Ireferensiya Inaphwanyeya va Yoochariha ya Muthukumano Okumi ni Muteko Ahu Weekristu
7-13 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MUKWAHA 23-24
“Ohinaweerela Achu Waaca wi Waachare”
(Mukwaha 23:1) “Ohinamuhelela mukhwaa nari omukhaviherya mwawootha yoowo orinono nthowa.
Apwanne Moosuwela Sinavolowela Mwaha?
Apwanne munnasiveliwa waavonyerya asinthamwene anyu emaili naari michaka? Vaavaa munoonaanyu mwaha woochuneya naari wiiwa yaweereya yavameekhaaya, apwanne munakhala ntoko mulipa ooloca michaka yoowo onachuna omwaramwaxa mwaha mwawaakuveya? Muhaakumve ovonya emaili naari muchaka, mwiikohe: ‘Apwanne kinnaroromela wi mwaha yoola ti weeparipari? Apwanne koosuwela phaama mwaha yoola?’ Wakhala wi himusuwenle phaama, munahaala omwaramwaxa sawootha. Mwawiihiiha, wakhala wi himusuwenle waakhanle wi mwaha owo ti weeparipari, naari hooye, muhivonye, pahiru musipihe!
Nookhalavo nthowa nikina ntakhara heeni eryaaya yawoopiha ovonya emaili naari michaka nihintonko wuupuwelela. Mu ilapo ikina muteko ahu onniiciwa ophiyerya tho owatiihiwa. Amwiicani ahu mu ilapo seiyo ananwerya omwaramwaxa mwawaakuveya miyaha seiyo ni yoolakelela yawi enoopopihe naari oneeriha okhwana minikwa mukina ni mukhwaawe. Nkuupuwelani yeeyo yeeren’ye o União Soviética akhalai. Mapilisa, yaawo yaasuweliwe ntoko KGB, yaahivuwiha sawootha elocaka wi anna akina oosuwanyeya phaama yaahaaphariha achu a Yehova. (Moone masu avathi.) Moothananiha, anna ancipale yaaheemererya miyaha sawootha seiyo nave ehiya marehereryo a Yehova. Ancipale a yaawo ohoolo waya yaahikooka, nave akina hiyaakoonkeru. Awo yaaheemererya wi sawootha seiyo inanarihe nroromelo naya. (1Tim 1:19) Nni nsepe hai epahu sintoko yeela? Mukhooce ovuwiha miyaha sawootha naari wi sihirino mathipelo. Muheemererye ichu soothene muniiwaanyu. Ohiya yeeyo, muroromele wi moosuwela phaama mwaha.
(Mukwaha 23:2) Ohinaweerela achu waaca wi waachare eyaaka weera yoonanara. Nari weerelaka namoona echu yeeren’ye, ohaacharihe achu aneerela namoona wootha.
it-1 epaax. 175 epara. 5
Aroni
Ti yawooneya wi, mu ikwaha raru sa omwareya wawe, Aroni tahi wi aari muchu oopacerya opaka echu yoonanara, nyenya, ahaakumve, enakhala woona wi mikhalelo sa okhinyereryiwa naari ovoloweliwa ni akina saamweeriha ohiya okhala awookololowa. Xaxaxa yoocheka awe yoopacerya, anwerya opharihela nlakiheryo nnaceenyerya: “Ohinaweerela achu waaca wi waachare.” (Muk 23:2) Mwawiihiiha, nsina nawe ninnaphariheliwa mu soorepa mmukhalelo woocicimiheya, nave Mwaana a Muluku, variyari wa ekumi awe veelaponi ya vathi, aasuwela ovuwa wawe ntoko namukucho Aroni.—Sal 115:10, 12; 118:3; 133:1, 2; 135:19; Mat 5:17-19; 8:4.
