NATU HOLELENI EITAALO LYAWO | ELIA
Okwi idhidhimike sho a li ta ningilwa okwaanuuyuuki
ELIA okwa li e ende molusilu lwaJordan. Okwa kala te ende iiwike, u uka kuumbangalantu ta zi kOndundu yaHoreb. Ngashingeyi, sho a galukile muIsraeli moshilongo shaandjawo, oku wete mwa ningwa omalunduluko. Iizemo iiwinayi mbyoka ya li ye etithwa kondjala ndjoka ya li ya kala mo ethimbo ele ngashingeyi otayi ende tayi hulu po. Omvula yoposhikufuthinge oya tameka okuloka, naanamapya oya li taya pulula momapya gawo. Otashi vulika sha li she etele omupolofeti ngoka ombili sho e wete oshilando tashi hwepopala, ihe okwa li e na ko nasha unene naantu. Aantu mboka kaya li ye na uupambepo wu li nawa. Oyendji oya li taya longele oshikalunga Baal, na Elia okwa li e na oshindji okulonga.a
Popepi nondoolopa Abel-Mehola, Elia okwa li a mono po opoloyeka yuunamapya onene. Opwa li pu na oonani omilongo mbali nane dha mangelwa kumwe oombali, oongundu 12 odha li tadhi pulula pethimbo limwe, tadhi pulula oofoola dhi li pamwe mevi lya tuta. Omulumentu ngoka a li ta kwatele komeho ongundu yahugunina oye a li ta kongwa kuElia. Okwa li Elisa, omulumentu ngoka Jehova a li a hogolola a pingene po Elia. Opwa li ethimbo limwe Elia a li a dhiladhila kutya oye awike ta longele Kalunga nuudhiginini, onkee nopwaahe na omalimbililo oku na okukala a li a halelela oku ka tsakanena nomulumentu nguka. — 1 Aakwaniilwa 18:22; 19:14-19.
Mbela Elia okwa li ta kakadhala mokugandja po iinakugwanithwa ye yimwe, uuthembahenda we, nenge nokuli a ka pingenwe po kugumwe i ili esiku limwe? Itatu vulu oku shi koleka; tse itatu vulu okutya inashi ya mo momadhiladhilo ge. Kakele kaashono okwa li owala “omuntu e tu fa.” (Jakob 5:17) Nokuli Ombiimbeli otayi ti: “Elia okwa kutha elwaakani lye e te li umbile kombanda yaElisa.” (1 Aakwaniilwa 19:19) Elwaakani lyaElia otashi vulika lya li lya ningwa moshipa shonzi nenge shoshikombo shoka sha li hashi zalwa shi li onguwo yokombanda ndjoka yali tayi ulike kutya okwa pewa oshinakugwanithwa shi ikalekelwa kuJehova. Sho e shi umbile komapepe gaElia, shoka osha li shi na eityo lyomuule. Elia okwa li a vulika nehalo ewanawa kelombwelo lyaJehova lyokuhogolola Elisa e mu pingene po. Elia okwa li i inekele muKalunga nokwa li a vulika kuye.
Elia okwa li a hogolola Elisa neifupipiko e mu pingene po
Omulumentu ngoka omugundjuka okwa li e na ehalo okukwathela omupolofeti ngoka omukokele. Elisa ka li ta ka pingena po Elia pethimbo ndyoka. Ihe uule woomvula hamano, okwa kala nokweenda pamwe nomupolofeti ngoka omukokele noku mu kwathela, nokonima okwa li e shiwike kutya oye “ngoka a tulile omeya peke lyaElia.” (2 Aakwaniilwa 3:11) Shoka kasha li tuu sha hekeleke Elia sho a li e na omuyakuli omwaanawa noku shi okukwathela! Aalumentu mboka yaali oye na okukala ya li ya ningi ookuume kopothingo. Okuladhipikathana kwawo oku na okukala kwa li kwe ya kwathele ayehe yi idhidhimike nonando oya li ya mono okwaahenuuyuki hoka kwa li apuhe moshilongo shoka. Uukolokoshi womukwaniilwa Ahab owo naanaa wa li tawu nayipala.
