ONTOPOLWA 4
Omolwashike tu na okuvulika nesimaneko kwaamboka ye na oonkondopangelo?
“Simanekeni aantu ayehe.” — 1 PET. 2:17.
1, 2. (a) Omolwashike hatu mono oshidhigu okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo? (b) Omapulo geni tatu ka kundathana?
MBELA owa mona ngaa nale okanona okashona nkene haki inyenge ngele ka pulwa ka ninge sha shoka inaaka hala oku shi ninga? Oto vulu okumona koshipala shako kutya inaka hala okuninga shoka ka lombwelwa. Ngele ku uvu omuvali gwako ta popi, ohaka kala ke shi shi nale kutya oke na okuvulika kuye. Ihe moshinima shika, inaka hala okuvulika kuye. Okwiinyenga ngawo kwako otaku ulike shoka atuheni hatu ningi omathimbo gamwe.
2 Okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo kaku shi aluhe oshinima oshipu kutse. Mbela omathimbo gamwe oho mono oshidhigu okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo? Ngele osho, hangoye awike wu wete oshidhigu. Otu li methimbo moka oyendji ihaaya vulika nando kwaamboka ye na oonkondopangelo. Ihe nando ongaaka, Ombiimbeli otayi ti kutya otwa pumbwa okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo. (Omayel. 24:21) Okuninga ngawo okwa simana noonkondo ngele otwa hala okukala mohole yaKalunga. Opo nduno otapu holoka omapulo taga landula: Omolwashike poompito dhimwe shi li oshidhigu noonkondo kutse okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo? Omolwashike Jehova a hala tu shi ninge, noshike tashi ke tu kwathela tu kale hatu vulika kuyo? Lwahugunina, omomikalo dhini tatu vulu okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo?
OMOLWASHIKE OSHIDHIGU OKUVULIKA KWAAMBOKA YE NA OONKONDOPANGELO?
3, 4. Uulunde nokwaagwanenena oya tameke ngiini, nomolwashike okwaagwanenena kwetu haku shi ningi oshidhigu kutse okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo?
3 Natu konakoneni paufupi omatompelo gaali kutya omolwashike shi li oshidhigu kutse okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo. Lyotango, inatu gwanenena; etiyali, mboka tu li mepangelo lyawo nayo inaya gwanenena. Uulunde nokwaagwanenena kwaantu oya tameka nalenale moshikunino shaEden sho Adam naEva ya tukulile oonkondopangelo dhaKalunga oshipotha. Onkee ano uulunde owe etithwa kuunashipotha. Sigo okunena otu na egamo lyokutukula oshipotha. — Gen. 2:15-17; 3:1-7; Eps. 51:5; Rom. 5:12.
4 Molwaashoka inatu gwanenena, oyendji yomutse otu na uuntsa nohatu inenepeke nuupu, ihe opo tu kale neifupipiko otwa pumbwa okuninga oonkambadhala dha mana mo. Nokuli nando otu kale twa longela Kalunga nuudhiginini uule woomvula, otatu vulu okukala niikala yuutangalali noyeinenepeko. Pashiholelwa, dhiladhila shi na ko nasha naKorak ngoka omudhiginini nokwa kala pamwe noshigwana shaJehova momaudhigu ogendji. Nonando ongaaka, okwa li a halelela oonkondopangelo dha gwedhwa po noka li a sa ohoni okukwatela komeho mboka ya tukulile Moses oshipotha, ngoka a li omulumentu omwiifupipiki pethimbo ndyoka. (Num. 12:3; 16:1-3) Dhiladhila wo shi na ko nasha nomukwaniilwa Usija ngoka a li i inyengithwa kuuntsa e ta yi motempeli yaJehova nokulonga oshilonga oshiyapuki shoka sha li owala shi na okulongwa kaasaaseri. (2 Ondjal. 26:16-21) Aalumentu mboka oya li ya geelwa omolwuunashipotha wawo mboka. Ihe nonando ongaaka, iiholelwa yawo oyi li elondodho kutse atuheni. Otwa pumbwa okweekelahi uuntsa mboka hawu shi ningi oshidhigu kutse okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo.
