Owe shi tseya ngaa?
Jesus okwa li a hala okutya shike sho a ti natu thindikile omuntu iikako iyali?
▪ Jesus meuvitho lye lyokondundu okwa gandja omayele a ti: “Ngele oku na ngoka te ku thiminike, u mu thindikile oshikako shimwe, mu thindikila iyali.” (Mateus 5:41) Osha yela kutya aapulakeni ye oya li ye shi kutya okwa li ta popi kombinga yiilonga mbyoka aaleli yoshilongo tashi vulika ya thiminikile aakwashigwana.
Pethimbo lyaJesus Aaisraeli oya li kohi yepangelo lyaRoma. Aaroma oya li haya thiminike aantu nenge iinamwenyo yi longe oshilonga kehe ya hala nenge ya kuthe po nokulongitha kehe shoka ye wete tashi vulu okweendeleleka iilonga yontumba yepangelo. Pashiholelwa, aakwiita yaRoma oya li ya thiminike Simon Omukireni a humbatele Jesus omuti gwe gwomahepeko sigo oohoka Jesus a ka dhipagelwa. (Mateus 27:32) Aantu oyendji oya li ye tonde omathiminiko ngoka noya li haya kala ye wete kutya ogonyanya, nAajuda oya li ye ga yele noonkondo.
Kaku shiwike kutya aakwashigwana oya li haya pulwa ya humbate omutengi oshinano shi thike peni. Ihe osha yela kutya kaya li haya kala ya hala okukonda po poshinano shoka shu uthwa. Ano sho Jesus a lombwele aapulakeni ye ya thindikile omuntu iikako iyali, okwa li te ya lombwele ya longe nopwaahe na okungungutula iilonga mbyoka tashi vulika ya thiminikilwe kaapangeli.—Markus 12:17.
Hannas ngoka a popiwa momahokololo gOmavaangeli olye naanaa?
▪ Pethimbo sho Jesus ta pangulwa otaku tiwa kutya Hannas (Ananus) okwa li ‘omuyambi omukuluntu.’ (Lukas 3:2; Johannes 18:13; Iilonga 4:6) Hapo ye mwene okwa li hemweno yaKajafas, omuyambi omukuluntu gwaIsraeli, omanga ye a li omuyambi omukuluntu okuza momumvo 6 nenge 7 E.N. sigo olwomomumvo 15 E.N., sho a kuthwa miilonga komunambelewa gwaRoma, Valerius Gratus. Nonando ongawo, Hannas okwa li natango ta dhana onkandangala muIsraeli molwaashoka okwa li nale omuyambi omukuluntu. Konima, oyana yatano nosho wo iitenya ye oya ka ninga aayambi aakuluntu.
Sho oshigwana shaIsraeli sha li shi ithikamena kusho shene, omuyambi omukuluntu okwa li ha kala miilonga sigo okusa kwe. (Numeri 35:25) Ihe pethimbo Israeli sha li kohi yepangelo lyaRoma, aayambi aakuluntu oya li haya langekwa po nenge ya kuthwe miilonga kaapangeli nokaakwaniilwa yaRoma. Omunandjokonona Flavius Josephus okwa nyola kutya Quirinius, omupangeli Omuroma gwoshitopolwa shaAram (Siria), okwa li a langeke po Hannas a ninge omuyambi omukuluntu lwomomumvo 6 nenge 7 E.N., pehala lyaJoazar ngoka a kutha miilonga. Nonando oongawo, osha fa shi li ngeyi kutya aaleli mbaka aapagani, oya li haya hogolola mboka taya langeke po okuza mongundu yaayambi.
Ezimo lyaHannas olya li lyi shiwike nawa kutya oli na olwiho kaaku na we nuuyamba wamatutu. Osha fa shi li ngeyi kutya uuyamba wawo oye wu likola molwaashoka oyo owala ya li haya landitha poteempeli iinima mbyoka hayi longithwa momafikilondjambo ngaashi oonguti, oonzi, omagadhi nomaviinu. Josephus okwa ti kutya Ananus (Ananias) omwana gwaHannas okwa li e na “aapiya ye na onyanya nomikalo omiwinayi, haya kutha ko iitimulongo yaayambi koonkondo, noha ye ya dhenge ngele oye yi ya tindile.”