Mbela oho ningilwa iinima kaayi li pauyuuki? Oyendji yomutse ohatu yi ningilwa muuyuni mbuka wa yonuka. Okumona kuume ngoka e hole Kalunga otaku vulu oku ku kwathela wi idhidhimike. Oto vulu wo okwiilonga oshindji meitaalo lyaElia sho a li u ungaunga nokwaanuuyuuki.
“INDA KOMUKWANIILWA GWASAMARIA AHAB”
Elia naElisa oya li ya longo nuudhiginini opo ya tunge aantu pambepo. Osha yela kutya oya li ya kwatele komeho mokudheula aapolofeti yalwe, mboka tashi vulika ya li yu unganekwa moongundu dhontumba. Ihe mokweendela ko kwethimbo, Elia okwa li a pewa oshinakugwanithwa oshipe kuJehova sho a ti: “Inda komukwaniilwa gwaSamaria Ahab.” (1 Aakwaniilwa 21:18) Ahab okwa li a ningi po shike?
Omukwaniilwa ngoka okwa adhika nale a ninga omushunimonima, oye nokuli a li a shiga ko maakwaniilwa ayehe mboka ya li ya lele Israeli. Okwa li a hokana Isebel, nokwa li a ningitha okulongela oshikalunga Baal ku nayipale moshilongo shoka, nomukwaniilwa ye mwene okwa li he shi longele. (1 Aakwaniilwa 16:31-33) Elongelokalunga lyaBaal olya li lya kwatela mo okuninga iituthi yi na ko nasha nomaluvalo, nuumbwanda, nokuli nokuninga aanona omafikilondjambo. Ishewe, Ahab opo a adhikile inaa vulika koshipango shaJehova shokudhipaga omukwaniilwa omwiinayi gwaSiria Ben-hadad. Ahab okwa li a tindi oku shi ninga molwaashoka okwa li a hala okumona oshimaliwa. (1 Aakwaniilwa, ontopolwa 20) Ihe pethimbo mpoka, olwiho, okuhola omaliko nosho wo uukolokoshi waAhab nowaIsebel owa li wa nayipala noonkondo.
Ahab okwa li e na uuwa we muSamaria nowa li etungo enene shili! Okwa li wo e na wumwe wu li muJesreel, oshilando shoka sha li kokule ookilometa 37. Shoka sha li pooha nasho oshitsambe shomiviinu. Ahab okwa li a hala ombinga yoshitopolwa shoka, shoka sha li shomulumentu gwedhina Nabot. Ahab okwa li e mu ithana e mu pe iimaliwa a lande po oshitsambe shoka nenge e mu landakanithe noshitsambe shilwe. Ihe Nabot okwa ti: “Oshitsambe shika onde shi thigulula kootatekulu. OMUWA ne shi keelele, ndi shi ku pe.” (1 Aakwaniilwa 21:3) Mbela Nabot okwa li e na omanganga? Keehe na ko nasha? Oyendji osho ya dhiladhila ngaaka. Nokuli, okwa li ta vulika kOshipango shaJehova, shoka sha li inaashi pitika Aaisraeli ya landithe po oshitopolwa shoka a li e shi thigulula kaakwanezimo ye. (Levitikus 25:23-28) Nabot ka li a hala nando okuteya ompango yaKalunga. Okwa li omulumentu e na eitaalo nuulaadhi, molwaashoka oku na okukala a li e shi shi kutya osha nika oshiponga okutinda shoka Ahab ta pula.
Osha yela kutya Ahab ina dhiladhila kombinga yOmpango yaJehova. Okwa yi kegumbo “a ninga omwenyo omwiinayi nokwa geela Nabot.” Otatu lesha ngeyi: “Okwa ka lala mombete ye a taalela mekuma noina lya sha.” (1 Aakwaniilwa 21:4) Sho Isebel a mono omusamane gwe u umba omulungu a fa okanona ka geya, okwa ningi ompangela nziyanziya opo a mone shoka a hala nokuli ye a dhipagithe uukwanegumbo mboka wa li uuyuuki.
