Oshike hashi ningifa onghalamwenyo i kale tai ti sha?

“Tila Kalunga u diinine oipango yaye.” — OMUUD. 12:13.

1, 2. Ouwa ulipi hatu dulu okumona mokukonakona embo lOmbibeli lOmuudifi?

DILADILA shi na sha nomulumenhu oo a li e na keshe shimwe, a li a omupangeli a shiivika nawa nokwa li umwe womoipuna nomunaendunge e dule ovanhu vopefimbo laye. Nonande okwa li e na oinima aishe oyo, okwa li e lipula kutya: ‘Oshike naanaa hashi ningifa omunhu a kale e na onghalamwenyo tai ti sha?’

² Omulumenhu a tya ngaho okwa li ko shili, omido 3000 lwaapo da pita. Omulumenhu oo oSalomo, nembo lOmbibeli lOmuudifi otali hokolola nghee a li a lalakanena okukala a hafa. (Omuud. 1:13) Ohatu dulu okulihonga shihapu moshimoniwa shaSalomo. Eendjovo dounongo odo di li membo lOmbibeli lOmuudifi otadi dulu oku tu kwafela tu litulile po omalalakano oo tae tu kwafele tu kale tu na onghalamwenyo tai ti sha shili.

‘Okushikula omhepo’

3. Oushili ulipi tu na okudimina u na sha noule wonghalamwenyo?

³ Salomo okwa popya kutya Kalunga okwa shita oinima ihapu iwa ihai xulu po, ihokwifa noikumwifi nohatu ka kala alushe noku i hafela. Ndelenee itatu dulu lelalela okukonakona oinima oyo Kalunga a shita molwaashi okukalamwenyo kwetu okuxupi neenghono. (Omuud. 3:11; 8:17) Omafiku etu omanini nohaa vilola po, ngaashi Ombibeli tai ti. (Job 14:1, 2; Omuud. 6:12) Osha fimana okukaleka oushili oo momadiladilo, naasho oshi na oku tu linyengifa tu longife nawa okukalamwenyo kwetu. Osho kashi fi oshinima shipu molwaashi ounyuni waSatana otau dulu oku tu ningifa tu lalakanene oinima oyo inai yuka.

4. (a) Outumbulilo ‘yongahoelela’ otau ti shike? (b) Ohatu ka kundafana omalalakano elipi oo haa lalakanenwa kovanhu monghalamwenyo?

⁴ Salomo okwa longifa outumbulilo ‘yongahoelela’ lwoikando 30 lwaapo membo lOmuudifi opo a divilike nghee sha nyika oshiponga okulalakanena oinima yongaho. Oshitya shOshiheberi osho sha tolokwa ‘yongahoelela’ otashi ulike koshinima osho shihe na eityo la sha, shihe na ekwafo lasha, shihe na oshilonga ile itashi kalelele. (Omuud. 1:2, 3) Omafimbo amwe Salomo okwa longifa outumbulilo ‘okushikula omhepo’ ponhele youtumbulilo ‘yongahoelela.’ (Omuud. 1:14; 2:11) Osha yela kutya omunhu oo ta shikula omhepo ite ke i kwata, naasho osho shi li ngaho nomunhu oo ta lalakanene omalalakano oo ehe li pandunge. Onghalamwenyo monghalelo ei yoinima oixupi neenghono, noka tu na oku i hepifa mokulalakanena omalalakano ehe na oshilonga. Onghee hano, opo tuha ninge epuko la tya ngaho, natu ka tale koihopaenenwa imwe yomalalakano oo a popiwa kuSalomo oo haa lalakanenwa kovanhu vahapu monghalamwenyo. Moshitukulwa eshi ohatu ka kundafana tete shi na sha nokulalakanena omalihafifo nosho yo omaliko. Opo nee ohatu ka kundafana shi na sha noilonga oyo tai hafifa Kalunga.

Mbela okulalakanena omalihafifo otaku tu etele ngoo ehafo?