5. Ongiini aantu inaaya gwanenena ya kala taya longitha nayi oonkondopangelo dhawo?
5 Mepingathano naashoka, aantu inaaya gwanenena mboka ye na oonkondopangelo ohaya ningi iinima iiwinayi mbyoka tayi ningitha aapangelwa yawo ya kale ihaaya vulika kuyo. Oyendji yomwaamboka ye na oonkondopangelo oya kala ye na onyanya nokuhepeka aapangelwa yawo. Muushili wo wene, ondjokonona ayihe otayi ulike nkene aantu ya kala aluhe taya longitha nayi oonkondopangelo dhawo. (Lesha Omuuvithi 8:9, OB-1954.) Pashiholelwa, Saul okwa li omulumentu e li nawa nomwiifupipiki sho Jehova e mu hogolola a ninge omukwaniilwa. Ihe konima yethimbo okwa kwatwa kuuntsa nokefupandumbo; opo nduno okwa li a hepeke omulumentu omudhiginini David. (1 Sam. 9:20, 21; 10:20-22; 18:7-11) Konima yethimbo David okwa ningi gumwe gwomaakwaniilwa mboka ya li ya lele nawa muIsraeli, ihe nonando ongaaka, okwa li a longitha nayi oonkondopangelo dhe sho a lala nomukiintu gwaUrija Omuheti e ta tumu Urija ngoka kee na ondjo kolugodhi opo a dhipagwe. (2 Sam. 11:1-17) Odhoshili kutya okwaagwanenena ohaku shi ningi oshidhigu kaantu okulongitha nawa oonkondopangelo dhawo. Ngele mboka ye na oonkondopangelo ihaya simaneke Jehova, ohaye dhi longitha nayi unene. Sho omukwanepangelo gumwe Omubritania a li a hokolola nkene aapapa yamwe yaKatoolika ya li ye etitha omahepeko ngoka ga li apuhe, okwa li a nyola a ti: “Oonkondopangelo ohadhi yonagula omuntu, nongele omuntu oku na oonkondopangelo inaadhi ngambekwa ohadhi mu yonagula thiluthilu.” Molwaashoka aantu oya kala nokulongitha nayi oonkondopangelo dhawo mondjokonona ayihe, natu kundathaneni epulo ndika tali ti: Omolwashike tu na okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo?
OMOLWASHIKE TU NA OKUVULIKA KWAAMBOKA YE NA OONKONDOPANGELO?
6, 7. (a) Ohole yetu yokuhola Jehova ohayi tu inyengitha tu ningi shike, nomolwashike? (b) Okuvulika okwa kwatela mo okukala niikala yini?
6 Otu na okuvulika kwaamboka ye na oonkondopangelo molwaashoka otu hole Jehova, otu hole aantu ooyakwetu notu ihole wo tse yene. Molwaashoka otu hole Jehova komeho giinima ayihe, otwa hala okunyanyudha omutima gwe. (Lesha Omayeletumbulo 27:11; Markus 12:29, 30.) Otu shi shi kutya uunamapangelo we, sha hala okutya, uuthemba we wokupangela eshito alihe owa li wa shongwa kombanda yevi okuza puunashipotha womuEden nonokutya aantu oyendji oye ekelahi epangelo lye e taya gama kombinga yaSatana. Otwa nyanyukwa okukala twa gama kombinga yaJehova. Ngele tatu lesha oohapu oondhindhilikwedhi ndhoka dhi li mEhololo 4:11, ohadhi gumu omitima dhetu unene. Shika inashi tu yelela tuu nawa kutya Jehova oye e na uuthemba wokukala Omupangeli gweshito alihe! Ohatu yambidhidha uunamapangelo we mokukala hatu vulika kepangelo lye monkalamwenyo yetu yakehe esiku.
7 Okuvulika kuJehova okwa kwatela mo oshindji. Ohatu vulika kuye nehalo ewanawa molwaashoka otu mu hole. Ihe omathimbo gamwe ohashi kala oshidhigu noonkondo kutse okuvulika. Pomathimbo ngoka shi li oshidhigu kutse okuvulika, otwa pumbwa okwiilonga okuvulika ngaashi naanaa okanona hoka twa kundathana petameko. Otu na okudhimbulukwa kutya Jesus okwa li ha vulika kuHe mokulonga ehalo lye nokuli nopomathimbo ngoka sha li sha fa oshidhigu unene kuye oku shi ninga. Okwa li a galikana He a ti: “Hamolwehalo lyandje, ihe olyoye li gwanithwe.” — Luk. 22:42.