(Mukwaha 23:3) Ohikhoromanyihe mulacu wi omureerihe muchu oohaawa.
it-1 epaax. 479 epara. 5
Evaasi
Ohiphariheliwa wookololowa moorweela wa othoriha mwaha moohookololowa, waanalikanyihiwa ntoko evaasi, nave Mmalamulo aakhalamo malakiheryo mancipale vooloca sa makhwankwa, samahala naari nthalu, woona wi ichu seiha sinanwerya omweeriha mulipa oothoriha okhala eevaasi ni othoriha mwa nthalu. “Ntakhara annamphuta muchu wiithoni.” (Muk 23:8) “Makhwankwa owala wiithoni wa anamiruku.” (Malam 16:19) Mulipa oothoriha, moohipwacha aari aphaama naari amiruku, onanwerya ovoloweliwa naamwi asuwenle naari ahisuwelaka yamahala evahiwe ni yaale avoloweliwe mwaha. Nlamulo na Muluku, mwawooneya, nnoona mukhalelo owo ntoko evaasi ohiya pahiru yamahala, nyenya tho othananela, nyenya nlamulo nlo ninnathariha: “Ohimweereleke okhala oohaawa naari a muhakhu.” (Onam 19:15) Mwawiihiiha, nthowa na opwacha naari waaca wa muloko, mulipa oothoriha haaphwanela waapwachaka alipa ooreela nthowa nawi tooreela.—Muk 23:2, 3.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Mukwaha 23:9) “Ohimuhoosheke namarwa, ntakhara nyuwo tho mwaari anamarwa mweelapo ya oYiikuputu nave munnasuwela sa okhala wawe.
“Nwooniherye Mahala Anamarwa”
Ohiya pahiru waalamulela Aisarayeli waacicimiha anamarwa, Yehova aachuna tho wi awo yuupuweleke yeeyo enataphulela okhala namarwa. (Mwaalakhanye Mukwaha 23:9.) Aisarayeli ehaakumve okhala akapuro o Yikuputu, Ayikuputu hiyaachuna nthowa nawi yaari oohiyana ni yaawo. (Map 43:32; 46:34; Muk 1:11-14) Aisarayeli yaakhalano okumi woovila ntoko anamarwa. Yehova aachuna wi yuupuweleke yeeyo nave ekhale a mahala ni anamarwa yaawo yaakhala variyari vaya.—Onam 19:33, 34.
(Mukwaha 23:20, 21) “Kinnamurumiha munkeelo wi oohooleleke ni wookhapelela mphironi ophiyerya nipuro nenlo kooreherenlaaka. 21 Omuwiriyaneke ni omwiiwelela yoowo. Ohimvaanyeke ntakhara harwa akhurumuwela ochekela wanyu, yoowo onrwa mu nsina naka.
it-2 ipaax. 828-829
Mikayeli
1. Munkeelo aweela, omuhiya Kapriyele, onalociwa Mpiipiliyani, ti mmoharu oniichaniwa “mutokotoko a ankeelo.” (Yuda 9) Makupa oopacerya nnaphwanyeyaayamo nsina nlo ari mu Daniyeli ekapitulu ya neekhumi, mwemmo Mikayeli onalociweiye ntoko “mmoha a ahooleli a ankeelo”; owo aamukhaviherya munkeelo mmoha, yoowo aahooxen’ye orweela wa “muhooleli oomwene wa oPersiya.” Mikayeli aahiichaniwa “muhooleli oomwene wa [Daniyeli] wa muloko” “muhooleli mutokweene [Daniyeli] onaakiha muloko aa.” (Dan 10:13, 20, 21; 12:1) Ela enamuthoonya Mikayeli munkeelo yoowo aahoolela a Isarayeli mutakhwani. (Muk 23:20, 21, 23; 32:34; 33:2) Ninnaphiyerya makuchuwelo wi ‘Mikayeli, mutokotoko a ankeelo, aahaakhulana ni Musaserya nthowa na mwiili wa Moose.’—Yuda 9.