Oshidhigu okulesha ompangela ye nompwaahe na okukala wa kuminwa uukolokoshi mboka. Omukwaniilwakiintu Isebel okwa li e shi shi kutya Ompango yaKalunga otayi pula pu kale pu na uumbangi woonzapo mbali opo eyono lya kwata miiti li kolekwe. (Deuteronomium 19:15) Onkee ano okwa nyola oombapila dha fa dha nyolwa kuAhab, a pula aawiliki yoshilando muJesreel ya mone aalumentu yaali mboka ye na ehalo lyokulundila Nabot, elundilo lyuuwinayi, ndyoka lya li tali ka dhipagitha omuntu. Omupya omunene, ompangela yomukiintu ngoka oya li ye ende nawa lela. “Aantu mbeyaka yaali yaamakaha” oya li ya lundile Nabot, nokwa li a dhipagwa nomamanya. Nabot haye awike a li a dhipagwa, ihe noyanamati wo!b (1 Aakwaniilwa 21:5-14; Levitikus 24:16; 2 Aakwaniilwa 9:26) Nokuli Ahab okwa li a gandja po uukwamutse we, a pitike omukulukadhi gwe a ninge ngaashi a hala nokudhipage aantu mbeyaka kaaye na ondjo.
Dhiladhila owala kutya Elia okwa li u uvite ngiini sho Jehova e mu hololele shoka omukwaniilwa nomukwaniilwakiintu ya li ya ningi. Ohashi teya omukumo uuna aantu aakolokoshi taya thiminike aantu mboka kaaye na ondjo. (Episalomi 73:3-5, 12, 13) Kunena, ohatu mono aluhe iinima iiwinayi tayi ningwa kaayi li pauyuuki, omathimbo gamwe oya ningwa nokuli kaantu aanankondo mboka haya ti kutya aakalelipo yaKalunga. Ihe ehokololo ndika otali vulu oku tu hekeleka. Mehokololo ndika Ombiimbeli otayi tu dhimbulukitha kutya kapu na nando osha sha holekwa Jehova. Oha mono ayihe. (Aahebeli 4:13) Oha ningi po nduno shike uuna a mono iinima iiwinayi tayi ningwa?
“MUTONDI GWANDJE, OWA ADHA NDJE NDUNO?”
Jehova okwa li a tumu Elia kuAhab. Kalunga okwa popi shu ukilila a ti: ‘Oto ke mu adha moshitsambe shaNabot.’ (1 Aakwaniilwa 21:18) Sho Isebel a lombwele Ahab kutya oshitsambe shomiviinu osha ninga she, Ahab okwa penduka e ta yi a ka nyanyukilwe moshitsambe she oshipe. Ka li nando i ipula kutya Jehova okwa li e wete shoka ta ningi. Dhiladhila owala kutya okwa li uvite ngiini sho te ende moshitsambe shoka, ti itungile uugumbo kombinga yankene te ke shi ninga oshikunino oshiwanawa noonkondo. Ihe opo e li po, Elia oye ngu! Oshipala shaAhab shoka sha li sha nyanyukwa osha lunduluka, okwa tameke a geya noku na uutondwe, nokwa nyenyeta a ti: “Mutondi gwandje, owa adha ndje nduno?” — 1 Aakwaniilwa 21:20.
“Mutondi gwandje, owa adha ndje nduno?”
Oohapu dhaAhab odha li dha holola iinima iyali ya nika uugoya. Shotango, sho Ahab a lombwele Elia kutya “owa adha ndje nduno,” shoka oshu ulike kutya okwa li e na uuposi wopambepo. Jehova okwa adhika e mu “adha” nale. Okwa adhika a mona nale nkene Ahab a longitha nayi omagano ge gokuninga omatokolo nankene a nyanyukilwa iinima iiwanawa mbyoka ya zi mompangela ombwinayi yaIsebel. Kalunga okwa li a mono momutima gwaAhab nkene iinima yopamaliko ya tameke okukala ya simana kuye yi vule ohenda, uuyuuki, nenge olukeno. Oshitiyali, sho u ula Elia, “mutondi gwandje,” Ahab oku ulike kutya okwa tonda omulumentu ngoka a li kuume kaJehova Kalunga ngoka a li ta vulu oku mu kwathela a gamuke ko kondjila ye ombwinayi.