8. (a) Olundji okuvulika koonkondopangelo dhaJehova kunena okwa kwatela mo shike, na Jehova oha kala u uvite ngiini ngele itatu vulika? (b) Oshike tashi vulu oku tu kwathela tu kale hatu pulakene komayele nokutaamba ko egeeloputudho? (Tala oshimpungu “Pulakena omayele, taamba eputudho.”)
8 Odhoshili kutya Jehova iha popi natse pauhandimwe shu ukilila kunena, ihe oha longitha Oohapu dhe nosho wo aakalelipo ye yopantu kombanda yevi. Onkee ano ohatu vulika koonkondopangelo dhe mokuvulika kaantu mboka a tula po nenge e etha ya kale poondondo dhawo dhoonkondopangelo. Ngele otwa tukulile aantu mboka oshipotha, pashiholelwa mokwaataamba ko omayele gawo nomapukululo gawo gi ikolelela kOmanyolo, otatu ka yemateka Kalunga. Sho Aaisraeli ya li ya tamaneke Moses noye mu tukulile oshipotha, Jehova okwa li e shi tala ko kutya oye mwenemwene e shi ningilwa. — Num. 14:26, 27
9. Omolwashike ohole yetu yokuhola aantu ooyakwetu hayi tu inyengitha tu vulike kwaamboka ye na oonkondopangelo? Shi yelitha noshiholelwa.
9 Ohatu vulika wo kwaamboka ye na oonkondopangelo omolwohole yetu yokuhola aantu ooyakwetu. Omolwashike mbela? Natu tye nduno ando owu li omukwiita metangakwiita lyontumba. Okupondola nokuhupa kwetangakwiita okwi ikolelela kokulongela kumwe kwaakwiita ayehe nosho wo kokuvulika nesimaneko kaagandjimalombwelo mboka ya tulwa po. Ngele owa kala ihoo vulika koonkondopangelo dhawo, oshi na uupu u tule aakwiita ooyakweni ayehe moshiponga. Nonando oshoshili kutya aakwiita yopantu kunena ohaya longo omiyonena, etangakwiita lyaJehova lyo ohali etele owala aantu uuwanawa. Ombiimbeli oya popya lwiikando omathele shi na ko nasha naKalunga kutya oye “Omwene gwaakwiita.” (1 Sam. 1:3, OB-1954) Oku li Omugandjimalombwelo gwaakwiita aanankondo oyendji ye li iishitwa yopambepo. Omathimbo gamwe Oohapu dhaKalunga ohadhi faathanitha aapiya ye yokombanda yevi netangakwiita. (Fil. 2:25; 2 Tim. 2:3) Ngele otwa tukulile aantu oshipotha mboka Jehova a pa oonkondopangelo, mbela itatu ka tula aakwiita ooyakwetu yopambepo moshiponga? Uuna Omukriste ta tukulile oshipotha aakuluntugongalo mboka ya langekwa po, yamwe megongalo otashi vulika nayo ya gumwe kusho. (1 Kor. 12:14, 25, 26) Ngele okanona ka tukula oshipotha megumbo, uukwanegumbo auhe otawu vulu okukala wa gumwa kusho. Onkee ano, ohatu ulike kutya otu hole aantu ooyakwetu mokukala tu na ombepo yesimaneko noyelongelokumwe.
10, 11. Ongiini okukala twa hala okwiimonena uuwanawa taku tu inyengitha tu kale hatu vulika kwaamboka ye na oonkondopangelo?
10 Ohatu vulika wo kwaamboka ye na oonkondopangelo omolwuuwanawa wetu yene. Ngele Jehova te tu pula tu vulike kwaamboka ye na oonkondopangelo, olundji oha popi omauwanawa ngoka tatu ka mona ngele tatu shi ningi. Pashiholelwa, ota lombwele aanona ya vulike kaavali yawo opo ya kale nomwenyo omule nosho wo onkalamwenyo ombwanawa. (Deut. 5:16; Ef. 6:2, 3) Ote tu lombwele tu vulike kaakuluntugongalo, molwaashoka ngele otwa kala ihaatu vulika kuyo otashi ka yona po ekwatathano lyetu naye. (Heb. 13:7, 17) Ote tu lombwele wo tu vulike kaapangeli yomuuyuni omolwegameno lyetu. — Rom. 13:4.