14-20 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MUKWAHA 25-26
“Echu Yoochuneyaxa mu Tapernaakulu”
(Mukwaha 25:9) Mpake hiihaa ntoko kineeraaka kiwooniherye makhalelo aya, empa ene vamoha ni sookhalano saya.
it-1 epaax. 180
Ekaaxa ya Waataana
Yoochariha ni Mapakeliwo. Echu yoopacerya Yehova aamunnyaleiye Mose, vaavaa aamulenleiye mukhalelo wa ompaka tapernaakulu, yaari yoochariha ni mapakeliwo a ekaaxa, woona wi eyo yaari echu yoochuneyaxa wa tapernaakulu mwa Aisarayeli oothene. Ekaaxa yaarino 2.5 orakama waya, 1.5 okhuveya waya, 1.5 weemela waya (c. 111 x 67 x 67cm). Yaapakiwe ni ethaapwa ya Akasiya, ehuruweliwe ni ewooro yaweela mpuwa ni vaate. Yoopakiwa eyo “yooreerihiwa ni ewooro’ yaari ntoko muneela ‘mukhwipi mwaya.’” Nikupa nanaawiili na Ekaaxa, etampha aya, yaapakiwe ni ewooro, ohiya pahiru ohuruweliwa ni ewooro, nto makupa oorakama ni ookhuveya a ekaaxa. Vasulu va etampha yaakhalavo ankeelo eeli a ewooro, yaahaniwe ni marthelo, mmoha ti mmoha aakhala makupa ookuchula a ekaaxa, ewehanaka mukina ni mukhwaawe ekulaminhe miru saya nave yookolonle makuphelo aya vasulu va Ekaaxa. (Muk 25:10, 11, 17-22; 37:6-9) Etampha yeela tho yaasuweliwe ntoko “munyukhu woomoreliwavo ikharari” naari “nipuro nenle nooshipihiwavo soocheka.”—Muk 25:17; Ahe 9:5, enoota; Moone TAMPA PROPICIATÓRIA.
(Mukwaha 25:21) Mukuhemo mpuwa wa ekasha ya waataana maluku oopachiwa a waataana, nave mukhuneelevo.
it-1 epaax. 181 epara. 1
Ekaaxa ya Waataana
Ekaaxa yaari yavameekhaaya wi ekhapeleliwekemo malamulo aweela, naari onamoona, ichu soochuneyaxa saari ithaapwa piili sa onamoona, naari tho Malamulo Khumi. (Muk 25:16) Yaakhalamo “eparatho ya ewooro erimo manaa, ekopo ya Aaroni yaaphuwenle” saakuhiwamo mu ekaaxa ya waataana, seiho ohoolo waya saaviihiwemo, elukuluku vakhaani ehaakumve otekiwa empa ya Solomoni. (Ahe 9:4; Muk 16:32-34; Nam 17:10; 1Mam 8:9; 2Math 5:10) Ohoolo waya Mose ahaakumve okhwa, owo aamuhiya “liivuru ola a malamulo” wa anamukucho a Levi, ni sooleeliherya wi akhapeleliwe, ohiya mpuwa, nyenya “mukhice wa ekaasha ya waataana wa [Yehova] Muluku anyu, . . . [ntoko] namoona anyu.”—Malam 31:24-26.
(Mukwaha 25:22) Nkanakumana ni weyo veeri vaavale, wa iruku sa ankeelo a muuphelo. Vaava kineeraaka kinooleelavo ichu soothesene kinoolamulelaaka wi aIsarayeli yeereke.
it-1 epaax. 181 epara. 2
Ekaaxa ya Waataana
Weemelela okumanavo ni Muluku. Ekaaxa yeemelela okumana ni Muluku variyari va saweereya sawe. Yehova aaroromeliha: “Nkanakumana ni weyo veeri vaavale, wa iruku sa ankeelo a muuphelo.” “Ti vaavaa kinakhalaakavo.” (Muk 25:22; Onam 16:2) Samuwele aarepa wi Yehova “arino munyukhu aya veeri va ankeelo a muuphelo” (1Sam 4:4); mwawiihiiha ankeelo a muuphelo yeemelela “moneiho a ekharo” ya Yehova. (1Math 28:18, BNM) Mwa yeeyo, vaavaa “Moose aavoloweiye oloca ni Apwiya mmushakalani wookumanamo, aaniwa nsu osulu wa yookhuneelavo aya ekasha ya waataana, veeri va iruku sa ankeelo a muuphelo. Hiihaa Muluku taaloceiye ni Moose.” (Nam 7:89) Moovira wa elukuluku, Yosuwa ni Mulipa Amukucho Fineya yaaphara muteko wa Yehova ohoolo wa Ekaaxa. (Yos 7:6-10; Amut 20:27, 28) Mwawiihiiha, pahiru namukucho taavolowa Nipuro Naweela nave aanavareryela Ekaaxa, nihiku nimoha vayaakhani, ohiya wi aloce ni Yehova, nyenya wi aakhwaniherye wuupuweleliwa Nihiku Naweelihiwa.—Onam 16:2, 3, 13, 15, 17; Ahe 9:7.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Mukwaha 25:20) Iruku iya sa ashinama inaamuwehana, sookolenle muuphelo aya osulu, ikhunenle ekasha yeele, iwehaka va yookhuneelavo vaavale.