Otatu vulu okumona mo iiyilongomwa ya simanenena muugoya mboka wa ningwa kuAhab. Otu na aluhe okudhimbulukwa kutya Jehova oha mono iinima ayihe. E li Tate omunahole, oku shi mpoka twa puguma mo mondjila yuuyuuki, nokwa halelela oku tu mona tatu ningi omalunduluko mwaashoka hatu ningi. Opo e tu kwathele, oha longitha aluhe ookuume ke mboka aadhiginini, mboka ngaashi Elia, haya lombwele yakwawo oohapu dhaKalunga. Itashi ka kala tuu sha puka okutala ko ookuume kaKalunga ye li aatondi yetu! — Episalomi 141:5.
Kala ando wa fa wu wete Elia ta yamukula Ahab ta ti: “Nde ku kwata.” (NW) Okwa li e shi kutya Ahab omuntu a tya ngiini, ano okwa li omufuthi, omudhipagi, nokwa li a tukulile Jehova Kalunga oshipotha. Ka li tuu a katuka nuulaadhi a thikame omulumentu ngoka omwiinayi! Elia okwa li a yi a ka lombwele Ahab shoka Kalunga e mu tokolela. Jehova okwa li a mono sho shoka sha li tashi ningwa, ano uuwinayi mboka wa li tawu tsikile okuningwa kuyaandjaAhab noya li taya nwetha mo aantu. Onkee Elia okwa li a lombwele Ahab shoka Kalunga a li a hala okuninga ‘a kombe po,’ ano a yeleke po uukwanegumbo awuhe mboka. Isebel naye wo okwa li e na okukwatelwa mo muuyuuki mboka wa li tawu ka ningwa. — 1 Aakwaniilwa 21:20-26.
Elia ka li a dhiladhila kutya aantu otaya kala inaaya geelelwa uukolokoshi wawo nosho wo eihumbato kaali li pauyuuki. Muuyuni mbuka wokunena oshipu okuthika pehulithodhiladhilo ndyoka. Ehokololo ndika lyOmbiimbeli otali tu dhimbulukitha kutya Jehova Kalunga oha mono iinima mbyoka tayi ningwa, ihe oha longo wo uuyuuki pethimbo lye lyo opala. Oohapu dhe otadhi tu shilipaleke kutya ethimbo otali ya uuna ta ka hulitha po okwaahenuuyuki akuhe! (Episalomi 37:10, 11) Ihe otashi vulika wi ipule kutya: ‘Mbela omatokolo gaKalunga oga kwatela mo owala okugeela aantu? Noge li ngaa pahenda?’
“OWA NDHINDHILIKA TUU KUTYA AHAB OKWI IFUPIPIKA KOSHIPALA SHANDJE?”
Otashi vulika Elia a li a kuminwa einyengo lyAhab sho e mu lombwele etokolo lyaKalunga. Ehokololo otali ti: “Elia sho a mana okupopya, Ahab okwa tuula oonguwo dhe, e dhi ihula e ta zala ehahi. Okwa tindi okulya, a lala mehahi nokwe endeanda a lulilwa.” (1 Aakwaniilwa 21:27) Mbela Ahab okwa li i iyele ombedhi omolwomapuko ge?
Otatu vulu okutya oya li onkatu tayi ulike kutya okwa ninga omalunduluko omawanawa. Ahab okwa li i ifupipike, oshinima shoka oshidhigu okuningwa komuntu ngoka omwiinenepeki, nomunuuntsa. Ihe mbela okwa li ngaa i iyele ombedhi shili? Natu shi yelekanithe nomukwaniilwa Manasse ngoka tashi vulika a li a piti po puAhab mokulonga uukolokoshi. Sho Jehova a tokola Manasse, omulumentu ngoka okwi ifupipike, nokwa li a pula ekwatho kuYe. Ihe okwa li a ningi oshindji sha gwedhwa po. Okwa li a lundulula okukalamwenyo kwe mokweekelahi iihongwathano mbyoka a li a dhika, nokwa li a ningi oonkambadhala a longele Jehova, nokuli okwa li a ladhipike aantu ye ya ninge sha faathana. (2 Ondjalulo 33:1-17) Mbela shoka osho ngaa Ahab a li a ningi? Shiyemateka, hasho a li a ningi.
