“Atchu Yawo Muluku Aya Ori Yehova”
“Óréla atchu yawo Muluku aya ori Yehova!”—SAL. 144:15.
MOONE MWAAWERYAKA WAAKHULA
Ovinyerya liini Yehova opacenryeiye okhalano nloko nawooneya veelaponi yavathi?
Aisarayeli yaahaala okhala hai nloko na anamoona?
Isarayeli aakhanle hai nloko noohiroromeleya, nave tiheeni Yehova aalohenryeiye?
1. Muupuwelo taani achu aryaayano vooloca sa Muluku okhalano achu veelaponi yavathi?
ACHU ancipale olelo anneemererya wi malapelo awunlaana, yaawo ari Awiiseera Akiristu naari ahiri Eekiristu, haneeravo echu wi yaakhaviherye achu. Akina anneemererya wi marehereryo yaawo a malapelo annamunyemuliha Muluku moorweela wa mahusiheryo ni meecelo aya, nave mwawiihiiha haneemereryiwa ti Muluku. Awo anneemererya wi, aakhalamo achu aphaama mmalapelo oothene nave wi Muluku onnawoona nave onnaweemererya ntoko alapeli awe veelaponi yavathi. Awo hanoona ochuneya waya achu yaawo ohiya malapelo atheru wi ewerye omulapela Muluku ntoko achu awiiwanana. Apwanne Muluku onuupuwela hiiha? Hankooni niphwanye naakhulo moorweela wa wuuluulela mwaha wa alapeli eeparipari a Yehova mu Soorempwa.
NLOKO NA NLAKANO
2. Taani khalai yaari achu oothanliwa a Yehova, nave tiheeni yaahiyaniha ni maloko makina? (Moone eruku yoopacerya.)
2 Omapacereryo wa nsana 20 E.E.K., Yehova aakhalano nloko nawooneya veelaponi yavathi. Aaparahamu, yoowo oniichaniwa “nikholo na othene yawo enaroromela,” aari muhooleli a echoko ya achu masana masaneene. (Arom. 4:11; Map. 14:14) Alamuleli a Kaanani yaamoona okhala “mutokwène” nave yaanamucicimiha vancipale. (Map. 21:22; 23:6, BNM.) Yehova aapaka nlakano ni Aaparahamu ni anamwane awe. (Map. 17:1, 2, 19) Muluku aamuleela Aaparahamu: “Ola watàna waka muneranyu mutxitximiheke, watàna miyano ni nyuwano ni maloko anyu othene a muholo yole orimukhala mulopwana wa nyuwano ìneliwe . . . ntoko eneneryo ya watàna waka ni nyuwano.” (Map. 17:10, 11, BNM.) Mwawiiwelela, Aaparahamu ni alopwana oothene a echoko awe yaahiineliwa. (Map. 17:24-27) Wiineliwa yaari eneneeryo yoomwiilini yeeyo yaahiyaniha anamwane a Aaparahamu ntoko nloko naari mu onthamwene wa nlakano ni Yehova.
3. Anamwane a Aaparahamu yaaceereryen’ye hai ntoko nloko?
3 Musulwa a Aaparahamu Yaakopo, naari Isarayeli, aakhalano anamwane 12. (Map. 35:10, 22b-26) Moovira wa elukuluku, ala yaakhala ahooleli a mahimo 12 a Isarayeli. (Saw. 7:8) Nthowa na etala, Yaakopo ni echoko awe yaachawela o Yiikuputu, weiwo mwaana mmoha a Yaakopo, Yoosefe, aakhanleiye mutokweene a okhapelela soolya ni namiruku a Farawo. (Map. 41:39-41; 42:6) Anamwane a Yaakopo yaahaaca, ekhala “maloko mantxipale.”—Map. 48:4, BNM; mwaalakhanye Saweriwa Tarummwa 7:17.
ACHU AWOOPOLIWA
4. Woopaceryani, onthamwene taani waarivo variyari va Ayikuputu ni anamwane a Yakopo?
4 Anamwane a Aaparahamu yaakhala o Yiikuputu opwaha iyaakha masana meeli, nipuro waacamela muhice Nilo niichaniwa Koseni. (Map. 45:9, 10) Enakhala wi emeya ya elukuluku yeeyo, yaakhala mmurecele ni Ayiikuputu, ekhalaka mu ipooma ikhaani nave ekukhulaka mihuwo saya. Awo yaanaakheliwa phaama ni Farawo, yoowo aamusuwenle ni omusivela Yoosefe. (Map. 47:1-6) Achu a Yiikuputu, yaanaathanya yaale yaakukhula ipucepuche. (Map. 46:31-34) Nyenya, awo yaaphwanela oweemererya Aisarayeli.
