OSHIPALANYOLO SHOKOMBANDA
Omathano giipala—mbela oga nika oshiponga?
Nena muuyuni omu udha omathano giipala.a Otashi vulika ga adhike miifo yomatseyitho, miinima yomoode, moomuvi, moomusika, miifo nosho wo ko-TV, momaudhano goovidio, moongodhi nomiikwaelektronika yopeke, kointaneta noge li ngashingeyi komahala gomathano gokointaneta. Omathano giipala otaga monika ga fa ga taambiwa ko apuhe kunena. Aantu oyendji momahala ogendji oya kwatwa ko unene komathano giipala shi vulithe omathimbo galwe mondjokonona.—Tala oshimpungu “Oshili kombinga yomathano giipala.”
Omathano giipala kage li we ngaashi nale. Omuprofesoli Gail Dines okwa nyola a ti: “Omathano giipala kunena oga ninga omawinayi noonkondo, naangoka ga li ga talika ko omanyanyalithi nale ngashingeyi ogo ge li apuhe.”
Mbela owu shi uvitile ngiini? Mbela omathano giipala oshinima sha nika oshiponga? Jesus okwa ti: “Okehe tuu omuti omwaanawa otagu imi iiyimati iiwanawa, ihe omuti omwiinayi otagu imi iiyimati iiwinayi.” (Mateus 7:17) Omathano giipala ohaga ningitha omuntu i imike iiyimati ya tya ngiini? Opo tu mone eyamukulo natu tale omapulo gontumba ga simana ge na ko nasha nomathano giipala.
Omathano giipala ohaga nwetha mo aantu ngiini?
SHOKA AANAWINO TAYA TI: Omathano giipala ohaga piki omuntu nayi, naakonakoni yiinima naatseyimwenyo yamwe ohaye ga yelekanitha nokuli niingangamithi.
Brian,b ngoka a li a pikwa komathano giipala gokointaneta, ota ti: “Kapwa li sha tashi vulu okukeelela ndje oku ga tala. Onda li owala nda fa haangame. Onda li handi kakama sigo she etele ndje omutse. Onda li tandi kambadhala oku ge etha, ihe onda kala natango nda pikwa kugo uule woomvula.”
Aantu mboka haya tala omathano giipala olundji ohaye shi holeke. Ohaye shi ningi meholamo nomiineya. Itashi kumitha sho oyendji haya kala yu uvite uuwike, ya sa ohoni, ya hwangala, ya polimana noya geya. Poompito dhimwe ohaya kala ya hala okwiidhipaga. Serge, ngoka a li ha tapele omathano giipala kongodhi ye konyala kehe siku, ota ti: “Onda li handi kala kaandi na ko nasha naantu nonda pongola. Onda li handi kala ndi wete kaandi na oshilonga, tandi ipe uusama, nda sa ezaza nonda li kaandi wete nkene tandi vulu okumanguluka ko. Onda li nda sa ohoni noonkondo nonda li nda tila okukonga ekwatho.”
Nonando omuntu okwa mono omathano giipala inee shi tegelela nenge e gi itsu, nasho otashi vulu okuguma omuntu nayi. Omundohotola Judith Reisman, omukonakoni omukuluntu gwiinima ya nika omathano giipala, ngoka a li ta popi komeho yokomitiye yoparlemende yaAmerika, okwa ti: “Omathano giipala ohaga kala ga kakatela momadhiladhilo gomuntu nohashi kala oshidhigu oku ga dhimbwa thiluthilu.” Susan, e na omimvo 19, ngoka a li ha tala omathano giipala kointaneta ota ti: “Omathano ngoka oga fa owala ga takelwa mo momadhiladhilo gandje. Ohandi iyadha owala tandi ga dhiladhila inaandi shi tegelela. Ondu uvite nda fa kaandi na nando esiku ndi ke ga dhimbwe.”
EHULITHODHILADHILO: Omathano giipala ohaga piki nohaga yonagula oonaku ga tala.—2 Petrus 2:19.
Omathano giipala ohaga nwetha mo omagumbo ngiini?
SHOKA AANAWINO TAYA TI: “Omathano giipala ohaga teya po omagumbo.”—The Porn Trap, lya nyolwa kuWendy naLarry Maltz.
Omathano giipala ohaga teya po oondjokana nomagumbo mokuningitha kuume kopandjokana a kale
Ini inekela we mukwawo, kee na we ekwatathano lyopothingo naye nokee mu hole we.—Omayeletumbulo 2:12-17.
I ihole mwene, kee na ko nasha namukwawo, nenge a kale inee mu hokwa we.—Aaefeso 5:28, 29.
E na omahalo gopamilalo kaage shi gopaunshitwe.—2 Petrus 2:14.
Ta thindile kuume ke kopandjokana momilalo kaadhi li pamukalo nenge tadhi tonditha.—Aaefeso 5:3, 4.
A hala okuya pondje yondjokana panyama nenge pamadhiladhilo.—Mateus 5:28.
Ombiimbeli otayi lombwele aaihokani kaaya “kengelelathane.” (Maleaki 2:16, NW) Ekengelelathano, ngaashi okuya pondje yondjokana, ohali vulu okupiyaganeka ondjokana nokweetitha etopoko nehengathano. Oshinima shoka ohashi gumu wo nayi aanona.