5. Salomo okwa li e lihafifa ngahelipi?

⁵ Salomo okwa li a lalakanena okukala a hafa monghalamwenyo, ngaashi ashike ovanhu vahapu hava ningi kunena. Okwa popya a ti: “Omutima wange inandi u kelela nande ehafo limwe.” (Omuud. 2:10) Okwa li a ninga po shike opo e lihafife? Etukulwa eti-2 lOmuudifi otali ti kutya okwa li a ‘hekeleka olutu laye nomaviinyu,’ ndele nande ongaho, okwa li e na elipangelo nokwa li yo a ninga oinima imwe ngaashi okukonakona omitungilo dedu, okutunga eembala, okupwilikina keemusika nokwa li yo ha li oikulya iwa.

6. (a) Omolwashike inashi puka okuhafela oinima imwe oyo iwa monghalamwenyo? (b) Omolwashike twa pumbwa okukala nondjele ngeenge tashi uya pomalihafifo?

⁶ Mbela Ombibeli oya dilika omunhu ehe lihafife pamwe nookaume kaye? Hasho nandenande. Pashihopaenenwa, Salomo okwa popya kutya okutulumukwa nokulya ngeenge omunhu a longa noudiinini oshi li oshali ya dja kuKalunga. (Lesha Omuudifi 2:24; 3:12, 13.) Kakele kaasho, Jehova ota ti kutya ovanyasha ‘nava nyakukwe nomutima wavo nau va hafife momafiku omounyasha wavo,’ shimha ashike tave shi ningi monghedi ya yuka. (Omuud. 11:9) Otwa pumbwa okulihafifa nomalihafifo oo a koshoka. (Yelekanifa naMarkus 6:31.) Ndele nande ongaho, katu na okupitifa komesho omalihafifo monghalamwenyo yetu. Mepingafano naasho, omalihafifo oku na okukala ngaashi osuuka oyo hai tulwa moshikundu opo shi kale shinyenye. Mbela oto i yada mo ashike moshikundu ndele tashi kala shi na ounyenye wa pitilila? Hasho nandenande! Omalihafifo oku na oku tu talaleka noku tu kwafela, ndele haku tu lolokifa ile oku tu wilila po. Sha faafana, Salomo okwa li a didilika kutya ngeenge omunhu okwa kala ashike ta yandje elitulemo kokulihafifa ota ‘shikula omhepo.’ — Omuud. 2:10, 11.

7. Omolwashike tu na okuhoolola omalihafifo etu noukeka?

⁷ Hamalihafifo aeshe a koshoka. Omalihafifo mahapu ohaa nyono po oupamhepo nosho yo eenghedi detu. Mbela ovanhu omamiliyona angapi vehe na eteelelo la sha molwaashi va li va hala okulihafifa, tava longifa oingangamifi, tava nu sha pitilila notava ndobola? Jehova ote tu londwele pahole kutya ngeenge otwa efa omitima detu ile omesho etu e tu ningife tu longe owii, ohatu ka mona oilanduliko. — Gal. 6:7.

8. Omolwashike shi li pandunge okukonakona onghedi yetu yokukalamwenyo?

⁸ Okuhakala nondjele mokulalakanena omalihafifo otaku tu imbi tu yandje elitulemo la wana koinima oyo ya fimana. Dimbuluka kutya okukala po kwetu ohaku xulu po diva nokatu na oushili kutya mokukalamwenyo kwetu kuxupi ohatu ka kala alushe tu na oukolele ile tuhe na omaupyakadi. Nomolwaasho Salomo a popya kutya ohatu dulu okumona ouwa muhapu mokuya kefudiko, naunene tuu lomumwatate ile lomumwameme Omukriste omudiinini, ponhele yokuya ‘keumbo lehafo.’ (Lesha Omuudifi 7:2, 4.) Omolwashike mbela? Omolwaashi eshi hatu pwilikine koshipopiwa shefudiko nosho yo okudiladila shi na sha nonghedi yokukalamwenyo yomupiya waJehova oo omudiinini, otashi dulika shi tu linyengife tu konakone onghedi yetu yokukalamwenyo. Oshidjemo, otashi dulika tu mone kutya otwa pumbwa okuninga po omalunduluko momalalakano etu opo tu longife nawa okukalamwenyo kwetu oko kwa xupa ko. — Omuud. 12:1.

