kalunga e dhi pa omwenyo, ihe adhihe odha yemata shi na ko nasha naashoka sha ningwa kaakuluntu yawo yotango. Omunyoli gwOmbiimbeli Paulus okwa nyola a ti: “Uulunde owe etwa muuyuni komuntu gumwe.” Onkee ano, “ayehe ya yono nokaye na eadhimo lyaKalunga.” (Aaroma 3:23, OB-1954; 5:12) Jehova oye Kalunga ngoka e hole iinima ya yoolokathana, nomolwaashono meshito lye itoo adha mo nando iishitwa iyali ya faathana thiluthilu. Ihe ina yela nando omuhoko gumwe gu kale gu vule omikwawo. Omaiyuvo ngoka aantu oyendji ye na kutya omuhoko gwawo ogu vule omikwawo, itaga tsu kumwe naashoka shi li mOmanyolo. Osha yela kutya ontseyo ndjoka tatu mono okuza kuKalunga otayi humitha komeho uukumwe wopamihoko.
Kalunga oku na ko nasha niigwana ayihe
Yamwe otayi ipula ngele Kalunga ka li a humitha komeho okakombo noludhi kopamihoko sho a li a hokwa Aaisraeli noku ya longa opo yi iyoolole ko kiigwana yilwe. (Eksodus 34:12) Pethimbo limwe, Kalunga okwa li a hogolola oshigwana shaIsraeli shi kale oshigwana she shi ikalekelwa molweitaalo lya dhenga mbanda lyahekulululwa yasho Abraham. Kalunga oye mwene a li a pangele Israeli shonale nokwa li e shi hogololele aakwaniilwa yasho noku shi longekidhila oompango. Pethimbo ndyoka Israeli sha li sha taamba ko elongekidho ndika, iigwana yilwe oya li ya vulu okumona eyooloko pokati kokupangelwa kuKalunga nokupangelwa kaantu. Jehova okwa li a longo wo Aaisraeli pethimbo ndyono kutya efikilondjambo olya li lya pumbiwa opo aantu ya kale ye na ishewe ekwatathano ewanawa naye. Ano momukalo moka Jehova a li u ungaunga naIsraeli ogwa li gwe etele iigwana ayihe uuwanawa. Shoka osha li tashi tsu kumwe naashoka a li a lombwele Abraham a ti: “Omungoye nomoluvalo lwoye aantu yomiigwana ayihe otaa ka lalekwa nuuyamba, oshoka owa vulika kelombwelo lyandje.”—Genesis 22:18.
Niishewe, Aajuda oya li ye na uuthembahenda okupewa oohapu dhaKalunga oondjapuki nokukala oshigwana moka Mesiasa a li a valwa. Ihe shika osha li wo sha ningwa nelalakano opo iigwana ayihe yi mone mo uuwanawa. Omanyolo gOshihebeli ngoka ga li ga pewa Aajuda oge na omayelithilo taga nyanyudha omutima uuna omihoko adhihe tadhi ka pewa omalaleko nuuyamba omanene taga ti: “[Aantu yiigwana oyindji] otaa ka tya: ‘Natu londeni kondundu yOMUWA, tu ye kotempeli yaKalunga kaIsraeli. Oshoka ote ke tu nongeka shoka a hala tu longe.’ . . . Iigwana itayi ka ya we kiita, itaa ilongekidhile we olugodhi. Kehe gumwe ota ka kala nombili mokati komiviinu nomikwiyu dhe, nokape na ngoka te mu halutha we.”—Mika 4:2-4.
Nonando Jesus Kristus okwa li u uvithile Aajuda, okwa li wo a ti: “Elaka ndika etoye [lyuukwaniilwa, KB] otali ka uvithilwa aantu ayehe, li ningile iigwana ayihe onzapo.” (Mateus 24:14) Kapu na oshigwana tashi ka kala inaashi uva elaka etoye nenge onkundana ombwanawa. Onkee ano, Jehova okwa tula po oshiholelwa sha dhenga mbanda mokuungaunga kwe nomihoko adhihe shi thike pamwe. “Kalunga aantu ayehe ohe ya tala ye thike pamwe. Ngoka he mu tila noha longo shoka shu uka, Kalunga ote mu taamba.”—Iilonga 10:34, 35.
Oompango ndhoka Kalunga a li a gandja koshigwana shaIsraeli shonale odha holola wo kutya oku na ko nasha niigwana ayihe. Ndhindhilika nkene Ompango ya li tayi pula oshindji kaashi shi owala okwiidhidhimikila mboka ya kala moshilongo kaaye shi Aaisraeli sho ya ti: “Kaleni [naakwiilongo], ngaashi mu li nOmuisraeli omukweni. Kaleni mu ya hole, ngaashi mu ihole ne yene. Dhimbulukweni kutya ne omwa li aakwiilongo muEgipiti.” (Levitikus 19:34) Oompango odhindji dhaKalunga odha li dha longo Aaisraeli opo ya kale ye na olukeno naakwiilongo. Ano Boas, hekulu yaJesus sho a mono omukiintu omukwiilongo ohepele ta pupula mepya lye, okwa li a katuka metsokumwe naashoka a li a longwa kuKalunga mokushilipaleka kutya aateyi yepya lye ya thige po iilya oyindji opo a vule oku yi pupula po.—Rut 2:1, 10, 16.