5, 6. (a) Mukhalelo wa achu a Muluku waatoroken’ye hai o Yiikuputu? (b) Okumi wa Moose waavuluxiwe hai, nave tiheeni Yehova enreiye wa achu Awe oothene?
5 Nyenya mukhalelo wa achu a Muluku waahaala otorokeya mootutuxa. “Mwene musyani, ahàmusuwenle Yosefe, àkusa omwene wa w’Egipitu. Mwene owo àlotxa ni atxhu awe ariki: Atxhu ala a Isarayele ananvira yatxaka ni elipaka onipwaha hiyano! Vanonto yànatepa wavaha ekoi ntoko akapuro. Yànatepa wàhòsa yàrumaka miteko sòwalamelasa. Yànàruma wùpa etxurwa ni miteko sòthene sa mmatxani ntoko atxhu owòniwa.”—Muk. 1:8, 9, 13, 14, BNM.
6 Farawo aaphiyerya olamulela wi anamwane oothene aasilopwana a Ahepri yiiphiweke eyariwaka. (Muk. 1:15,16) Ti elukuluku yeeyo Moose aayariweiye. Vaavaa aareiyeno miyeeri miraru sa oyariwa, owo aahiipithihiwa ni amannya muxerexere wa Nilo, weiwo mwaana a mwaamuthiyana a Farawo aamphwannyeiyewo. Ohoolo waya owo aamukuxa. Variyari va iyaakha sawe soopacerya, Moose aaphuiwa ni amannya a nroromelo, Yokepeti, nave aakhala mulapeli oororomeleya a Yehova. (Muk. 2:1-10; Ahe. 11:23-25) Yehova “àhòna” ohooxeya wa achu awe nave aalakelela owoopola mu ohooxiwa waya, moorweela wa ohoolela wa Moose. (Muk. 2:24, 25; 3:9, 10, BNM.) Mwawiihiiha awo yaahaala okhala achu ‘awopoliwa’ ni Yehova.—Muk. 15:13, BNM; mwaalakhanye Malamulo 15:15.
ACHU ANNAKHALA NLOKO
7, 8. Achu a Yehova yaakhanle hai nloko naweela?
7 Naamwi Yehova nlelo haareherenrye Aisarayeli ntoko nloko, owo aanawoona ntoko achu awe. Mwawiihiiha, Moose ni Aaroni yaahusihiwa wi eloce wa Farawo: “Apwiya, Muluku a Isarayele, annòlamula: Wahiye atxhu aka etximule wi yakitxhapele otakhwani.”—Muk. 5:1, BNM.
8 Yaakumiherya ipahu khumi ni otoloxiwa wa Farawo ni anakhoco awe mmaahini a Eniya Yooxeerya wi anamwane a Isarayeli yoopoliwe wookapuroni wa Ayiikuputu. (Muk. 15:1-4) Miyeeri miraru ohoolo waya, Yehova aapaka nlakano ni Aisarayeli va Mwaako Sinai nave aahaavaha yoororomeliha ela: “Mwèma okìwelela ni otxhariha watàna waka, nyuwano munamukhala nloko naka, atxhu aka mwa maloko òthene . . . nloko nòthanleliwa.”—Muk. 19:5, 6, BNM.
9, 10. (a) Mwawiiwanana ni Malamulo 4:5-8, nlamulo naahiyaniha hai Aisarayeli ni achu akina? (b) Aisarayeli yaahaala wooniherya hai okhala “nloko norèliheryiwa” na Yehova?
9 Vaavaa yaaraaya O Yiikuputu, ehaakumve okhala akapuro, Ahepri yaari ooreheryeya ntoko nihimo, naahooleliwa ni miru sa echoko, naari makholo. Miru sa echoko, yaanalapa ntoko alamuleli, athoriha ni anamukucho a ichoko saya, hiiha ntoko alapeli a Yehova yaakhanlevo khalai. (Map. 8:20; 18:19; Yupu 1:4, 5) Moorweela wa Moose, Yehova aahaavaha Aisarayeli nlamulo nahaala waahiyaniha ni maloko makina. (Mwaalakhanye Malamulo 4:5-8; Sal. 147:19, 20) Nlamulo naatikitherya onamukucho, nave ekhaikhai yeeriwano moorweela wa “asitokwene,” yaawo yaacicimihiwa nthowa na osuwela ni miruku saya. (Malam. 25:7, 8, BNM.) Nlamulo naanahoolela miteko sa malapelo ni sa echoko sa nloko nenle nivyaani.
