MWAHA 6
Mano Muluku Onnemererya Ikeresha Sothene?
1. Mopharihana ni Masu a Muluku, mano miloko miliru taani ya ikeresha seiyo irivovoo?
“VOLOWANI va mukhorani wonimuwa,” aalonche hihaa Yesu, “ntakhara mukhora ori m[u]tokotoko, ni ephiro yoyano wutholowani ti yokothóla; nave ari anchipale yawo enavolowa’mo. Vawi mukhora ori wonimuwa, ni yoyevasha ephiro eyo yoyano wukumini, nave óphwanya yeyo ari awalakhanyeya.” (Mateyu 7:13, 14) Mopharihana ni Masu a Muluku, irivovo miloko miliru ya ikeresha: emoha ya eparipari ekina yawotha; emoha yawookololowa ekina yotchekeya; emoha enaholela wukumini wohimala ni ekina enaholela wutoloshiwani.
2. Mano Biblia onthonyerya mwawiihai wii tahi wii ikeresha sothene sinnamuhakalaliha Muluku?
2 Akhalavo atchu yawo anupuwela wii ikeresha sothene sinnamuhakalaliha Muluku. Sorepa sotcharelavo iha sa Biblia sinnathonyerya wii ela tahi eparipari:
“Anamwane a Israyeli yahaachererya wera yeyo yari yoonanara vamithoni va Yehova, nave yahipacherya warumela Abaala ni sophwaniherya sa Astoreti, ni miluku ya Siriya, ni miluku ya Sidoni, ni miluku ya Moabu, ni miluku ya anamwane a Amoni, ni miluku ya Afilisti. Hihaa yahimuhiya Yehova nave hiyamurumenle. Va eyo esara ya Yehova yahivarela ovanyihana ni Israyeli.” (Juizes 10:6, 7) Wakhala wii, mpuroni mwa omuthamalela Muluku eparipari, nnathamalela sophwaniherya nari muluku phyakala, hinemereryiwa ti Yehova.
“Atchu ala enakichichimiha Miyo [Muluku] ni iyano saya, nyenya murima’ya onakhala ochai ni Miyo. Nyenya enakithamala wa’theru, ni ohusiha mahusiho, malamulo a atchu.” (Marko 7:6, 7) Wakhala wii atchu yawo aniisera wii anamuthamalela Muluku annahusiha mupuwelo aya a yawo anene, mpuroni mohusiha yeyo Biblia onlochiiye, othamalela waya ti wa’theru. Hori wawemereryeya wa Muluku.
“Muluku ti Munepa: nave óthamala Yowo enaphwanela omuthamala m’munepani ni mwiparipari.” (Yohane 4:24) Mathamalelo ahu anatchuneya ekhaleke opharihana ni eparipari ya Masu a Muluku.
Sawiima sa Ekeresha Yowoka
3. Mano tivi ephiro yosuwelela veri va ekeresha yeparipari ni yowoka?
3 Mano nnahaala osuwela mwawiihai wakhala wii ekeresheyo ennamuhakalaliha Muluku akhweya hoye? Yesu aariye: “Mwiri wothene waphama onima sawima sosiva; nyenya mwiri wawucha onima sawima sonanara. . . . Ahe, hihá va sawima saya munarwa-mwásuwela yawo.” Mu olocha okina, wakhala wii ekeresheyo ti ya Muluku, enahaala okumihaka saphama; nyenya, yakhala wii ti ya Satana, enahaala okumihaka soonanara.—Mateyu 7:15-20.
4. Mano mukhalelo taani yowo alipa omuthamalela Yehova anathonyeryaya?
4 Ekeresha yeparipari enakhala ni atchu yawo arino osivela veri vaya nave anathonyerya osivela wa akina. Iri hihaa nthowa nawii Yehova mwanene ti Muluku a osivela. Yesu aariye: “Mwa ela enarwa-esuwelasha othene wi muri óhuserya’ka, mwárino osivelana mukina ni mukhwawe.” Mano nloche wii ikeresha sinnapharihana ni mweryo yowo wa othamalela weparipari?—Yohane 13:35; Luka 10:27; 1 Yohane 4:8.