it-3 ipaax. 361-362 epara. 5
Ankeelo
Iruku sinaweemelela ankeelo saahiphitaanyeryiwa vamoha ni ichu sa mu tapernaakulu aapakiwe mutakhwani. Makupa ookuchula a Ekaaxa yaanaphwanyeya ankeelo eeli oohaniwa ni ewooro. Awo yaanawehana mukina ni mukhwaawe, nave yaanakokhora makupa a etampha mukhalelo wooniherya omuthamala Muluku. Mmoha ti mmoha a yaawo aakhalano makuphelo nave aahookolela vasulu va etampha ntoko mwaakiha. (Muk 25:10-21; 37:7-9) Nave tho, makupa a mpuwa a ikuwo sa musakala wa tapernaakulu ni ekurtina yeeyo yaakawanya Nipuro Naweelaxa saakhalavo iruku sa ankeelo.—Muk 26:1, 31; 36:8, 35.
(Mukwaha 25:30) Va emeesa vaavale ikhalekevo mahiku oothene iphaawu sawooniherya okhala waka ni nyuwo.
it-3 epaax. 158
Iphaawu sa Wooniherya
Iphaawu khumi napiili soovilikana seiho saakuhiwa vameesa saakhala mu nipuro Naweela mu tapernaakulu naari empa ya Muluku seiho saanatorokiwa wi iheliwemo ivyaani mu a Sapata oothene. (Muk 35:13; 39:36; 1Mam 7:48; 2Math 13:11; Neh 10:32, 33) Murici yoola woosiphela mu Ehepiri vooloca sa ephaawu ya wooniherya iri “iphaawu sawooniherya.” Masu awi “wooniherya” vakina vaya enataphulela “vamiithoni vaya” (2Mam 13:23), hiihaa tho, iphaawu sawooniherya saanakhala ohoolo wa Yehova, ntoko yoovaha yookhoveleleya wa yoowo. (Muk 25:30, enoota) Iphaawu sawooniherya tho sinnatharihiwa ntoko “iphaawu saavahiwa” (2Math 2:4), “iphaawu sawooniherya” (Mar 2:26), vamoha ni “iphaawu sootheteyiwa” (Ahe 9:2).
21-27 A SETEMPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MUKWAHA 27-28
“Tiheeni Nnahuseryaahu Orweela wa Yoowara Yeeyo Namukucho Aawareiye?”
(Mukwaha 28:30) Ohelevo tho va yoowara yeele yawooniherya mathoriheryo, Urimi ni Tumini, wi ikhaleke vamurimani va Aaroni, mu elukuluku onavoloweiye oloca ni Apwiya. Hiihaa Aaroni akanakusha mathoriheryo a aIsarayeli vamurima vawe vamiithoni va Apwiya ilukuluku soothene.