10 Ehaakumve Aisarayeli ovolowa mu Elapo ya Nlakano, Yehova aahuuluulela nlamulo nawe wa yaawo, nave Moose aahaaleela: “Olelo Apwiya ahòlelani wi muri nloko naya, òthanliwa aya, ntoko awo aroromelin’haya, wi mutxhariheke ikano saya: wi anamokhalihani nloko novuwa, ntokotoko mwa maloko othene apatunsaya; wi nyuwano munamukhala nloko norèliheryiwa ntoko Apwiya, Muluku anyu.”—Malam. 26:18, 19, BNM.
ANAMARWA ANNAAKHELIWA
11-13. (a) Taani aavolowa mu achu oothanliwa a Muluku? (b) Tiheeni namarwa aaphwaneleiye weera wakhala wi onnachuna omulapela Yehova?
11 Naamwi Yehova vano aarino nloko noothanliwa veelaponi yavathi, owo haacuwanle yaale yaahiri Aisarayeli variyari va nloko nawe. Owo aaweemererya “atxhu antxipale” yaale yaahiri Aisarayeli, ophitaanyerya Ayiikuputu, wi yaahoole achu awe vaavaa aavulunxeiye o Yiikuputu. (Muk. 12:38, BNM.) Elukuluku ya epahu yaneethanu napiili, akina a “amulapeli a mwene” Farawo yaanoova masu a Yehova nave moohikhwa minikwa yaakhala vamoha ni achu ancipale yaawo yaakhumme o Yiikuputu ni Aisarayeli.—Muk. 9:20, BNM.
12 Aisarayeli ehaakumve omulapuwa Yoortano wi evolowe o Kaanani, Moose aahaaleela wi ‘yakhweleke anamarwa’ variyari vaya. (Malam. 10:17-19, BNM.) Achu oothanliwa a Muluku yaaphwanela omwaakhela namarwa yoowo aahaala wiiveleela wiiwelela malamulo oochuneya yaavahiwe orweela wa Moose. (Onam. 24:22) Anamarwa akina yaakhala alapeli a Yehova, ni moonelo woolikana ni wa Mmowaape Rute, yoowo aalonce wa Muisarayeli Nowemi: “Nloko nà ti nloko naka, nave Muluku à ti Muluku aka.” (Rut. 1:16, BNM.) Anamarwa yaala yaanakhala aheleni, nave alopwana yaaneemererya wiineliwa. (Muk. 12:48, 49) Yehova aawaakhela awo ntoko achu a nloko nawe noothanliwa.—Nam. 15:14, 15.
13 Vaavaa empa ya Muluku ya Soolomoni yaaveleeliwaaya wa Yehova, yaapakiwa marehereryo wa alapeli yaahiri Aisarayeli, ntoko enooneyaaya mu nivekelo na Soolomoni: “Namarwa, mutxhu ohiri a nloko nanyu, arwa otxiwene wi avekele empa mu wa nthowa na wiwa ovuwa wanyu ni miteko mitokwene mphanranyu, nyuwo, Pwiya, wirimu muryanyuwo, vanipuroni mmankanyuwo, mwiweke oveka wothene wa namarwa. Hiha, maloko othene a vathi anamosuwelani, anan’wiwelelakani ntoko nloko nanyu Isarayele, nave anamusuwela wi munnepesiwa mwa empa ela kotekenlakani.” (2 Math. 6:32, 33, BNM.) Ntoko yeereyaaya mmahiku a Yesu, mmalapo yoowo achuna omulapela Yehova aaphwanela ovolowa mu achu Awe a nlakano.—Yoh. 12:20; Saw. 8:27.
NLOKO NA ANAMOONA
14-16. (a) Mmukhalelo taani Aisarayeli yaahaalaaya okhala nloko na anamoona wa Yehova? (b) Achu a Muluku amutano arino murici wa weerano eheeni?
14 Aisarayeli yaanamulapela Muluku aya Yehova, nyenya maloko makina yaalapela miluku saya sene. Mu elukuluku ya mulipa miririmu Yesaya, Yehova aalikanyiha mukhalelo wa elapo ni mulacu. Owo aaweeha amuluku a amalapo wi evahe onamoona wa okhala waya miluku, alocaka:“Ethukumane atxhu a ilapo sothene, maloko othene ekhale vamoha. Tani, mwa amuluku [aya] àlokon’he etxhu yela? Ni àlalen’ye etxhu yeyo yeren’ye? Yàruhe anamona aya wi yoneihe olotxa waya yeparipari! Nnatxhuna owìwa eriki: Ti yeparipari!”—Isa. 43:9, BNM.