Omathano giipala otaga vulu wo okweehameka aanona momukalo gulwe. Brian ngoka a popiwa metetekelo okwa ti: “Sho nda li ndi na oomvula omulongo lwaampono onda li ndi itsu moshifo shatate shomathano giipala manga twa li tatu dhana uudhano wokuholamathana. Onda tameke okukala handi ga tala meholamo, ihe kanda li naanaa ndi shi kutya omolwashike nda li nde ga hokwa. Shoka osha li sha ningitha ndje ndi kale ndi na iikala iiwinayi sigo omuukuluntu wandje.” Aakonakoni yiinima oya popi kutya omathano giipala otaga vulu okunwetha mo aagundjuka ya kale ye hole iipala, haya hepeke yalwe pamilalo noihaaya vulu okupangela omaiyuvo gawo nomadhiladhilo gawo.
EHULITHODHILADHILO: Omathano giipala ohaga yono po omakwatathano omawanawa nohugunina ohage etele oonaku ga tala oluhodhi nuuwehame.—Omayeletumbulo 6:27.
Ombiimbeli otayi ti shike kombinga yomathano giipala?
OOHAPU DHAKALUNGA OTADHI TI: “Dhipageni ano uuhalu weni wopavi . . . ngashika oluhondelo, iipala, uuholume nuuhalu uuwinayi nolwiho. Nokuli olwiho olwo olupe lumwe lwesimaneko lyiimenka.”—Aakolossa 3:5.
Osha yela kutya Jehova Kalungac oku tonde omathano giipala. Ke ga tonde molwaashoka ando inaa hala aantu ya ye momilalo. Pehala lyaashono, okwe tu shita tu na omahalo gopamilalo, nokwa hala aaihokani ye ga longithe mokunyanyudhathana, mokukoleka ekwatathano lyawo lyopothingo nosho wo okweeta aanona muuyuni, oshinima shoka oshiwanawa noshikumithi.—Jakob 1:17.
Omolwashike tatu vulu okutya Jehova oku tonde lela omathano giipala? Natu tale omatompelo gamwepo.
Omolwaashoka oku shi kutya omathano giipala otaga vulu okuyona po onkalamwenyo yomuntu.—Aaefeso 4:17-19.
Oku tu hole nokwa hala oku tu gamena koshiponga shago.—Jesaja 48:17, 18.
Jehova okwa hala okugamena oondjokana dhetu nosho wo omagumbo getu.—Mateus 19:4-6.
Okwa hala tu kale twa yogoka notwa simaneka uuthemba wayalwe.—1 Aatessalonika 4:3-6.
Okwa hala tu simaneke omahalo getu gopamilalo noku ga longitha momukalo gwesimaneko.—Aahebeli 13:4.
Jehova okwa tseya kutya omathano giipala ohage tu pe etaloko lya puka nolyokwiiholamwene, lya nwethwa mo kuSatana.—Genesis 6:2; Judas 6, 7.
EHULITHODHILADHILO: Omathano giipala ohaga yonagula uukuume womuntu naKalunga.—Aaroma 1:24.
Ihe Jehova oku uvitile noonkondo ohenda mboka ya hala okuza mo momwigo gwokutala omathano giipala. Ombiimbeli otayi ti: “OMUWA oye omunamutimahenda nomunalukeno, ohi idhidhimike mokugeya noku na ohole ihaayi lunduluka. Okwa tseya kutya otwa shitwa nashike; oku shi shi kutya otse ontsi yevi.” (Episalomi 103:8, 14) Ota hiya aaifupipiki ya galukile kuye ‘hoka taya ka silwa ohenda nolukeno. Esilohenda ndyoka otali ya kwatha pethimbo lyo opala.’—Aahebeli 4:16; tala wo oshimpungu “Nkene to vulu okweetha po okutala omathano giipala.”
Aantu oyendji oya taamba ko ekwatho lyaKalunga. Mbela oshe ya kwathela ngaa? Tala shoka Ombiimbeli tayi ti kombinga yayamwe mboka ya sinda iikala iiwinayi: ‘Omwa yogwa oondjo, omwa yoololelwa Kalunga, omwa ningwa aayuuki koshipala shaKalunga omolwOmuwa Jesus Kristus okombepo ondjapuki yaKalunga.’ (1 Aakorinto 6:11) Aantu mboka otaya vulu okupopya ngaashi omuyapostoli Paulus taya ti: “Ngame otandi vulu shaa shoka, oshoka Kristus ota koleke ndje.”—Aafilippi 4:13.
Susan, ngoka a tompola okweetha po omathano giipala, ota ti: “Jehova oye owala ta vulu oku ku kwathela wu ethe po okutala omathano giipala. Ngele owe mu pula e ku kwathele noku ku wilike, oto vulu ishewe okukala wa hokiwa kuye. Ite ku etha po nando.”
a Uutumbulilo “omathano giipala” otawu popi kombinga yiinima mbyoka ya nuninwa okupendutha omahalo giipala momutali, momuleshi nenge momupulakeni. Oga kwatela mo omathano, iileshomwa nuuvidio.
b Omadhina moshitopolwa shika oga lundululwa.
c Jehova olyo edhina lyaKalunga ngaashi lya popiwa mOmbiimbeli.