Mbela oinima yopamaliko otai dulu ngoo oku tu etela ehafo?

9. Salomo okwa li a fika pexulifodiladilo lilipi shi na sha nokukala nomaliko?

⁹ Salomo okwa li umwe womovalumenhu oipuna eshi a shanga embo lOmuudifi. (2 Omaf. 9:22) Okwa li ta dulu okukala e na keshe osho a hala. Okwa shanga a ti: “Ame inandi kelela omesho ange kuashishe oo e shi hala.” (Omuud. 2:10) Ndele nande ongaho, okwa li a fika pexulifodiladilo kutya okukala nomaliko oo aeke itashi etele omunhu ehafo. Okwa li a popya a ti: “Ou e hole oimaliwa ita wana koimaliwa. Ndele ou e hole oupuna, ita wana keliko.” — Omuud. 5:9.

10. Oshike tashi tu ningifa tu kale twa wanenwa notu na oupuna washili?

¹⁰ Ovanhu vahapu ova hokwa natango oinima yopamaliko, nonande ihai kalelele. Ekonakono limwe opo la ningwa mOilongo yaHangana, ola ulika kutya eepersenda 75 dovalihongi vokounivesiti ovo ve li momudo wotete ova popya kutya elalakano lavo la fimanenena olo okupunapala monghalamwenyo. Ndele mbela otava ka kala ngoo va hafa shili ngeenge ova hange elalakano lavo? Hasho lela. Ovakonakoni vamwe ova didilika kutya ngeenge omunhu okwa kala ta yandje unene elitulemo komaliko, ohashi mu imbi a kale a hafa noku kale e udite a wanenwa. Salomo naye okwa li a fika pexulifodiladilo olo pefimbo laye. Okwa ti: “Ame nde likongela yo oshisilveri noshingoldo nomamona eehamba . . . Ndee tala, oyo aishe oyongahoelela nokushikula omhepo.”a (Omuud. 2:8, 11) Mepingafano naasho, ngeenge ohatu longifa okukalamwenyo kwetu mokulongela Jehova nomutima aushe, ndele te tu nangeke noupuna, kungaho, otu na oupuna washili. — Lesha Omayeletumbulo 10:22.

Oilonga ilipi tai tu etele ehafo lashili?

11. Omishangwa otadi ti ngahelipi shi na sha nefimano loilonga?

¹¹ Jesus okwa ti: “Tate ta longo fiyo paife, naame yo handi longo.” (Joh. 5:17) Nopehe na omalimbililo, Jehova naJesus ohava hafele oilonga yavo. Ombibeli oya popya shi na sha nanghee Jehova a li a hafela oilonga yaye yokushita eshi ya ti: “Opo Kalunga a tala aishe ei e i ninga, ndele yo ya li ya wapala unene.” (Gen. 1:31) Ovaengeli ova li “va nyakukwa” eshi va mona oilonga aishe oyo Kalunga a longa. (Job 38:4-7) Salomo naye okwa li yo e shii kutya osha fimana okulonga oilonga i na eityo. — Omuud. 3:13.

12, 13. (a) Ovanhu vavali ova ti shike shi na sha nehafo olo hava mono mokulonga noudiinini? (b) Omolwashike oilonga yokulikongela omboloto tai dulu okunyemateka omunhu omafimbo amwe?

¹² Ovanhu vahapu ove shii ehafo olo hali di mokulonga noudiinini. Pashihopaenenwa, José, oo e li omufaneki a denga mbada, okwa ti: “Ngeenge nda faneka omafano oo nda li handi diladila kombinga yao, ohandi kala ndi udite nda longa oshilonga sha fimana.” Omunangeshefa umwe wedina Miguel,b okwa ti: “Oilonga ohai etele omunhu ehafo molwaashi ohai shi ningi tashi shiiva opo omunhu a dule okuwanifa po eemhumbwe doukwaneumbo waye. Ohai ningifa yo omunhu a kale e udite kutya okwa pondola.”