11 Mbela ito zimine kutya okukala tu shi kutya omolwashike Jehova a hala tu kale hatu vulika tashi tu kwathele tu kale hatu vulika kwaamboka ye na oonkondopangelo? Ngashingeyi natu ka taleni nkene tatu vulu okukala hatu vulika kwaamboka ye na oonkondopangelo moombinga ndatu dha simanenena dhokukalamwenyo kwetu.
OKUVULIKA KWAAMBOKA YE NA OONKONDOPANGELO MUUKWANEGUMBO
12. Jehova okwa pa aasamane oshinakugwanithwa shini momaukwanegumbo, noye na oku shi gwanitha po ngiini?
12 Jehova oye a tota po elongekidho lyuukwanegumbo. Molwaashoka Jehova oye Kalunga kelandulathano, oku unganeka nawa uukwanegumbo opo wu vule oku shi enditha nawa. (1 Kor. 14:33) Okwa gandja oonkondopangelo kaasamane ya kale omitse dhomaukwanegumbo. Omusamane oha vulika kOmutse gwe, Kristus Jesus, mokuholela omukalo moka Jesus ha longitha uukwamutse we okutonatela egongalo. (Ef. 5:23) Onkee ano, omusamane ke na okweetha po oshinakugwanithwa she shuukwamutse, ihe oku na oku shi gwanitha po nuulaadhi. Ke na okukala kayamukulwa nenge omukwanyanya, ihe oku na okukala omunahole, e na ondjele nomunambili. Oku na okudhimbulukwa kutya oonkondopangelo dhe odha ngambekwa nokadhi vule nando dhaJehova.
He Omukriste oha holele omukalo ngoka Kristus ha longitha uukwamutse we
13. Ongiini omukulukadhi ta vulu okugwanitha po oshinakugwanithwa she muukwanegumbo momukalo ngoka tagu nyanyudha Jehova?
13 Omukulukadhi oku na okukala omukwathi gwomusamane gwe. Naye wo okwa pewa oonkondopangelo muukwanegumbo, molwaashoka Ombiimbeli otayi popi shi na ko nasha ‘nomapukululo ganyoko.’ (Omayel. 1:8) Ihe oonkondopangelo dhe odhi vulike kwaandhoka dhomusamane gwe. Omukulukadhi Omukriste ohu ulike kutya oha vulika koonkondopangelo dhomusamane gwe moku mu kwathela a gwanithe po iinakugwanithwa ye e li omutse gwuukwanegumbo. Iha dhini omusamane gwe, ihe mu ende mevi nenge e mu yuge uukwamutse we. Pehala lyaashono, ohe mu yambidhidha nokulongela kumwe naye. Uuna omusamane a ninga etokolo ndyoka omukulukadhi itaa tsu kumwe nalyo, omukulukadhi ota vulu okupopya omadhiladhilo ge nesimaneko nonevuliko. Ngele omusamane ke shi omwiitaali, omukulukadhi otashi vulika a tsakaneke oonkalo oondhigu, ihe okuvulika kwe otaku vulu okwiinyengitha omusamane gwe a kale a hala okulongela Jehova. — Lesha 1 Petrus 3:1.
14. Ongiini aanona taya vulu okunyanyudha aavali yawo nosho wo Jehova?
14 Aanona ohaya nyanyudha omutima gwaJehova ngele ohaya vulika kuhe nayina. Ohaya simanekitha wo aavali yawo nohaye ya nyanyudha. (Omayel. 10:1) Momaukwanegumbo moka mu na omuvali gumwe awike, aanona oye na okutula miilonga ekotampango lyokuvulika, molwaashoka oye shi shi kutya omuvali gwawo otashi vulika a kale a pumbwa unene ekwatho nelongelokumwe lyawo. Momaukwanegumbo moka iilyo ayihe hayi gwanitha po iinakugwanithwa mbyoka ya pewa kuKalunga, ohamu kala mu na ombili nenyanyu enene. Shoka ohashi simanekitha Omutotipo gwomaukwanegumbo agehe, Jehova Kalunga. — Ef. 3:14, 15.