it-3 epaax. 758
Urimi ni Tumini
Achu akina yaawo anamweemererya Piipiliya annaroromela wi Urimi ni Tumini saari ikari. Awo aniichaniwa “ikari saweela” mu otaphuleliwa wa Enklesi, wa James Moffatt, mu Mukwaha 28:30. Akina anneemererya wi waakhalavo olikanela wa maluku mararu, nimoha nirempwale “aai”, nikina ni “hooe” nave naneeraru hinaarempwevo echu. Awo yaahaala oviihiwamo, evahereryaka moonelo waakhumelenle, nyenya pahiru nluku nihirempwevo echu nikhale nooviihiwamo, woona wi hinaarivo naakhulo. Akina anuupuwela wi yaari maluku meeli oovilikeya, makupa makina aweela ni makupa makina ooripa. Vaavaa yaavonyiwaaya, makupa meeli aweela yaahaala otaphulela “aai”, nikina ni “hooe” nyenya nimoha nooripa ni nikina naweela yaahaala otaphulela ohikhalavo naakhulo. Ekwaha ekina, vaavaa Sawuli aakonheiye orweela wa namukucho waakhanle wi aahaala oya owana ni Afilisti, owo haavahereryiwe naakhulo. Uupuwelaka wi mmoha a achu awe aacheka, owo aavekela: “Apwiya Muluku a aIsarayeli!” Sawuli ni Yonata yaahaahiya yaale yaari vaavale; emanle weerano yeeyo, yaahaaxaaxa mukhalelo wa ophwanya ikari vooloca sa echu yaahaalaaya olakelela ntakhara alopwana yaala eeli. Yaweereya yeela, ya yooveka: “Tumini”, enakhala woona wi naamwi mukhalelo wa ophwanya ikari, akhweya waarivo wiiwanana wa ichu seiya piili.—1Sam 14:36-42.
(Mukwaha 28:36) “Ni eworo yaphaama opake ethutu nave orepevo masu oohishipha: Ooveleeliwa a Apwiyaru.
it-3 epaax. 703 epara. 7
Yoowara
Namukucho o Isarayeli. O Isarayeli, Yoowara ya namukucho yaakhalano ohoolo, ethutu yaphaama ya ewooro, “eneneeryo ya weelihiwa,” vaavaa yaaphwanyeyaayavo masu, “orepevo masu oohishipha” “Ooveereliwa a Apwiya.” (Muk 28:36-38; 39:30) Woona wi mulipa a mukucho teemelela malapelo a Yehova o Isarayeli, waari woophwanelela wi owo iikhaleleru okhala aweela mmurici awe, nyenya tho yoorepa yeela yaanakhaviherya okhala yawuupuxerya wa Aisarayeli oothene ntakhara ochuneya waya otitelela okhala aweela mmuteko wa Yehova. Yeemelela tho orwa wa Namukucho Mutokotoko, Yesu Kristu, iivelenle wa Yehova ntakhara muteko wa onamukucho yoowo onaakiha weela wa Muluku.—Ahe 7:26.
(Mukwaha 28:42, 43) Waapakele tho akaputula aya wi yaawareke ovinya muyuununi ekotaka waacamela mmakuthani. 43 Aaroni ni anamwane awe, yaavolowaka empa yookumanamo ni Muluku, nari yaayaaka ohela mukucho onipuroni naweela, ewareke ikuwo seiya. Hiihaa hechekela wi ehikhwe. Ela ekano yoohimala wa Aaroni ni anamwane awe a muhoolo.
w08 15/8 ipaax. 15-16 epara. 17
Mmucicimihe Yehova ni Moonelo Woophwanelela
Nnaphwanela wooniherya ncicimiho xaxaxa mu omulapela wahu Yehova. Masiposipo 5:1 onnathariha “Vamiithoni va Muluku ohaakuveleke oloca.” Aaleeliwa Mose ni Yosuwa wi yaaphwanela orulaka isapatho vaavaa yaavolowaaya nipuro naweela. (Muk. 3:5; Yos. 5:15) Weerano yeeyo yooniherya ncicimiho ntokweene. Anamukucho o Isarayeli yaanaceenyeryiwa waawara a kaputula a elinyu “ekotaka waacamela mmakuthani.” (Muk. 28:42, 43) Eyo yaanakhaviherya osepa echu yooriipiheya vaavaa yaarumeelaaya mu tapernaakulu. Echoko yoothene ya namukucho yaaphwanela otitelela opharihela nlakiheryo na omucicimiha Muluku.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Mukwaha 28:15-21) “Ocoche tho ni iraca ekuwo yoowara ya vachirima yawooniherya mathoriheryo, yeela opake ntoko malaya a namakhata, ni oshalo wa eworo, wa ntikwa, woosheerya, ni woophilivila, vamoha ni ikuwo sa esisapo yoowalamela. 16 Ekhale yookhuniwa, nave enaamphwanaphwana wunnuwa waya, ekhaleno ntata nimoha makupa oothene. 17 Othataanyemo maluku ookhweleyasha atheerya asheshe. Theerya oopacerya okhalemo rupi, topaasiyu ni esimiralta. 18 Theerya anaawiili okhalemo maluku a turekesa, safira ni tiyamanti. 19 Theerya aneeraru okhalemo opala, aakata ni ametista. 20 Theerya aneesheshe ekhalemo krisolitu, ooneshe, ni yaaspe. Maluku yaala ephareleliwe ni ewooro. 21 Maluku ene ekhale khumi nameeli ntoko masina aya a anamwane a Isarayeli. Ekhale oorehereryiwa ni iraca, nimoha ni nimoha ni nsina naya wa mahimo khumi neeli a Isarayeli.