Mbela Jehova okwa li a mono kutya Ahab oku ulika montaneho kutya okwa yemata? Jehova okwa lombwele Elia a ti: “Owa ndhindhilika tuu kutya Ahab okwi ifupipika koshipala shandje? Molwaashoka a ningi ngeyi, itandi mu undulile we omupya nguka, manga e na omwenyo, ihe pethimbo lyomwana ezimo lye otandi ke li etela omupya.” (1 Aakwaniilwa 21:29) Mbela Jehova okwa li a dhimine po Ahab? Aawe, eiyelombedhi owala lyashili lya li tali ka ningitha a silwe ohenda kuKalunga. (Hesekiel 33:14-16) Ihe molwaashoka Ahab okwa li ulike eiyelombedhi lyontumba, Jehova okwa li i inyenge shi thike peiyelombedhi lye. Ahab ka li ta ka mona oshinima oshiwinayi shuukwanegumbo we tawu hanagulwa po.
Ihe etokolo ndyoka Jehova a li ta ka ninga kalya li lya lunduluka. Konima yethimbo, Jehova okwa li a kundathana naayengeli ye kombinga yomukalo omwaanawa dhingi gu tule Ahab muugoya a ka ye molugodhi moka a li ta ka sila. Nziya konima yaashoka, edhipago ndyoka lya li lya tokolelwa Ahab kuJehova olya li lya ningwa. Ahab okwa li e ehamekwa molugodhi, nokwa li a ziya ombinzi e li metemba lye sigo a si. Ehokololo otali gwedha ko uuyelele mbuka tali ti: Sho etembakwiita lyokuuwa lya li tali yogwa, oombwa dhimwe odha li dha latha po ombinzi yomukwaniilwa. Oshinima shika sha li sha ningilwa puuyelele, osha li egwanitho lyoohapu dhaJehova ndhoka Elia a li a lombwele Ahab tadhi ti: “Pehala ngaa mpoka oombwa dha lathele ombinzi yaNabot, opo tadhi ka lathela wo ombinzi yoye!” — 1 Aakwaniilwa 21:19; 22:19-22, 34-38.
KuElia, Elisa nayalwe ayehe aadhiginini mboka ya li mokati koshigwana shaKalunga, eso lyAhab olya li lye ya shilipaleke kutya Jehova ina dhimbwa iilonga yaNabot yuulaadhi noyeitaalo. Kalunga ngoka omuyuuki iha kala nando inaa tokola aantu mboka taya longo uukolokoshi, kutya ote shi ningi pethimbo ndyoka nenge okonima yethimbo, nenge a kale inaa ulika ohenda ye metokolo ndyoka ta ningi ngele opu na etompelo oku shi ninga. (Numeri 14:18) Shoka kasha li tuu oshiilongomwa oshinene kuElia ngoka a kala i idhidhimika uule woomvula omilongo kohi yepangelo lyomukwaniilwa ngoka omwiinayi! Mbela owa ningilwa nale oshinima kaashi li pauyuuki? Mbela owa halelela okumona Kalunga tu ukitha iinima? Oshi li nawa wu holele eitaalo lyaElia. Ye nosho wo ngoka a li ha kala naye Elisa, okwa kala tu uvitha etumwalaka lyuuyuuki, nokwiidhidhimika sho a li a ningilwa okwaanuuyuuki!
a Jehova okwa li e eta moshilongo moka ondjala yuule woomvula ndatu netata opo u ulike kutya Baal ke na oonkondo dhasha, ngoka a kala ha galikanwa e li omweeti gwomvula noha menitha nawa evi. (1 Aakwaniilwa, ontopolwa 18) Tala ontopolwa 10-12 membo Natu holeleni eitaalo lyawo.
b Ngele Isebel okwa li a tila kutya oshitsambe shomiviinu otashi ka thigululwa po kuyaandjaNabot, ando otashi vulika a li u uvite a thiminikwa a longekidhe opo oyanamati yaNabot ya dhipagwe. Opo wu mone kutya omolwashike Kalunga a li a pitika iinima mbyoka yuukolokoshi, tala oshitopolwa “Aaleshi yoshifo shetu taya pula” moshifo shika.