15 Amuluku a amalapo hiyawenrye ovaha yawooniherya ya okhala waya miluku. Awo pahiru yaari soopachiwa soohiwerya oloca nave saachuna okhapeleliwa. (Yes. 46:5-7) Moohiyana, Yehova aahaaleela achu awe Isarayeli: “Nyuwano . . . muri anamona aka kothanlilakani, wi mukemeryeryeke miyano ni masuwele wi miyanoru kiri Muluku. Otxuli waka hawo muluku mukina, nari mano oholo waka harwa akhalawo. Ti miyanoro Apwiya [Yehova] ti yomi pahi kinawerya ovulusa. . . . Nyuwano muri anamona aka, . . . miyano ka Muluku.”—Isa. 43:10-12, BNM.
16 Yeeyo yaahaala okhala mwaha mutokweene vooloca sa “Taani ori Muluku Mutokweene?,” achu oothanliwa a Yehova yaaphwanela wooniherya phaama wi Yehova pahiru tari Muluku eeparipari. Owo aawiichana ntoko “atxhu kavan’haka ekumi wi ekivuwiheke.” (Isa. 43:21, BNM.) Awo yaari achu yaavuwiha nsina nawe. Yehova amanle waavuluxa o Yiikuputu, awo yaakhalano murici wa okhaviherya olamulelo awe variyari va achu akina a veelaponi yavathi. Ntoko yookhumelela, moonelo aya waaphwanela okhala ntoko yoole mulipa miririmu Mikeya aatikithenryeiye wa achu a Muluku amutano: “Maloko makina anawepesa amuluku aya nto hiyano nnawiwelela Apwiya [Yehova] Muluku ahu wa mahiku othene.”—Mik. 4:5, BNM.
ACHU OOKHOOCIWA
17. Mmoonelo wa Yehova, Aisarayeli yaathatunwe hai ‘ekhala miri sa mutakhwani’?
17 Moothananiha, Aisarayeli hiyiikhalenleru oororomeleya wa Muluku aya, Yehova. Awo yaaheemererya ovoloweliwa ni maloko yaawo yaathamalela miluku sa mwiri ni mwala. Mu nsana na neethanu nararu E.E.K., mulipa miririmu Oseya aarepa: “Nloko na Isarayele naari ntoko ematxa etokwene . . . yanvira yatekelaka altari amiluku akina . . . Murima aya ti wawotha nave anamonela ekoi.” (Ose. 10:1, 2, BNM.) Nsana nimoha ni emeya ohoolo waya, Yeremiya aaloca masu yaala a Yehova wa achu Awe oohiroromeleya: “Miyano kàhala miri saka saphama wi kòpake weyano ematxa ya miri yokisivela. Vano witatunse hai okhala mirapela sa miri sa mutakhwani? . . . Tavi amuluku mwipakenlanyu? Erwe yawo yovuluseni, yaweryaka, mwaphwanyeya motakhaliwani. . . . Atxhu a nloko naka akitxuwala.”—Yer. 2:21, 28, 32, BNM.
18, 19. (a) Yehova aalohenrye hai wi aahaala opaka nloko nivyaani na nsina nawe? (b) Tiheeni enahaala othokororyiwa mmwaha onacharela?
18 Ohiya wiimiha sawiima saphaama moorweela wa opaka malapelo aweela nave weera ntoko anamoona oororomeleya a Yehova, Isarayeli iimiha sawiima sawuuca sa olapela soopachiwa. Mwawiihiiha, Yesu aaloca wa ahooleli oowoka a Ayuuta mmahiku awe: “Omwene wa Muluku onarwa-ovíhiwa wa nyuwo, ovahiwa wa atchu óvaha sawima sawe.” (Mat. 21:43) Pahiru yaale ari mu “watàna wa hihano,” yaaloheryiwe ti Yehova orweela wa mulipa a miririmu awe Yeremiya, ti yaahaala opaka makupa a nloko nivyaani, Isarayeli oomunepani. Vooloca sa Isarayeli oomunepani yoowo aahaala opaka makupa a waataana yoola wa hiihaano, Yehova aaloherya: “Kinamukhala Muluku aya nave awo anamukhala nloko naka.”—Yer. 31:31-33, BNM.
19 Vaavaa Isarayeli oomwiilini aakhanleiye oohiroromeleya, Yehova aampaka Isarayeli oomunepani okhala achu awe mu nsana noopacerya, ntoko noonnaahu. Nyenya achu awe veelaponi yavathi olelo taani? Achu eekhaikhai enii yaasuwele hai alapeli eeparipari a Muluku? Ela ennathokororyiwa mmwaha onacharela.
[Eruku va epaaxina 25]
Aisarayeli yaanaasivela anamarwa (Moone iparakrafo 11-13)