OKUVULIKA KWAAMBOKA YE NA OONKONDOPANGELO MEGONGALO
15. (a) Ongiini tatu vulu okuulika kutya ohatu vulika koonkondopangelo dhaJehova megongalo? (b) Omakotampango geni taga vulu oku tu kwathela tu kale hatu vulika kwaamboka taya kwatele komeho? (Tala oshimpungu “Vulikeni kaawiliki yeni.”)
15 Jehova okwa langeka po Omwana a kale Omupangeli gwegongalo lyopaKriste. (Kol. 1:13) Jesus naye okwa langeka po “omupiya omudhiginini nomunandunge” a sile oshimpwiyu oompumbwe dhopambepo dhoshigwana shaJehova kombanda yevi. (Mat. 24:45-47, NW) Olutuwiliki lwOonzapo dhaJehova olwo “ongundu yomupiya omudhiginini nomunandunge.” Ngaashi momagongalo gomethelemumvo lyotango, aakuluntugongalo kunena ohaya mono omalombwelo nomayele okuza kOlutuwiliki, kutya nduno oshu ukilila nenge okupitila maakalelipo yOlutuwiliki, ngaashi aatonateli aaendi. Ngele tatu vulika pauhandimwe koonkondopangelo dhaakuluntugongalo, nena otatu vulika kuJehova. — Lesha 1 Aatessalonika 5:12; Aahebeli 13:17.
16. Omeityo lini aakuluntugongalo haya langekwa po kombepo ondjapuki?
16 Aakuluntugongalo naayakuligongalo inaya gwanenena. Nayo ohaya ningi omapuko ngaashi tse. Ihe nando ongaaka, aakuluntugongalo oye li “omagano” ngoka ga gandjwa nelalakano lyokukwathela egongalo li kale lya kola pambepo. (Ef. 4:8) Aakuluntugongalo ohaya langekwa po kombepo ondjapuki. (Iil. 20:28) Ngiini mbela? Aalumentu ya tya ngaaka oye na tango okugwanitha po iitegelelwa mbyoka ya popiwa mOohapu dhaKalunga dha nwethwa mo kombepo ye ondjapuki. (1 Tim. 3:1-7, 12; Tit. 1:5-9) Niishewe, aakuluntugongalo mboka haya tala ngele omumwatate gwontumba okwa gwanitha po iitegelelwa yopamanyolo, ohaya galikana ya mana mo opo ya wilikwe kombepo ondjapuki yaJehova.
17. Omolwashike aakiintu Aakriste omathimbo gamwe ye na okuzala sha komutse ngele taya longo iinakugwanithwa yegongalo?
17 Omathimbo gamwe otashi vulika megongalo mu kale kaamu na aakuluntugongalo naayakuligongalo opo ya longe iilonga mbyoka hayi longwa owala kuyo, ngaashi okukwatela komeho elongekidho lyiilonga yomomapya. Moonkalo dha tya ngaaka, omumwatate gwontumba ngoka a ninginithwa ota vulu oku shi ninga. Ngele kapu na gumwe gwomaamwatate, aamwameme Aakriste ya pyokoka otaya vulu okukwatela komeho. Ihe ngele omumwameme ta longo po oshilonga shoka hashi longwa owala kaamwatate ya ninginithwa, oku na okukala a zala sha komutse.a (1 Kor. 11:3-10) Okuzala sha komutse pompito ndjoka itashi dhinitha aakiintu. Shila otashi ya pe owala ompito yu ulike kutya ohaya vulika kelongekidho lyaJehova li na ko nasha nuukwamutse muukwanegumbo nosho wo megongalo.
OKUVULIKA KOONKONDOPANGELO DHAAPANGELI
18, 19. (a) Oto yelitha ngiini omakotampango ngoka ge li mAaroma 13:1-7? (b) Ohatu ulike ngiini kutya ohatu vulika kaapangeli yomuuyuni?