¹³ Mepingafano naasho, oilonga ihapu ohai lolokifa ovanhu noihai etele ovanhu ouwa washa. Omafimbo amwe ovanhu ohava kala va nyemata peenhele doilonga nohava ungwaungwa nokuli navo shihe li pauyuki. Ngaashi Salomo e shi popya, omukwandede otashi dulika a mone ouwa omolwoilonga yaao ta longo noudiinini, tashi dulika molwaashi e na ekwatafano liwa naavo ve na eendodo dopombada moilonga. (Omuud. 2:21) Ope na yo oinima imwe oyo tashi dulika i nyemateke vamwe. Ongeshefa oyo ya li ya fa tai shi endifa nawa, otashi dulika i kale itai ende vali nawa omolwouxupilo wa wa pedu ile efimbo nombadilila. (Lesha Omuudifi 9:11, yelekanifa NW.) Omafimbo mahapu, ngeenge omunhu oo ha longo noudiinini opo a pondole okwa ningilwa oinima ya tya ngaho, oha kala a handuka nokwa nyemata noha didilike kutya okwa li ‘e lipyakidila nomhepo.’ — Omuud. 5:15.

14. Oilonga ilipi hai etele alushe ovanhu ehafo lashili?

¹⁴ Mbela ope na oilonga imwe oyo ihai nyemateke ovanhu? José, omufaneki, oo a tumbulwa metetekelo, okwa popya a ti: “Momukokomoko womido, omafano oo wa faneka otaa dulu okuvakwa po ile a hanauke po, ndele osho hasho shi li ngaho shi na sha noilonga yokulongela Kalunga. Mokukala handi dulika kuJehova mokuudifa onghundana iwa yOuhamba, onda kwafela vamwe va ninge ovatilikalunga, nekwafo olo otali eta ouwa tau kalelele. Oilonga ya tya ngaho oi na eityo shili.” (1 Kor. 3:9-11) Miguel naye okwa ti oilonga yokuudifa etumwalaka lOuhamba oye mu etela ehafo li dule olo a li a mona moilonga yokulikongela omboloto. Miguel okwa ti yo: “Kape na osho tashi dulu okupingena po ehafo olo hali di mokulombwela umwe oshili yOmbibeli nosho yo okukala u wete nghee ya hanga omutima waye.”

“Ekela omungome woye kombada yomeva”

15. Oshike naanaa hashi ningifa onghalamwenyo yomunhu i kale tai ti sha?

¹⁵ Mbela oshike naanaa hashi ningifa onghalamwenyo yomunhu i kale tai ti sha? Ohatu kala tu udite ehafo lashili ngeenge hatu longifa okukalamwenyo kwetu kuxupi monghalelo ei yoinima mokulonga ouwa nokuhafifa Jehova. Ohatu dulu okukala tu na ekwatafano lopofingo naKalunga, okulonga ovana vetu omifikamhango dOmbibeli, okukwafela vamwe ve lihonge kombinga yaJehova nosho yo okupanga oukaume tau kalelele novamwatate novamwameme. (Gal. 6:10) Okuninga eenghendabala da tya ngaho otaku tu etele ouwa tau kalelele nohatu ka nangekwa noupuna. Salomo okwa longifa efaneko lihokwifa neenghono eshi a popya shi na sha nefimano lokulonga ouwa, a ti: “Ekela omungome woye kombada yomeva, osheshi ngenge pa pita omafiku mahapu ove to ke u mona.” (Omuud. 11:1) Jesus okwa li a ladipika ovahongwa vaye a ti: “Yandjeni, nanye yo otamu ka pewa.” (Luk. 6:38) Kakele kaasho, Jehova okwa udaneka oku ka pa ondjambi ovo hava ningile vakwao ouwa. — Omayel. 19:17; lesha Ovaheberi 6:10.

16. Onaini omunhu e na okulitulila po omalalakano monghalamwenyo?

¹⁶ Ombibeli otai tu ladipike tu ninge omatokolo e li pandunge fimbo tu li ovanyasha e na sha nanghee hatu ka longifa onghalamwenyo yetu. Mokuninga ngaho, otashi ke tu kwafela tuha ka kale twa nyemata momido dokomesho. (Omuud. 12:1) Itashi ka kala tuu shi nyikifa oluhodi ngeenge otwa hepifa omido detu dounyasha mokutaataa oinima younyuni, noku ka mona konima yefimbo kutya oya fa ashike okutaataa omhepo!