5. Mano enciclopedia ekina enthoriha hayi otumihiwa wa akapuro mu Afrika?
5 Nkanyiheryani otumihiwa wa akupuro mu Afrika. The New Encyclopædia Britannica ennathoriha: “Vakhiviru-khiviru 18.000.000 a atchu a mu Afrika yahivahereryiwa wa alipa awatumiha atchu a Emaka orwela o Sahara ni Eniya ya Indico ovinyerya va 650 ni 1905. Mu emeya yanawili ya iyakha masanaru 15, Akunya yahipacherya marochene yala etcharaka eshereshere ya eniya makupa a weiwo Onaneela Nsuwa wa Afrika nave mpaka 1867 ovinyerya 7.000.000 ni 10.000.000 wa atchu mu Afrika yakhala erumihiwene ni pophoro ntoko akapuro oya mu Elapo Yahihano.”
6. Mano ekeresha yavolonwemo mwawiihai mmarocha awaatumiha akapuro?
6 Mano merelo akeresha yari awihai mpuwa mwa elukuluku eyo ya niwowo mu Afrika, vava alopwana, athiyana ni anamwane yaviihiwaya m’mawani mwaya ni mu itchoko saya, emakiwaka ni onyoro, oheleliwa eneneryo ni muthipo wooviha, ethummwaka ni otumihiwa ntoko imope? Bethwell Ogot onnathoriha mu eshornale Daily Nation ya o’Nairobi, Quênia wii: “Ekristu ntokotho Ekeresha yEmaka ennumelela va ororomela wa opharihana wa muloko wa atchu, nyenya othene awo apaka makhuru yawo yakhapelenle akapuro nave yari osareya ni mukhalelo wa othanlana maloko. . . . Ninnawerya orora yotchekela yeyo Amaka ni aKristu atannayano, ovinyerya Onaneela Nsuwa ni Oriente Médio, ni makhalelo aya a evasi, yeyo yerinhe ohoshiwa wohiphimeya wa atchu mu Afrika mu iyakha masana masanene.”
Ekeresha ni Ekhocho
7. Mano muteko taani yowo aholeli a ikeresha anapharaya mukhochoni?
7 Ekeresha yowoka ennathonyerya sawiima saya sawucha mmikhalelo mikinatho. Mu yotakiherya, nari Biblia alamulelaka “onarwa-osivela mukhwá,” aholeli a ikeresha mu elapo yothene annashererya moviheryiwa ni otetheryela ekhocho.—Mateyu 22:39.
Ekeresha yowoka yohiivoleiha mu ikhocho ni waatumiha akapuro
8. (a) Mano mu ephiro taani mwa yeyo aholeli a ikeresha yenraya otetheryela wiiphana mu owanawana mu Afrika? (b) Mano ti heni alonchiiye mukukhula mmoha sa aholeli a ikeresha mpuwa mwa ekhocho ya anayaworu oNigéria?
8 Ori wosuweliwa phamene wii m’1994 mairima makina ni mapadre makina yahivolowamo mu owiipha atchu o Ruanda. Ekeresha yahivolowamotho vanchipale mu owanawana okina mu Afrika. Mu yotakiherya, mpuwa mwa ekhocho yooyeha nikhami ya anayaworu oNigéria, ikeresha sa makupa othene sahatetheryela atchu wii ewaneke. Vavaa ekhocho yarowaya vaholo, mukukhula mmoha alonche wii aholeli a ekeresha “yahihiya muteko yowo yarummwaya ti Muluku.” Alochatho wii: “Hiyo nnii na arummwa a Muluku norukunuwa nikhala arummwa a Satana.”
9. Mano Biblia onlocha eheni sa arummwa a Satana?
9 Biblia onlocha etchu emohamoha yeyo: “Satana mkhatiye annisoneiha ntoko mungelo ómwaléla. Ntakhara awe hevakhanle etchu etokotoko arummwáwetho yisoneiha ntoko arummwa a ekhaikhai.” (2 aKorinto 11:14, 15) Ntoko mummo atchu anchipale oonanara anisoneihaya ntoko aphama, Satana onnawoka atchu orwela mwa arummwa a ikeresha yawo anakhala ntoko ekhaikhai, nyenya vavaa miteko saya iryaya soonanara nave sawima saya sawucha.