Jesus okwa li a longo aantu ya kale ye na olukeno
Jesus okwa li a holola ontseyo yokutseya Kalunga e vulithe kehe gumwe. Okwa li u ulukile aalanduli ye nkene ye na okukala ye nine olukeno aantu yomihoko dhilwe. Oshikando shimwe okwa li a kundathana nomukiintu Omusamaria. Omukiintu ngoka okwa li a kumwa, molwaashoka Aasamaria oya li omuhoko ngoka gwa li gwa dhinika kAajuda oyendji. Pethimbo lyoonkundathana ndhika, Jesus okwa li a kwathele nolukeno omukiintu nguka opo u uve ko nkene ta vulu okumona omwenyo gwaaluhe.—Johannes 4:7-14.
Jesus okwe tu longa wo nkene tu na okukala naantu yomihoko dhilwe sho a hokolola eyele lyOmusamaria omunamutimahenda. Omulumentu nguka okwa li a adha Omujuda mondjila e ehamekwa nayi sho a li a ponokelwa kaayugi. Omusamaria nguka okwa li ta vulu okwiitompa nuupu ta ti: ‘Omolwashike ndi na okukwathela Omujuda? Aajuda oya dhina aantu yomuhoko gwandje.’ Ihe Jesus okwa li a popi kutya Omusamaria nguka okwa li e na etaloko lyi ili kombinga yaantu mboka kaaye shi yomuhoko gwe. Nonando aayendindjila yalwe oya li ya piti po pomulumentu ngoka e ehamekwa, Omusamaria ‘okwa li e mu uvitile olukeno’ nokwa li e mu kwathele lela. Jesus okwa li a hulitha eyele ndika ta ti kutya kehe ngoka a hala okuhokiwa kuKalunga oku na okuninga sha faathana.—Lukas 10:30-37.
Omuyapostoli Paulus okwa li a longo mboka ya hala okunyanyudha Kalunga ya lundulule omaukwatya gawo noya holele omukalo ngoka Kalunga hu ungaunga naantu. Paulus okwa li a nyola a ti: “One omwi ihula omuntu gweni omukulu pamwe nomikalo dhe, nomwa zala omuntu omupe. Kalunga ota shitulula aluhe omuntu nguka omupe mune, a fe ondjelo yomushiti gwe, opo e mú thikithe kegwano lyoku mu tseya. Onkee ano kape na [eyooloko] pokati komupagani nOmujuda, kaangoka a fukalekwa naangoka inaa fukalekwa, omupika nomuvalwa . . . Kumbika ayihe gwedhii ko ohole, oshoka ohole oyo epaya tali vulu okumangela iinima ayihe kumwe.”—Aakolossa 3:9-14.
Mbela ontseyo yokutseya Kalunga ohayi lundulula aantu?
Mbela okutseya Jehova Kalunga otaku lundulula lela omukalo moka aantu haa ungaunga naamboka yomomihoko dhilwe? Tala koshimoniwa shomukiintu omukwiilongo Omuasia muKanada ngoka a li a yematekwa sho a li a ningwa okatongotongo moka. Okwa li a tsakanene nOonzapo dhaJehova nodha tameke okukonakona naye Ombiimbeli. Konima yethimbo okwa li e dhi nyolele ontumwafo yomapandulo moka a li a ti: ‘Ne omu li lela iilumbu yi li nawa noyi na olukeno. Sho nda li nda mono kutya omwa yooloka ko lela kiilumbu yilwe, onda li ndi ipula kutya omolwashike. Onda li nda dhiladhila nokudhiladhilulula nonda li nda thiki pehulithodhiladhilo kutya ne Oonzapo dhaKalunga. MOmbiimbeli omu na okukala mu na sha shoka she mu ninga mu kale ngawo. Pokugongala kweni onda li nda mono po iilumbu, aaluudhe, aambambi nayalwe yomihoko dhilwe mboka omitima dhawo dha faathana, molwaashoka ne amuhe aamwayinathana. Ngashingeyi ondi shi kutya olye e mu ninga mu kale ngawo. Okalunga keni.’
Oohapu dhaKalunga odha hunganeka ethimbo uuna ‘evi tali ka udha okutseya OMUWA.’ (Jesaja 11:9) Nokuli ngashingeyi, mokugwanitha ehunganeko lyOmbiimbeli, ongundu onene yaantu omamiliyona ‘ya za maantu yomihoko adhihe, momaludhi agehe, miigwana ayihe nomomalaka agehe’ otaya hanganithwa kelongelokalunga lyashili. (Ehololo 7:9) Oya tegelela okumona uutondwe tau pingenwa po kohole mokati kaantu yomuuyuni auhe mboka masiku taya ka gwanithilwa elalakano lyaJehova ndyoka lya li lya lombwelwa Abraham tali ti: “Otandi ka yambeka aantu ayehe yokombanda yevi.”—Iilonga 3:25.
[Omanyolo gopevi]
a Moshitopolwa shika okakombo noludhi kopamihoko oka kwatela mo omayooloko ge na ko nasha nomuhoko, oshigwana, elongelokalunga, elaka neputuko.
[Ethano pepandja 4]
Ompango yaKalunga oya li ya longo Aaisraeli ya kale ye hole aakwiilongo
[Ethano pepandja 5]
Oshike tatu vulu okwiilonga meyele lyOmusamaria omunamutimahenda?
[Omathano pepandja 6]
Kalunga ina yela nando omuhoko gumwe gu kale gu vule omikwawo