17. Oshike tashi dulu oku ku kwafela u litulile po omalalakano mawa monghalamwenyo?

¹⁷ Ngaashi xe omudali omunahole, Jehova okwa hala u hafele onghalamwenyo, u longe oilonga iwa nou henuke omaupyakadi inaa pumbiwa. (Omuud. 11:9, 10) Oshike tashi dulu oku ku kwafela u ninge ngaho? Litulila po omalalakano opamhepo nokulonga noudiinini opo u a hange. Omido 20 lwaapo da pita, Javier okwa li e na okuhoolola pokati keifano liwa loundokotola nosho yo oukalele wefimbo liyadi. Okwa ti: “Nonande oilonga youndokotola otai ti sha, itai dulu okuyelekanifwa nehafo olo ndi udite eshi handi kwafele ovanhu vahapu va shiive oshili. Oilonga yefimbo liyadi oya kwafela nge ndi hafele onghalamwenyo pauyadi. Ndele ohandi lipe ashike oushima eshi inandi hovela diva.”

18. Omolwashike onghalamwenyo yaJesus eshi a li kombada yedu ya li tai ti sha shili?

¹⁸ Mbela oshinima shi na ondilo shilipi tu na okulalakanena? Embo lOmuudifi otali ti: “Edina la fimana li dule omaadi mawa, nefiku lokufya ku dule efiku lokudalwa.” (Omuud. 7:1) Onghalamwenyo yaJesus otai koleke oushili u na sha naasho. Jesus okwa li shili e liningila edina liwa naJehova. Eshi a fya e li omudiinini, okwa li a yukipalifa ounamapangelo waXe nokwa li a yandja ekuliloyambo, olo le shi ninga tashi shiiva opo ovanhu va dule okuxupifwa. (Mat. 20:28) Mokukalamwenyo kwaye kwokombada yedu kuxupi, Jesus okwe tu tulila po oshihopaenenwa shiwa shi na sha nokukala nonghalamwenyo tai ti sha shili, notu na okukendabala okushikula oshihopaenenwa shaye. — 1 Kor. 11:1; 1 Pet. 2:21.

19. Salomo okwa yandja omayele opandunge elipi?

¹⁹ Nafye ohatu dulu okuliningila edina liwa naKalunga. Okuliningila edina liwa naKalunga okwa fimana ku dulife okukala nomaliko. (Lesha Mateus 6:19-21.) Efiku keshe otu na okukendabala okuninga sha shiwa osho tashi wapalele Jehova notashi ningi onghalamwenyo yetu i kale i na eityo. Pashihopaenenwa, ohatu dulu okulombwela vamwe onghundana iwa, okupameka eehombo detu nosho yo omaukwaneumbo etu. Ohatu dulu yo okuxwepopaleka ekwatafano letu naJehova mokukala hatu konakona paumwene nosho yo mokukala hatu kala pokwoongala. (Omuud. 11:6; Heb. 13:16) Mbela owa hala okukala nonghalamwenyo tai ti sha shili? Ngeenge osho, kala alushe ho dulika komayele aSalomo oo taa ti: “Tila Kalunga u diinine oipango yaye. Osheshi omunhu keshe osho e nokuninga.” — Omuud. 12:13.

[Omashangelo opedu]

Oto nyamukula ngahelipi?

• Oshike shi na oku tu linyengifa tu diladile sha kwata moiti shi na sha nomalalakano etu monghalamwenyo?

• Otu na okutala ko ngahelipi okulalakanena omalihafifo nosho yo omaliko?

• Oilonga ilipi hai eta ehafo tali kalelele?

• Otu na okukendabala okulalakanena oshinima shi na ondilo shilipi?

[Efano pepandja 31]

Oshike hashi ningifa oilonga yokuudifa i kale i hafifa neenghono?