w12 1/8 epaax. 26 ipara. 1-3
Mano Nyuwaano Mwaanasuwela?
Ti woowi yaaruulaayawo maluku ookhweleyaxa a vachirimani a namukucho a Isarayeli?
Emanle Aisarayeli okhuma o Yikuputu ni ovolowa mutakhwani, Muluku aahaavaha nlamulo wi epake yoowara ya vachirimani. (Muk 28:15-21) Owo aakhalano maluku a rupi, topaasiyu, esimiralta, turekesa, safira, tiyamanti, opala, aakata, ametista, krisolitu, ooneshe, ni yaaspe. Mpwanne Aisarayeli yaakhalano owerya wa okhaleno maluku yaala asisapo?
Ilukuluku sa khalai, achu yaanavaha vancipale esisapo maluku yaala nave yaanapakeliwa anakoso. Ntoko yootakiherya, Ayikuputu akhalai, yaanaruuha maluku asisapo mmapuro oorakamela, Ira, Afekanistawu akhweya tho o India. Maluku oohiyanahiyana asisapo yaaphwanyiwa o Yikuputu. Nnya mamwene ti yaarino owerya othipiha maluku yaala mu omwene aya. Yupu aathariha mukhalelo achu awaacamanano yaatekaaya makhuku awiixa wi ephwanye maluku asisapo. Wa yaawo yaathimpwa yaari, safira ni topaasiyu inatharihiwa xaxaxa ni Yupu.—Yupu 28:1-11, 19.
Yaweereya enaphwanyeya mu Mukwaha enaloca wi “yaakusha muhakhu muncipale waYiikuputu” wa ichu saya soochuneyaxa. (Muk 12:35, 36) Mwawiihiiha, ti wooweryeya weemererya wi maluku a vachirimani anamukucho yaakuxiwe o Yikuputu.
(Mukwaha 28:38) Ekhaleke vayuuci va Aaroni, wi Aaroni akusheke opahula wa aIsarayeli vooveleela soovaha saya soothene wa Apwiya. Yaawo anarwa eweemererya aIsarayeli vawoona eneneeryo vayuuci.
it-3 epaax. 529 epara. 1
Weelihiwa
Axinama ni Yoolya. Axinama aasilopwana oopacerya oyariwa, a imope ni a ipuri yaanoohiwa okhala aweela vamiithoni va Yehova ntakhara hisawerya woopoliwa. (Nam 18:17-19) Saaphwanela ovahiwa ntoko mukucho, nave makupa makina yaaphwanela ovahiwa ntakhara anamukucho. (Muk 28:38) Soovaha saneekhumi saari saweela, hiihaa ntoko mikucho soothene saari saweelihiwa va nipuro namuteko woohelavo mukucho. (Muk 28:38) Ichu soothene saweela ntakhara Yehova hisaaphwanela wooniwaka ntoko ichu soohikhalano esisapo naari ophariheliwa mwa munyemu. Yootakiherya emoha ya yeeyo ori nlamulo na soovaha. Wakhala wi muchu ookhapelela makupa mamoha a yaneekhumi, nloce wi, tiriku omuhempheiye, yene naari muchu a veechokoni vawe akuxa wi apharihele, ntoko waapeya, muchu owo aanooniwa okhalano nthowa mu ochekela nlamulo na Muluku vooloca sa ichu saweela. Nlamulo naaveka wi waaphwanela ovahererya mu nipuro noohelavo mukucho mphimo woolikana, opwaha makhumi meeli, ohiya oliva ntoko mukucho wa epuri ni epucepuche. Hiihaa saanacicimihiwa vaancipale ichu saweela ntakhara Yehova.—Onam 5:14-16.