18 Aakriste yashili ohaya vulika komakotampango ngoka ge li mAaroma 13:1-7. (Lesha.) Ngele owa lesha oovelise ndhoka, oto ka mona kutya “aapangeli” mboka ya popiwa mo otayu ulike kaapangeli yopantu yomuuyuni. Molwaashoka Jehova okwe etha aapangeli yopantu mboka ya kale po, otaya dhana onkandangala ya simana mokukaleka po elandulathano nokulonga iilonga ya pumbiwa. Ohatu ulike kutya ohatu vulika kaapangeli ya tya ngaaka mokuvulika koompango dhawo. Ohatu futu nawa iifendela mbyoka tu na okufuta nohatu udhitha nawa oofooloma nenge oondokumende dhontumba ndhoka tashi vulika tadhi pulwa kepangelo. Ohatu vulika wo koompango ndhoka dhe tu kwatela mo, dha kwatela mo omaukwanegumbo getu, oongeshefa dhetu nenge iiniwe yetu. Ihe nando ongaaka ihatu vulika kaapangeli yomuuyuni ngele otaye tu pula tu yone oompango dhaKalunga. Pehala lyaashono, ohatu yamukula ngaashi aayapostoli yonale ya li ya yamukula, ya ti: “Otse otu na okuvulika kuKalunga, hakaantu.” — Iil. 5:28, 29; tala oshimpungu “Ondi na okuvulika koonkondopangelo dhalye?”
19 Ohatu ulike wo kutya ohatu vulika kaapangeli momukalo moka hatu ungaunga nayo. Omathimbo gamwe otashi vulika pu holoke oonkalo ndhoka tadhi pula tu popye naapangeli shu ukilila. Omuyapostoli Paulus okwa li a popi naapangeli ngaashi omukwaniilwa Herodes Agrippa nosho wo omupangeli Festus. Aalumentu mboka oya li ya yona sha kwata miiti, ihe nando ongaaka, Paulus okwa li a popi nayo nesimaneko. (Iil. 26:2, 25) Ohatu holele Paulus, kutya nduno omukwanepangelo ngoka tatu popi naye omupangeli a simana nenge omupolisi gwowala. Aagundjuka Aakriste koosikola nayo ohaya simaneke aalongisikola yawo, aanambelewa nosho wo aaniilonga yoposikola. Ihatu simaneke owala mboka kaaye li ompinge neitaalo lyetu, ihe ohatu simaneke wo mboka ye tonde Oonzapo dhaJehova. Aantu ayehe mboka kaaye shi ooitaali naya mone kutya otu na esimaneko. — Lesha Aaroma 12:17, 18; 1 Pet. 3:15.
20, 21. Omauwanawa gamwe ogeni ngoka hage etwa kokuvulika nesimaneko kwaamboka ye na oonkondopangelo?
20 Natu kale hatu ulike nehalo ewanawa kutya ohatu simaneke aantu ooyakwetu. Omuyapostoli Petrus okwa nyola a ti: “Simanekeni aantu ayehe.” (1 Pet. 2:17) Ngele aantu taya mono kutya ohatu ya simaneke tashi zi komutima, otashi vulu oku yi inyengitha lela. Dhimbulukwa kutya esimaneko nevuliko oya pumba noonkondo kunena. Okusimaneka yalwe oko omukalo gumwe moka tatu ulike kutya ohatu vulika koshipango shaJesus shoka tashi ti: “Uuyelele weni nau yele montaneho yaantu, ya mone iilonga yeni iiwanawa noya hambelele Ho yeni yomegulu.” — Mat. 5:16.
21 Muuyuni mbuka womilema aantu mboka ye na omwenyo omwaanawa ohaya hililwa kuuyelele wopambepo. Onkee ano, okuvulika muukwanegumbo, megongalo nosho wo kwaamboka ye na oonkondopangelo muuyuni, otaku vulu okuhila aantu yamwe noku yi inyengitha ye ende pamwe natse muuyelele. Etegameno ndika kali shi tuu ekumithi! Ihe nokuli nonando aantu yamwe inaya hililwa kuuyelele, otu na uushili kutya okusimaneka kwetu yalwe ohashi nyanyudha Jehova Kalunga nohashi tu kwathele tu ikaleke mohole ye. Shika kashi na tuu ondjambi onene!
a Oshigwedhelwako “Uunake omukiintu e na okuzala sha komutse nomolwashike?” kundathana oonkalo dhontumba moka ekotampango li na ko nasha nokuzala sha komutse tali longo.