10. Mano aholeli a ikeresha anamukhoocha Muluku mwawiihai?
10 Aholeli a ikeresha mu elapo yothene annalalerya sa osivela, murechele ni epewe, nyenya akhala ethonyeryaka omwiichani, annaviheryiwano ikhocho ni itchu soonanara. Biblia onnathoriha phama. Owo onii: “Ennemyeryerya wi ennamusuwela Muluku, nyenya ni miteko aya ennamukhócha Yowo.”—Tito 1:16.
Khuma’mmoni “m’Babulo M[u]tokotoko”
11. Mano Biblia onthoriha mwawiihai ekeresha yowoka?
11 Nnanwerya osuwela yeyo Yehova onupuweliye volocha sa ekeresha yowoka vomwalakhanya livru a Biblia a Yawupulula. Mummo, ekeresha yowoka enthorihiwa ntoko muthiyana oshiphela, “Babulo M[u]tokotoko.” (Yawupulula 17:5) Pwatchani mummo Muluku onamuthoriheryiye:
“Muthiana a mararuwo m[u]tokotoko, . . . yowo mamwene a elapo yáraruwalayano.” (Yawupulula 17:1, 2) Mpuroni mwa okhala ororomeleya wa Muluku, ekeresha yowoka yohivoleiha mu epolitika, wili-wili elelaka ipoma yeyo iniryaya sere.
“Nave mummo timwáphwanyiwe’mo nikhami na alipa-miririmo ni awéla murima, ni othene yawo yíphiwe velaponi.” (Yawupulula 18:24) Ekeresha yowoka ennahosha ni owiipha arummwa ororomeleya a Muluku nave tineriha okhwa wa mamilyawu a atchu mu ikhocho.
“Owo ahithamalela ni wilyelya.” (Yawupulula 18:7 NM) Ekeresha yowoka yokhalano muhakhu munchipale yowo aholeli aya anapharihelaya muteko wii yilyelyeke.
“Ntakhara ni wisachiherya wá maloko othene tiyáhuwelihiwaya.” (Yawupulula 18:23) Orwela mu ohusiha wotchekeya wawii okumi honakhwa, ekeresha yowoka yohulela ephiro ya muloko ori wothene wa wiisachiherya ni okhwiri, yopacheriha owova alipa okhwa ni othamalela makholo akhwiye.
12. Mano Biblia onaveleela yoolopola taani volocha sa ekeresha yowoka?
12 Ni yoolopola yakuru yawii atchu ehiyane ni ekeresha yowoka, Biblia onii: “Khuma’mmoni mummo, atchu aka; wi muni mwirimwátána ni sotcheka saya, nave wi muni mwirimwákhela sa ipahu saya.”—Yawupulula 18:4, 5.
13. Mano tiheni enahala wereya wa ekeresha yowoka ni wa yawo anakhalamo?
13 Muholo mohilekela, Babulo Mutokotoko, olamulelo wa elapo yothene wa ekeresha yowoka, onahaala otoloshiwa momalela khuluwi. Biblia onii: “Hihá ipahu saya sinarwa-sirwa nihiku nihiku nimoha, okhwa, ni iyinlo, ni etala; nave onarwa-ovya’vo ni moro; ntakhara Apwiya Muluku óthoriha yowo takuru.” (Yawupulula 18:8) Wii nisepe wakhela makupa a ipahu saya, nnaphwanela okwasa opharihana wothene ni ekeresha yowoka nave nihikhale ni makupa ari othene mu sawera sahu, sawupusherya ni sororomela seiyo ihinamuhakalaliha Muluku. Ti etchu yotchuneya wera mwawakuveya. Ntakhara okumi ahu ori va yokachamiha!—2 aKorinto 6:14-18.