28 A SETEMPURU–4 A OTUPURU
MUHAKHU WA MASU A MULUKU | MUKWAHA 29-30
“Sooveleela Ntakhara Yehova”
(Mukwaha 30:11, 12) Yaaloca tho Apwiya wa Moose: 12 “Waarepelaka aIsarayeli, mmoha ni mmoha akaneerano yoovaha wa Apwiya wi ekhale yawoopola ya mwaneene, wi ehaarweele epahu enaalakhanyiwaaya.
it-3 epaax. 396
Namarepela
Omwaako Sinai. Moorweela wa nlamulo na Yehova, namarepela oopacerya eeren’ye, mmuxakala wa o Sinai, mweeri wanaawiili emanle okhuma Oyikuputu. Wi ewerye omukhaviherya Mose ntakhara namarepela yoola, aahaathanla asitokweene a nloko ni nloko wi yaakhele murici wa okhaviherya ntakhara namarepela. Tahi wi pahiru yaarepeliwe yaale yaarino iyaakha makhumi meeli naari opwaha vaavaa—wi ephwanelele olapa muteko yoola—nyenya Nlamulo tho naanaphariheleya wa yaale yaalimve musokho ni emeya ya mphimo (US$1.10) ntakhara muteko wa mu tapernaakulu. (Muk 30:11-16; Nam 1:1-16, 18, 19) Oothene yaarepeliwe yaari 603.550, waahiya a Levi, woona wi hiyaahaala waakhela elapo yoohiyeryiwa. Ala hiyaaliva musokho naari vakhaaniru mano, nave tho hiyaaphareliwa olapa muteko.—Nam 1:44-47; 2:32, 33; 18:20, 24.
(Mukwaha 30:13-15) Yoowo anii aalakhanyeryiwe avaheke hiihaa: eparata oolimela waya ikarama thanu (seiyo iri emeya ya mphimo wa nipuro naweela). Ti yooveleela ya Apwiya. 14 Yoowo anii avolowe woorepelani arino miyaakha makhumi meeli oya ohoolo, akanavaha yooveleela yeela wa Apwiya. 15 Moopolaka okumi anyu, mulipa a muhakhu ahilive moopwahiha nari oohaawa ahilive vakhaani wa Apwiya.
it-1 epaax. 551
Sooveleela
Soovaha ikina saacenyeryiwa ni nlamulo. Vaavaa Mose aampankeiye namarepela wa a Isarayeli, alopwana oothene yaale yaarino iyaakha makhumi meeli oya ohoolo yaaphwanela oliva musokho wi yoopoleno ikumi saya, “seiho [xaxaxa US$1.10] iri emeya ya mphimo wa nipuro naweela.” Ela yaari “yooveleela ya Apwiya” wi epakeliwekeno mukucho ntakhara ikumi saya ni “opharakano muteko mu empa yookumanamo.” (Muk 30:11-16) Mwawiiwanana ni namaloca Josephus (The Jewish War, VII, 218 [vi, 6]), “muxokho yoola waweela” waapacenrye oliviwa ovinyerya vaavale.—2Math 24:6-10; Mat 17:24; moone IMPOSTO.
(Mukwaha 30:16) “Okushe ikhorowa seiya soowoopola aIsarayeli wi opharekeno muteko mu empa yookumanamo. Inii ikhale yawuupusherya wa Apwiya sa woopoliwa wanyu.
w11 1/11 epaax. 12 ipara. 1-2
Mano Nyuwaano Mwaanasuwela?
Soovaha ntakhara muteko wa empa ya Yehova o Yerusalemu seeriwano hai? Soovaha soohiyanahiyana ntakhara empa ya Muluku saavahiwa moorweela wa oliva musokho, xaxaxa yamahala yooceenyeryiwa. Nyenya tho makhalelo makina a ovaha musokho yaanaphariheliwa. Ntoko yootakiherya, vaavaa tapernaakulu aakwaxiweiye otekiwa, Yehova aamuleela Mose wi aathukumanye oothene yaale yaarepeliwe wi evahe emeya ya mphimo wa eparata ntoko “yooveleela ya Apwiya.”—Muk 30:12-16.
Mwawiihiiha, Muyuta ori oothene aakhalano yookhovelela ya ovaha mphimo yoola wa musokho wa vayaakhani mu empa ya Muluku. Waari musokho yoowo Yesu aamulenleiye Pedro wi alive ni ekhorowa emoha aakunxeiye mmwaano mwa ehopa.—Mat 17:24-27.
Mphwanye Muhakhu Woomunepani
(Mukwaha 29:10) “Okushe emope ekhaani okerihe vamulako va empa yookumanamo. Aaroni ni anamwane awe ekuherye matata aya vamuru wa emope.
it-2 ipaax. 762-763 epara. 9
Ntata
Okuheryiwa Matata. Ohiya pahiru ophariheliwa wa matata, aanakuheriwa matata muchu naari echu yeeyo yooniherya mukhalelo wa okhalano yoolakelela. Mmukhalelo ori woothene, mwawiihiiha, yaari eneneeryo, yaamooniherya muchu naari echu ntoko esuweliwe, naari yeemereryiwe, mmukhalelo wammoori. Variyari wa orehererya ntakhara mukucho, Aroni ni anamwanaawe eeli yaakuherya mata aya vamuru va emope ni va ipucepuche piili wi sipakeliwe mukucho, esuwelaka wi axinama yaala yaaheliwa mukucho ntakhara yaawo ene, wi ekhale alipa a mukucho a Yehova Muluku. (Muk 29:10, 15, 19; Onam 8:14, 18, 22) Vaavaa Mose aamuthanlileiye Yosuwa ntoko muraceeli hiihaa ntoko Yehova aamulamulenleiye, owo aamukuherya Yosuwa mataawe, nave “aasareya munepa wa miruku” hiihaa owo aawerya waahoolela a Isarayeli mmukhalelo woophwanelela. (Malam 34:9) Aanakuheriwa muchu matata vaavaa aakheleiye murici wi aakhele mareeliho. (Map 48:14; Mar 10:16) Yesu Kristu, aahaaphara naari waakuherya mataawe yaawo aapenuseiye. (Mat 8:3; Mar 6:5; Luka 13:13) Ikwaha ikina, yaanaakheliwa yamahala ya munepa waweela nthowa na okuheryiwa matata a arummwa.—Saw 8:14-20; 19:6.
(Mukwaha 30:31-33) “Waaleele aIsarayeli, oriki: ‘Ala enii ekhale makhurwa aka aweelihiwa awunnyereryano muteko aka mahiku oothene. 32 Muhimoociheru muchu mukina nari muhipakeru makhurwa makina oophwanaphwaniha yaala. Makhurwa ala taweela, munakosoopha. 33 Yoowo anii apake makhurwa si yaala nari amoociha muchu atheru onarwa apakhirya.’”
it-3 epaax. 753 epara. 8
Woocihiwa, Makhurwa
Nlamulo nenlo Yehova aamvanheiye Mose, owo aarepela ntakhara makhurwa awoocihiwa. Yaari echu yavameekhaaya yeeyo yaakhapeleliwamo ichu soochuneyaxa ntoko—muure, kanela, mutathi, akaasiya ni makhurwa a aseeti. (Muk 30:22-25) Yaari yoocheka muchu orehererya ichu seiha soopwexeheriwa nave apharihela ni yoolakelela ya omoociha muchu aheemereryiwe. (Muk 30:31-33) Ela yooniherya osiphela waya okhala aweela ntakhara ophwanelela waakhela murici ni woocihiwa ni makhurwa.